Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam Gebouw : ENERGIE Leefmilieu Brussel VENTILATIE : inleiding Pierre DEMESMAECKER ICEDD

2 Doelstellingen van de presentatie Begrijpen waarom en hoe moet geventileerd worden 2

3 Overzicht Inleiding : ventileren en luchtdicht maken? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D) Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging Conclusie 3

4 Inleiding Ventileren en luchtdicht maken? ventilatie en luchtdichtheid : het gaat degelijk over twee heel verschillende zaken maar wel complementaire zaken!! 4

5 Inleiding Ventileren? 3 redenen om te ventileren : Om vervuiling af te voeren Om de nodige zuurstof om adem te halen aan te voeren Het luchtdebiet dat strikt nodig is voor een goede ademhaling is veel lager dan de ventilatievereisten om een goed binnenluchtkwaliteit te bekomen. Ter informatie: een mens «verbruikt» tussen de 0,5 en 5 m³ lucht per uur. Omdat het in nieuwe gebouwen verplicht is om een ventilatiesysteem te installeren Bron : WTCB 5

6 Inleiding Welke vervuilende stoffen? Waterdamp uitgestoten door de gebruikers (ademhaling) uitgestoten door gebruikersactiviteiten (bad, keuken, ) Vervuilers afkomstig van de gebruikers zelf bv. : geurtjes afkomstig van het metabolisme, toiletgebruik bv. : CO 2 Vervuilende stoffen uitgestoten door activiteiten van de gebruikers bv. : vervuilers die vrijkomen bij het gebruik van onderhoudsproducten eventueel : tabaksrook Vervuilende stoffen afkomstig van het gebouw en de installaties bv. : CVO, formaldéhyde, rookgassen, Vervuilende stoffen afkomstig uit de omgeving bv. : radon 6

7 Inleiding Waterdamp = vervuiler? Risico op condensatie : waterdamp kan weer van vorm veranderen vloeibaar water water tast de materialen aan bevordert schimmelvorming Risico op natte plekken/schimmel : een relatieve luchtvochtigheid > 70 % volstaat kan leiden tot allergieën 7

8 Inleiding Luchtdicht maken? Om onder anderen : Energieverliezen via spleten, barsten, kieren,... te verminderen via een NIET GECONTROLEERDE toevoer van lucht Oncomfortabele luchtstromen beperken 8

9 Inleiding Ventileren en luchtdicht maken? Om : De binnenluchtkwaliteit zo goed mogelijk onder controle te houden De energieverliezen te beperken! 9

10 Inleiding Ventileren en luchtdicht maken? Hoe zat dat vroeger? Men verwarmde zich met open verbrandingstoestellen die verse buitenlucht voor de verbranding nodig hadden! Men stond minder stil bij de verspilling van brandstof En men kon leven met een lager comfortniveau! 10

11 Inleiding Ventileren en luchtdicht maken? Hoe zat dat vroeger? Vervuilende stoffen worden permanent afgegeven door het gebouw! Vervuilende stoffen afkomstig van de gebruikers worden permanent uitgestoten bij aanwezigheid van de gebruikers! Gebruikers stoppen niet met ademen! Men heeft dus nood aan een permanente ventilatie!!! Openzetten van de vensters = groot en oncontroleerbaar debiet = buitensporige afkoeling van het gebouw Nood aan gematigde, permanente en controleerbare debieten! 11

12 Inleiding Intensieve ventilatie Ventilatie aan een hoog debiet om : De oververhitting te beperken in de zomer (nachtventilatie) Eenmalige geuren te verdrijven (verfwerken, uitzonderlijke rook, ) 12 Bron : WTCB

13 Overzicht Inleiding : ventileren en luchtdicht maken? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D) Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging Conclusie 13

14 Regelgeving EPB = ENERGIEPRESTATIE EN HET BINNENKLIMAAT VAN GEBOUWEN 14

15 Regelgeving In welke gevallen? De werken onderhevig aan een stedenbouwkundige en/of milieuvergunning Nieuwe of gelijkwaardige gebouwen Zware renovatie Lichte renovatie cfr tekst van het besluit van 21/12/ bijlage VI en VII Welke eisen? Een ventilatiesysteem voorzien dat: Verse lucht toevoert in de «droge» lokalen of «leefruimten» Vuile lucht afvoert via de «natte» lokalen of «technisce ruimten» Een luchtdoorvoer heeft tussen de lokalen waar de lucht binnenkomt en deze waar ze wordt afgevoerd. Als in een ruimte nieuw schrijnwerk wordt geplaatst, of bij de creatie van een nieuw lokaal, moeten er luchttoevoer of - afvoervoorzieningen zijn volgens de bepalingen van bijlage VI of VII. 15

16 Regelgeving Individuele EPB-wooneenheid : bijlage VI (Refereert naar NBN D50-001) 6 eisen met betrekking tot de hygiënische ventilatie : 1. Debieten (toe- en afvoer) 2. Karakteristieken van de luchttoevoer 3. Karakteristieken van de luchtafvoer 4. Criteria mbt doorvoeropeningen 5. Regeling : geen eisen 6. Onderhoud : zo ontwerpen dat een regelmatig onderhoud gemakkelijk is + eis mbt intensieve ventilatie : aanwezigheid van deuren of opengaande vensters naar buiten in de «droge» lokalen + keuken 16

17 Regelgeving Exigence 1 : débits d alimentation en air (NBN D50-001) 17

18 Regelgeving Eis 1 : afvoerluchtdebieten (NBN D50-001) 18

19 Regelgeving Andere EPB-eenheden (kantoren en diensten) : bijlage VII (Refereert naar NBN EN 13779:2004) 6 eisen met betrekking tot de hygiënische ventilatie : a. Debieten (toe- en afvoer) Leefruimten voor personen 36 [m³/u] per persoon (x2 bij rookruimte) Ruimten waar geen of weinig personen verblijven (gang, trap, archief, opslagruimte,...) 2,5 [m³/u] per m² 25 [m³/u] per wc 50 [m³/u] per douche b. De kwaliteit van de lucht (verse lucht) c. Karakteristieken van de luchttoevoer d. Karakteristieken van de luchtafvoer e. Criteria mbt doorvoeropeningen f. Regeling : niet manueel 19

20 Overzicht Inleiding : ventileren en luchtdicht maken? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D) Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging Conclusie 20

21 Normen en nuttige documenten Normen NBN D voor residentieel NBN EN 13779:2004 voor niet-residentieel Zie artikel : Te vinden op 21

22 Normen en nuttige documenten Referentiedocumenten (ventilatie in woongebouwen) Technische voorlichtingnota van het WTCB n 192 en 203 ( CSTC-Digests n 5, 6 en 7 ( Referentiedocumenten (andere) CD Energie-plus ( Te vinden op 22

23 Overzicht Inleiding : ventileren en luchtdicht maken? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D) Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging Conclusie 23

24 Hygiënische ventilatie Algemene principes Ventileren om vervuilende stoffen af te voeren Vermijden dat die vervuilers zich verspreiden 24 Bron : WTCB

25 Hygiënische ventilatie Algemene principes Waterdamp is een van de hoofdvervuilers De lucht uit vochtige ruimten moet afgezogen worden (badkamer, keuken, waskamer). Geurtjes uit de keuken en de toiletten zijn nogal gênant De lucht terplekke afvoeren... in de betreffende lokalen zelf! Lucht kan maar afgevoerd worden uit een lokaal als er ook een luchtaanvoer is in dat lokaal! Luchttoevoer voorzien in alle lokalen. 25

26 Hygiënische ventilatie Algemene principes Ook de vervuilde lucht uit de andere lokalen moet afgevoerd worden (leefruimte, kamers, bureau, ). «Droge» lokalen «Vochtige» lokalen Maar de totale debieten in een gebouw moeten toch beperkt worden om te besparen op de stookkosten. Het is aangewezen om lucht binnen te brengen in de zogenoemde droge lokalen en dus te laten doorstromen naar de zogenoemde vochtige lokalen 26 Bron : WTCB

27 Hygiënische ventilatie Algemene principes «Droge» lokalen «Vochtige» lokalen natuurlijke ventilatie Toevoerroosters voor buitenlucht Doorvoeropeningen Afvoervoorzieningen «Droge» lokalen «Vochtige» lokalen mechanische ventilatie 27 Bron : WTCB

28 Hygiënische ventilatie presentatie van de 4 systemen Aanvoer Doorvoer Afvoer Natuurlijk Natuurlijk OF OF 1. Systeem A 2. Systeem B 3. Systeem C 4. Systeem D Mechanisch Mechanisch Bron : WTCB 28

29 Hygiënische ventilatie Systeem A : natuurlijke aanvoer natuurlijke afvoer RTO DO RAO 29 Bron : WTCB

30 Hygiënische ventilatie Systeem A : voordelen / nadelen Geen ventilator (geen elektrisch verbruik) : de lucht verplaatst zich op een natuurlijke manier (temperatuursverschillen en wind) Debieten liggen niet vast Binnenluchtkwaliteit variabel (en niet gegarandeerd) De warmte-inhoud van afgevoerde lucht kan niet worden gerecup. Risico op comfortklachten bij sterke debieten (tocht) Akoestische transmissie in lawaaierige omgevingen Toevoerroosters kunnen bij wind lawaaierig zijn (trillingen van de bewegende debietregelonderdelen) Moeilijkheden om afvoer te integreren in bestaande gebouwen (vereist vertikale buizen met dakdoorboringen) 30

31 Hygiënische ventilatie Systeem B : mechanische toevoer natuurlijke afvoer = mechanische toevoerventilatie «= het gebouw in overdruk plaatsen» TO DO RAO 31 Bron : WTCB

32 Hygiënische ventilatie Systeem B : voordelen / nadelen Garantie dat de verse lucht zeker in de «droge» lokalen binnenkomt Geen garantie dat het afvoerdebiet van vervuilde lucht voldoende is in de «vochtige» lokalen : hangt af van de luchtdichtheid van de gebouwschil De warmteinhoud uit de vervuilde lucht kan niet worden gerecupereerd Risico op de akoestische transmissie van omgevingslawaai en van de ventilator in de droge lokalen (vervelend in bijvoorbeeld slaapkamers bv.) 32

33 Hygiënische ventilatie Systeem C : natuurlijke toevoer mechanische afvoer = mechanische afvoerventilatie «= het gebouw in onderdruk plaatsen» RTO DO AO 33 Bron : WTCB

34 Hygiënische ventilatie Systeem C : voordelen / nadelen Garantie dat de vervuilde lucht effectief wordt afgezogen uit de «vochtige» lokalen Gemakkelijke integratie in bestaande gebouwen Geen garantie dat het verse luchtdebiet in de «droge» lokalen volstaat : hangt af van de luchtdichtheid van de gebouwschil Risico op comfortklachten bij te grote debieten (tocht) De warmteinhoud uit de vervuilde lucht kan niet worden gerecupereerd Risico op de akoestische transmissie van omgevingslawaai via de toevoeropeningen Toevoerroosters kunnen bij wind lawaaierig zijn (trillingen van de bewegende debietregelonderdelen) 34

35 Hygiënische ventilatie Systeem D : mechanische toevoer mechanische afvoer = mechanische toe- en afvoerventilatie = gecontroleerde mechanische ventilatie (GMV) TO DO AO 35 Bron : WTCB

36 Hygiënische ventilatie Systeem D : voordelen / nadelen Garantie dat de vervuilde lucht effectief wordt afgezogen uit de «vochtige» lokalen Garantie dat de verse lucht zeker in de «droge» lokalen binnenkomt Mogelijkheid om warmterecuperatie toe te passen : de warmteinhoud uit de vervuilde lucht wordt gebruikt voor het voorverwarmen van de verse lucht Efficiëntie van het systeem is afhankelijk van de luchtdichtheid van de gebouwschil (criteria in NBN D50-001) Moeilijk integreerbaar in bestaande gebouwen (leidingnet en luchtdichtheid) Risico op akoestische transmissie tussen de lokalen (via de leidingen) Lawaai van de ventilatoren vaak hoorbaar in stille omgevingen 36

37 Hygiënische ventilatie Systeem D : warmterecuperatie Principeschema Stroomrichting Types Kruisplatenwarmtewisselaar Platenwarmtewisselaar met omgekeerde stroom Warmtewisselaar met kanalen met omgekeerde stroom Warmterecuperatie 37

38 Overzicht Inleiding : ventileren en luchtdicht maken? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D) Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging Conclusie 38

39 Uitdaging Voorbeeld : en wat als men zoals vroeger blijft ventileren via spleten en kieren? Hypothesen : Vrijstaande woning vierkantig grondplan10x10m en 6m gevelhoogte Beglaasde oppervlakte = 15% muuroppervlak Gem. binnentemp. : 18 C Gem. buitentemp. : 7 C Duur stookseizoen : 5800 h Middelmatige luchtdichtheid : n 50 = 12 vol/h Oefening toegepast op : niet-geïsol / geïsol / goed geïsol / «passief» woning 39

40 Uitdaging en wat als men zoals vroeger blijft ventileren via spleten en kieren? Etanchéité à l'air médiocre Transmission par l'enveloppe Ventilation et inétanchéité à l'air 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Pas isolé Isolé Bien isolé "Passif" 40

41 Uitdaging Voorbeeld : en wat als de ventilatie en luchtdichtheid worden verbeterd? Hypothesen : zelfde voorbeeld maar nu met aan de isolatie van de gebouwschil aangepast niveau van luchtdichtheid en ventilatiesysteem : Niet-geïsoleerd : n 50 = 12 vol/h Geïsoleerd : n50 = 3 vol/h + natuurlijke ventilatie (systeem A) Goed geïsoleerd : n50 = 3 vol/h + GMV met wisselaar h = 80% Passief : n50 = 0,6 vol/h + GMV met wisselaar h = 90% 41

42 Uitdaging en wat als de ventilatie en luchtdichtheid worden verbeterd? Ventilation et inétanchéité à l'air Transmission par l'enveloppe Pas isolé Isolé Bien isolé "Passif" 42

43 Overzicht Inleiding : ventileren en luchtdicht maken? Onderscheid tussen hygiënische en intensieve ventilatie Overzicht van de regelgeving m.b.t. hygiënische ventilatie Overzicht van normen en nuttige referentiedocumenten Hygiënische ventilatie : principes en presentatie van de 4 systemen (A, B, C en D) Luchtdichtheid : waarom en hoe? Ventilatie en luchtdichtheid: energieuitdaging Conclusie 43

44 Te onthouden uit deze presentatie Moet men nu gaan leven in een afgesloten bokaal? NEEN Voorzie een ventilatiesysteem om de gewenste hoeveelheid verse lucht binnen te brengen, waar en wanneer men dat wil en in de juiste hoeveelheid (zie de EPB regelgeving en de NBN D ) 44

45 Te onthouden uit deze presentatie Waarom? Een thermisch geïsoleerd en voldoende luchtdicht gebouw moet beschikken over een gecontroleerd ventilatiesysteem De 3 concepten hangen volledig met elkaar samen!! Ventilatie Isolatie Luchtdicht heid 45

46 Te onthouden uit deze presentatie Vergeet volgende valse waarheden Een gebouw kan niet thermisch te veel geïsoleerd worden Een gebouw is nooit te luchtdicht (ex: passiefhuizen) Een goede luchtdichtheid maakt het mogelijk : Niet gecontroleerde infiltratie van lucht in de woning te vermijden, zodat nutteloze warmteverliezen worden vermeden De goede werking van het ventilatiesysteem te verzekeren, zeker bij GMV (gecontroleerde mechanische ventilatie). 46

47 Tools, interessante websites,... : Referentie Gids duurzame gebouwen en andere bronnen : ENE03 ENE04 ENE05 ENE06 ENE07 47

48 Contact Pierre DEMESMAECKER Responsable de projets ICEDD Institut de Conseil en D Etudes en Développement Durable Boulevard Frère Orban Namur : pdm@icedd.be 48