Jaarverslag 2004 Van rijexamens naar mobiliteitsexamens
In 2004 maakte het CBR een begin met de beëindiging van zijn publiek-private koers. In opdracht van verkeersminister Peijs werd gestart met uitplaatsing van de private dochterbedrijven. Tegelijk werden de eerste stappen gezet naar uitbreiding van de publieke kernactiviteiten. Het aantal examens daalde licht met ruim één procent, met de motorexamens als uitschieter (-22 procent). De daling werd veroorzaakt door de economische recessie en de sterk teruggelopen immigratie. Het slagingspercentage bij de theorie-examens daalde met minder dan één procent. Bij de eerste praktijkexamens voor de personenauto en de motor was het percentage geslaagden voor het tweede jaar hoger dan bij de herexamens. Het slagingspercentage zal in de toekomst verder stijgen naarmate het aantal kandidaten dat via de Rijopleiding in Stappen (RIS) wordt opgeleid, toeneemt. De belangstelling voor het verplichte taxicertificaat was beperkt. Vóór 1 januari 2006 moet een chauffeur geslaagd zijn om zijn beroep nog uit te mogen oefenen. Het aantal aanvragen voor een medische Verklaring van geschiktheid nam met ruim twee procent af. Het aantal vorderingsprocedures steeg. Door het groeiend aantal verwijzingen van de politie ondergingen acht procent meer bestuurders een onderzoek naar de rijgeschiktheid of rijvaardigheid en volgden elf procent meer een verplichte EMA-cursus. Er werden vijftien procent meer rijbewijzen ingetrokken. Alcoholmisbruik was de grootste boosdoener. De minister van Verkeer en Waterstaat hief het Versneld Bijzonder Examen op vanwege de oncontroleerbaarheid van sommige buitenlandse identiteitsbewijzen. De omzet nam toe van 81 miljoen in 2003 tot 84 miljoen in 2004. Per saldo realiseerde het CBR een sluitende exploitatie van een half miljoen euro positief.
Jaarverslag 2004 Van rijexamens naar mobiliteitsexamens
Inhoud Van rijexamens naar mobiliteitsexamens 4 1 2004 in het kort 8 2 Kerncijfers en examenresultaten 12 3 Financiële resultaten 14 4 Examens 16 Examens voor de motor, de personenauto en de bromfiets Slagingspercentage Examens voor de beroepschauffeur Nader onderzoek naar de rijvaardigheid Theorie-examens voor de luchtvaart 5 Medische rijgeschiktheid 24 Praktische rijgeschiktheid Ontwikkelingen 6 Vorderingen 28 Onderzoeken EMA-cursussen Bezwaar en beroep 3 7 Activiteiten in de regio s 30 Toetsen en examens Samenwerken met opleiders Kwaliteit van de dienstverlening Maatschappelijke contacten Innovatie 8 De rijschoolbranche 34 9 Ontwikkeling en onderzoek 36 Examens Rijopleiding in Stappen Ontwikkelingen in wetten en regels 10 Public relations en voorlichting 40 Campagnes Internet Voorlichting en public relations Media 11 Sociaal beleid 44 Opleiding en ontwikkeling Gezondheid en tevredenheid 12 Ondernemingsraad 47 13 Raad van Toezicht 48
Van rijexamens naar mobiliteitsexamens 4 V A N R I J E X A M E N S N A A R M O B I L I T E I T S E X A M E N S In 2004 vonden, als gevolg van veranderingen in het maatschappelijke en politieke klimaat, ingrijpende aanpassingen plaats in de positie van het CBR. Zij waren het gevolg van het besluit van verkeersminister Peijs om de activiteiten van het CBR te beperken tot publieke taken. Het exameninstituut staat nu voor tal van nieuwe uitdagingen, omdat er ruimte komt om naast rijexamens ook actief te worden bij examinering en certificering op het gebied van andere vervoersmodaliteiten. Wat lag er aan deze koerswijziging ten grondslag en wat gaat dit voor het CBR betekenen? Waarom hybride? In de negentiger jaren ontstond bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat het besef dat de verkeersveiligheid meer profijt kon trekken van de kennis en ervaring bij het CBR. Besloten werd dat ingespeeld zou gaan worden op de groeiende Europese aandacht voor mobiliteit en verkeersveiligheid. De Europese binnengrenzen werden steeds transparanter en een internationale markt lag open: harmonisatie van rijbewijzen, nieuwe Europese richtlijnen, uitbreiding van de Europese Unie (EU). Al vanaf de oprichting van de EU (en zijn politieke voorlopers) zijn issues als verkeersveiligheid, vervoersbeleid en rijbewijzen belangrijk geweest. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het benutten van kansen in deze markt bij het CBR prioriteit kreeg.
Bij deze verwachte ontwikkelingen werd een groeiende behoefte aan de diensten van het CBR verondersteld. Toenmalig minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat gaf de organisatie uiteindelijk de kans de basis te verbreden, waarmee ruimte ontstond om van uitvoeringsorgaan te groeien naar een internationaal kennisinstituut op het gebied van verkeer en vervoer. De onderzoeksinstituten NEA Transportonderzoek en -opleiding en Traffic Test werden overgenomen en nieuwe activiteiten op het gebied van internationale consultancy werden opgestart. Uiteraard stelde de minister het CBR randvoorwaarden met het oog op de borging van de ministeriële verantwoordelijkheid. Het kon immers niet zo zijn dat publieke en private belangen zodanig door elkaar gingen lopen dat de ministeriële verantwoordelijkheid in het geding zou komen. Publieke en private activiteiten dienden daarom organisatorisch, administratief en financieel strikt van elkaar gescheiden te blijven. Tegelijkertijd werd gewerkt aan een wettelijke verankering van de publieke taken van het CBR. Ander politiek en maatschappelijk klimaat Al tijdens de verdere uitbouw van de hybride organisatie werd een geleidelijke kentering zichtbaar in het politieke en maatschappelijke klimaat. Door verschillende oorzaken, die hieronder verder worden toegelicht, bleek de hybride status van het CBR niet langer op voldoende politiek en maatschappelijk draagvlak te kunnen rekenen. Markt en overheid In april 2004 trok het kabinet het wetsvoorstel Markt en Overheid in. Deze voorgenomen wet stelde regels aan marktactiviteiten van overheidsorganisaties en aan ondernemingen die van overheidswege een bijzondere positie bekleden. Deze organisaties in hoofdzaak belast met publieke taken zouden als ondernemer gebruik kunnen maken van hun publieke functie en daardoor particuliere ondernemingen oneerlijke concurrentie aandoen. Dat werd onwenselijk geacht. Europese Unie De politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in Europa geven anno 2005 geen aanleiding meer te veronderstellen, dat concurrentie tussen exameninstituten een optie wordt; ook niet op de lange termijn. Daarmee is ook de noodzaak vervallen om het CBR om te vormen tot een instituut dat zou moeten concurreren met buitenlandse partijen. Zelfstandige bestuursorganen Het rapport Kohnstamm, dat medio 2004 verscheen, gaf advies over de vraag hoe de uitvoering van rijkstaken (door ZBO s, agentschappen e.d.) op de meest transparante en doelmatige wijze kan worden georganiseerd. En wel zo dat rekening wordt gehouden met de voor- en nadelen van de eventuele inperking van de ministeriële verantwoordelijkheid. Het rapport, waarvan de inhoud nog in discussie is, biedt aanknopingspunten voor de bestendiging van de positie van het CBR immers ook een ZBO als het gaat om 5 V A N R I J E X A M E N S N A A R M O B I L I T E I T S E X A M E N S
6 V A N R I J E X A M E N S N A A R M O B I L I T E I T S E X A M E N S publieke taken binnen een privaatrechtelijke organisatie. De derde variant in dit rapport komt tegemoet aan de behoefte om een beperkte rijkstaak (certificering, registratie, erkenning, keuring of het afgeven van kennisen vaardigheidsbewijzen) neer te leggen bij private organisaties die toch al een verwante activiteit verrichten. De toekomst van het CBR De ontwikkelingen van de afgelopen paar jaar hebben ertoe geleid dat minister Peijs het CBR medio vorig jaar opdroeg de hybride status op afzienbare termijn te beëindigen. Afstoten van de private activiteiten van het CBR impliceert tevens dat het CBR zijn exclusieve positie zal behouden. Dit is uiteraard geen vrijbrief om autonoom en zonder rekenschap van de markt eigen keuzes te maken in bijvoorbeeld prijs en kwaliteit van dienstverlening. Integendeel. Juist de exclusieve positie, die onder strikt toezicht van de overheid staat, vraagt een efficiënte werkwijze en een zeer zorgvuldige opstelling jegens alle marktpartijen waarmee het CBR te maken heeft. Die uiten zich in het streven naar een doelmatige organisatie, die een optimale dienstverlening combineert met een maatschappelijk acceptabele en transparante tariefstelling. Tegelijk met de afbouw van de private activiteiten streeft de minister van Verkeer en Waterstaat ernaar het CBR uit te bouwen tot het centrale instituut voor mobiliteitsexamens, met als voornaamste oogmerk de verbetering van de verkeersveiligheid. Dit betekent dat het CBR in de toekomst niet alleen belast zal zijn met de examinering en certificering van aanstaande weggebruikers (rijvaardigheid) en het beoordelen van de medische rijgeschiktheid, maar ook met vergelijkbare activiteiten voor andere soorten vervoer. Daarbij staat de minister van Verkeer en Waterstaat een strikte scheiding voor tussen opleiding en examen en de bijbehorende bevoegdheden. Want een publieke taak als examineren kan niet door een private sector worden uitgevoerd. Uitbouw van publieke activiteiten Bundelen van mobiliteitsexamens bij één professioneel instituut heeft belangrijke voordelen. In de eerste plaats is er sprake van efficiencyvoordelen voor de overheid. Alle examens op het gebied van de diverse vervoerssoorten kennen een wettelijke basis of vloeien voort uit afspraken tussen de sociale partners. De aansturing van en het toezicht op de ontwikkeling en uitvoering van al die verschillende examens verloopt efficiënter als zij worden geconcentreerd bij één organisatie. Daarnaast kunnen door schaalvergroting besparingen worden bereikt, bijvoorbeeld op IT en overhead, die vervolgens weer kunnen leiden tot lastenverlichting voor burger en bedrijfsleven. Bij concentratie wordt verder optimaal gebruik gemaakt van de kennis en de beschikbare technieken die al lang gemeengoed zijn bij een instituut als het CBR dat examineren tot zijn kernactiviteit rekent. Ten tweede zal bundeling van mobiliteitsexamens tot betere dienstverlening leiden. Te denken valt hierbij aan een landelijke
7 spreiding van examenlocaties door gebruik te maken van het netwerk van het CBR. Eenzelfde vooruitgang kan worden gerealiseerd als het gaat om bereikbaarheid, openingstijden en de integratie van reserveringssystemen. Een theorie-examen dat nu, vanwege kleine aantallen kandidaten, maar enkele keren per jaar en op een beperkt aantal locaties kan plaatsvinden, zal in de toekomst frequenter en op meer plaatsen gehouden kunnen worden door combinatie met andere examens. Eén instantie Examens afnemen is in feite een keten van processen. In principe begint dit met het vaststellen van competentieprofielen waaraan een kandidaat dient te voldoen. Vaak zijn deze gebaseerd op wettelijke voorschriften of door de wetgever of branchepartijen gestelde eisen aan vakbekwaamheid. Op basis hiervan worden examens ontwikkeld. Daarop volgt het daadwerkelijk afnemen van examens, inclusief de logistieke, administratieve en financiële processen. Tenslotte is er de afgifte van certificaten of diploma s en de statistische verslaglegging. Het is zeer goed denkbaar dat al die deelprocessen door verschillende partijen worden uitgevoerd, maar dat er sprake is van toezicht door één instantie die optreedt namens de wetgevende autoriteit. Uitbouw van het CBR naar een instituut dat zorg draagt voor alle mobiliteitsexamens gebeurt niet van de ene op de andere dag. Wel is duidelijk dat een proces op gang is gekomen dat niet in de laatste plaats voor het CBR belangrijke veranderingen in de wereld van verkeer en vervoer, te land, via het water en door de lucht teweeg zal brengen. V A N R I J E X A M E N S N A A R M O B I L I T E I T S E X A M E N S
1 2004 in het kort Het bijna tachtigjarige CBR is een privaatrechtelijk zelfstandig bestuursorgaan dat door de minister van Verkeer en Waterstaat belast is met een verkeersveiligheidstaak: de rijvaardigheid en medische geschiktheid van bestuurders toetsen, alsmede de vakbekwaamheid van beroepschauffeurs. De toekomst van het CBR wijzigde in de tweede helft van 2004 als gevolg van het kabinetsbesluit dat de organisatie zich moest In de zomer van 2004 maakte de minister van Verkeer en Waterstaat bekend dat het CBR zijn publiek-private koers op afzienbare termijn diende te beëindigen. Daarmee paste het kabinet ook op het CBR de politieke lijn toe dat private activiteiten schadelijk kunnen zijn voor organisaties die in hoofdzaak met publieke taken belast zijn. Van de zijde van het ministerie werd aangegeven dat de kernactiviteiten verder zouden worden uitgebreid, zodat het CBR hét exameninstituut op mobiliteitsgebied kan worden. De private dochterbedrijven de onderzoeks- 8 gaan beperken tot publieke taken. Het beleid kwam daarmee 2 0 0 4 I N H E T K O R T in het teken te staan van: het ontwikkelen van nieuwe specialismen om van het CBR hét exameninstituut op mobiliteitsgebied te maken; innovatie, klantgerichtheid en efficiency binnen de marges van de economische recessie om de positie voor de komende jaren te verankeren; inspelen op behoeften aan grondige vernieuwing van het rijexamen; integriteit in denken en werken, in alle lagen van de organisatie.
bureaus NEA Transportonderzoek en -opleiding en Traffic Test dienden te worden uitgeplaatst. In 2004 is daarmee een begin gemaakt. Examens Het aantal aanvragen voor examens vertoonde in 2004 voor het tweede jaar vrijwel over de hele linie een daling. Dat was vooral het gevolg van de economische recessie en de teruggelopen immigratie. Bij de motorexamens was de terugloop met 22 procent het grootst; bij de overige examens was de afname beperkter. Over de hele linie nam het CBR ruim één procent minder examens af dan in 2003. Slagingspercentages Bij de praktijkexamens voor de personenauto en de motor werd voor het tweede jaar geschiedenis geschreven met het slagingspercentage bij de eerste examens: opnieuw waren daar de percentages hoger dan bij de herexamens. Dat kwam voor een belangrijk deel door de kwaliteitsverbetering in de opleiding van de laatste jaren en het groeiende gebruik van de tussentijdse toets; ruim dertig procent van de kandidaten maakte daar gebruik van. Maar ook het toenemend gebruik van de website met slagingspercentages van rijscholen speelde een rol. Consumenten melden zich steeds vaker bij rijscholen die een grotere slaagkans bieden. De slagingspercentages bij de theorie-examens daalden in totaal met minder dan één procent. Ondanks de extra fout die kandidaten mogen maken (bij zes fouten is men nog geslaagd), lijken de open en meerkeuzevragen bedoeld om het verkeersinzicht te bevorderen nog altijd voor hoofdbrekens te zorgen. Voorbereiding met een boek of cd-rom is niet meer genoeg, nu theorie-examens steeds nadrukkelijker inzicht meten naast feitenkennis. Een gedegen theorie-opleiding bij de rijschool is dus noodzakelijk voor een gerede slaagkans. 9 2 0 0 4 I N H E T K O R T Rijopleiding in Stappen Als de nieuwe Rijopleiding in Stappen (RIS) vaste grond onder de voeten krijgt, wordt een verdere stijging van het slagingspercentage verwacht. Het slagingspercentage van de eerste 2.500 kandidaten die in het verslagjaar examen deden, lag twintig procent boven het gemiddelde van andere kandidaten. Bijna duizend instructeurs en driehonderd examinatoren werden opgeleid voor de RIS. Een publiekscampagne zorgde voor de eerste merkbekendheid. Met de instelling van een klankbordpanel en de samenwerking in een raad van advies werd het draagvlak onder de nieuwe rijopleiding verder verstevigd.
Beroepschauffeurs De divisie CCV ging met de examenorganisaties EVL en Logex van start in een samenwerkingsverband onder de naam CCV/Examenhuis, waardoor nagenoeg alle examens voor beroepschauffeurs in Nederland onder één paraplu kwamen. De bundeling van krachten moet leiden tot verbetering in de kwaliteit en afhandeling van de examens voor de sector transport en logistiek. Medisch geschikt Het aantal aanvragen voor een Verklaring van geschiktheid nam met ruim twee procent af en het aantal rijtests met vijf procent toe. Bij beide is de toenemende vergrijzing van de samenleving merkbaar; oudere bestuurders vormen een groeiend aandeel van de keuring voor de medische geschiktheid. 10 2 0 0 4 I N H E T K O R T Schoorvoetend meldden zich de eerste taxichauffeurs om het certificaat te halen dat vanaf 2006 voor velen van hen verplicht is. Iedereen die sinds 1 juli 2001 taxichauffeur is, moet het verplichte examen afleggen. Maar pas na intensieve voorlichting, de vaststelling van het examen voor contractvervoerders en enkele aanpassingen in de examenopzet leek de stroom op gang te komen. Klachten Bij de examendivisies werden op een kleine twee miljoen klantcontacten 276 klachten ingediend, 62 minder dan in 2003. Het merendeel betrof de examenuitslag. In achttien procent van de gevallen kreeg de klager geheel of ten dele gelijk. Bij De Nationale Ombudsman werden vijf klachten behandeld. Bij twee klachten werd geoordeeld dat het CBR deels behoorlijk had gehandeld, bij één niet behoorlijk en bij de vierde behoorlijk. De vijfde klacht werd rechtstreeks met de klager opgelost, zodat een oordeel van De Nationale Ombudsman niet meer nodig was. De klachten betroffen de examenuitslag en de examenprocedure, de vorderingsprocedure, het nader onderzoek, de vakrijproef voor beroepschaffeurs en de bestaande beroepsmogelijkheden. De leerstoel Verkeersgeneeskunde en -neuropsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen leverde de eerste wetenschappelijke resultaten op sinds 2003, het jaar waarin de leerstoel werd ingesteld. Er werd onder meer onderzoek gedaan naar het gebruik van prisma s en telescoopjes op brillen om mensen met oogafwijkingen in staat te stellen een auto te besturen.
Alcoholmisbruik Het aantal onderzoeken naar de rijgeschiktheid en rijvaardigheid van de divisie Vorderingen nam opnieuw toe, dit keer met acht procent. Ook het aantal EMA-cursussen bedoeld voor de lichtere gevallen van alcoholmisbruik nam toe, met elf procent. In 68 procent van de gevallen ging het om alcoholmisbruik, een stijging van zes procent. Deze stijging duidt niet zozeer op toenemend alcoholgebruik (onderzoek wijst op het tegenovergestelde), maar op een grotere pakkans en een steeds consequentere verwijzing van de politie naar het CBR. Het aantal rijbewijzen dat moest worden ingetrokken, nam met vijftien procent toe. En ook hier was alcohol met een aandeel van ruim zestig procent de grootste boosdoener. De verontrusting in de politiek en de samenleving is gezien deze cijfers alleszins begrijpelijk. bromfietsexamen. Bij het eerste zijn gevaarherkenning en inzicht nieuwe, beeldbepalende onderdelen; bij de laatste de ontwikkeling van een praktijkgedeelte. Naar aanleiding van onregelmatigheden die het CBR constateerde, besloot de minister van Verkeer en Waterstaat het versneld bijzonder examen (VBE) voor bestuurders met een buitenlands rijbewijs te beëindigen. Identiteitspapieren uit sommige landen bleken zo oncontroleerbaar, dat het CBR niet langer een betrouwbare aanvraag- en examenprocedure kon garanderen. Drie medewerkers die van dit manco gebruik maakten, werden ontslagen en strafrechtelijk vervolgd. Met het ministeriële besluit werd aan de fraudemogelijkheden een einde gemaakt. Financiële ontwikkelingen Het recessiejaar 2004 kende een teruglopend examenvolume en een groeiend aantal vorderingsprocedures. Nieuwe activiteiten zoals het taxi-examen en de reguliere jaarlijkse tariefaanpassing leidden tot een omzetstijging: van 81 miljoen euro in 2003 tot 84 miljoen in 2004. 11 2 0 0 4 I N H E T K O R T Publicatie slagingspercentages Administratiekantoren die voor rijscholen kandidaten aanleveren bij het CBR voerden de afspraken uit die met het CBR waren gemaakt over herkenbaarheid. De kandidaten worden voortaan met naam en inschrijvingsnummer van de rijschool voor het examen aangemeld. Dat voorkomt ongewenste beïnvloeding van de slagingspercentages. De publicatie op www.rijschoolgegevens.nl blijft daardoor voor de consument betrouwbaar. Ontwikkelingen Onze organisatie werkte op verzoek van het ministerie van Verkeer en Waterstaat aan voorstellen voor een nieuw rij- en een nieuw Wegens het afboeken van de ontwikkelingskosten voor de Rijopleiding in Stappen op verzoek van de minister met de branche gerealiseerd ontstond een eenmalige incidentele last van één miljoen euro. Afgezien daarvan realiseerde het CBR zonder winstoogmerk en binnen zijn maatschappelijke opdracht een sluitende exploitatie van een half miljoen euro positief. Als gevolg van de nieuwe activiteiten en de eenmalige incidentele last stegen de kosten van de publieke activiteiten met vijf miljoen tot 85 miljoen euro. Rijswijk, juni 2005 De directie:» mr. F.C.A. Meijer, algemeen directeur» R.A. van Walree, financieel directeur.
2 K erncijfers en examenresultaten Aantallen en resultaten van theorie- en praktijkexamens 2004 2003 Theorie Aantal Aantal Slagings- Aantal Aantal Slagingsafgenomen voldoende percentage afgenomen voldoende percentage Categorie A 40.675 21.142 52,0 57.121 29.813 52,2 B 421.961 199.001 47,2 410.779 202.680 49,3 CCV 76.923 56.838 73,9 74.731 55.890 74,8 Bromfiets 108.068 51.848 48,0 122.397 51.096 41,8 Subtotaal 647.627 328.829 50,8 665.028 339.479 51,0 12 K E R N C I J F E R S E N E X A M E N R E S U L T A T E N Praktijk Categorie A/AVD Eerste examen 22.329 15.671 70,2 28.402 19.174 67,5 Herexamen 10.093 6.930 68,7 13.402 8.878 66,2 Totaal 32.422 22.601 69,7 41.804 28.052 67,1 AVB Eerste examen 20.341 17.561 86,3 - - - Herexamen 2.417 1.911 79,1 - - - Totaal 22.758 19.472 85,6 - - - B Eerste examen 189.421 89.788 47,4 188.835 87.615 46,4 Herexamen 185.678 87.057 46,9 193.915 87.973 45,4 Totaal 375.099 176.845 47,2 382.750 175.588 45,9 C Eerste examen 8.052 5.126 63,7 11.397 6.967 61,1 Herexamen 4.912 3.142 64,0 6.105 3.816 62,5 Totaal 12.964 8.268 63,8 17.502 10.783 61,6 D Eerste examen 869 597 68,7 1.235 815 66,0 Herexamen 447 267 59,3 513 327 63,7 Totaal 1.316 864 65,7 1.748 1.142 65,3 Taxi Eerste examen 2.262 1.488 65,8 - - - Herexamen 341 196 57,5 - - - Totaal 2.603 1.684 64,7 - - - BE Eerste examen 23.127 16.793 72,6 21.468 15.783 73,5 Herexamen 6.729 4.941 73,4 5.992 4.334 72,3 Totaal 29.856 21.734 72,8 27.460 20.117 73,3 VRP*, CE en DE Eerste examen 7.260 4.857 66,9 7.229 4.802 66,4 Herexamen 3.449 2.209 64,1 3.290 2.104 64,0 Totaal 10.709 7.066 66,0 10.519 6.906 65,7 Subtotaal Eerste examen 273.661 151.881 55,5 258.566 135.156 52,3 Herexamen 214.066 106.653 49,8 223.217 107.432 48,1 Totaal 487.727 258.534 53,0 481.783 242.588 50,4 Niet afgenomen** 6.881 7.948 Totaal 1.142.235 1.154.759
Overige aantallen 2004 2003 Tussentijdse toetsen 67.425 64.323» Tussentijdse toets voor het nader onderzoek (BNOR) 3.407 4.392» Nader onderzoeken (BNOR) 26.762 28.884» Versneld bijzondere examens (t.b.v. omwisseling buitenlands rijbewijs) 9.932 11.992 Totaal BNOR praktijkexamens 36.694 40.876 Luchtvaart theorie-examens 9.120 8.899 Aanvragen Verklaring van geschiktheid 442.026 451.583 13» Onderzoeken 7.447 6.869» EMA-cursussen 10.288 9.117 Totaal aantal Vorderingen 17.735 15.986 Totale omzet (in miljoen euro s) 93,7 89,4 Aantal medewerkers nominaal (op fulltime basis) 1.045,2 1.055,1 Aantal ingeschreven actieve rijscholen*** 5.193 5.017 Aantal ingeschreven opgevoerde rijscholen 493 401 Aantal ingeschreven afgevoerde rijscholen 317 284 K E R N C I J F E R S E N E X A M E N R E S U L T A T E N * VRP = Vakrijproef ** Aangevraagde en betaalde examens die niet zijn afgenomen, bijvoorbeeld wegens verzuimen. *** Peildatum: tweede kwartaal 2004 en 2003.
3 Financiële resultaten Geconsolideerde balans per 31 december 2004 (x 1.000) (na bestemming resultaat) 2004 2003 A ctiva Vaste activa Materiële vaste Activa Bedrijfsgebouwen en -terreinen 27.633 28.356 Inventarissen en machines 5.685 5.890 33.318 34.246 Financiële vaste activa Deelneming 47 42 Geldleningen 5.780 4.895 5.827 4.937 14 F I N A N C I Ë L E R E S U L T A T E N 39.145 39.183 Vlottende activa Onderhanden werk 968 (207) Debiteuren 3.729 3.674 Belastingen en sociale premies 1.252 547 Overige vorderingen 1.832 942 Overlopende activa 2.481 2.672 Effecten 2.424 2.881 Liquide middelen 6.079 7.210 18.765 17.719 Totaal activa 57.910 56.902 P assiva Eigen vermogen private middelen 15.087 14.886 Aandeel derden (192) (178) Egalisatiereserve publieke middelen 1.819 2.309 Groepsvermogen 16.714 17.017 Voorzieningen Groot onderhoud 3.621 3.219 Sociale voorzieningen 30 31 Herstructurering organisatie 2.299 3.032 5.950 6.282 Langlopende schulden 545 930 Kortlopende schulden Vooruit ontvangen inschrijfgelden 9.538 9.470 Crediteuren 2.030 2.106 Belastingen 3.269 2.905 Overige schulden 6.781 6.284 Overlopende passiva 13.083 11.908 34.701 32.673 Totaal passiva 57.910 56.902
Geconsolideerde resultatenrekening over 2004 (x 1.000) 2004 % 2003 % Praktijkexamens 44.343 47,3 43.348 48,5 Theorie-examens 19.659 21,0 18.565 20,8 Verklaringen van geschiktheid 7.011 7,5 6.834 7,6 Vorderingen 11.339 12,1 9.783 10,9 Overige opbrengsten 2.044 2,1 2.253 2,5 Opbrengst projecten 14.906 15,9 13.010 14,6 Totaal bruto opbrengsten 99.302 105,9 93.793 104,9 Af: uitbestede werkzaamheden 5.562 5,9 4.378 4,9 15 Bedrijfsopbrengsten 93.740 100,0 89.415 100,0 Personeelskosten 66.522 70,9 63.798 71,4 Afschrijving materiële vaste activa 2.660 2,8 2.968 3,3 Overige bedrijfskosten 25.190 26,9 22.471 25,1 Totaal kosten 94.372 100,6 89.237 99,8 Bedrijfsresultaat (632) (0,6) 178 0,2 Interest en soortgelijke baten en lasten 308 0,3 426 0,5 Resultaat deelneming 5 - (12) - F I N A N C I Ë L E R E S U L T A T E N Resultaat vóór belastingen (319) (0,3) 592 0,7 Belastingen - - - - Resultaat na belastingen (319) (0,3) 592 0,7 Aandeel derden 14-48 - Resultaat boekjaar (305) (0,3) 640 0,7 ( ) = negatief
4 Examens De hoofdtaken van het CBR zijn de beoordeling van de rijvaardigheid en de medische rijgeschiktheid alsmede de beoordeling van de vakbekwaamheid van beroepschauffeurs. De Verklaringen van rijvaardigheid en vakbekwaamheid worden afgegeven door de examinator, de Verklaringen van geschiktheid door de medisch adviseur van het CBR. Deze documenten heeft iedereen nodig die op het gemeentehuis een rijbewijs wil Examens voor de motor (A), de personenauto (B) en de bromfiets Theorie-examens Over de hele linie zijn in 2004 drie procent theorieexamens minder afgelegd dan het jaar daarvoor: 647.627 tegen 665.028. Bij de B-categorie nam het aantal examens met drie procent toe als gevolg van het relatief grote aantal herexamens. Maar bij de motor- en bromfietskandidaten was sprake van een daling. De economische tegenwind was in 2004 beslist nog niet gaan liggen. 16 aanvragen. E X A M E N S
Relatie tussen aantallen praktijkexamens categorie A en percentages geslaagden Aantallen 70000 Percentage geslaagden 70 60000 50000 40000 69 68 67 % geslaagden herexamens % geslaagden eerste examens 30000 66 20000 10000 65 64 Afgenomen herexamens 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 63 Afgenomen eerste examens Praktijkexamens Vrijwel alle praktijkexamens namen in aantal af. Het aantal afgenomen examens voor de personenauto daalde in 2004 met twee Relatie tussen aantallen praktijkexamens categorie B en percentages geslaagden Aantallen Percentage geslaagden 500000 48 450000 47 400000 46 350000 45 300000 44 250000 43 200000 42 150000 41 100000 40 50000 39 0 38 1999 2000 2001 2002 2003 2004 % geslaagden herexamens % geslaagden eerste examens Afgenomen herexamens Afgenomen eerste examens procent naar 375.099. Het aantal motorexamens nam met maar liefst 22 procent af tot 32.422. De daling werd, net als bij de theorie-examens, vooral veroorzaakt door de tegenvallende economie. De splitsing in een examen voertuigbeheersing en een examen verkeersdeelneming had geen invloed op de animo. Met name de consumenten boven de negentien jaar bleven weg. Ook de teruglopende immigratie had effect op de aantallen examens. Het aantal examens voor de aanhanger (E bij B) nam in 2004 voor het vierde jaar op rij toe, ditmaal met negen procent. Steeds vaker 17 E X A M E N S gebruikt de consument aanhangers waarmee de combinatie uitkomt boven het gewicht dat met een B-rijbewijs mag worden getrokken. Slagingspercentage Bij de praktijkexamens voor de personenauto werd opnieuw geschiedenis geschreven. Met 47,4 procent was het slagingspercentage voor de eerste examens voor het tweede jaar hoger dan voor de herexamens (46,9 procent). De stijging werd voor een deel veroorzaakt door de kwaliteitsverbetering onder rijscholen en het toenemend gebruik van de tussentijdse
Slagingspercentages voor A-examen met/zonder tussentijdse toets (TTT) Percentage geslaagden 80 70 60 toets. Een andere oorzaak was het intensieve gebruik dat de consument maakt van de website met slagingspercentages van rijscho- 50 40 len, www.rijschoolgegevens.nl. Sinds de start 30 van de website in september 2002 kiezen steeds meer aspirant-rijbewijsbezitters voor rijscholen met een bovengemiddeld slagingspercentage. Als de Rijopleiding in Stappen (RIS; zie hoofd- 20 10 0 2004 Geen TTT Wel TTT stuk negen) gemeengoed wordt onder rijscholen en kandidaten, is een verdere stijging van het slagingspercentage te verwachten. Want 18 E X A M E N S van de eerste 2.473 kandidaten die in 2004 na een RIS-opleiding praktijkexamen deden, slaagde maar liefst 69,4 procent in één keer. Praktijkexamen motor De verwachtingen over de splitsing van het motorexamen, in april 2004, kwamen uit. Met Slagingspercentages voor B-examen met/zonder tussentijdse toets (TTT) Percentage geslaagden 60 50 40 een stijging van 2,6 procent slaagden kandidaten eerder voor het gecombineerde examen 30 dan voor het oude enkelvoudige examen. Sinds de splitsing wordt de voertuigbeheersing getoetst in een apart examen, waardoor 20 10 Geen TTT het aantal ongevallen moet dalen. 0 Wel TTT Theorie 2004 Het slagingspercentage bij de theorie-examens voor de personenauto nam met ruim twee procent af, mede door de uitbreiding van de open en meerkeuzevragen. Dat het toegestane aantal fouten van vijf naar zes ging, bood kandidaten blijkbaar onvoldoende soelaas. Bij de bromfietsexamens steeg het slagingspercentage voor het eerst in twee jaar en benaderde met 48 procent het record van 1999 (48,8). Traditiegetrouw kwamen alleen de kandidaten voor het motorexamen en de aanstaande beroepschauffeurs boven de vijftig procent.
Examens voor de beroepsc hauffeur De divisie CCV van het CBR neemt examens af voor de rijvaardigheids- en vakbekwaamheidsdiploma s voor beroepschauffeurs. De divisie kent een paritair samengestelde raad waarin ondernemersorganisaties (EVO, KNV en TLN) en werknemersorganisaties (CNV en FNV) zitting hebben. De CCV-raad is verantwoordelijk voor de inhoudelijke kant van de vakbekwaamheidsexamens. Door de samenstelling van de raad is de invloed van werkgevers en werknemers op het niveau van de vakbekwaamheid gewaarborgd. In 2004 heeft de divisie CCV 76.923 theorie-examens afgenomen, tegen 74.731 in 2003. Het aantal afgenomen praktijkexamens (C, D en E: respectievelijk vrachtauto, bus en aanhanger) daalde met zestien procent naar 24.989. Het aantal afgegeven certificaten steeg echter met 25 procent, doordat kandidaten voor de vrachtwagen en de bus sinds het verslagjaar examens in techniek en administratie moeten doen voor het rijbewijs. Vooral bij het goederenvervoer, het vervoer van gevaarlijke stoffen, de taxi s en de sierteelt was sprake van een stijging. Het slagingspercentage nam bij de theorie-examens licht af met 0,9 procent en steeg bij alle praktijkexamens; het opvallendst bij de vrachtwagenexamens met 2,2 procent. Examenhuis Intensief overleg tussen CCV, EVL en Logex mondde 1 januari 2004 uit in de start van het Examenhuis. Met de samenwerking worden nagenoeg alle examens voor beroepschauffeurs in Nederland gebundeld. EVL en Logex fuseerden voor dat doel; de fusie tussen CCV en de nieuw gevormde organisatie is voorzien voor 2006. 19 E X A M E N S Examineren anders Om examens op den duur in een internetomgeving te kunnen aanbieden, werd een begin gemaakt met een nieuwe vorm. Die testte CCV op het theorie-examen Directiechauffeur, dat op proef online werd afgenomen. Met succes, want in de loop van 2005 wordt de nieuwe opzet bij dit examen definitief in gebruik genomen. Het examen is in de nieuwe vorm efficiënter, de gestandaardiseerde uitslag is betrouwbaarder en de verbeterde analysemogelijkheden komen de kwaliteit ten goede. Ter voorbereiding op de nieuwe opzet werden mondelinge examens voor het goederen- en personenvervoer eerst omgezet in schriftelijke. Door nieuwe wetgeving voor het vervoer van gevaarlijk huishoudelijk afval moest een apart certificaat en een
Relatie tussen aantallen examens C/D/E en percentages geslaagden Aantallen 40000 Percentage geslaagden 66 % geslaagden herexamens 30000 64 % geslaagden eerste examens aangepast examen Klein Chemisch Afval 20000 62 worden gerealiseerd. Tot dan toe was dit onderdeel van de ADR-certificering. 10000 60 Afgenomen herexamens Taxi In de laatste vijf maanden van het verslagjaar 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 58 Afgenomen eerste examens legden ruim tweeduizend chauffeurs het wettelijk verplichte taxi-examen af. Vóór 2006 20 moeten zo n veertigduizend chauffeurs over het bijbehorende certificaat beschikken om taxi te kunnen blijven rijden. Met het nieuwe Totaal aan geslaagden in 2004 en 2003 voor de CCV-diploma's Toerwagenvervoer, Ambulancevervoer, Bederfelijke goederen, Taxivervoer 2326 Aantallen E X A M E N S examen wil de minister van Verkeer en Waterstaat de kwaliteit van de dienstverlening verder verbeteren. Daartoe moet iedereen die sinds juli 2001 taxichauffeur is of wordt, het examen afleggen. 1000 800 Lang en zwaar 600 Chauffeurs die vrachtwagencombinaties van meer dan achttien meter lengte wilden besturen, konden deelnemen aan een proef van 400 het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Vanaf juni nam CCV daarvoor de verplichte examens af. 200 2003 Richtlijn vakbekwaamheid Over enkele jaren veranderen de eisen voor wie bus- of vrachtwagenchauffeur wil worden. Het bestuur van de Europese Unie heeft in 2003 nieuwe vakbekwaamheidseisen gepubliceerd, waardoor beroepschauffeurs een meerkeuze theorie-examen, case-studies en twee praktijkexamens moeten doen voor het C- en D-certificaat. Voor het personenvervoer gaat de nieuwe regeling per 2008 in en voor het beroepsgoederenvervoer per 2009. Vanaf dat moment moeten chauffeurs verplichte bijscholing volgen. Samen met werkgevers- en werknemersorganisaties en het scholenveld startte CCV een werkgroep om de minister van Verkeer en Waterstaat te adviseren over de invulling van de Europese richtlijn voor de Nederlandse situatie. 0 Toerwagenvervoer Ambulancevervoer Bederfelijke goederen Taxivervoer 2004 Klachten De divisie CCV ontving op ruim honderdduizend examens 35 klachten, drie meer dan in 2003. De klachten gingen merendeels over het taxi-examen. Vijf bleken terecht en twee gedeeltelijk terecht.
Nader onderzoek naar de rijvaardigheid Het nader onderzoek naar de rijvaardigheid is bestemd voor kandidaten die in een periode van vijf jaar vier keer of meer voor het reguliere praktijkexamen zijn gezakt. Een nader onderzoek bij het Bureau Nader Onderzoek Rijvaardigheid (BNOR), een divisie van het CBR, duurt langer dan een regulier praktijkexamen. Daardoor hebben de rijvaardigheidsadviseurs van de divisie BNOR extra tijd en aandacht voor de kandidaat. Zo kan de spanning voor een examen aanzienlijk afnemen. De individuele aandacht creëert een situatie waarin kandidaten zo goed mogelijk kunnen presteren. De eisen die aan de rijvaardigheid worden gesteld, zijn dezelfde als bij de reguliere praktijkexamens. Het aantal nader onderzoeken daalde voor het tweede achtereenvolgende jaar: van 28.884 in 2003 naar 26.762 in 2004. Deze afname was het gevolg van de sterke daling van de reguliere praktijkexamens. Door de grotere slaagkans met de Rijopleiding in Stappen zal het aantal BNOR-examens verder dalen; maar in het verslagjaar was het aantal RIS-kandidaten daarvoor nog te beperkt. Omwisseling buitenlandse rijbewijzen Iedereen die een Nederlands rijbewijs aanvraagt, moet in Nederland wonen en er minstens 185 dagen van het jaar vóór de aanvraag hebben gewoond. Een buitenlands rijbewijs kan zonder examen voor een Nederlands exemplaar worden omgewisseld als het is afgegeven in de Europese Unie of in een ander 21 E X A M E N S
Relatie tussen aantallen Nader onderzoeken en de percentages geslaagden Aantallen 40000 Percentage geslaagden 65 35000 30000 60 % geslaagden 25000 door de minister van Verkeer en Waterstaat aangewezen land. In de overige gevallen was 20000 15000 55 tot voor kort een versneld bijzonder examen 10000 50 (VBE) het aangewezen middel. In 2005 zou de minister van Verkeer en Waterstaat dit examen opheffen, mede naar aanleiding van 5000 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 45 Afgenomen onderzoeken onregelmatigheden die het CBR in de aanvraagprocedures had geconstateerd. Door de oncontroleerbaarheid van sommige buitenlandse rijbewijzen kon het CBR geen betrouw- 22 bare procedure meer garanderen. Kandidaten kregen met het VBE-praktijkexa- E X A M E N S men één keer de gelegenheid aan een rijvaardigheidsadviseur van het BNOR te laten zien dat zij over voldoende vaardigheden beschikten om volwaardig aan het verkeer in Nederland deel te nemen. Slaagden zij daar niet in, dan moesten zij een regulier theorie- en praktijkexamen afleggen. ernstige overtredingen van jonge bestuurders die de politie op video vastlegt en bij het CBR aanmeldt. In 2004 nam het BNOR 9.932 maal een versneld bijzonder examen af, in 2003 11.992 maal. De laatste jaren slaagt steeds zo n driekwart van de kandidaten. Dit hoge percentage is voor een belangrijk deel het gevolg van de tussentijdse toets (TTT). 34 procent van de kandidaten legde vóór het VBE-examen een Klachten In het verslagjaar werden achttien klachten over het nader onderzoek ingediend en 28 over het VBE-examen. Drie klachten waren terecht. De klachten hadden vooral betrekking op de uitslag en de begeleiding tijdens het examen. TTT af. Reserveringstermijnen Rijtests Het BNOR neemt in het kader van de vorderingsprocedure (zie hoofdstuk zes) rijtests af bij bestuurders met een twijfelachtige rijvaardigheid. Het gaat hier niet om een herexamen, maar om een onderzoek naar de praktische rijvaardigheid of de theoriekennis. In 2004 werden 850 rijtests en theorietoetsen afgenomen. Een aanzienlijk deel betrof De tijd tussen aanvraag en nader onderzoek, tussentijdse toets of VBE-examen bedroeg twee tot zes weken. In de Randstad was de termijn langer dan elders. Dat werd veroorzaakt door de toegenomen concentratie van BNORactiviteiten in dit deel van het land. 35 procent vindt plaats in de drie westelijke provincies. Door detachering van examinatoren bij het BNOR werd voorkomen dat de reserveringstermijnen verder opliepen.
Theorie-examens voor de luchtvaart In opdracht van de divisie Luchtvaart van de Inspectie Verkeer en Waterstaat nam de afdeling Luchtvaartexamens van het CBR voor het vijfde achtereenvolgende jaar theorie-examens voor de Nederlandse burgerluchtvaart af. Onder de kandidaten zijn aanstaande vliegers van de Airbus en Boeing 747, maar ook aspirant-ballonvaarders en -helikopterpiloten. Maandelijks kunnen zij in één of meer van de ruim 23 negentig vakken examen doen in de CBR-examencentra in Assen, Amsterdam, Eindhoven, Maastricht en Utrecht. E X A M E N S In 2004 werden 9.120 examens afgenomen, 2,5 procent meer dan in het voorafgaande jaar. Aanstaande beroepsvliegers deden 4.548 maal theorie-examen en aankomende privévliegers 4.572 maal. In het verslagjaar werd het takenpakket van de afdeling Luchtvaartexamens uitgebreid. Naast het logistieke examentraject draagt het CBR nu ook zorg voor de afgifte van toelatingsbewijzen, het vaststellen van de examenresultaten en de zogeheten examen-inzagedagen.
5 Medische rijgeschiktheid 24 M E D I S C H E R I J G E S C H I K T H E I D De beoordeling van de lichamelijke en geestelijke geschiktheid voor het besturen van motorrijtuigen is, naast het toetsen van de rijvaardigheid, één van de hoofdtaken van het CBR. Die beoordeling vindt plaats: bij iedere aanvraag voor een rijexamen; bij de vernieuwing van het rijbewijs vanaf het zeventigste levensjaar; bij mensen die vanwege een medische aandoening een rijbewijs met kortere geldigheidsduur hebben gekregen; bij mensen die het CBR om een tussentijdse beoordeling vragen, omdat hun medische situatie is veranderd; en als een rijbewijs in de zogeheten vorderingsprocedure ongeldig is verklaard. De beoordeling wordt aangevraagd met een Eigen verklaring, die tien vragen bevat over ziekten en aandoeningen die voor het verkeer relevant zijn. Wie alle vragen met nee beantwoordt, is medisch geschikt als er verder geen bezwarende medische gegevens bekend zijn. Het CBR geeft dan een Verklaring van geschiktheid af. Bij mensen die vragen met ja beantwoorden, hangt het van het oordeel van de medisch adviseur van het CBR af of een Verklaring van geschiktheid wordt afgegeven. Er kan bijvoorbeeld eerst nog nader onderzoek door een medisch specialist of een deskundige praktische rijgeschiktheid van het CBR nodig zijn. Net als het rijvaardigheidsbewijs is een Verklaring van geschiktheid nodig voor iedereen die op het gemeentehuis een rijbewijs aanvraagt. Het CBR nam in 2004 442.026 besluiten over aanvragen voor een Verklaring van geschiktheid. 54 procent van de aanvragers beantwoordde alle vragen op de Eigen verklaring met nee en bevestigde daarmee gezond te zijn (2003: 55 procent). De rest van de aanvragen 46 procent werd nader beoordeeld door een medisch adviseur van het CBR, één procent meer dan in 2003. Het CBR ontving 49.550 rapporten naar aanleiding van een nader onderzoek door een medisch specialist, een stijging van tien procent. Rapporten van oogartsen en optometristen of opticiens kwamen met 61 procent het vaakst voor.
Verklaringen van geschiktheid in 2004 en 2003 Afwijzen Bij de nader beoordeelde aanvragen werd in 9.274 gevallen geen Verklaring van geschiktheid verstrekt. In die gevallen bleek de aanvrager op grond van de Regeling eisen geschiktheid 2000 ongeschikt of trok de aanvraag tijdens het beoordelingstraject in. De belangrijkste redenen voor afwijzing in de groep van zeventig jaar en ouder waren ernstige oogafwijkingen en hersenziekten (onder andere dementie). Beneden de zeventig jaar waren vooral alcoholmisbruik, hersenziekten (onder andere beroertes) en epilepsie de meest voorkomende redenen voor ongeschiktheid. 2004 2003 Totaal aantal aanvragen 442.026 451.583 Nader beoordeeld door medisch adviseurs 209.986 198.408 Gekeurd door oogarts/opticien 30.132 26.212 Gekeurd door andere specialist 19.418 18.905 Aanvraag afgewezen/ingetrokken 9.274 7.636 Afgegeven Verklaringen van geschiktheid 200.712 190.772 met beperkte geldigheidsduur 26.148 23.501 met onbeperkte geldigheidsduur 174.564 167.271 Uiteindelijk werd 95 procent van de nader beoordeelde aanvragen gehonoreerd. Dertien procent daarvan kreeg een Verklaring van geschiktheid met een kortere geldigheidsduur vanwege een progressief ziektebeeld. Deze categorie keert binnen één tot tien jaar terug voor een nieuwe beoordeling. Met het besluit van het CBR waren 956 aanvragers het niet eens (2003: 866). Zij maakten gebruik van hun recht op een herkeuring. Ruim 72 procent kreeg na een verzoek om herkeuring opnieuw geen Verklaring van geschiktheid. In bijna de helft van de gevallen was de diagnose alcoholmisbruik. Algemene wet bestuursrecht Naast een medische herkeuring bestaat sinds 1999 de mogelijkheid om op grond van de Algemene wet bestuursrecht een bezwaarschrift in te dienen tegen de manier waarop de herkeuring is verlopen. Hiervan werd in 2004 176 maal gebruik gemaakt, beduidend minder dan de 246 keer een jaar eerder. Twintig bezwaren werden gegrond verklaard, meestal naar aanleiding van nieuwe medische gegevens. 25 M E D I S C H E R I J G E S C H I K T H E I D Praktische rijgeschiktheid Het CBR streeft ernaar zoveel mogelijk mensen veilig aan het gemotoriseerde verkeer te laten deelnemen. Vooral bij gehandicapten is (auto)mobiliteit van groot belang; het is vaak hun sleutel tot zelfstandigheid. Het CBR beschikt op dit terrein over de expertise van de deskundigen praktische rijgeschiktheid (voorheen aanpassingsdeskundigen). Zij begeleiden en adviseren mensen met functiebeperkin-
26 M E D I S C H E R I J G E S C H I K T H E I D gen en stellen de benodigde aanpassingen vast voor het voertuig. Uitgangspunt bij de beoordeling is steeds, dat bestuurders met een functiestoornis aan dezelfde rijvaardigheidseisen moeten voldoen als ieder ander. Het werk van de deskundigen praktische rijgeschiktheid had oorspronkelijk vooral betrekking op gehandicapten, maar de laatste jaren in toenemende mate ook op meest oudere rijbewijsbezitters met oogproblemen en verminderde mentale functies (traagheid en vermoeden van dementie). Deze mensen leggen bij het CBR een rijtest af, waarbij vooral aandacht wordt besteed aan een veilige en praktische verkeersdeelname. De keuring door een arts is bij deze trajecten bedoeld om het CBR informatie te geven over de functiebeperkingen van ledematen, ogen of hersenen. Op basis daarvan kan een rijtest worden opgelegd die uitsluitsel geeft over de rijgeschiktheid. In 2004 zijn 10.524 rijtests afgenomen, vijf procent meer dan in 2003. Onder aanvragers van zeventig jaar en ouder nam het aantal tests met negen procent toe tot 4.781. De komende jaren neemt het aantal aanvragen voor een Verklaring van geschiktheid door de vergrijzing verder toe. Het aantal rijtests zal daardoor groeien. Ontwikkelingen Wetenschap Het CBR is medefinancier van de leerstoel Verkeersgeneeskunde en -neuropsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. De bedoeling daarvan is medische vraagstukken in het verkeer wetenschappelijk beter te funderen. Professor Wiebo Brouwer, die de leerstoel bekleedt, rondde in het verslagjaar onderzoek in Nederland af naar het rijgedrag van bestuurders met prisma s in het brilmontuur. Hij gebruikte daarbij rijtests van het CBR. Het onderzoek loopt in België, bij zusterorganisatie CARA, door. De afdeling Medische Zaken startte met professor Brouwer een wetenschappelijk onderzoek naar het gebruik van telescoopjes op de bril van bestuurders met een slechte gezichtsscherpte ( bioptic driving ). In de Verenigde Staten is dit hulpmiddel al heel gewoon; Nederland is het eerste Europese land dat er met rijtests onderzoek naar doet. Simulator Het CBR stemde ermee in dat het budget van de leerstoel Verkeersgeneeskunde werd benut voor de aanschaf van een personenautorijsimulator. Deze is bedoeld voor onderzoek naar de rijgeschiktheid van bestuurders met functiestoornissen. In ons land bestaat zo n bijzondere simulator nog niet. Naar aanleiding van de promotie van psychiater Dr. Alex Korzec op Confirming alcoholism in drivers under influence organiseerde het CBR in Utrecht een minisymposium over alcohol en autorijden. Hier werd onder meer een overzicht gegeven van de stand van de wetenschap op dit gebied. Een commissie van deskundigen onder leiding van de cardioloog prof.dr. Schalij adviseerde over de rijgeschiktheid van personen met een implanteerbare defibrillator. Het advies was
gebaseerd op de meest recente medische wetenschap en werd door de minister van Verkeer en Waterstaat overgenomen in de Regeling eisen geschiktheid 2000. Onder leiding van de longarts dr. J.M. Rooijackers werd op verzoek van het CBR een commissie van deskundigen gevormd om te adviseren over de rijgeschiktheid van bestuurders met een zogeheten obstructief slaap apneusyndroom. Zulke mensen neigen overdag in slaap te vallen ook achter het stuur, omdat zij s nachts niet goed slapen. In de huidige regelgeving zijn mensen met deze kwaal langdurig ongeschikt voor het besturen van motorrijtuigen, hoewel de aandoening intussen goed te behandelen is. De Commissie Rooijackers zal bij de minister van Verkeer en Waterstaat advies uitbrengen of de regelgeving gezien de huidige stand van de medische wetenschap kan worden aangepast. Klein vaarbewijs Op 1 januari startte de afdeling Medische Zaken met de beoordeling van de categorie Eigen verklaringen voor het klein vaarbewijs waarop één of meer vragen met ja wordt beantwoord. In het verslagjaar beoordeelde het CBR 982 Eigen verklaringen. De activiteit maakt deel uit van een tweejarig contract met de divisie Scheepvaart van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, dat deze beoordelingen eerder uitvoerde. Europa Het Europese project Consensus werd afgerond. Het leverde een network of excellence op inzake de beoordeling met rijtests van bestuurders met beperkingen. Het project LEHO werd vervolgd. Hierin worden resultaten van rijbewijskeuringen in Luxemburg, Spanje en Nederland verzameld. Onder leiding van CIECA de internationale bundeling van rijexameninstituten nam het CBR deel aan het project MEDRIL. Het project is bedoeld om conclusies te kunnen trekken over een periodieke keuring voor het autorijbewijs voor alle Europeanen. Daartoe voeren Finland, Luxemburg, Spanje en Nederland 20.000 rijbewijskeuringen uit via een vast protocol en vergelijken de resultaten. 27 M E D I S C H E R I J G E S C H I K T H E I D
6 Vorderingen De divisie Vorderingen van het CBR is namens de minister van Verkeer en Waterstaat belast met de zogeheten vorderingsprocedure. De vorderingsprocedure wordt gestart tegen mensen van wie de politie, de officier van justitie of de directeur van het CBR vermoedt dat zij ongeschikt zijn om een voertuig te besturen. Van hen kan worden geëist dat zij zich aan een onderzoek onderwerpen. Dat kan een onderzoek naar de medische geschiktheid of de rijvaardigheid zijn. In het eerste geval voert een externe medisch specialist het onderzoek uit, in het laatste geval een rijvaardigheidsdeskundige van het CBR. De uitkomst van het onderzoek kan ertoe leiden 28 V O R D E R I N G E N dat het rijbewijs ongeldig wordt verklaard. De vorderingsprocedure is een administratieve maatregel in het kader van de verkeersveiligheid. Cursus en onderzoek Wie met een alcoholpromillage tussen 1,3 en 1,8 achter het stuur zit en wordt aangehouden, komt in aanmerking voor een cursus in het kader van de Educatieve Maatregel Alcohol en verkeer (EMA). Bestuurders doen in deze cursus kennis op over de effecten van alcohol op de verkeersveiligheid en analyseren de motieven voor hun alcoholgebruik om hun houding en gedrag te verbeteren. Het CBR legt deze cursus aan de overtreder op na een melding ( mededeling ) van de politie. Cursusdeelname weigeren leidt ertoe dat het rijbewijs ongeldig wordt verklaard. Wie met een promillage van 1,8 of hoger wordt aangehouden, gaat naar een medisch onderzoek. Ook bestuurders die onder invloed van drugs of medicijnen achter het stuur zitten en worden aangehouden, komen in aanmerking voor een medisch onderzoek. Wie ongeschikt blijkt om nog achter het stuur te zitten, moet het rijbewijs inleveren. Wie geschikt is, moet alsnog naar een EMA-cursus. Bestuurders met opvallend slecht rijgedrag komen in aanmerking voor een onderzoek naar de rijvaardigheid.