Voorwoord Doodgaan is nu niet direct een onderwerp waar we dagelijks over praten. Verdriet kunnen we niet wegnemen, hoe graag we het ook willen. Wel kunnen we via deze uitgave wijzen op een aantal belangrijke aandachtspunten en problemen helpen voorkomen in een periode dat nabestaanden het al moeilijk genoeg hebben. Als iemand overlijdt moet er immers van alles worden geregeld. Ook geven we een overzicht van een aantal voorafgaande schikkingen die je kan nemen. Dit neemt een pak zorgen weg voor de nabestaanden. Kortom met deze gids geven we een antwoord op de vele vragen die zich stellen bij een overlijden. Ook zetten we de administratieve verplichtingen even op een rijtje. Bewaar dit boekje bij je belangrijke documenten, zodat het voor de nabestaanden steeds binnen handbereik is. Richard Demily gemeentesecretaris Erwin Van Pée burgemeester
Inhoud Voorwoord p 1 Bij leven en welzijn: wat kan je zelf doen? Laatste wilsbeschikking Wilsverklaring inzake euthanasie Testament Schenking Verzekering Palliatieve verzorging Orgaantransplantatie Afstand van je lichaam aan de wetenschap p 3 p 3 p 5 p 6 p 6 p 7 p 8 p 8 p 8 Bij overlijden: wat moeten nabestaanden doen? Het overlijden De aangifte Rituelen en plechtigheden Begrafenis en crematie p 9 p 9 p 10 p 11 p 11 Na overlijden: checklist voor de nabestaanden Inkomen Erfenis en successierechten Pensioen Ziekenfonds Wezenbijslag, studietoelagen en voogdij Fonds voor beroepsziekten/arbeidsongevallen Bankzaken Verzekeringen De auto Nog enkele te verwittigen instanties Nuttige adressen Eigen adressen p 12 p 12 p 14 p 15 p 16 p 17 p 18 p 19 p 20 p 20 p 21 p 23 p 25
Bij leven en welzijn Wat kan je zelf doen? Je kan op verschillende manieren zorgen dat je nabestaanden op de hoogte zijn van je laatste wil: mondeling of op papier. Het mondeling op de hoogte stellen is af te raden, omdat dat helaas vaak tot misverstanden leidt. Wel kan je je nabestaanden op papier enkele zaken vertellen. Dit kan via een laatste wilsbeschikking, testament, schenking Laatste wilsbeschikking Indien je dat wenst, kan je op de dienst burgerlijke stand aangeven wat er met je lichaam moet gebeuren na overlijden. Of anders gezegd, je kan tijdens je leven een schriftelijke laatste wilsbeschikking opstellen. Een wilsbeschikking is een wens waaraan je nabestaanden na je overlijden niet mogen voorbijgaan. Je kan kiezen voor begraving of crematie (met vermelding van de asbestemming). Je kan ook je wensen in verband met de uitvaartplechtigheid vermelden. 3
Samengevat: je kan kiezen voor: begraving van het stoffelijk overschot (1). crematie (2). crematie gevolgd door begraving van de as (3) crematie gevolgd door bijzetting van de as in het columbarium van de begraafplaats (4). crematie gevolgd door verstrooiing van de as op de strooiweide van de begraafplaats (5). crematie gevolgd door verstrooiing van de as in de Belgische territoriale zee (6). crematie gevolgd door verstrooiing van de as op een andere plaats dan de begraafplaats (7). een uitvaartplechtigheid volgens de katholieke godsdienst (8). een uitvaartplechtigheid volgens de protestantse godsdienst (9). een uitvaartplechtigheid volgens de anglicaanse godsdienst (10). een uitvaartplechtigheid volgens de orthodoxe godsdienst (11). een uitvaartplechtigheid volgens de joodse godsdienst (12). een uitvaartplechtigheid volgens de islamitische godsdienst (13). een uitvaartplechtigheid volgens de vrijzinnige geloofsovertuiging (14). een uitvaartplechtigheid volgens de neutraal filosofische godsdienst (15). Sinds februari 2006 is er een nieuw besluit van de Vlaamse regering over de laatste wilsbeschikking. Nu kan de dienst burgerlijke stand van je gemeente ook een standaardverklaring opmaken, zodat je deze verklaring niet zelf moet opstellen. Deze standaardverklaring bevat het volgende: naam, voornamen, geboorteplaats, -datum. Verder moeten ook duidelijk één van de volgende mogelijkheden in dat document: ofwel één van de opties vermeld onder (1) tot en met (7). ofwel één van de opties vermeld van onder (1) tot en met (7) in combinatie met één van de opties vermeld onder (8) tot en met (15). ofwel één van de opties vermeld onder (8) tot en met (15). Bij ieder overlijden wordt er door de dienst burgerlijke stand nagekeken of er een verklaring werd afgelegd. De verklaring kan altijd ingetrokken of gewijzigd worden. In de gemeente hebben we 2 begraafplaatsen: ééntje in Heppen en ééntje in Leopoldsburg. Beide begraafplaatsen hebben een strooiweide en een muurcolumbarium. In Heppen is er ook een grondcolumbarium. Een ontvangstbewijs van die verklaring krijg je mee naar huis als bewijs. 4 Dienst burgerlijke stand, gemeentehuis, Koningin Astridplein 37, 3970 Leopoldsburg, tel alg 011 34 92 10, tel rechtstreeks 011 34 92 26, fax 011 34 83 78, e-mail: burgerlijkestand@leopoldsburg.be
Wilsverklaring inzake euthanasie Sinds september 2002 is euthanasie in België onder strikte voorwaarden toegelaten. De wet voorziet de mogelijkheid om bij leven en welzijn een wilsverklaring op te stellen waarin je vraagt dat er euthanasie wordt verricht indien je door ziekte of ongeval wordt getroffen, daardoor een ernstige en ongeneeslijke aandoening krijgt en op onomkeerbare wijze het bewustzijn verliest. Tijdens de besprekingen in het parlement is er besloten dat hieronder alleen comateuze patiënten vallen. Het gaat dus niet om demente personen. De wilsverklaring moet in aanwezigheid van twee meerderjarige getuigen op papier worden gezet. Minstens één van die getuigen mag geen erfgenaam zijn of materieel belang hebben bij jouw dood. Je kan (maar moet niet) in de wilsverklaring één of meerdere vertrouwenspersonen aanduiden die de behandelende arts op de hoogte brengen. Let wel: De behandelende arts, de geraadpleegde arts en de leden van het verplegend team kunnen niet als vertrouwenspersoon optreden. De wilsverklaring moet gedateerd en ondertekend worden door degene die de verklaring aflegt, door de getuigen en, indien die er zijn, door de aangeduide vertrouwensperso(o)n(en). Kan je zelf niet meer schrijven, dan mag je dat laten doen door een meerderjarig persoon die je aanduidt en die geen enkel materieel belang heeft bij jouw overlijden. Hierbij moeten opnieuw twee meerderjarige getuigen aanwezig zijn, van wie er minstens één geen materieel belang heeft bij jouw overlijden. De wilsverklaring moet gedateerd en ondertekend worden door degene die het verzoek schriftelijk opstelt, door de getuigen en door de aangeduide vertrouwensperso(o)n(en). De wilsverklaring vermeldt dat jij niet in staat bent te tekenen en waarom. Bij de wilsverklaring wordt een medisch getuigschrift gevoegd als bewijs. Zo n wilsverklaring is maximaal 5 jaar geldig. Ze moet dus tijdig vernieuwd worden. Er kan enkel rekening worden gehouden met deze voorafgaande wilsverklaring wanneer: de patiënt lijdt aan een ernstige en ongeneeslijke, door ongeval of ziekte veroorzaakte aandoening. niet meer bij bewustzijn is. deze toestand onomkeerbaar is. De vorm waaraan zo n wilsverklaring moet beantwoorden, is wettelijk vastgelegd. Dienst burgerlijke stand, gemeentehuis, Koningin Astridplein 37 3970 Leopoldsburg, tel alg 011 34 92 10, tel rechtstreeks 011 34 92 26, fax 011 34 83 78, e-mail: burgerlijkestand@leopoldsburg.be Vereniging RWS (recht op Waardig Sterven), Constitutiestraat 33, 2060 Antwerpen, tel/fax 03 272 51 63, e-mail: info@rws.be, www.rws.be 5
Testament Dankzij een testament kan je in zekere mate beslissen wat er na je overlijden met je vermogen moet gebeuren. Door een testament op te stellen, kun je de afhandeling van de erfenis volgens je eigen wens laten verlopen. Naast het financiële kan je in je testament ook andere zaken regelen. Zo kan je bijvoorbeeld aangeven dat je kiest voor crematie (dit kan ook met een laatste wilsbeschikking). Je kan in je testament iemand aanduiden die je begrafenis regelt of je kan een voogd voor je minderjarige kinderen aanstellen. Zelf je erfgenamen kiezen, kan niet altijd. De wet voorziet dat de echtgenoot, de kinderen, de kleinkinderen (achterkleinkinderen ) en ouders (grootouders ) een voorbehouden deel krijgen. Om te weten of de overledene een testament liet registreren, kan je terecht bij het Registratiekantoor in Beringen, bij de notaris of bij het centraal register voor testamenten. 2de kantoor der registratie, Harmoniestraat 9, 3580 Beringen, tel 011 43 95 20 www.notaris.be www.seniorennet.be Schenking Je kan er ook voor kiezen om tijdens je leven een deel van je vermogen weg te schenken. Zo kan je je bezittingen gedeeltelijk of geheel onder je erfgenamen verdelen. Ook in een huwelijkscontract kunnen echtgenoten inzake erfrecht elkaar bevoordelen. In een huwelijkscontract kan je ook schenkingen doen aan ongeboren kinderen. Een huwelijkscontract sluit je af bij een notaris. Je hebt 2 verschillende soorten van schenking: Notariële schenking Handgift 1. Notariële schenking In principe moet elke schenking bij notariële akte gebeuren. De akte wordt dan geregistreerd en schenkingsrechten betaald. De schenkingsrechten zijn afhankelijk van bedrag en verwantschap tussen schenker en begiftigde. Zo betalen bijvoorbeeld je naaste verwanten minder rechten dan je verre neef. Na je overlijden moeten er logischerwijze geen successierechten meer betaald worden. Als de schenking gebeurt binnen de drie jaar voor je overlijden gelden wel bijzondere regels. 2. Handgift Bij een handgift schenk je je goederen aan de begunstigde. Dit kunnen enkel voorwerpen zijn (bijvoorbeeld juwelen en baar geld), onroerende goederen kunnen niet, ook niet door overhandiging van de eigendomsakte. 6
Verzekering Maar wanneer de schenker binnen de drie jaar na de overhandiging overlijdt, moet de begunstigde toch nog successierechten betalen. Een handgift van een grote som geld kan nogal wat rompslomp met zich meebrengen. Daarom wordt een overschrijving nu ook als geldige handgift aanvaard. Dit wordt een onrechtstreekse schenking genoemd. Sociaal Huis - gratis juridisch advies - elke tweede dinsdag van de maand - 17.30 tot 18.30 uur Tramstraat 43, tel 011 53 98 10, e-mail: socialedienst@ocmwleopoldsburg.be www.notaris.be www.seniorennet.be Je kan tijdens je leven een aantal verzekeringen afsluiten die bij overlijden zorgen voor een kapitaalsuitkering of je begrafenisonkosten dekken. Levensverzekering Uitvaartverzekering Schuldsaldoverzekering Levensverzekering Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen de uitbetaling van een zeker kapitaal wanneer je een bepaalde leeftijd hebt bereikt of het uitkeren van een bedrag na je overlijden aan je echtgenoot, partner, ouders, kinderen of vrienden. Een levensverzekering is aftrekbaar van de belastingen als je je familie tot de tweede graad begunstigd. Uitvaartverzekering Bij een uitvaartverzekering regelt en betaalt de verzekeringsmaatschappij de uitvaart. In deze verzekering zijn inbegrepen: de kist, de plechtigheid, het drukwerk In tegenstelling tot bijvoorbeeld Nederland worden deze verzekeringspolissen in België niet op grote schaal afgesloten. Niet elke verzekeringsmaatschappij of -makelaar heeft het in zijn pakket. Schuldsaldoverzekering Wanneer je geld leent om een huis te bouwen of te kopen, sluit je best bijkomend een schuldsaldoverzekering af. Bij overlijden betaalt de verzekeringsmaatschappij de schulden af bij de bank. Zonder schuldsaldoverzekering maken deze schulden deel uit van je erfenis. je verzekeringsagent. 7
Palliatieve verzorging Als je in je eigen huiskring een terminale patiënt verzorgt, dan heeft deze recht op een tegemoetkoming. De premie wordt door de ziekenfondsen uitbetaald. De huisarts doet de aanvraag door het invullen van een standaardformulier. De aanvraag kan pas gebeuren als het overlijden binnen de drie maanden verwacht wordt of therapieën niet meer kunnen helpen. Orgaantransplantatie Als je je organen na overlijden niet wil afstaan voor transplantatie, moet je hiertegen bij leven bezwaar aantekenen. Indien je geen bezwaar aantekent, moet bij je overlijden aan de familie geen toestemming gevraagd worden om je organen te transplanteren. Je kan verzet aantekenen bij de dienst bevolking. Voor eventuele rechten op palliatief verlof informeer je best bij je werkgever of bij de Rijksdienst voor Arbeidsvoorzieningen (RVA). Sinds kort bestaat er ook een telefonische hulplijn (LEIFlijn - LevensEinde Informatie Forum) voor elke patiënt, hulpverlener of organisatie die vragen heeft over beslissingen rond het levenseinde. Alle mogelijke vragen over de problematiek waardig sterven worden door de hulplijn ernstig onderzocht en beantwoord. Het telefoonnummer van LEIFlijn is 078 15 11 55. Je kan ook terecht op www.leif.be of e-mail: leiflijn@skynet.be Voor de tegemoetkomingen: je ziekenfonds Voor de palliatieve zorgen: Recht op waardig sterven (vzw), www.rws.be Voor palliatief verlof: Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening, www.rva.fgov.be Voor Leopoldsburg: wend je tot RVA, Bampslaan 23, 3500 Hasselt, tel 011 26 01 10, fax 011 26 01 15 Dienst bevolking, gemeentehuis, Koningin Astridplein 37, 3970 Leopoldsburg, tel 011 34 92 10, fax 011 34 83 78, e-mail: bevolking@leopoldsburg.be Afstand van je lichaam aan de wetenschap Je lichaam afstaan aan de wetenschap moet je al bij leven regelen. Je moet eigenhandig een wilsuiting schrijven waarin je bevestigt dat je lichaam gebruikt mag worden voor onderzoek en wetenschap. de afdelingen anatomie van de verschillende universiteiten. 8
Bij overlijden wat moeten nabestaanden doen? Als er iemand thuis sterft, waarschuw dan onmiddellijk de dokter. De geneesheer stelt officieel het overlijden vast en maakt een overlijdensakte op. Bij een overlijden in een ziekenhuis zorgt de kliniek voor het overlijdensattest. Het overlijden De begrafenisondernemer weet perfect welke formaliteiten je allemaal moet invullen bij een sterfgeval. Hij/zij is dan ook de perfecte persoon om je vanaf de eerste minuut bij te staan. De begrafenisondernemer regelt de rouwbrieven en de uitvaart, zorgt voor de begrafenis of de crematie. Hij/zij brengt je ook in contact met heel wat diensten die je voor de verdere afhandeling van het sterfgeval nodig hebt. Info: de begrafenisondernemer. 9
De aangifte Je kan zelf het overlijden officieel aangeven. In de meeste gevallen regelt de begrafenisondernemer dit. overlijden zelf officieel aangeven De aangifte van overlijden gebeurt op de dienst burgerlijke stand van de gemeente waar de overledene gestorven is. Elk overlijden moet officieel vastgesteld worden door een dokter, die daarvan een overlijdensattest opmaakt. Met dat attest kan je het overlijden aangeven bij de dienst burgerlijke stand van de gemeente waar de persoon overleden is - dus niet noodzakelijk waar hij woonde. Voor de aangifte heb je nodig: het overlijdensattest. de identiteitskaart van de overledene. eventueel zijn of haar trouwboekje. zijn of haar rijbewijs. zijn of haar laatste wilsbeschikking, als die er is.(zie p.5) Vervolgens bezorgt de gemeente jou uittreksels uit de overlijdensakte. Je kan die nodig hebben, bijvoorbeeld bij de notaris, de werkgever, de bank of de verzekeraar. aangifte door de begrafenisondernemer In de meeste gevallen regelt de begrafenisondernemer de aangifte. Hij/zij geeft het overlijdensattest af bij de dienst burgerlijke stand van de gemeente waar het overlijden plaatsvond. De ambtenaar van de burgerlijke stand stelt dan de overlijdensakte op. Vervolgens kan je onmiddellijk de nodige uittreksels uit het overlijdensregister opvragen. Deze uittreksels heb je nodig om onder andere de werkgever, de vakbond, het ziekenfonds van de overledene te verwittigen. Op de dienst burgerlijke stand kan je ook de attesten krijgen voor familieleden die recht hebben op een dag verlof voor de begrafenis. Bij een overlijden in een andere gemeente dan de woonplaats zal de begrafenisondernemer ook de dienst burgerlijke stand van de eigen gemeente verwittigen. Bij een overlijden in het buitenland wordt de gemeente waar de overledene gedomicilieerd was, op de hoogte gebracht door de Belgische ambassade. Dienst burgerlijke stand, gemeentehuis, Koningin Astridplein 37 3970 Leopoldsburg, tel 011 34 92 26, fax 011 34 83 78, e-mail: burgerlijkestand@leopoldsburg.be 10
Rituelen en Plechtigheden Al eeuwen begeleiden de grote religies stervenden met sterfrituelen. Juist voor het overlijden worden de katholieken de laatste sacramenten toegediend. Bij de protestanten is er een ziekenzalving, maar deze gebeurt meestal niet bij stervenden. De Sjemah wordt opgezegd bij joden. Bij de moslims zeggen de omstaanders de Shahadah op Begrafenis en crematie In de gemeente hebben we 2 begraafplaatsen: ééntje in Heppen en ééntje in Leopoldsburg. Beide begraafplaatsen hebben een strooiweide en een muurcolumbarium. In Heppen is er ook een grondcolumbarium. Plechtigheden kunnen godsdienstig, vrijzinnig of burgerlijk zijn. Het spreekt voor zich dat dit alles sterk individueel bepaald is en dat de persoonlijke invulling het prijskaartje bepaalt. Zie ook laatste wilsbeschikking. je eigen geloofsgemeenschap of de begrafenisondernemer. Dienst burgerlijke stand, gemeentehuis, Koningin Astridplein 37 3970 Leopoldsburg, tel alg 011 34 92 10, tel rechtstreeks 011 34 92 26, fax 011 34 83 78, e-mail: burgerlijkestand@leopoldsburg.be 11
Na overlijden checklist voor de nabestaanden Niemand heeft veel ervaring met het afhandelen van de praktische regelingen bij eens sterfgeval. Toch zijn er heel wat instanties die van het sterfgeval moeten weten. Inkomen Hoe moet het nu verder met het inkomen van de nabestaanden indien je partner nog werkte of werkzoekend was? Indien je partner op het moment van zijn of haar overlijden nog werkte, kan je een overlevingspensioen aanvragen. Naargelang het statuut van je partner, moet je verschillende instanties verwittigen. 12 Beroepsactief in de privé of zelfstandige Indien de overledene werkzaam was in de privé, verwittig dan de werkgever. In het geval dat de overledene werkte in de privé of als zelfstandige kan je bij de sociale dienst van het OCMW (Sociaal huis) een overlevingspensioen aanvragen. Hieraan zijn wel enkele voorwaarden verbonden qua leeftijd en qua duur van het huwelijk. Zo moet je minstens 45 jaar oud zijn, behalve wanneer je een kind ten laste hebt of ten minste 66% arbeidsongeschikt bent. Verder moet je ook minstens 1 jaar gehuwd zijn, behalve wanneer uit het huwelijk een kind geboren is. Of wanneer de partner overleden is als gevolg van een ongeval na de datum van het huwelijk of als gevolg van een beroepsziekte. Of indien je op het moment van het overlijden een kind ten laste was waarvoor één echtgenoot kinderbijslag ontving. Indien je niet aan deze voorwaarden voldoet, kan je een tijdelijk overlevingspensioen ontvangen.
De aanvraag van het overlevingspensioen doe je best binnen de twaalf maanden. Dan krijg je immers een overlevingspensioen met terugwerkende kracht, toegekend vanaf de maand dat je partner overleden is. Bij de aanvraag heb je je identiteitskaart, het trouwboekje en je SIS-kaart nodig. Er zal ook gevraagd worden naar: De geboorte en overlijdensdatum van de overledene. Naam en adres van je sociaal verzekeringsfonds en je aansluitingsnummer (enkel voor zelfstandigen!). Jaarbedrag Dossiernummer Dit geldt ook voor een buitenlands overlevingspensioen. De vermelding van de beroepsloopbaan van de overledene als werknemer en/of zelfstandige Welke bedragen je reeds ontvangen hebt - Renten - Pensioenen - Vergoedingen - Naam en bedrag van het betaalorganisme Wie niet aan deze voorwaarden voldoet, heeft recht op een tijdelijk pensioen gedurende één jaar. Werkte je partner als contractueel bij de overheid dan is deze regeling niet van toepassing maar moet je je steeds wenden tot de Rijksdienst voor pensioenen (privé-sector). Werkloosheidsuitkering Indien de overledene niet gesyndiceerd was moet je de Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen verwittigen en een overlijdensattest bezorgen. Indien de overledene wel gesyndiceerd was, neem dan contact op met zijn of haar vakbond en bezorg hen een overlijdensattest. Zelfstandig ondernemer Indien de overledene een zelfstandig ondernemer was (bestuurder, zaakvoerder, vennoot in een handelsvennootschap), dan neem je best contact met de boekhouder. Hij of zij onderneemt op zakelijk vlak de nodige stappen. Beroepsactief in de overheid (ook defensie) Indien je partner werkte als vastbenoemde in overheidsdienst, neem je best contact op met de openbare dienst waar de overledene werkte. De personeelsdienst van de instelling doet in dit geval de aanvraag tot overlevingspensioen. De Pensioendienst voor de Overheidssector (PDOS) berekent en beheert je overlevingspensioen. De instantie die je uitbetaald noemt de centrale dienst voor vast uitgaven (CDVU). De voorwaarden zijn dat je ten minste één jaar wettelijk gehuwd was, tenzij er een kind ten laste is of het overlijden een gevolg was van een ongeval of beroepsziekte na het huwelijk overkomen. Sociaal Huis, Tramstraat 43, 3970 Leopoldsburg, 011 53 98 10, e-mail: socialedienst@ocmwleopoldsburg.be Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen, Burgemeester Bollenstraat 13/1, 3500 Hasselt, tel 011 23 46 89, fax 011 23 29 19. Centrale Dienst voor Vaste Uitgaven, Kunstlaan 30, 1040 Brussel, tel 02 233 70 35. Pensioendienst voor de overheidssector (PDOS), Victor Hortaplein 40, bus 30, 1060 Brussel, tel. 02 558 60 10 13
Erfenis en successierechten De notaris geeft zeer interessante uitleg over nalatenschap. Je hebt hem ook nodig voor een aantal authentieke documenten voor de bank. Als de overledene een eigenhandig testament nalaat, moet je dat bij een notaris aanbieden om het te laten uitvoeren. Maar ook als dat niet het geval is, is het nuttig de notaris te raadplegen. Hij/zij kan je alles vertellen over erfrecht en erfopvolging, en kan je helpen bij de verdeling van de erfenis. Akte van bekendheid: om de banktegoeden en/of de kluis van de overledene te deblokkeren heb je een akte van bekendheid nodig. Die bevat enkele essentiële inlichtingen, zoals de namen van de bekende erfgenamen en het al dan niet bestaan van een testament. Voor de akte van bekendheid moet je de notaris of de vrederechter aanspreken. Erfrechtverklaring: in plaats van een akte van bekendheid, aanvaardt de bank soms ook een erfrechtverklaring. Dit is een schriftelijke verklaring van de notaris die vermeldt wie de erfgenamen zijn. Indien de overledene zelf geen maatregelen heeft getroffen voor de verdeling van zijn vermogen, dan gelden de regels van de wettelijke erfopvolging. De bloedverwanten van de overledene worden gerangschikt, maar de echtgenoot of echtgenote heeft een bijzonder statuut. Uiteraard moet je niet noodzakelijk de erfenis aanvaarden. Als erfgenaam kan je de nalatenschap aanvaarden, verwerpen of aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving. Als je de nalatenschap aanvaardt, dan moet je ook alle schulden van de nalatenschap betalen. Soms is het niet meteen duidelijk of er meer bezittingen dan schulden zijn. In dat geval kan je de erfenis aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving. In dat geval moet je eventuele schulden nooit met je persoonlijke middelen betalen. Om de erfenis te aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving moet je, net als bij het verwerpen, een verklaring afleggen op de griffie van de rechtbank van eerste aanleg. Wanneer er helemaal geen erfgenamen zijn, komt de nalatenschap toe aan de staat. De aangifte van het nalatenschap moet binnen de vijf maanden na overlijden gebeuren. De erfgenamen krijgen hiervoor een aanmaning van de ontvanger van registratie en domeinen. Successierechten zijn een belasting op erfenissen en zijn verschuldigd door iedereen die uit het bezit van een overledene iets ontvangt. Sinds januari 2007 is er een vrijstelling van de successierechten op de gezinswoning voor de langstlevende partner. Dit betekent dat je voor de woning waar je samen met je partner op het ogenblik van het overlijden samenwoonde geen successierechten meer moet betalen. Dit geldt ook wanneer één of beide partners vrijwillig of gedwongen in een rusthuis of serviceflat verblijven of feitelijk gescheiden zijn. 14
Samenwonenden moeten wel aantonen dat ze minstens drie jaar ononderbroken een relatie hebben. Dit moet voorkomen dat mensen die niet in aanmerking komen voor een vrijstelling, allerlei constructies opzetten om de successierechten te ontlopen. Sociaal Huis - gratis juridisch advies - elke twee dinsdag van de maand - 17.30 tot 18.30 uur Tramstraat 43, tel 011 53 98 10, e-mail: socialedienst@ocmwleopoldsburg.be www.notaris.be Belgische Vereniging voor banken, www.abb-bvb.be Registratie II kantoor, Harmoniestraat 9, 3580 Beringen, tel 011 43 95 20 Pensioen Er zijn verschillende pensioenstelsels in ons land, onder meer afhankelijk van het statuut van de gepensioneerde. Welke instantie moet de langstlevende echtgenoot aanspreken voor het overlevingspensioen? Als een gepensioneerde overlijdt, moet je de Centrale Dienst der Vaste Uitgaven (CDVU) - Pensioenen zo vlug mogelijk op de hoogte brengen. Indien de overledene per circulaire cheque werd betaald en de laatste circulaire cheque niet meer heeft verzilverd, moet je die cheque met een uittreksel uit de overlijdensakte terugsturen naar de CDVU, Kunstlaan 30 te 1040 Brussel. In geen enkel geval mag iemand anders (bv. de echtgenoot of de kinderen) na het overlijden van de gepensioneerde proberen de cheque zelf te innen, zelfs niet als hij/zij over een volmacht beschikt. Vanaf de maand die volgt op het overlijden, krijg je automatisch een overlevingspensioen. Dat pensioen wordt berekend op basis van de beroepsloopbaan van de overledene. Dit bedrag is gebaseerd op de prestaties en stortingen die door of in de naam van de overledene werden gedaan. Dit is niet het geval als je zelf nog werkt, dan moet je wel een aanvraag tot overlevingspensioen indienen. Ook bij een feitelijke scheiding moet je nog altijd een aanvraag indienen. Voor een ambtenarenpensioen moet je altijd een aanvraag voor een overlevingspensioen indienen. Vraag inlichtingen bij de uitbetalingsdienst van het pensioen. 15
Ziekenfonds Bij het overlijden van de langstlevende echtgenoot, zal het pensioenbedrag in de maand van het overlijden door de rijksdienst voor Pensioenen worden teruggevorderd, als het uitbetaald werd na datum van overlijden. Voor een buitenlands pensioen, verwittig je de buitenlandse uitbetalingsinstelling. Sociaal Huis - Tramstraat 43, tel 011 53 98 10, e-mail: socialedienst@ocmwleopoldsburg.be Administratie der Pensioenen, Kruidtuinlaan 50 bus 31, 1010 Brussel, tel 02 210 36 11 Rijksdienst voor Pensioenen, Zuidertoren, 1060 Brussel, tel 02 529 30 02 (uitbetalingen), tel 02 529 21 11 (dossiers) Rijksdienst Sociale verzekeringen zelfstandigen, Jan Jacobsplein 6, 1000 Brussel, tel 02 507 62 11. Bij het overlijden van je partner, verandert je statuut bij het ziekenfonds. Belangrijk hierbij is dat je een uittreksel uit de overlijdensakte meeneemt naar het ziekenfonds en dat je de SISkaart inlevert. Met dit uittreksel uit de overlijdensakte zal de verzekeringstoestand van de overlevende(n) aangepast worden. Er zal ondermeer nagegaan worden of er recht bestaat op een verhoogde tegemoetkoming ziekteverzekering (voorkeurregeling WIGW). In veel gevallen kan je bij het ziekenfonds ook een deel van de begrafeniskosten recupereren. Maar dit is niet altijd zo. Voor zelfstandigen gebeurt dit immers niet, tenzij ze daarvoor speciaal verzekerd zijn. Als het ziekenfonds tussenkomt, dan moet je de SIS-kaart van de overledene, het uittreksel uit de overlijdensakte en de facturen van de begrafeniskosten afgeven. Let er wel op dat deze facturen getekend zijn voor voldaan. Een overlijdensvergoeding bestaat ook bij de vakbond en bij de kas voor oudstrijders. Informeer ook hier naar je rechten. je ziekenfonds. 16
Wezenbijslag, studietoelagen en voogdij Wezenbijslag Elk kind dat kinderbijslag ontvangt, heeft bij het overlijden van vader of moeder recht op wezenbijslag. Afhankelijk van het statuut van de overledene zijn er andere procedures. Als de overledene werknemer was, moet je je in eerste instantie wenden tot het kinderbijslagfonds waarvan je reeds kinderbijslag ontvangt. Stuur een uittreksel van de overlijdensakte op en vergeet je aansluitingsnummer niet. Je krijgt een formulier toegestuurd dat je invult en terugstuurt, samen met recente uittreksels uit de geboortenakten van de weeskinderen. De kinderbijslag schakelt meestal zonder onderbreking over op wezenbijslag. Zolang de overlevende ouder niet hertrouwd of een nieuw huishouden vormt, wordt de wezenbijslag (die aanzienlijk meer bedraagt dan de kinderbijslag) toegekend. Studietoelagen Bij het overlijden valt het gezin bijna altijd terug op een lager inkomen. Hierdoor kan je eventueel alsnog in aanmerking komen voor een studiebeurs voor de studerende kinderen. De reglementering voorziet een aparte regeling bij onverwachte wijzigingen in de gezinstoestand. Was de overledene ambtenaar, dan neem je best contact met de Rijksdienst voor Kinderbijslag voor Werknemers, Trierstraat 70, 1000 Brussel. Stuur een aanvraag tot wezenbijslag op. Vergeet de overlijdensdatum niet te vermelden. Je moet geen uittreksels van akten opsturen. De rijksdienst zoekt die zelf op. Voor zelfstandigen is er een afzonderlijke regeling: contacteer in dat geval de Rijksdienst voor de Sociale Verzekering van Zelfstandigen (RSVZ), Jan Jacobsplein 6, 1000 Brussel. Indien je man of vrouw zelfstandige was en jij loontrekkend, vraag dan eerst de gewone kinderbijslag voor een loontrekkende aan bij het kinderbijslagfonds van de werkgever. Nadien betaalt de sociale verzekeringskas voor zelfstandigen het verschil uit tussen de gewone kinderbijslag en de wezenbijslag. 17
Voogdij Fonds voor beroepsziekten / arbeidsongevallen Als één van de ouders overlijdt in een gezin waar nog minderjarige kinderen zijn, dan verwittigt het gemeentebestuur de vrederechter. Studietoelagen-beurzen: Universiteit - Hoge school Afdeling Studietoelagen van de Vlaamse Gemeenschap, Hendrik Consciencegebouw, Koning Albert 2 laan 15, 1210 Brussel, tel 02 553 86 00. Secundair onderwijs: Provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt, tel? Voogdij: Vredegerecht Beringen, Pieter Bruegelstraat 8, 3580 Beringen, tel 011 42 23 92. In het kader van de arbeidsongevallen -en beroepsziekteverzekering zijn er een aantal tussenkomsten voorzien: een tussenkomst in de begrafeniskosten een tussenkomst in de kosten voor overbrenging van de stoffelijke resten naar de plaats van begraving een rente van 30 procent voor de overlevende echtgenoot en van 15 procent voor de minderjarige kinderen of zolang zij gerechtigd zijn op kinderbijslag, van het basisloon van de overledene. Let wel: het Fonds voor Arbeidsongevallen is er voor werknemers in de privé-sector. Voor werknemers uit de openbare sector wordt de werkgever geacht een verzekering te hebben afgesloten om slachtoffers van een arbeidsongeval te vergoeden. Deze verzekeringsmaatschappij regelt ook alle formaliteiten en staat in voor de uitbetaling. Handelaars en zelfstandigen kunnen terecht bij hun verzekeringsmaatschappij. Fonds voor Arbeidsongevallen (FAO), Troonstraat 100, 1050 Brussel, tel 02 506 84 11 Fonds voor Beroepsziekten (FBZ), Maastrichtersteenweg 14/1, 3500 Hasselt, tel 011 22 69 71 De ziekenfondsen 18
Bankzaken Wanneer de bank ingelicht wordt over een sterfgeval moeten de rekeningen en de kluizen geblokkeerd worden. Het gaat om alle rekeningen en kluizen op naam van de overledene, én - ongeacht het stelsel waaronder ze getrouwd waren - die van de langstlevende echtgenoot, én die welke ze samen hadden. Vóór de bank de tegoeden kan vrijgeven aan de erfgenamen, moet ze het bedrag opgeven van alle tegoeden en schulden aan de Administratie van BTW, Registratie en Domeinen. De fiscus vraagt ook een inventaris van de inhoud van de kluis. Verzekeringen: als de overledene of zijn nabestaanden de begunstigde waren van bepaalde verzekeringen bij overlijden, en de overledene heeft die verzekeringen bij de bank afgesloten, dan moet dat uiteraard ook besproken worden. Het kan bijvoorbeeld gaan om een levens-, beleggings-, ongevallenof overlijdensverzekering, al dan niet gekoppeld aan een beleggingsproduct. De erfgenamen kunnen in normale omstandigheden pas over de tegoeden beschikken als ze een akte van bekendheid (of erfrechtverklaring) en een vereffeningsorder kunnen voorleggen. Belgische Vereniging voor Banken, www.abb-bvb.be Pensioenuitkeringen: als het pensioen van de overledene op zijn rekening gestort werd, moet de bank het overlijden melden aan de pensioenkas. Niet-verschuldigde bedragen zal de bank terugbetalen. Leningen: lopende leningen van de overledene bij de bank moeten afgelost worden. De erfgenamen kunnen meestal kiezen tussen verder afbetalen of het schuldsaldo in één keer betalen. Als er een schuldsaldoverzekering was, wordt de lening door deze verzekering afgelost. 19
Verzekeringen In veel gevallen moeten de nabestaanden bij een sterfgeval een uitkering ontvangen van één of andere verzekering. Anderzijds moeten ook verzekeringspolissen gewijzigd worden die met de overledene te maken hadden. Uitkering door de verzekering: als de overledene of zijn nabestaanden de begunstigde waren van bepaalde verzekeringen bij overlijden, dan moeten ze daarvoor de betreffende verzekeringsmaatschappij(en) aanspreken. Het kan bijvoorbeeld gaan om een levensverzekering, overlijdensverzekering, ongevallenverzekering Polissen stopzetten of aanpassen: sommige polissen worden overbodig door het sterfgeval (bijvoorbeeld een autoverzekering). Andere polissen wil je misschien behouden, maar in een aangepaste versie (bijvoorbeeld een brandverzekering). Medisch attest: is de overledene gestorven bij een ongeval en had hij een ongevallenverzekering afgesloten, dan zal de verzekeringsmaatschappij je een medisch attest vragen. De dokter die het overlijden vaststelde, kan je dat bezorgen. De auto In geval van overlijden kan je de inschrijvingsplaat van de overledene laten schrappen ofwel overdragen op de naam van de langst levende echtgenoot of van de kinderen. Voor de schrapping moet je de plaat opsturen naar de Directie Inschrijvingen Voertuigen (DIV) of inleveren bij je verzekeringsagent. De verkeersbelasting wordt geschorst vanaf de dag waarop de plaat toekomt. Het inschrijvingsbewijs moet in de wagen blijven. Bij overdracht of herinschrijving op naam van de langstlevende echtgenoot kan je de plaat van de overledene behouden. Het is dezelfde procedure als bij de aankoop van een tweedehandsvoertuig (zo moet er opnieuw BIV betaald worden). Op het formulier, dat je kan bekomen bij de garagist, de verzekeringsmakelaar of de autokeuring moet vermeld staan dat het gaat om een overdracht door het overlijden van de titularis. De documenten die je bijvoegt zijn: een origineel van de overlijdensakte en een origineel inschrijvingsbewijs van de auto. je verzekeringsagent of je ziekenfonds (voor hospitalisatieverzekering) Bij overname van de verzekeringspolis van de auto is het, voor de bonus-malus formule, van belang of de langstlevende al dan niet langer dan drie jaar een rijbewijs had. 20