Jaarverslag 2012 1. Inleiding 2. Organisatie 2.1. Samenstelling bestuur per 31 december 2012 2.2. Algemene gegevens van de Vereniging 2.3. Leden 3. Bijeenkomsten en interne communicatie 3.1. Bestuur 3.2. Ledenbijeenkomsten 4. Promotie en publieksactiviteiten 4.1. Algemeen 4.2. MuseumGids Zeeland: Ontdek de Zeeuwse ziel! 4.3. Website ZeelandMuseumland.nl 4.4. QR-codes 4.5. Nationaal Museumweekend 4.6. MuseumNa 8 (Zeeuwse museumnacht) 5. Kwaliteitsverbetering 5.1. Algemeen 5.2 Erfgoed Inzichtelijk 5.3. Zuunig op Erfgoed 5.4. Centrale depotvoorziening COVRA 5.5. Collectiewacht Zeeland 5.6. Nederlands Museumregister 1
1. Inleiding 2012 is een jaar geweest waarin in het museale wereldje veel gesproken is over hoe nu verder. De huidige financiële/economische crisis is hier zeker debet aan. Maar dat is niet het hele verhaal. We zien ook een verandering in de waardering onder het bezoekerspubliek. Steeds meer staat de beleving centraal. Dat heeft tot gevolg dat de profilering van onze musea nadrukkelijker op de agenda komt te staan. Ook de provinciale cultuurnota 2013-2015 zet in op deze trend; veel aandacht voor de grotere themamusea, en minder aandacht voor de kleinere. Vermindering van de ondersteuning vanuit het museumconsulentschap en afname van de subsidie. We hebben in het voortraject flink wat lobbywerk gedaan en zoals het er nu uitziet, niet helemaal zonder resultaat. Gelukkig zijn er ook leuke dingen gebeurd in 2012. De bordjes met de QR-code prijken nu op alle musea die aangesloten zijn bij onze vereniging. We hopen daardoor het jongere publiek beter te bereiken. In Zierikzee hebben we in het prachtig vernieuwde Stadhuismuseum mogen bewonderen en de vereniging is een lid rijker geworden. Initiatieven komen tot stand die hetgeen binnen in het museum te zien is verbinden met er in de omgeving van het museum aanwezig is. 2013 wordt door de provincie geduid als een overgangsjaar. Later we er museaal toekomstgericht iets moois van maken. Lous Coppoolse 2
2. Organisatie 2.1. Samenstelling bestuur per 31 december 2012 Dhr. L. (Lous) Coppoolse, voorzitter Mevr. S.H. (Sylvia) van Dam Merrett-van Lynden, secretaris en regiovertegenwoordiger Walcheren Dhr. P.J. (Piet) van Dijke, penningmeester Dhr. P. (Piet) de Blaeij, regiovertegenwoordiger Zeeuws-Vlaanderen Dhr. H. (Hans) Oomen, regiovertegenwoordiger Noord- en Zuid Beveland Dhr. S. (Stef) Traas, tweede regiovertegenwoordiger Noord- en Zuid Beveland Dhr. J. (Jaap) Schoof, regiovertegenwoordiger Schouwen-Duiveland, Tholen en St.Philipsland. Mevr. C.E.A. (Carolien) Schaap, tweede regiovertegenwoordiger Walcheren Vaste adviseur van het bestuur: Dhr. L.C.M. (Leo) Adriaanse, adviseur musea Stichting Cultureel Erfgoed Zeeland (SCEZ) 2.2. Algemene gegevens van de Vereniging De structurele subsidie van de Provincie Zeeland liep in 2012 af en is in een overgangsfase nog een jaar verlengd. De Vereniging is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel (KvK Middelburg V 40309668) Bankrekening : 2257449, p.a. Vroonland 4, 4697 DH Sint-Annaland Postadres : Markt 7 4351 AG Veere Telefoonnummer : 0118 502151 E-mail Website : shvandam@zeelandnet.nl : www.zeelandmuseumland.nl 3
2.3. Leden Aan het einde van 2012 telde de Vereniging van Zeeuwse Musea 36 leden. Het museum Schooltijd in Terneuzen trad toe tot de vereniging. Leden van de VZM zijn: 1 Schouwen-Duiveland Brouws Museum 2 Brusea 3 Gemeentelijke musea Zierikzee 4 Museum De Burghse Schoole 5 Museumhaven Zeeland 6 Streek- en Landbouwmuseum Goemanszorg 7 Watersnoodmuseum 8 Tholen De Meestoof, streekmuseum voor Tholen en St.Philipsland 9 Walcheren Historische Scheepswerf C.A.Meerman 10 Marie Tak van Poortvliet Museum Domburg 11 Museum Arnemuiden 12 Museum De Schotse Huizen 13 Polderhuis Westkapelle, Dijk- en Oorlogsmuseum 14 Reptielenzoo Iguana 15 Stadhuismuseum De Vierschaar 16 Stichting Behoud Hoogaars 17 Terra Maris, museum voor natuur en landschap 18 Zeeuws Archief 19 Zeeuws maritiem muzeeum 20 Zeeuws Museum 21 Zeeuws-Vlaanderen Bezoekerscentrum t Zwin 22 Gemeentelijk Archeologisch Museum Aardenburg 23 Industrieel Museum Sas van Gent 24 Het Bolwerk, museum van de Staats-Spaanse Linies 25 Museum Oudheidkundige Verzameling Belfort Sluis 26 Stichting Oud-Westdorpe 27 Streeklandbouwmuseum West-Zeeuws-Vlaanderen 28 Museum De Vier Ambachten 29 Streekmuseum Het Land van Axel 30 Visserijmuseum Breskens 31 Museum Schooltijd 32 Zuid-Beveland Fruitteeltmuseum 33 Historisch Museum De Bevelanden 34 Museum Stoomtrein Goes-Borsele 35 Oosterschelde Museum 36 Bevrijdingsmuseum Zeeland 4
3. Bijeenkomsten en interne communicatie 3.1. Bestuur Het bestuur vergaderde zes maal. De uitbreiding van het bestuur naar negen leden bevalt goed. De vergaderingen waren geanimeerd en productief. Veel museale zaken passeerden de revue. Naast het organiseren van informatieve bijeenkomsten en de gezamenlijke promotie stond 2012 in het teken van de voorbereiding van de nieuwe cultuurnota van de Provincie Zeeland. Het werd ons duidelijk dat onze subsidie niet zou worden verlengd. Vreemd vonden we het wel dat de provincie onze website voor haar rekening wil nemen en als enige activiteit de Museumnacht noemt! Onze voorzitter heeft zijn uiterste best gedaan om Statenleden ervan te overtuigen dat ondersteuning van kleine musea noodzakelijk is. Samen met Stef Traas werd hierover gesproken tijdens een kennismakingsgesprek met de nieuwe cultuurmedewerker van de Provincie Zeeland, dhr. Jan Leendert Verduin, helaas zonder succes. Het ziet er naar uit dat de museumconsulent in de toekomst alleen nog maar tijd mag besteden aan een aantal themamusea. Pogingen van de adviseur musea om de Museumpeiling weer in te voeren strandden. Lous Coppoolse voerde verschillende gesprekken met dhr. Siebe Kramer, voorzitter van de Stichting Zeeuwse streekdrachten, Marjan Ruiter en het bestuur van het Historisch Museum de Bevelanden over het oprichten van een kenniscentrum streekdrachten in Goes. Musea die niet voldoen aan de criteria van de vereniging werden onder de loep genomen, waarna gesprekken volgden. 3.2. Ledenbijeenkomsten Er worden jaarlijks twee ledenbijeenkomsten georganiseerd. Dit zijn bijzondere momenten voor de Zeeuwse musea. Met hulp van de adviseur musea probeert het bestuur hier een goede inhoudelijke invulling aan te geven. Tevens biedt het de gelegenheid om collega s te ontmoeten en met elkaar van gedachten te wisselen. De voorjaarsbijeenkomst vond plaats op 7 mei in het Industrieel Museum Sas van Gent waar we royaal voor de lunch werden getrakteerd door de Heemkundige Kring. Voor het eerst werd het programma omgegooid en werd de ochtend besteed aan het inhoudelijk programma. Door middel van een collectiemobiliteit spel werden de leden geprikkeld om voorwerpen de niet binnen de eigen collectie passen aan de andere musea aan te bieden. Tijdens de huishoudelijke vergadering werd besloten om de bijdrage aan de bijeenkomsten te verhogen van 10,- naar 12,50 per persoon. Er werd voorgesteld om vrijwilligers van andere musea als groep gratis toegang te verlenen. Musea betalen uiteraard wel koffie en gidsen. Hoogtepunt van de vergadering was het aanbieden van de eerste QR code aan het Industrieelmuseum door Jos Broeke, de Zeeuwse weerman. Ook de andere musea hebben hun bordje ontvangen. De najaarsbijeenkomst werd gehouden op 12 november 2012 in het Stadhuismuseum Zierikzee. 5
Tijdens het ochtendprogramma werd in kleine groepjes gebrainstormd over de relatie van het museum met de omgeving. De leden stemden unaniem voor het toetreden van Museum Schooltijd tot de VZM waarna Okke van der Maas ons een indruk gaf van het museum. N.a.v. de Nota Provinciaal Cultuurbeleid 2013-2015 heeft het bestuur een brief opgesteld voor de leden van de Provinciale Staten. Deze brief werd door de aanwezigen ondertekend. Leden merkten op dat de provincie niet zomaar kan beslissen over de website die eigendom is van de VZM. We namen afscheid van Jack van Aspert, jarenlang cultuurambtenaar van de Provincie, vroeger adviseur van de VZM en onze deur naar de provincie. 4. Promotie en publieksactiviteiten 4.1. Algemeen Gezamenlijke promotie is voor veel musea een belangrijke reden om lid te zijn van de VZM. De werkgroep communicatie, bestaande uit Stef Traas en Hans Oomen, heeft hiervoor in 2012 wederom veel werk verzet. De Vereniging heeft de collectieve programmering van publieksactiviteiten voortgezet, toegespitst op twee evenementen die het begin en het einde van het museumseizoen aangeven: Nationaal Museumweekend en MuseumNa 8. Het doel van deze activiteiten is om Zeeuwse musea meer bekendheid te geven en ander publiek binnen te halen door collectief naar buiten te treden. De coördinatie van beide evenementen is in handen van de SCEZ. 4.2. MuseumGids Zeeland: Ontdek de Zeeuwse ziel! De Museumgids werd weer gedrukt in een oplage van 65.000. De Zeeuwse musea die niet zijn aangesloten bij de Vereniging, maar wel in de website zijn opgenomen, werden in de Museumgids genoemd. Verspreiding naar de musea werd bezorgd door Zeeuwse Zaken. De Museumkaart leverde een financiële bijdrage van 1.000,-. Het tekort werd door de vereniging bekostigd. De reacties van de museumbezoeker op de prijsvraag zijn teleurstellend. Alleen het echtpaar dat een B&B won maakte hier gebruik van. Er is besloten om de prijsvraag in 2013 af te schaffen. 4.3. Website ZeelandMuseumland.nl Analyse en optimalisatie van de website door marketingcommunicatiebureau Exposure had als gevolg dat het aantal unieke bezoekers van dagelijks 7 naar iets meer dan 60 is gestegen. Bij gebrek aan financiële middelen konden we geen verdere investeringen doen, ofschoon een groot aantal van de filmpjes gedateerd raakt. Han Pluijmers onderhield de agendapagina. 6
4.4. QR-codes De QR codes zijn tijdens de voorjaarsvergadering overhandigd. De maten zijn identiek aan het bordje van het Museumregister. Musea konden kiezen tussen een aluminiumplaat of een sticker. De QR codes verwijzen door naar een mobiele website van het betreffende museum, vermelden het e-mail adres en telefoonnummer en verwijzen ook naar de mobiele website van andere musea in de regio. 4.5. Nationaal Museumweekend De 31 ste editie van het Museumweekend vond plaats op zaterdag 14 en zondag 15 april, met als thema: Laat je verrijken door het museum. 24 Zeeuwse musea deden dit jaar mee en trokken 8.704 bezoekers, (2011: 8.500 bezoekers). In tegenstelling tot de traditie werd dit jaar 1 euro entree gevraagd. De VZM heeft de gezamenlijke promotie voor de Zeeuwse musea verzorgd. 4.6. MuseumNa 8 (Zeeuwse museumnacht) De 6 de MuseumNa 8 (de Zeeuwse variant van de museumnacht van 8 uur s avonds tot middernacht) vond plaats op vrijdag 2 november met als thema Ontdek de Zeeuwse Ziel. 18 musea deden hieraan mee en trokken 1.512 bezoekers. Aan de hand van een gehouden enquête is besloten om de Museumnacht volgend jaar te spreiden over een hele maand. Bezoekers kunnen op deze manier meer musea bezoeken. 5. Kwaliteitsverbetering 5.1. Algemeen Kwaliteitsverbetering staat hoog in het vaandel van de VZM. Echter kunnen de meeste projecten uitsluitend worden uitgevoerd met subsidie van de provincie en onder leiding van de museumadviseurs van SCEZ. Het bestuur van de VZM kan vrijwel uitsluitend haar wensen kenbaar maken en een adviserende rol spelen. De projecten worden vaak uitsluitend aan de leden van de vereniging aangeboden. Rechtstreeks werkt de VZM aan kwaliteitsverbetering door inhoudelijke invulling te geven aan de ledenbijeenkomsten. 5.2 Erfgoed Inzichtelijk In het voorjaar 2012 werd dit SCEZ-project voor collectieregistratie afgerond. Van de Zeeuwse museumcollecties zijn nu bijna 20.000 voorwerpen online via de webportal GeschiedenisZeeland.nl. In de filmzaal van het Provinciehuis vond op 23 april het eindsymposium plaats, met circa 75 deelnemers. Landelijke deskundigen en medewerkers uit Zeeuwse musea gaven een terugblik op het project en een visie op de toekomst voor digitalisering van museumcollecties. Een weergave van al deze lezingen is vastgelegd in een verslagboek van het project (geprint en op USB-card), waarvan het eerste exemplaar aan gedeputeerde De Reu werd overhandigd. In december 2012 is een nieuw platform van 7
Delving gerealiseerd, waar de data van de musea wordt ge-upload zodat het in de toekomst ook voor andere toepassingen beschikbaar is. 5.3. Zuunig op Erfgoed De SCEZ startte in 2007 met een netwerkaanpak voor veiligheidszorg in erfgoedinstellingen (Zuunig op Erfgoed). Naar aanleiding daarvan werken sinds 2009 43 musea en archieven in Zeeland samen in vier netwerken. In 2012 is een update van de netwerkaanpak uitgevoerd met financiële steun van de Mondriaan Stichting. Op 5 maart was er een workshop met 10 deelnemers om kennis op te frissen, veiligheidsplannen te bespreken en ervaringen uit te wisselen. Vervolgens werkbezoeken op locatie op 2, 3 en 4 april voor specifieke training en hulp op maat. Op 15 mei een tabletop oefening (oefenen met scenario brand en diefstal) en op 9 oktober een brandoefening (met rook en reddingsactie) beide in het muzeeum. 5.4. Centrale Depotvoorziening COVRA Er wordt maar door weinig musea gebruik gemaakt van de Centrale Depotvoorziening voor Zeeuwse musea bij de COVRA in Vlissingen-Oost. Veel musea ervaren Vlissingen-Oost als te ver weg en hebben de indruk dat de toegankelijkheid van de Centrale Depotvoorziening te veel hindernissen kent voor hun collectiemedewerkers, vaak vrijwilligers. De onkosten van de centrale depotvoorziening zijn gering, maar musea kiezen desondanks voor een oplossing in eigen huis of dichter in de buurt. 5.5. Collectiewacht Zeeland Op 5 juli 2011 is de Collectiewacht Zeeland, een samenwerkingsverband van de SCEZ en Zeeuwse restauratoren, van start gegaan. De Collectiewacht is qua opzet en systematiek vergelijkbaar met de monumentenwacht en eerder al in Gelderland gerealiseerd. Doel is om de behoudsbehoefte van collecties te kwantificeren, conserveringsachterstanden weg te werken, kennis over de collectie te verbeteren en te verdiepen en veiligheid voor de collectie te bevorderen. De Collectiewacht Zeeland is financieel mede mogelijk gemaakt door het Steunfonds voor de Zeeuwse musea, Prins Bernhard Cultuurfonds Zeeland en Provincie Zeeland. 7 musea hebben een abonnement bij de Collectiewacht afgesloten. Zij hebben in 2012 een Basisinspectie gehad met rapportage over de omgevingscondities van de collectie. Het vervolg, de Materiaalinspecties, wordt in 2013 uitgevoerd. 5.6. Nederlands Museumregister Vanaf 2012 is het vernieuwde Museumregister van kracht. Voorheen begeleide de adviseur musea bij aanmelding/herijking, maar musea nemen nu rechtstreeks contact op met het Museumregister. Musea dienen jaarlijks een digitale vragenlijst (zelfanalyse) in te vullen voor voortzetting van de museumregistratie. Elk jaar worden een aantal musea geselecteerd voor herijking d.m.v. een auditbezoek (visitatie). Er zijn 15 musea in Zeeland opgenomen in het Museumregister. S.H.van Dam Merrett-van Lynden 2013 8