Wandelroute 6 Dal van de Beerze 6Tussen Oisterwijk en Oirschot ligt een aantrekkelijk stukje Brabants platteland. Een oud cultuurland van kleine weilanden, doorsneden door dijkjes met eiken begroeid en rijen iele populieren. Verscholen tussen het groen liggen kleine buurtschappen met oude langgevelboerderijen. Het is een landschap dat doet denken aan een tijd nog zonder machines en kunstmest, een tijd van trekpaarden en watermolens. Midden door dit gebied stroomt het riviertje de Beerze. Nog niet zolang geleden was dit een rechte, tussen kades ingeklemde bak water waar weinig aan te beleven viel. Maar daar is de laatste tien jaar snel verandering in gekomen. Waterschap De Dommel wil de Beerze over het hele traject zijn oorspronkelijke aanzien teruggeven. Rivierkronkels, moeraszones, vistrappen, zandige oeverranden en overstromingsvlakten moeten het Beerzedal tot een groen lint omtoveren, aantrekkelijk voor natuur en wandelaars. De beek wordt zo een belangrijke verbindingszone tussen landgoed Baest en de natuurgebieden Kampina en De Mortelen. U wandelt vanaf de kerk in Spoordonk over kleine weggetjes naar het buurtschap Polsdonken. Vandaar voert de route over zandwegen en dijkjes tussen weilanden, akkers en kleine percelen bos richting het Beerzedal. U passeert de schrale graslanden van het Banisveld, een stukje bos en hei in de Kampina, het Winkelsven, de moerasbossen van de Logtse Velden en grazende runderen in het overstromingsmoeras ten zuiden van de Logtse Baan. Langs de kronkelige oevers van de Beerze loopt u terug naar Spoordonk waar u een bezoekje kunt brengen aan de Spoordonkse watermolen. 32
Praktische informatie Rondwandeling Rondwandeling vanuit Spoordonk door een aantrekkelijk stukje Brabants platteland. Afwisselend kleine weggetjes en zandpaden. U komt langs veel natuur: het Banisveld, de Kampina en de Logtse Velden. Verder passeert u onder meer twee vispassages en een watermolen. Toegankelijkheid Langs de Beerze kunnen sommige routedelen wat drassig zijn. Honden zijn aangelijnd toegestaan. Lengte 14 km, geen inkorting mogelijk. Start- en eindpunt van de route Spoordonk, voor de kerk in de Bernadettestraat. Parkeren Rond het park voor de kerk in de Bernadettestraat. Bereikbaarheid startpunt met OV Vanaf station Tilburg bus 141 naar Eindhoven, vanaf station Eindhoven bus 141 naar Tilburg, halte Bernadettestraat in Spoordonk, (ma t/m vr 1 x per uur, za en zo 1 x per 2 uur). Eten en drinken Spoordonk, Spoordonkse Watermolen, www.spoordonksewatermolen.nl. Openbaar vervoer onderweg Geen. 33
Wandelroute 6 l e n g t e 1 4 k m Topografische ondergrond (c) Topografische Dienst Kadaster Emmen 34 = 1 k m
Kijkpunten A Polsdonken De omgeving van Spoordonk ademt nog de atmosfeer van het traditionele Brabantse platteland. Zo kunt u in het buurtschap Polsdonken een aantal fraaie exemplaren van de langgevelboerderij bewonderen. In dit type boerderij zijn woning, stal, schuur en dorsvloer onder één dak gebouwd. De toegangsdeuren tot al deze ruimtes zijn traditioneel naast elkaar in de lange gevel aangebracht. Vandaar de naam. Sommige boerderijen zijn van generatie op generatie doorgegeven. Vroeger waren het echte gemengde bedrijven met koeien, varkens, kippen, akkerbouw en fruitbomen. Tegenwoordig zijn ze veelal gespecialiseerd. B Rietvelden als zuiveringsmoeras Ten noorden van de Brinksdijk ligt natuurgebied Banisveld. De oorspronkelijke voedselrijke bovengrond is hier afgegraven en afgevoerd. Hierdoor wordt de groei van schrale plantensoorten bevorderd. Het water dat door het moeras stroomt, is afkomstig van verderop gelegen landbouwgebied. Om te voorkomen dat met meststoffen verrijkt water door Banisveld stroomt, heeft het waterschap ten zuiden van de Brinksdijk een zuiveringsmoeras van rietvelden aangelegd, het Scheiendsven. Het aangeplante riet filtert nitraten en fosfaten uit het water. Dit voorkomt de groei van algemene plantensoorten in Banisveld, zodat zeldzamere soorten als teer guichelheil, klokjesgentiaan en moerashertshooi meer kans krijgen. Routebeschrijving 1 Staande voor kerk (met rug naar kerk toe) RA Bernadettestraat 2 Aan het eind RA, Spoordonkseweg 3 Na 100 meter LA weg oversteken, langs P-22644 Broekstraat inlopen ri Boxtel 4 Op driesprong RD 5 Bij P-22643 RA, Nieuwendijk 6 Op kruising RA, Pandgat 7 Na 25 meter op driesprong LA 8 Op kruising RD, t Ven 9 Op de kruising RA, Krukkerd 10 Op driesprong met zitbank LA, Polsdonken 11 Eerste straat LA, Priemsteeg 12 Na huisnummer 3 RD zandweg 13 Bij paal wkp 21 RA ri wkp 20 14 Na 300 meter waterloop oversteken 15 Bij boerderij LA, asfaltweg 16 Aan het eind op asfaltweg LA 17 Na passeren hoogspanningsleiding eerste weg RA, Vinkendonken 18 Bij huisnummer 1A RD zandweg langs bosrand 19 Na 500 meter op driesprong RD 20 Bij wkp 19 asfaltweg oversteken en RD onverhard pad ri wkp 18 langs bordje van Brabants Landschap 21 Pad met haakse bocht naar L en naar R 22 Op driesprong LA 23 Op de driesprong RD 35
Spoordonkse watermolen 24 Aan het eind op asfaltweg RA 25 Na 300 meter bij wkp 18 LA ri wkp 24 26 Aan het eind op driesprong RA 27 Na 150 meter bocht naar L, Brinksdijk 28 Na 700 meter op kruising RD, Brinksdijk is vanaf hier onverhard 29 Na 750 meter op kruising RA veerooster over en direct LA Brinksdijk blijven 30 Bruggetje oversteken en bij wkp 24 RD ri wkp 25 31 Net voorbij stuw LA, pad langs waterloop 32 Aan het eind LA, onverhard pad 33 Een bruggetje met stuw oversteken 34 Net na d bruggetje (over de Beerze) hek door en natuurgebied Kampina van Natuurmonumenten inlopen 35 Op driesprong LA, op dijkje blijven lopen 36 Na 250 meter klaphekje door 37 Aan het eind op driesprong LA, pad over dijkje blijven 38 Pad met haakse bocht naar L en naar R 39 Na een bocht naar L, pad op dijkje blijven 40 Wkp 25 passeren en RD bruggetje oversteken 36 C Overstromingsvlakte Viermannekesbrug Tussen de Viermannekesbrug en de Kampina is een 170 hectare grote overstromingsvlakte gecreëerd. Het water van de Beerze wordt hier langer vastgehouden, waardoor de afvoer vertraagt en wateroverlast benedenstrooms afneemt. Het deel tussen de Brinksdijk en de Logtse Baan overstroomt gemiddeld één keer per jaar. Het is voornamelijk ingericht als moerasbos. De grasvlakte ten zuiden van de Logste Baan staat ongeveer honderd dagen per jaar onder water. Het overstromingsgebied heeft zich inmiddels ontwikkeld tot een interessant vogelgebied. De twee gebieden kunnen gezamenlijk ca. 1,2 miljard liter water opvangen. In noodgevallen kan ook een deel van het gebied Smalbroeken bij de Kampina blank worden gezet, waardoor het vastgehouden watervolume oploopt tot 1,7 miljard liter. D Beekherstel Beerze Vroeger kon de Beerze zijn eigen, bochtige weg zoeken, maar in de jaren 60 van de vorige eeuw kwam daar verandering in en werd de beek rechtgetrokken. Dat ging ten koste van de natuur. Het waterschap heeft de beek zijn natuurlijk verloop op enkele tracés al teruggeven om zo de natuur een nieuwe kans geven. Ook op de overige trajecten van de Beerze is beekherstel gepland, waar water en natuur weer alle ruimte krijgen. De hoop is dat veel kenmerkende planten, vogels, insecten en zoogdieren de Beerze weer als leefgebied zullen weten te vinden. Om de vissen een handje te helpen zijn al verschillende vispassages aangelegd, waaronder die ten noorden van Spoordonk, waarmee vissen de Spoordonkse Watermolen kunnen passeren. Dankzij de aanwezige kansen voor natuur en herstel van
het watersysteem is de Beerze als enige beek in Brabant aangewezen als een robuuste ecologische verbinding. Zo n verbinding heeft als doel om een robuust en duurzaam ecologisch netwerk te realiseren dat de grotere natuurgebieden met elkaar verbindt. Het gaat bij robuuste verbindingen niet alleen om natuur, maar ook om behoud van landschapswaarden en cultuurhistorie. E Spoordonkse Watermolen Al vanaf 1320 werd er gesproken over een watermolen aan de rivier de Beerze. De molen hoorde bij kasteel Ten Bergh dat even verder naar het zuiden lag. De eerste molen was van hout gemaakt. In 1868 zijn er stenen muren omheen gezet. De molen diende voor het malen van graan en het persen van olierijke zaden. Ook nu kunt u er meel kopen. Het verschil in waterpeil voor en na het molenrad bedraagt bijna twee meter. F Voormalig Huis ten Bergh De boerenwoning aan de andere oever van de Beerze is het enige overblijfsel van Huis ten Bergh dat hier sinds de Middeleeuwen stond. Het huis werd in de 18e eeuw gesloopt. 41 Direct na brug RA, klaphek door en natuurgebied Dal van de Beerze van Natuurmonumenten inlopen 42 Direct na klaphek LA op hoger dijkje blijven lopen 43 Ruim 1 km met twee bochten naar R om moerassige Dal van de Beerze heen lopen 44 Vlak voordat pad bij de Beerze uitkomt LA klaphek door en pad langs beek 45 Na 500 meter RA Viermannekesbrug over 46 Bij wkp 26 LA ri wkp 27, pad langs de Beerze 47 Na 400 meter over houten bruggetje L aanhouden 48 Onder hoogspanningsleiding doorlopen 49 Vistrappen in Beerze passeren 50 Aan het eind van het pad RA fietsbrug over 51 Langs Spoordonkse Watermolen lopen 52 Verkeersweg oversteken en voor huis nummer 115 RA 53 Aan het eind LA, Ten Bergh 54 Voor brug LA, Beerseveld 55 Na 250 meter LA, Bernadettestraat 56 Doorlopen tot voor de kerk. Boerderij Huize ten Bergh 37