China: Kansen en Knelpunten voor de Technologische Industrie Aanleiding China is een land met veel kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven. Ondanks de mogelijkheden is het een lastige markt om in te opereren. FME heeft een analyse gemaakt van de belangrijkste kansen en knelpunten bij de handel met China die bedrijven in de technologische industrie (TI) signaleren. Hiervoor is gebruik gemaakt van FME onderzoek, een analyse van NL EVD Internationaal en rapporten van de Europese Kamer en de Europese commissie. Kansen in China Nederland handelt relatief veel met China in vergelijking met de andere BRICT landen. Alleen de export naar Rusland ligt op een iets hoger niveau. Groeiverwachtingen vanuit de TI laten zien dat de verwachte groei voor de export naar Rusland in 2010 hoger lag dan in China, maar de meest recente verwachtingen laten zien dat deze nagenoeg gelijk zijn. Groeilanden 2010* Duitsland 62% België 31% VK 27% Frankrijk 26% Rusland 24% China 18% VS 18% Brazilië 17% Polen 16% India 13% Groeilanden 2011* Duitsland 80% VK 42% België 41% Frankrijk 38% VS 31% Rusland 28% China 28% Brazilië 24% Italië 23% Polen 20% *Bron: Enquête Internationaal Ondernemen FME 2010 (n=482) en 2011 (n=236). Meerdere antwoorden mogelijk Import & Uitbesteding De export naar Rusland mag dan op een iets hoger niveau liggen dan naar China, de import vanuit China naar Nederland is veel omvangrijker. De TI is daarin geen uitzondering, veel grondstoffen, producten en onderdelen worden geïmporteerd uit China. De meeste bedrijven uit de TI importeren uit West en Oost Europa, toch haalt ruim een derde van de bedrijven goederen vanuit China. Importregio s* West Europa 79% Oost Europa 39% China 34% Noord Amerika 24% Overig Europa (Middellandse zeegebied en Balkan) 18% Oost Azië (incl. Japan) 16% Zuidoost Azië (incl. India) 15% *Bron: Enquête Internationaal Ondernemen FME 2011 (n=213). Meerdere antwoorden mogelijk Tevens is China, volgens het FME onderzoek Internationaal Ondernemen 2011, het belangrijkste land voor de uitbesteding van bedrijfsactiviteiten in de TI. Bijna een kwart van de bedrijven met een buitenlandse vestiging, heeft deze in China.
Bedrijven vinden China ook het meest interessant voor toekomstige uitbesteding of een buitenlandse vestiging. Uitbesteding* China 25% Duitsland 22% Tsjechië 16% Polen 15% Hongarije 10% India 10% Eigen vestiging* Duitsland 41% VS 32% VK 24% China 23% Frankrijk 19% België 14% Toekomst* China 37% India 25% Brazilië 14% Turkije 11% Vietnam 10% Polen 7% *Bron: Enquête Internationaal Ondernemen 2011 FME-CWM (n=130). Meerdere antwoorden mogelijk Export De Nederlandse uitvoer van goederen naar China bestaat voor een kwart uit machines. Overige belangrijke exportproducten zijn: kunststofproducten, elektronisch apparaten, optische en medische apparatuur, ijzer en staal. Ruim 55% van de exportgoederen komt volgens de ITC Trade map voort uit de sectoren gekoppeld aan de TI. Nederlandse goederenexport naar China * 2009 (in US $ miljoen) Totaal 5.122 Machines 1.425 Kunststof en kunststofproducten 440 Elektrische en elektronische apparaten 414 Optische en medische apparaten 381 IJzer en staal 148 Overig 2.314 *Bron: analyse NL EVD Internationaal, ITC Trade Map mei 2011 55% FME onderzoek bevestigt deze verdeling. Ongeveer een derde van de bedrijven die exporteren naar China zit in de productie van machines en transportmiddelen (of onderdelen daarvan). De rest van de exporteurs naar China zit in de technische dienstverlening, de productie van metaal(producten) of de productie van elektrische apparatuur. China is een zeer interessante markt voor veel sectoren uit de TI en dus de FME achterban, zoals: scheepsbouw, voedselverwerkende industrie, luchtvaart, infrastructuur & logistiek, medische technologie, olie & gas en duurzame technologie. In de analyse van NL EVD Internationaal komen deze sectoren stuk voor stuk naar voren bij de aanduiding van de kansrijke sectoren: - Toelevering aan de machine-industrie - Scheepsbouw - Land- en tuinbouw (waaronder voedseltechnologie) - Automotive - Infrastructuur: wegen, spoor- en treinnetwerk, vliegvelden gecombineerd met stedelijke infrastructuur - Logistiek: lucht- en zeehavens, achterlandverbindingen (o.a. binnenvaart) - Life science and health - Duurzame energie & milieutechnologie - Duurzaam bouwen Uit de onderzoeken van FME blijkt dat het (toenemende) belang in China geldt voor de gehele achterban. Waarbij sectoren als de scheepsbouw, voedselverwerkende industrie,
luchtvaartindustrie en medische technologie hogere groeiverwachtingen hebben van China dan andere sectoren. De in het voorjaar van 2011 afgenomen FME conjunctuurtest laat zien dat 60% van de bedrijven een toename verwacht van de omzet in deze regio (gemiddeld groeipercentage van 5,9%), waarbij 15% van de nog niet actieve bedrijven verwacht toe te treden tot de Chinese markt. Vooral de ervaren exporteurs, met een gemiddeld exportpercentage van 70% (gewogen naar omzet maar liefst 89%), zien China als een zeer interessante afzetmarkt. Zij halen gemiddeld 17% van hun totale exportomzet uit China en onderscheiden zich voornamelijk op basis van kwaliteit, innovatie en het aanbieden van totaaloplossingen. Knelpunten in China Het Nederlandse bedrijfsleven ziet voldoende kansen in China. De Chinese markt is echter geen eenvoudige, en handelsbelemmeringen zijn eerder regel dan uitzondering. Om de kansen voor het Nederlandse bedrijfsleven optimaal te benutten dienen de handelsbelemmeringen adequaat te worden geïdentificeerd en aangepakt. Vanuit de Europese Commissie is reeds onderzoek verricht naar de prioriteiten voor het afbreken van handelsbarrières bij de strategische partners van de EU. In het Trade and Investment Barriers Report 2011 worden de volgende barrières in China waargenomen: - Restricties bij het verkrijgen van grondstoffen - Discriminatie van buitenlandse bedrijven bij publieke aanbestedingen - Slechte bescherming van IPR en de verplichting tot registratie van IPR in China indien men zich lokaal wil vestigen - Het niet conformeren aan internationale standaarden, maar het aanhouden van Chinese standaarden met lange en zware certificeringsprocessen - Beperkende regels en discriminatie maken investeringen in de Chinese markt lastig De Europese Commissie heeft naar aanleiding van deze identificatie bij de verschillende strategische partners een aantal prioriteiten opgesteld: 1. Aanpakken van discriminatie bij overheidsaanbestedingen 2. Verdedigen van Intellectual Property Rights 3. Wegnemen van restricties op het verkrijgen van grondstoffen voor Europese landen 4. Aanpakken van markttoegangsbarrières en directe discriminatie in de dienstverlening 5. Aanpakken van barrières met betrekking tot investeringen 6. Wegnemen van bureaucratie ten aan zien van technische regelgeving en standaarden en conformeren aan internationale afspraken 7. Aanpakken van douane-procedures Deze restricties komen niet uit de lucht vallen. Het onderzoek van de European Chamber en het FME onderzoek Internationaal Ondernemen laten eenduidige resultaten zien. Observaties uit de TI Het toenemende belang van China voor de exportgroei in de TI en de hoge mate waarin bedrijven handelsbarrières ervaren in China vertaalt zich naar een groeiende behoefte aan ondersteuning. De gewenste ondersteuning vanuit de branchevereniging op China is de afgelopen jaren toegenomen. Bedrijven in de olie & gas en de medische technologie geven bijvoorbeeld aan dat China in 2011 nog interessanter is geworden voor de exportgroei, maar zij wensen wel meer ondersteuning van de branchevereniging om dit potentieel te benutten. Daarnaast maken bedrijven in de TI, na Duitsland, het meeste gebruik van de ambassades in China. Het land staat in de top 10 van landen waar ondersteuning vanuit de branchevereniging gewenst is. Voor elke sector binnen de TI staat China in de top 3 bij de landen waar handelsbarrières worden ervaren. Daarmee staat China op nummer 1 als het gaat om handelsbarrières.
Ondersteuning 2010* Duitsland 28% Rusland 20% Brazilië 15% België 14% India 13% China 12% VK 11% VS 9% Polen 9% Frankrijk 8% Ondersteuning 2011* Duitsland 16% Rusland 13% Brazilië 12% China 12% India 9% VK 9% VS 8% Frankrijk 7% Polen 6% Turkije 6% Handelsbarrières 2010* China 15% Rusland 13% Brazilië 10% India 7% VS 7% Duitsland 6% Frankrijk 4% Turkije 3% Iran 3% Oekraïne 2% *Bron: Enquête Internationaal Ondernemen FME 2010 en 2011 (respons resp. n=482, n=236 en n=482). Meerdere antwoorden mogelijk De grootste barrières bij het internationaal zaken doen voor bedrijven in de TI zijn de douaneprocedures, interne regelgeving, importtarieven en technische regelgeving. Voor China gelden dezelfde handelsbarrières, maar zij worden, procentueel gezien, door meer bedrijven ervaren. Voor de duurzame technologie blijkt vooral de technische regelgeving en de bescherming van IPR een belangrijke barrière. Gezien het innovatieve karakter van deze sector is dit niet verwonderlijk. De sector infrastructuur en logistiek heeft naast problemen met interne regelgeving vooral last van beperkende technische regelgeving. Discriminatie bij (overheids)aanbestedingen is met name voor de medische technologie een grote belemmering. De voedselverwerkende industrie ondervindt de meeste hinder van de importtarieven, terwijl de scheepsbouw het meeste last heeft van de douane procedures. Bedrijven in de luchtvaarttechnologie hebben veel problemen met de barrières op buitenlandse investeringen (FDI). Tabel 6: Handelsbarrières in China * Top 5 % China % Totaal Douane procedures 32% 22% Interne regelgeving 24% 20% Tarief barrières (importtarieven) 23% 13% Technische regels en standaarden 20% 17% Onterechte staatssteun aan lokale concurrenten 17% 12% *Bron: Enquête Internationaal Ondernemen november 2010 FME, China n=114, Totaal n=482. Meerdere antwoorden mogelijk Het onderzoek Internationaal Ondernemen van FME in 2010 gaf bedrijven tevens de ruimte om in eigen woorden aan te geven welke barrières zij in China ondervonden. Geklaagd werd er over hoge en onduidelijke importheffingen. Daarnaast werden douane regelingen als zeer streng ervaren en vinden bedrijven formaliteiten aan de grens te lang duren. Het niet beschermen van IPR en het gebruik van afwijkende Chinese technische standaarden werd daarnaast als een groot probleem gezien. Bij de knelpunten die bedrijven bij export ervaren, worden bureaucratie, wet- en regelgeving en formaliteiten het vaakst genoemd. Naast de beperkingen op bedrijfsniveau blijken betaalen valutarisico s een probleem te zijn. De knelpunten gerelateerd aan de beperkingen van het eigen bedrijf liggen voor de bedrijven die handelen met China op een lager niveau dan bij het totaal. Deze bedrijven zijn over het algemeen ervaren exporteurs en zijn dus gewend te werken in een complexe markt en hebben veel internationale kennis in huis. Bedrijven in de duurzame technologie zijn gemiddeld kleiner en exporteren minder. Vandaar dat deze bedrijven onvoldoende tijd, menskracht, financiële middelen of exportvaardigheden aangeven als belangrijkste knelpunt. Voor de olie & gas sector en de voedselverwerkende industrie is vooral het vinden van lokale agent of partners een probleem.
Tabel 5: Knelpunten in China* Top 5 % China % Totaal Bureaucratie, wet- en regelgeving, formaliteiten 29% 30% Onvoldoende tijd, menskracht of exportvaardigheden binnen het eigen bedrijf 27% 31% Lokale agenten of partners kunnen vinden 25% 30% Je weg vinden op de markt / onvoldoende marktinformatie 24% 30% Betaal- en valutarisico s 19% 17% *Bron: Enquête Internationaal Ondernemen november 2010 FME, China n=114,totaal n=482. Meerdere antwoorden mogelijk De Business Confidence Survey van de European Chamber onderschrijft de eerder genoemde problemen. De belangrijkste barrières die Europese bedrijven noemen in China zijn: slechte handhaving van centraal opgestelde regels, discriminatie van buitenlandse partijen, niet transparante regelgeving, lang registratieproces voor bedrijven en producten, geen harmonisatie met internationale standaarden, implementatie van Chinese standaarden en het bevoordelen van lokale partijen door interne wetgeving. Tabel 7: Regulatory Obstacles* Top 5 % Discretionary enforcement of broadly drafted laws and regulations 42% Lack of coordination of different regulators 40% Lack of harmonisation with global standards 39% Registration processes for companies/products 38% Local implementation of Chinese standards 35% *Bron: Business Confidence survey gericht op China van de European Chamber, n=596 De bescherming van IPR is volgens het onderzoek minder slecht dan voorheen. Ondanks de verbeterde situatie speelt de bescherming van IPR voor de industrie nog steeds een belangrijkere rol. 30% van de industriële bedrijven ziet dit probleem als een zeer relevante bedreiging voor hun bedrijfsactiviteiten, en 22% geeft aan reeds significante schade te ondervinden. Dit percentage ligt voor de TI beduidend hoger dan voor de andere sectoren. Het algemene beeld is dat lokale partijen worden bevoordeeld en buitenlandse partijen worden gediscrimineerd. De ontwikkeling in het Chinese overheidsbeleid wordt toenemend als discriminerend tegenover buitenlandse bedrijven ervaren. Voor buitenlandse bedrijven is er slecht toegang tot subsidies, belastingvoordelen en financiering. Ook geeft 28% aan barrières te ervaren bij het zaken doen met overheden en overheidsinstanties. De weergegeven problemen zijn welhaast identiek en geven een compleet en eenduidig beeld van datgene dat aangepakt moet worden om de kansen voor het bedrijfsleven te benutten. Brancheverenigingen, zoals FME, bieden ondersteuning en dienstverlening bieden, kaarten problemen aan en proberen ze op te lossen. De overheden en de Nederlandse posten in China moeten zich bewust zijn van de knelpunten en actie ondernemen om concrete problemen op te lossen. Bronnen: - European Business in China, Business Confidence Survey 2011, European Chamber - Trade and Investment Barriers, Report 2011, European Commission - Onderzoek Internationaal Ondernemen, november 2010 en juli 2011, FME-CWM - Conjunctuurtest 1 e Helft 2011, mei 2011, FME-CWM - Analyse NL EVD Internationaal: China kansen en knelpunten, http://business.hollandinchina.org/ Auteur: Patrick Walison Msc Adviseur Internationaal Ondernemen FME-CWM E: patrick.walison@fme.nl T: +31(0)79-3531280 M: +31(0)6-50662749