Methotrexaat (MTX)
Wat is methotrexaat (MTX) MTX is een geneesmiddel dat wordt gebruikt voor de behandeling bij ernstige psoriasis. Aanvankelijk werd het gebruikt bij de behandeling van kanker. Bij toeval ontdekte men dat het ook effectief was bij psoriasis. De dosis van MTX bij psoriasis is echter veel lager dan bij de behandeling van kanker, waardoor de bijwerkingen ook minder ernstig zijn. MTX is een geneesmiddel dat de aanmaak van cellen remt en ontstekingsremmend werkt. MTX kan in tabletvorm of per injectie worden gegeven. Hoe effectief is MTX? MTX werkt erg goed bij psoriasis. Bij 70-90% van de patiënten wordt een goed resultaat bereikt wanneer men alleen MTX gebruikt. In combinatie met lokale behandeling zijn de resultaten nog beter. Een minimale behandeling van drie maanden is echter noodzakelijk om de werking van de MTX te kunnen beoordelen. Welke patiënten zijn geschikt voor MTX? Patiënten met een uitgebreide en ernstige vorm van psoriasis en wanneer lokale therapie zoals bijvoorbeeld zalven/crème en/of lichttherapie niet voldoende effectief zijn. Patiënten met gewrichtenklachten, die door psoriasis of door een reumatische aandoening worden veroorzaakt. Patiënten met andere huidaandoeningen zoals: morfea of LE (Lupus Eryhtematodes). 2
Wanneer mag MTX niet worden gebruikt? MTX mag niet worden gebruikt bij: Vrouwen die zwanger zijn of borstvoeding geven; Vrouwen en mannen met een zwangerschapswens; Patiënten met bloedziekten en/of ernstige bloedarmoede; Patiënten met een actieve maagzweer; Patiënten met leverziekten Patiënten met ernstige nierfunctiestoornissen; Patiënten die veel alcohol gebruiken; Patiënten met een acute infectie. Bijwerkingen Tijdens de behandeling met MTX kunt u last krijgen van bijwerkingen. Deze gelden echter niet voor elke patiënt. In principe verdwijnen deze bijwerkingen snel na te staken van de behandeling of na vermindering van de dosering. De behandelend arts stelt de dosering vast en kan deze ook bijstellen. Bijwerkingen kunnen ook worden beïnvloed door het inname-schema aan te passen bijvoorbeeld net voor de nacht de tabletten innemen, zodat de misselijkheid niet wordt opgemerkt. De bijwerking zijn in twee groepen te verdelen. Meest voorkomende bijwerking(en) Maag of darmklachten: een vol gevoel, misselijkheid, braken en diarree (meestal gedurende de dagen dat MXT wordt ingenomen) Leverfunctiestoornissen 3
Weinig voorkomende bijwerking(en) Ontsteking van het mondslijmvlies: zweertjes in de mond Bloedarmoede of een verhoogd risico op infecties door een daling van de hoeveelheid witte of rode bloedcellen in het bloed Pneumonitis, een zeer zeldzame vorm van longontsteking Huidafwijkingen, haaruitval Hoofdpijn, duizeligheid Voorkomen van bijwerking(en) Om bijwerkingen te voorkomen kunnen de tabletten het best tijdens de maaltijd met een glas water worden ingenomen. Daarnaast kan worden gekozen voor een combinatie van Foliumzuurtabletten met de behandeling of kunnen de tabletten worden omgezet in injecties (spuiten van MTX) In het algemeen worden de MTX-injecties 1x per week toegediend in het ziekenhuis, de huisartspraktijk of door de wijkverpleegkundige. Mogelijk heeft u geleerd om u zelf te injecteren. De controles vinden altijd plaats bij uw behandelend arts. 4
Wijze van gebruik MTX dient in principe slechts op één dag van de week te worden ingenomen. Hierbij moeten de tabletten ofwel in één keer worden ingenomen, ofwel verspreid over de ochtend en de avond. Bijvoorbeeld bij een dosering van 6 tabletten: 1. Eerste mogelijkheid: één dag per week de 6 tabletten tegelijkertijd innemen (hetzij s morgens, hetzij s avonds) 2. Tweede mogelijkheid: één dag per week 3 tabletten s morgens en 3 tabletten s avonds. Slechts in uitzonderlijke gevallen (meestal bij hoge doseringen) worden de tabletten over 2 dagen verspreid (bijvoorbeeld 3 tabletten s morgens, 3 tabletten s avonds en nog eens 3 de volgende ochtend). Foliumzuur wordt steeds samen met MTX voorgeschreven. Dit dient om de bijwerkingen van MTX te voorkomen of te verminderen. Meestal worden er 2 tabletten van 5 mg voorgeschreven, die verspreid over de week worden ingenomen (bijvoorbeeld één dag en drie dagen na de inname van de MTX). Belangrijk hierbij vooral dat foliumzuur niet op dezelfde dag als de MTX wordt ingenomen. Let dus goed op de verdeling van uw medicatie. Een juiste inname van MTX is erg belangrijk. Veel overdosis ongelukken ontstaan doordat patiënten per ongeluk de weekdosis dagelijks innemen. 5
Belangrijk Het is belangrijk dat u zich houdt aan de regelmatige controleafspraken met uw behandelend arts. Er wordt regelmatig bloed en urine onderzoek gedaan om in een vroeg stadium eventuele bijwerkingen op te sporen. Deze bloedcontroles blijven noodzakelijk ook wanneer u al jaren MTX zonder bijwerkingen gebruikt. Bij langdurig gebruik kan het nodig zijn een stukje weefsel van de lever te laten onderzoeken (leverbiopsie) en in sommige gevallen wordt eerst een longfoto gemaakt. Op de dagen dat MTX ingenomen wordt, mag geen alcohol en/of alcoholhoudende middelen worden gebruikt. Op de overige dagen maximaal één alcoholconsumptie per dag. MTX mag niet gecombineerd worden met een groot aantal medicijnen, met name niet met sommige antibiotica. Het is daarom zeer belangrijk, dat u altijd met uw arts overlegt wanneer u (andere) medicijnen krijgt voorgeschreven of op eigen initiatief bepaalde medicijnen inneemt. Vraag uw behandelend arts om een geneesmiddelpasje, waarop staat vermeld dat u MTX gebruikt. MTX kan afwijkingen van het ongeboren kind veroorzaken. Voor zowel mannen als vrouwen geldt dat tijdens de behandeling met MTX geen kinderen verwekt mogen worden. In deze periode moet een effectieve anticonceptiemethode worden gebruikt. Vrouwen mogen pas zwanger worden als de behandeling tenminste 3 maanden is gestopt. Ook mannen mogen tenminste 3 maanden geen MTX hebben gebruikt als zij een kind willen verwekken. Een behandeling met MTX beïnvloedt de vruchtbaarheid niet. 6
7
Heeft u nog vragen? Deze brochure is niet bedoeld als vervanging van mondelinge informatie, maar als aanvulling daarop. Hierdoor is het mogelijk alles nog eens rustig na te lezen. Heeft u vragen over de behandeling, neem dan contact op met de Polikliniek Dermatologie, telefoon 040-286 4862. Met algemene vragen kunt u terecht bij uw behandelend specialist. dermatologie@st-anna.nl U kunt ons ook e-mailen voor: korte vragen mededelingen aanvragen voor herhalingsrecepten Vermeldt bij uw e-mail altijd uw naam en geboortedatum. Nuttige websites: www.huidarts.info www.huidarts.com www.huidziekten.nl www.huidinfo.nl Opmerkingen en suggesties Bent u van mening dat in deze folder bepaalde informatie ontbreekt, onjuist of onduidelijk is, dan horen wij dit graag. U kunt uw opmerkingen, suggesties of aanvullingen op de folder kenbaar maken bij de patiëntenvoorlichting. Patiëntenvoorlichting is geopend van maandag t/m donderdag van 9.00-16.00 uur en vrijdag van 9.00-12.30 uur. Telefoon: 040-286 4874 Email: patientenvoorlichting@st-anna.nl Website:www.st-anna.nl