Beste lezer, Oud en nieuw Oudejaarsdag 2009. Wat kan ik jullie allen beter wensen dan een gezond, gelukkig en vredevol 2010 met veel natuurbeleving en mooie waarnemingen? Ik wens het jullie van harte. Het voorbije jaar was voor ons natuurgebied een goed jaar. De weergoden waren ons echter niet steeds zo welgezind. De koudegolf waarmee we 2009 startten, de zachte maar natte zomer gevolgd door een natte herfst en de koudeprik waarmee we dit jaar afsloten, werkten meermaals tegendraads. 2009 was echter niet meteen een topjaar voor onze broedvogels maar dat had voor een groot deel te maken met de vele neerslag en de verstoorde waterhuishouding stroomafwaarts uit het rangeerstation en het Schoon Schijn. Hierdoor overstroomden ongecontroleerd belangrijke slijkplaten op onvoorziene momenten en dat heeft zijn kostprijs! Hierover kon je in vorige nieuwsbrieven al een en ander vernemen. Zo werden legsels van verschillende waadvogelsoorten en bruine kiekendieven onverwacht overspoeld waardoor ze hun nesten noodgedwongen moesten verlaten met alle gevolgen van dien. Hopelijk heeft het overleg dat hierover wordt gevoerd tussen de verschillende medeverantwoordelijken, een gunstig resultaat waardoor we de watertafel in de nabije toekomst haarscherp zullen kunnen beheersen. Op het vlak van doortrekkende en pleisterende watervogels was 2009 een topjaar. We overschreden gedurende enkele maanden dagelijks de 1%-norm van de Ramsarconventie zowel voor krakeenden als voor slobeenden. Verder pleisterden er duizenden watervogels van alle slag met piekmomenten waarbij er meer dan 5000 exemplaren werden geteld! En ook het ringwerk was een topper. Tussen juli en september werden meer dan 12.000 vogels van een wetenschappelijke ring voorzien. Ook wil ik alle vrijwilligers danken die tijdens onze werkdagen, in weer en wind, steeds bereid zijn om ons te helpen. Zij zijn onmisbaar bij het beheer van onze natuurgebieden. Van harte dank! Wij kunnen maar hopen dat nieuwe vrijwilligers, die bereid zijn om nu en dan de handen uit de mouwen te steken, zich aandienen waardoor het werk voor iedereen draaglijker wordt. Morgen start het nieuwe jaar. Vooraan op mijn verlanglijstje staat het optimaal beheersen van de watertafel in het ganse gebied waardoor alle zorgen van overstroomde legsels in de nabije toekomst van de baan zijn en we onze beheersdoelstellingen kunnen behalen. Op de tweede plaats hopen we de aangevraagde bouwvergunning te verkrijgen voor de nieuwe kijkwanden. Deze wanden zijn belangrijk omdat we hierdoor verstoring kunnen vermijden. Maar ze zullen eveneens een beter comfort bieden aan onze vrijwilligers.
En voor het overige hoop ik op mooie waarnemingen, behoorlijke weersomstandigheden en veel leuke momenten met jullie samen tijdens onze natuurwaarnemingen. Het gaat jullie goed in 2010. Winterprik Een eerste en vroege winterprik zorgde vanaf midden december voor grote verplaatsingen bij watervogels. De meeste waterplassen vroren op slecht enkele dagen volledig dicht. Enkel de grote plas van De Kuifeend bleef voor een deeltje open. In een wak van 100 bij 20 meter telden we op 28 december meer dan 4000 vogels! De korte dooi van de voorbije dagen, zorgde ervoor dat de helft van de plas terug ijsvrij werd. De eerste week van januari kondigt zich echter een nieuwe vorstperiode aan met negatieve dagtemperaturen. Hopelijk zorgen de aanwezige vogels ervoor dat, door hun voortdurend foerageren, ook nu een wak blijft bestaan waardoor ze aan voldoende voedsel kunnen geraken. Dit is uitermate belangrijk voor hun conditie. De voedertafels zorgen er eveneens voor dat de vele zangvogels die op de Kuifeend verblijven, aan voldoende eten geraken. We voorzien voortdurend deze voederplaatsen en de voedselsilo voor allerlei zaden, vetbollen, gepelde pindanoten en zwarte zonnebloempitten waardoor er voldoende variatie in hun wintermenu blijft bestaan. Tafeleend met snavelzadel Op 22 november werd een mannetje Tafeleend op De Ekerse Putten waargenomen voorzien van een snavelzadel. Zo n snavelzadel vervangt een pootring die vooral bij duikeenden weinig zin heeft vermits ze steeds op het water vertoeven waardoor hun pootjes niet zichtbaar zijn. Zo n zadel is voorzien van een cijfer en/of lettercode waardoor ze door veldwaarnemers makkelijk en regelmatig kunnen afgelezen worden. Hieronder een voorbeeldje van een met een snavelzadel voorziene Wintertaling. Dit project wordt geleid door de Portugees David Rodrigues en de Fransman Alain Caizergues. Meer over allerlei ringprojecten op http://www.cr-birding.be/ Bij onze Tafeleend ging het om een lichtblauw schild met lettercode AVB. Het tekstgedeelte VB van deze code wordt weergegeven aan beide zijkanten van het zadel; de letter A staat er bovenop. Het vraagt enige oefening om dergelijke codes af te lezen maar met een telescoop en enig geduld lukt dat vrij behoorlijk! Een moeilijkheid: de kleur van het schild is niet altijd meer de originele. Als je deze eend terugvindt, zul je zien dat het schild lichtgroen is en niet lichtblauw. Dat heeft alles te maken met de inwerking van de zon en het water op het gebruikte plastiek. Ik deed uiteraard navraag over deze vogel bij Alain Caizergues. Deze Tafeleend werd voorzien van het snavelschild op 5 juni 2006 in Saint-Philbert-de-Grand-Lieu, 20 kilometer ten zuiden van Nantes in Zuidwest Frankrijk. Op 11 februari 2008 werd dit exemplaar terug waargenomen op de zelfde locatie. Een half jaar later, op 17 augustus 2008, verscheen AVB in het Duitse Saksen tussen Berlijn en de grens met Tsjechië. Op 12 oktober 2009 werd het neuszadel opnieuw afgelezen in Val-De-Reuil tussen het franse Normandië en Parijs. Een kleine maand later verscheen dit exemplaar op de Ekerse Putten. Een kaartje met deze omzwerving vind je als bijlage. Over big brother gesproken
Google Earth Op Google Earth werden zeer recentelijk de luchtfoto s aangepast voor onze regio. Zij dateren nu van 31 augustus 2009! Dat is een groot voordeel aangezien we nu de luchtfoto s van bvb. de recent ingerichte gebieden in het rangeerstation (Kuifeend, Grote Kreek, Binnenweilanden) maar ook deze van de Bospolder, de meeuwenbroedplaats en het Opstalvalleigebied kunnen raadplegen en gebruiken ook in waarnemingen.be! We kunnen nu nauwkeuriger dan ooit, de juiste plaats van een waarneming vast prikken!! Het gebruik van Google Earth is gratis en zo je nog geen gebruiker bent, kun je het downloaden via http://earth.google.com/download-earth.html Bijzondere waarnemingen (vanaf 1 december) Roerdompen werden gezien op De Kuifeend op 6, 15 en 28 december. Aan De Grote Kreek verbleef 1 exemplaar tussen 10 en 13 december. Tussen 21 en 24 december verbleven er hier niet minder dan 3 exemplaren! Een aantal waarnemingen van deze schuwe rietvogel gebeurden op slechts enkele meters afstand in de gracht naast het wandelpad naar de vogelkijkhut. Ogen open dus! Deze vogels zijn enkel doortrekkers en overwinteraars meestal uit broedgebieden ten noorden en ten oosten van ons. Helaas verdwijnen deze exemplaren in het vroege voorjaar. Een Grote zilverreiger pleisterde aan De Grote Kreek op 26 december. Een niet onaardig aantal van 312 pleisterende Wintertalingen verbleven op 6 december op de grote Kuifeendplas. Het hoge aantal Krakeenden (tot 1550 exemplaren eerder dit jaar) daalde zachtjes de eerste weken van december tot 976 exemplaren op 10 december. Na de vorstperiode nam hun aantal sterk af tot 140 exemplaren op 21 december om bij de eerste dooi opnieuw toe te nemen tot 550 op 28 december. Op de nabije Ekerse Putten pleisterden tot 2 Krooneenden, met een mannetje en een vrouwtje op 24 december. Het nog steeds aanwezige vrouwtje pleistert er al sinds 28 november. Later verscheen het mannetje. Beide vogels zoeken echter elkaars gezelschap niet op! Het vrouwtje wordt bij waarnemers blijkbaar regelmatig over het hoofd gezien zeker wanneer het ligt te slapen tussen de aanwezige Kuifeenden en Tafeleenden. Op De Verlegde Schijns werd op 2 december een mannetje Witoogeend waargenomen. Op de eerste Nonnetjes moesten we dit najaar lang wachten. Met de eerste koude verscheen het eerste najaarsexemplaar, een mannetje, op 13 december gevolgd, op 19 en 21 december, door een vrouwtje. Momenteel is er nog een mannetje aanwezig.
Opmerkelijk is het hoge aantal van 28 Nonnetjes dat op 26 december op de nabije plas van De Hooge Maey werd geteld. Wellicht het hoogste aantal dat dit najaar in Vlaanderen werd gezien! Een vrouwtje Grote zaagbek pleisterde kort op De Kuifeend op 28 december. Hoge aantallen Canadese ganzen, dikwijls vergezeld van 2 (vermoedelijk ontsnapte) Brandganzen, verblijven sinds meerdere weken in het rangeerstation met ondermeer 358 exemplaren op 26 december en 330 exemplaren op 28 december. Een record aantal foeragerende Knobbelzwanen bouwde zich geleidelijk op aan De Kuifeend. Op 30 december werden hier niet minder dan 162 exemplaren geteld. De Kleine zwanen die sinds november aanwezig waren, werden voor het laatst gezien op 21 december. Wellicht vertrokken zij uit noodzaak aangezien de waterplas er grotendeels dichtgevroren bij lag en hun specifieke voedsel onbereikbaar werd. Op 15 december werden er nog 11 exemplaren geteld. Twee jagende Slechtvalken overvlogen roepend de Kuifeendplas op 13 december. Ook Meerkoeten profiteerden van het massale en gevarieerde aanbod aan waterplanten in de Kuifeendplas. Geregeld lag hun aantal rond 1000 exemplaren tot 1037 exemplaren op 6 december. Een Bokje werd opgestoten op 6 december; later werden nog 4 exemplaren opvliegend gezien op 12 december. Overwinterende witgatjes werden tot slot gezien op 10 en 26 december. Noteer alvast volgende data in je agenda: Kalenderexcursies De eerstvolgende kalenderwandeling naar De Kuifeend en de Grote Kreek vindt plaats op zondag 24 januari. Zoals steeds afspraak om 9.30 uur aan het Natuurpunt.huis in Ekeren. Daar beslissen we, afhankelijk van de omstandigheden, welk deel van ons natuurgebied we zullen bezoeken. Einde voorzien rond 12 uur. Benieuwd wat er te zien valt! Iedereen welkom. Werkdag Voor de eerste werkdag van 2010 werd voor de verandering gekozen voor een zondag. Afspraak op 7 februari om 9 uur aan de parking van De Kuifeend. Vandaar vertrekken we naar de locatie waar gewerkt zal worden. Graag vooraf een seintje aan ondergetekende als je komt. Makkelijk om voor iedereen voldoende materiaal, drank en soep te voorzien. Vogelwerkgroep Op maandag 11 januari vergadert de Vogelwerkgroep Antwerpen Noord. Zoals steeds heel boeiend en informatief met allerlei nieuws heet van de naald, seizoensoverzichten
van minder voorkomende soorten en dwaalgasten en als afsluiter een dia reeks door een van onze vrijwilligers. Afspraak ik het Natuur.huis, Steenstraat, Ekeren. Aanvang om 19.30 uur. Alle (actieve) vogelkijkers zijn er van harte welkom. Graag vooraf een mailtje aan vogelwerkgroep@antwerpennoord.be indien je de vergadering zult bijwonen. Vriendelijke groeten en veel leesgenot, Ludo Benoy Conservator De Kuifeend en de Grote Kreek Tel.: 03 825 45 59 GSM: 0476 43 15 42 PS: ken je iemand die interesse heeft om deze nieuwsbrief te ontvangen of wens je deze nieuwsbrief niet langer te ontvangen, graag een mailtje aan ludo.benoy@skynet.be