Dialoog vzw Inhoud Ventileren principes soorten ventilatiesystemen ventileren in de praktijk GEBOUWSCHIL VENTILATIE Energiezorg voor scholen en centra EVELIEN W ILLAERT, ARCHITECT DOMINIC VAN CLÉ, ARCHITECT 2 Waarom ventileren? Doel en middel 2. Ventileren Doel: Gezonde luchtkwaliteit (afvoeren van vocht en slechte lucht en aanvoeren van zuurstof) geen gebouwschade Middel: Vervuiling beperken Principes Goede isolatie Door luchtdicht bouwen Geen overventilatie 3 Door kiezen voor bouwmaterialen met beperkte afgifte van schadelijke stoffen Door niet gebruiken van insecticiden Door het toepassen van ecologische onderhoudsproducten Door niet te roken in de lokalen Door de vochtproductie te beperken Door open verbrandingstoestellen te weren Door gecontroleerd ventileren (verse lucht aanvoeren, slechte lucht afvoeren) Door correct te ventileren 4 3 Voorjaar 2009 1
CO 2 [ppm] 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 Luchtkwaliteit voorbeeld van meting in klaslokaal Max 1200 ppm 0 0 6 12 18 (uur) 24 Gecontroleerd ventileren: basisprincipes Afvoer vervuilde lucht + toevoer verse lucht In = uit o ruimte per ruimte o per gebouw dit wil zeggen: o geen toevoer zonder afvoer o geen afvoer zonder toevoer Verspreiding van vervuiling vermijden verse lucht komt binnen via propere ruimten (klaslokaal, lerarenkamer, ) en verlaat gebouw via vervuilde en vochtige ruimten (toilet, keuken, ) Van ingang naar uitgang: Doorstroomopeningen moeten voldoende groot zijn 5 Bron: WTCB 6 Correct ventileren? Ongeschikte methoden: Ramen openen? Merk op: ventilatiebehoefte in klaslokalen 1,5 tot 2 volume/h Effect openen van ramen: Stand v/h venster Alles dicht Kipstand, luiken toe Kipstand, luiken open Venster half open Conclusies: Meestal veel te veel (tocht, energie, te droog, ) Effect van korte duur (elk uur enkele minuten?) Richting onbepaald (van toilet naar woonkamer?) Regen, insecten, inbrekers? Venster gans open Tegenoverliggende venster of deur Verluchtings -voud per u. 0,1 0,3 0,3 0,5 0,8 4 5 10 9 15 + 40 Ongeschikte methoden Ventilatie via kieren en spleten? afhankelijk constructieconcept & uitvoering (zie luchtlekke isolatie); afhankelijk van wind(tocht); afhankelijk van de buitentemperatuur (thermiek); richting onbepaald geen regeling mogelijk niet naar aanbod niet naar vraag Conclusies: Soms te veel (wind koud buiten) Soms te weinig Zelden net goed 7 8 Voorjaar 2009 2
Dialoog vzw 2. Ventileren 4 systemen NMC NMD natuurlijke toevoer mechanische afvoer centrale installatie natuurlijke toevoer mechanische afvoer decentrale installatie Systemen MMC MMD mechanische toevoer mechanische afvoer centrale installatie mechanische toevoer mechanische afvoer decentrale installatie 10 9 9 Mechanische ventilatie mogelijkheid tot warmteterugwinning Centraal versus decentraal Centraal: Slechts één ventilator of luchtbehandelingsgroep Uitgebreider kanalennet (hogere installatie en onderhoudskost, meer ruimte inname. Moeilijker gedecentraliseer te regelen Decentraal: Vele kleinere ventilatoren of luchtbehandelingsgroepen Een veelvoud van kleinere kanalennetten Wel makkelijker decentraal te regelen (manueel of automatisch) In de praktijk best kiezen voor mengvormen Voorbeeldprojecten: www.scholenbouwen.be/schoolvoorbeelden.html 11 Voorjaar 2009 12 3
Dialoog vzw Voldoende ventileren: Klaslokalen 2. Ventileren Minimale ventilatievoorzieningen voor een IDA 3 luchtkwaliteitsklasse Kantoren : 1.5 m³/h en per persoon voorziet men 15 m² vloeroppervlakte Leslokalen : 5.5 m³/h en per persoon voorziet men 4 m² vloeroppervlakte = Woningen : 3.6 m³/h en per m² met een beperking voor grotere ruimten 22 m³/h m³/h per persoon Omwille van de grote debieten in leslokalen is er een verhoogd risico op comfortklachten met betrekking tot a. tochtverschijnselen door toevoer van te koude lucht of door te hoge luchtsnelheden. b. akoestische klachten. Ventileren in de praktijk De ventilatie-eisen zijn afhankelijk van de aard van het werk de bestemming de functie van elke ruimte De bezetting in leslokalen voor onderwijs in lagere school (of kleuterklassen) is meestal redelijk constant. Daardoor is de nood aan regelbaarheid van het debiet meestal niet groot en kan veelal volstaan worden met een aan/uitregeling, gebaseerd op vaste tijdsregeling. Leslokalen in middelbaar of hoger onderwijs, of lokalen die ook een andere functie toebedeeld krijgen (vb avondonderwijs) kennen in veel gevallen een veel minder voorspelbare bezetting wat noopt tot een andere regelstrategie. H Ventilatie-eisen en e-peil gekozen ventilatievoorzieningen hebben een invloed op het E-peil 14 13 13 Praktijkvoorbeeld Klaslokaal berekening minimum bezetting Opp. klaslokaal 57 m². In klaslokalen voorziet men 4m² per persoon. Dit klaslokaal is dus ontworpen voor minimaal 14 personen. De minimumeis op vlak van ventilatie is dan 14 x 22 m³/h = 308 m³/h luchtverversing noodzakelijk. Raamroosters hebben ongeveer een debiet van 50 m³/h/lm bij een drukverschil van 2 Pa. Voor de akoestische versie 36 m3/h/lm. Ramen zijn 2,1 lm breed. Per raam kan er dus 105 m³ lucht binnen. 308m³ 308m³ 15 Voorjaar 2009 Praktijkvoorbeeld Klaslokaal berekening max bezetting Aangezien het ontwerpteam in een lokaal van deze grootte kan beslissen dat er 26 leerlingen + 1 leerkracht gaan aanwezig zijn wordt de eis op vlak van ventilatie dan 27 x 22 m³/h = 594 m³/h luchtverversing. Daar er hier gekozen is voor directe extractie uit de lokalen zelf mogen de regelbare toevoeropeningen gedimensioneerd worden bij 10 PA. De debieten voor de roosters mogen dan maal 2,2 gedaan worden. Ramen zijn 2,1 lm breed. Per raam kan er dus 220 m³ lucht binnen. 594m³ 594 m³ 16 4
Praktijkvoorbeeld Gang Natuurlijke luchttoevoer: in het glas NIET zelfregelende rooster PO Opp. gang 14,19 m². In ruimte voor niet permanent menselijke bezetting is het vereist debiet volgens IDA 3 luchtkwaliteitsklasse 1,3 m³/h/m². In dit geval dus 18,5 m³/h Voor roosters met een debiet van 50 m³/h/lm bij een drukverschil van 2 Pa, zou een rooster van 40 cm volstaan. Opletten dat ventilator in de gang geen lucht gaat afvoeren vanuit de klaslokalen. Tussendeuren naar klaslokalen dienen dus luchtdicht uitgevoerd. 18,5m³ 14,19m² 20m³ THM 90 45 m³/h/m bij2 pa foto: renson 17 Natuurlijke luchttoevoer: in het glas zelfregelend AR-60 42 m³/h/m bij 2 pa 71 m³/h/m bij 10 Pa AR-90 50 m³/h/m bij 2 pa AR-75 verkrijgbaar in 4 debieten 54 of 67 of 77 of 101 m³/h/m bij 2 pa 59 of 74 of 85 of 111 m³/h/m bij 10 pa foto: renson Natuurlijke luchttoevoer: boven op het raam zelfregelend INVISIVENT montage boven het raam opendraaiende ramen : volledige breedte toepasbaar betere stevigheid bij grote lengte afneembaar binnenrooster Bicolor 24 mm glaswinst t.o.v. de TH-90 diskreet & esthetisch zelfregelendheid mogelijk met gelakte kopschotten! Voorjaar 2009 5
Natuurlijke luchttoevoer: principe zelfregelbaarheid Speciale toevoerroosters: bv. voor een ruimte onder dak Debiet Drukverschil Productaanbod ventilatieroosters Renson www.renson.be Aldes benelux www.aldesbenelux.com Aralco www.aralco.nl Duco www.duco.nl Mechanische afvoer en energie : Om de mechanische afvoer ventilator minder energie te laten verbruiken kan men deze gaan sturen door aanwezigheidsdetectie of CO2. De afzuiging moet dan wel in de klaslokalen zelf gebeuren en niet via de gang foto: renson 23 24 Voorjaar 2009 6
Mechanische afvoer per twee klaslokalen in de gang Praktijkvoorbeeld Indien men afzuiging in de gang voorziet dan moet men doorvoerroosters in de muur of in de deur voorzien. Muurroosters hebben hogere doorgangsdebieten (tot 165 m³/h) dan deurroosters (van 25 tot 100 m³/h). Bij voorkeur roosters van het geluiddempende type. 100 m³ foto: renson 18,5m³ 100 m³ 1.208 m³ 25 26 Trappenhal Speciale ruimtes Meestal afzonderlijke toevoer en afvoer mbt. brandveiligheid Sluitende deuren zijn dan een noodzaak Eventueel brandkoepel foto: skylux Berging: Eventueel rooster boven en onder in de deur Garage Buiten beschermd volume houden, en luchtdicht afschermen! Permanente verluchting Kelder Zolder Buiten beschermd volume: permanente verluchting Binnen beschermd volume: functie toekennen: klaslokaal, bibliotheek, vergaderruimte, berging, en dusdanig ventileren Koele berging: buiten beschermd volume houden! Ruimten met speciale verontreinigingen. Ontwerpdebiet cfr de ruimtes alsof er geen verontreining zou optreden. Illustratie: www.utrecht.nl 28 Voorjaar 2009 7
Aandacht voor akoestiek Productaanbod mechanische ventilatie Aandachtspunten direct geluid doorheen de ventilatieroosters > plaatsen van speciale geluidswerende roosters doorheen de luchtkanalen en ventielen > plaatsen van geluidsdempers op de ventilatieunit doorheen de wand die de ventilatiegroep scheid van de andere lokalen (via luchtgeluid en contactgeluid) foto: christophe Delmotte Foto : Renson Artiklima Dalkia nv DCG-klimacomfort Gea-Happel Belgium J.E.Stork Air Lindab Nathan Schako Siemens Systemair Benelux Thermad Brink Trox Ventiline Ventomatic Vibo Benelux Viessmann 29 30 Ventilatie: meer informatie Dag 1 Ventileren Streefdoel www.binnenklimaat.be waarom ventileren www.ideg.info/index.cfm?n01=ventilatie_matrix&n02=vent6 ventilatiegids (pdf) en rekenblad www.energiesparen.be/zuinig_met_energie/ventilatie www.energiesparen.be/epb/ventilatieresidentieel www2.vlaanderen.be/economie/energiesparen/epb/nb0803/200803annexvent ilatieverlagenepeil.pdf EPB nieuwsbrief juni 2008 oa over ventilatie en verlagen van het E-peil www.wtcb.be Technische voorlichtingen 192 en 203 www.bbri.be/antenne_norm/energie/nl/index.html WTCB-website over ventilatie en binnenklimaat (met oa publicaties) www.energiebewustarchitect.be www.ventibel.be website van de Belgische vakorganisatie voor ventilatie 31 31 Voorjaar 2009 8