Impact van de Russische boycot op de prijzen en de uitvoer van bepaalde landbouwproducten

Impact van de Russische boycot op de prijzen en de uitvoer van bepaalde landbouwproducten FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie Algemene Directie Economische Analyses en Internationale Economie Dienst Sector- en Marktmonitoring juni 2015

Inhoud Inleiding... 3 1. Landbouwprijzen... 4 1.1. Verse peren... 4 1.2. Varkensvlees... 5 1.3. Melk... 6 1.4. Verse tomaten... 7 1.5. Verse appelen... 8 2. Uitvoerverloop... 9 2.1. Verse peren... 9 2.2. Varkensvlees... 10 2.3. Magere melkpoeder... 10 2.4. Verse en gekoelde tomaten... 10 2.5. Verse appelen... 11 3. Besluit... 12 Bijlage 1. Verloop van de gemiddelde prijzen 2008-2014, 2008=100... 13 Bijlage 2. Maandelijkse uitvoer van België naar Rusland... 16

De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. Inleiding In deze nota wordt de impact van de Russische boycot op de prijzen en de uitvoer van bepaalde landbouwproducten nagegaan. Uiteindelijk hebben we voor onze analyse vijf producten geselecteerd: peren, varkensvlees, zuivel, tomaten en appels. Deze vijf producten hadden in 2013 een belangrijk aandeel in de Belgische export van landbouw- en voedingsproducten naar Rusland (die in 2013 een totale waarde had van 281.187.491 euro). Het voornaamste product dat door het embargo getroffen wordt zijn de verse peren, deze waren in 2013 goed voor 30,1 % van de Belgische export van landbouw- en voedingsproducten naar Rusland. Naast verse peren hadden ook varkensvlees (14,3 %), zuivel (7,6 %, waarin melkpoeder met 6 % het meeste doorweegt), verse tomaten (6,9 %) en verse appels (5,6 %) een belangrijk aandeel in de Belgische export van landbouw- en voedingsproducten naar Rusland in 2013. De maatregelen die aan de basis liggen van deze gevolgen werden van kracht in augustus 2014. In het eerste deel van deze nota wordt voor elk product de evolutie van de landbouwprijzen overlopen, in het tweede deel wordt het verloop van de Belgische uitvoer bekeken. De analyse focust op het verloop van prijzen en uitvoer tussen het vierde kwartaal 2013 en het vierde kwartaal 2014. In bijlage kan meer informatie gevonden worden over het prijsverloop van deze vijf producten in index alsook de wijzigingen in de maandelijkse uitvoer van België naar Rusland. De prijzen voor peren, appelen en tomaten zijn afkomstig van het VBT (Verbond van Belgische Tuinbouwcoöperaties) 1. Het betreft dagelijkse prijsgegevens, die omgezet worden naar maandelijkse gegevens door de AD Statistiek van de FOD Economie. De laatst beschikbare gegevens zijn deze van de maand december 2014. De prijs van varkensvlees is afkomstig van de Europese Commissie. Het Vlaams Gewest verzamelt deze gegevens. De melkprijs is afkomstig van de Belgische Confederatie van de Zuivelindustrie. De gegevens over de uitvoer komen van Comext (Eurostat). De laatste gegevens die beschikbaar zijn voor België gaan twee maanden terug. De nota wordt periodiek geactualiseerd. 1 Het is voor de AD Statistiek niet mogelijk om op basis van de gegevens van de veilingen systematisch een maandprijs te berekenen voor appelen en peren, aangezien deze producten niet permanent op de veilingen verkocht worden. Hierdoor zijn de reeksen onvolledig in de onderstaande grafieken.

1. Landbouwprijzen 2 1.1. Verse peren Tussen december 2013 en december 2014 kende de conference-peer een forse prijsdaling op de veiling van 18,4 % (van 0,49 euro per kg naar 0,40 euro per kg), de prijs per kg van de doyenné du comice nam af van 0,64 naar 0,38 euro, een daling met 39,9 %. In het vierde kwartaal 2014 daalde de gemiddelde veilingprijs van de conference-peer met 23,7 % in vergelijking met de overeenstemmende periode in 2013. De prijs kwam uit op gemiddeld 0,39 euro per kg 3. De doyenné du comice noteerde aan 0,34 euro per kg in het laatste kwartaal 2014 (41,7 % minder dan het jaar ervoor) 4. In 2014 daalde de veilingprijs van de conference-peer met 46,4 % ten opzichte van 2013, daar waar de prijs van de doyenné du comice met 29,3 % daalde tussen 2013 en 2014. Grafiek 1. Gemiddelde veilingprijzen voor peren In euro per 10 kg. Bron: VBT, eigen berekeningen FOD Economie, AD Statistiek. 2 Zie ook bijlage 1 voor het verloop volgens index 2008 = 100. 3 Deze gemiddelde prijs over drie maanden is één van de laagste in de periode van 2008 tot 2014. 4 Deze gemiddelde prijs over drie maanden is één van de laagste in de periode van 2008 tot 2014.

De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. 1.2. Varkensvlees In januari 2015 bedroeg de prijs voor een varkenskarkas van klasse S (dat het meest representatief is voor de productie in België, zijnde 84,7 % van de totale productie) 122 euro voor 100 kg karkas 5. De varkenskarkasprijs lag 15 % lager dan in januari 2014 6. Voor een karkas van het type E (14,1 % van de totale productie) was de prijsdaling tussen januari 2014 en januari 2015 nog opmerkelijker ( 20,7 %). In het laatste kwartaal 2014 lagen de prijzen op het laagste peil sinds 2008. De laatste weekprijzen die beschikbaar zijn (week van 9.2.2015) bevestigen deze dalende trend, met een prijs van 126,7 euro voor een karkas van type S, tegenover 117,9 euro voor een karkas van type E. Grafiek 2. Prijs voor een varkenskarkas van klasse E In euro per 100 kg. Bron: EC, DG Landbouw. 5 Deze prijzen zijn inclusief de heffingstoeslagen. 6 Omdat de classificatie van de karkassen in 2013 wijzigingen onderging, is de prijs voor een karkas van klasse S niet beschikbaar voor de periodes voorafgaand aan januari 2014.

1.3. Melk Tussen december 2013 en december 2014 daalde de prijs aan de Belgische melkveehouder met 25,6 % (van 0,43 euro per liter naar 0,32 euro per liter). In het vierde kwartaal 2014 lag de gemiddelde prijs aan de Belgische veehouder 23,9 % lager dan in de overeenstemmende periode in 2013. De prijs kwam gemiddeld uit op 0,33 euro per liter. In 2014 lag de prijs aan de Belgische veehouder iets lager dan in 2013 (-3,2 %). Grafiek 2. Melkprijs voor de Belgische melkveehouder Iin euro per 100 l. 45 40 35 30 25 20 15 01/2008 04/2008 07/2008 10/2008 01/2009 04/2009 07/2009 10/2009 01/2010 04/2010 07/2010 10/2010 01/2011 04/2011 07/2011 10/2011 01/2012 04/2012 07/2012 10/2012 01/2013 04/2013 07/2013 10/2013 01/2014 04/2014 07/2014 10/2014 Prijs aan Belgische melkveehouder Bron: BCZ.

De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. 1.4. Verse tomaten Hoewel de veilingprijzen voor Belgische tomaten een jaar-op-jaar prijsdaling kenden in december (0,92 euro voor een kg in december 2014 tegenover 1,08 euro in december 2013, wat overeenkomt met een jaar-op-jaar prijsdaling van 15 %), lagen de berekende gemiddelde prijzen in het vierde kwartaal 2014 20,8 % hoger dan in de overeenstemmende periode in 2013, met een notering van 0,85 euro tegenover 0,71 vorig jaar 7. De gemiddelde jaarprijzen daalden echter licht ( 1,9 % tussen 2013 en 2014). Grafiek 4. Gemiddelde veilingprijzen voor tomaten In euro per 10 kg. 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 01/2008 04/2008 07/2008 10/2008 01/2009 04/2009 07/2009 10/2009 01/2010 04/2010 07/2010 10/2010 01/2011 04/2011 07/2011 10/2011 01/2012 04/2012 07/2012 10/2012 01/2013 04/2013 07/2013 10/2013 01/2014 04/2014 07/2014 10/2014 Tomaten (10 kg) Bron: VBT, eigen berekeningen FOD Economie, AD Statistiek. 7 Tussen 2008 en 2014 lag de gemiddelde prijs over drie maanden herhaaldelijk lager dan in 2014.

1.5. Verse appelen Tussen december 2013 en december 2014 daalde de veilingprijs van de appelsoorten jonagold, golden delicious en boskoop sterk, respectievelijk met 42,9 % (van 0,64 euro per kg naar 0,36 euro per kg), 44 % (van 0,54 euro naar 0,30 euro) en 39,1 % (van 0,50 euro naar 0,30 euro). In het vierde kwartaal 2014 lag de gemiddelde veilingprijs van de jonagold-appel 34,5 % lager dan in de overeenstemmende periode in 2013. Deze appel kostte nog 0,36 euro per kg. De golden delicious stond gemiddeld 0,35 euro per kg genoteerd in het vierde kwartaal 2014 (35,5 % minder dan het jaar ervoor), tegenover 0,30 euro voor de boskoop (een daling van 39,3 % ten opzichte van de overeenstemmende periode in 2013). In 2014 kwam de veilingprijs van de jonagold-appel 20,6 % lager uit dan in 2013, de prijs van de golden delicious-appel lag 19,7 % lager en deze van de boskoop 46,6 %. Grafiek 5. Gemiddelde veilingprijzen voor appelen In euro per 10 kg. Bron: VBT, eigen berekeningen FOD Economie, AD Statistiek.

De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. 2. Uitvoerverloop 8 Tabel 1. Totale Belgische export in de periode van 01.2012 tot 12.2013 (in waarde) Totaal (euro) Intra EU 28 (%) Extra EU 28 (%) Aandeel Rusland in extra EU 28 (%) Peren Varkensvlees Melkpoeder 437.630.290 52,9 47,1 83,5 2.763.469.704 92,5 7,5 32,9 758.238.571 37,1 62,9 4,5 Tomaten 438.973.054 89,0 11,0 86,3 Appelen 284.194.467 86,6 13,4 82,5 Bron: Comext (Eurostat). Tabel 2. Jaar-op-jaar verandering van de export tussen het vierde kwartaal 2013 en 2014 (in waarde) (a) Voor appelen, jaar-op-jaarverandering van de export in de periode van september tot november 2013 en 2014 (in waarde). Bron: Comext (Eurostat). 2.1. Verse peren Totaal (%) Intra EU28 (%) Extra Eu28 (%) Rusland (%) Peren 20,6 + 40,4 76,6 99,4 Varkensvlees 19,8 19,7 20,7 Niet beschikbaar Melkpoeder +26,2 +0,5 +46,9 Niet beschikbaar Tomaten +16,7 +36,3 79,8-77,9 Appelen (a) 19,0 17,3 32,2 79,8 De uitvoer van verse peren van België naar Rusland was in december 2014 zo goed als onbestaande (99,4 % minder dan in december 2013). In de loop van augustus 2014 kon men al een opmerkelijke daling vaststellen (in vergelijking met de overeenstemmende maand van de voorgaande jaren). De uitvoer van peren van België naar alle partners buiten de EU28 samen, die goed was voor 47,1 % van de totale Belgische uitvoer van peren in de periode 2012 tot 2013 (waarvan ruim 4/5e voor Rusland), daalde met bijna 83,3 % tussen december 2013 en december 2014. Voor het laatste kwartaal bedroeg de daling 76,6 % tussen 2013 en 2014. 8 Zie ook bijlage 2 voor de maandelijkse verandering van de Belgische uitvoer naar Rusland tussen januari 2013 en december 2014.

Tussen het vierde kwartaal 2013 en hetzelfde kwartaal 2014 nam de totale uitvoer van verse peren voor België af met 20,6 %. 2.2. Varkensvlees De gegevens die bij Eurostat beschikbaar zijn over de uitvoer van varkensvlees van België naar Rusland, gaan niet verder dan januari 2014 (geen latere gegevens beschikbaar) en vormen dus geen afdoende basis om de gevolgen van de boycot te kunnen ramen. Daarom wordt gebruik gemaakt van de gegevens over de totale uitvoer van België buiten de EU28. De uitvoer van varkensvlees van België naar alle partners buiten de EU28 samen (goed voor 7,5 % van de totale Belgische uitvoer in de periode 2012 tot 2013, met een Russisch aandeel van 32,9 % 9 ) daalde in december 2014 10 met 25,4 % ten opzichte van december 2013 (toen 8 955 615 euro). Tussen het vierde kwartaal 2013 en hetzelfde kwartaal 2014 bedroeg de daling 20,7 % voor de uitvoer naar buiten de EU28, en 19,8 % voor de totale uitvoer. 2.3. Magere melkpoeder 11 De gegevens die bij Eurostat beschikbaar zijn over de uitvoer van magere melkpoeder van België naar Rusland gaan niet verder dan juli 2014 (geen latere gegevens beschikbaar) en vormen dus geen afdoende basis om de gevolgen van de boycot te kunnen ramen. Daarom wordt gebruik gemaakt van de gegevens over de totale uitvoer van België buiten de EU28. De uitvoer van magere melkpoeder van België naar alle partners buiten de EU 28 (goed voor 62,9 % van de totale Belgische uitvoer in de periode 2012 tot 2013, met een Russisch aandeel van 4,5 %) steeg in december 2014 met 79 % ten opzichte van december 2013. Voor het laatste kwartaal werd een stijging van 46,9 % opgetekend. Tussen het vierde kwartaal 2013 en hetzelfde kwartaal 2014 nam de totale uitvoer van magere melkpoeder voor België toe met 26,2 %. 2.4. Verse en gekoelde tomaten Net zoals voor de peren is er nog nauwelijks uitvoer van tomaten van België naar Rusland in december 2014 (92,8 % minder dan in december 2013). Voor het laatste kwartaal bedraagt de daling 77,9 % tussen 2013 en 2014. De uitvoer van tomaten van België naar alle partners buiten de EU 28 samen (goed voor 11 % van de totale Belgische uitvoer in de periode 2012 tot 2013, waarin de Russische uitvoer een 9 Op basis van de gegevens van 2013. 10 De gegevens over de Belgische uitvoer naar alle partners buiten de EU28 samen zijn recenter dan die over de handel met Rusland. 11 Aangezien magere melkpoeder (Melk en room, in vaste vorm, met een vetgehalte van niet meer dan 1,5 gewichtspercent: in verpakkingen met een netto-inhoud per onmiddellijke verpakking van meer dan 2,5 kg - CN8 04021019) het belangrijkste aandeel uitmaakt van de export van Belgische landbouw- en voedingsmiddelen naar Rusland binnen de rubriek melk (zie inleiding) wordt de uitvoer van dit product geanalyseerd.

De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. aandeel heeft van 86,3 %) daalde met 91,9 % tussen december 2013 en de overeenstemmende maand in 2014. Voor het laatste kwartaal bedraagt de daling 79,8 % tussen 2013 en 2014. Tussen het vierde kwartaal 2013 en hetzelfde kwartaal in 2014 steeg de totale uitvoer van België voor tomaten met 16,7 %. 2.5. Verse appelen De uitvoer van verse appelen van België naar Rusland was in november 2014 zeer beperkt, namelijk 98,7 % minder dan in november 2013. Tussen de maanden september-oktobernovember 2013 en 2014 bedroeg de daling 79,8 %. De uitvoer van Belgische appelen naar alle partners buiten de EU28 samen (goed voor 13,4 % van de totale Belgische uitvoer in de periode van 2012 tot 2013, waarvan ruim 4/5e naar Rusland) daalde sterk ( 54,1 %) tussen november 2013 en november 2014. In de periode van september tot november bedroeg de daling gemiddeld 32,2 % tussen 2013 en 2014 voor de uitvoer naar buiten de EU28, en 19 % voor de totale uitvoer. Voor alle beschouwde producten is de evolutie die vastgesteld wordt voor de uitvoer in waarde gelijklopend met die voor de uitvoer in volume.

3. Besluit Uit de analyse blijkt dat de Russische boycot een aanzienlijk effect heeft op het verloop van zowel de prijzen als de uitvoer van appelen, peren en varkensvlees. Zowel voor peren als appelen was er bovendien een groter aanbod in België als gevolg van een gunstige oogst, wat ook een neerwaartse impact had op de prijzen. In het laatste kwartaal 2014 noteerde men voor peren prijsdalingen op de veiling van 23,7 % (conference) tot 41,7 % (doyenné du comice) in vergelijking met dezelfde periode in 2013. In het vierde kwartaal 2014 daalde de gemiddelde veilingprijs van de jonagold-appel met 34,5 % in vergelijking met dezelfde periode in 2013. De prijs van een varkenskarkas lag 15 % lager in januari 2015 ten opzichte van januari 2014. Het effect op de Belgische uitvoer was eveneens duidelijk voelbaar. Tussen het laatste kwartaal 2013 en hetzelfde kwartaal 2014 daalde de totale Belgische uitvoer met 20,6 % voor peren, met 19 % voor appelen 12, en met 19,8 % voor varkensvlees. Voor tomaten en melkpoeder steeg de totale uitvoer (respectievelijk +16,7 % en +26,2 %tussen het laatste kwartaal 2013 en hetzelfde kwartaal 2014). Daar waar voor tomaten sprake was van een stijging van de gemiddelde veilingprijs (+20,8 % tussen het laatste kwartaal 2013 en hetzelfde kwartaal in 2014) daalden de melkprijzen, uitbetaald aan de Belgische melkveehouder, met 23,9 % tussen het vierde kwartaal 2013 en het overeenstemmende kwartaal 2014. Aangezien de uitvoer van melkpoeder naar Rusland slechts een klein aandeel heeft in de totale Belgische uitvoer van melkpoeder kan gesteld worden dat de Russische boycot een eerder beperkte impact had op de Belgische uitvoer van melkpoeder. De daling van de melkprijzen zou echter wel indirect een gevolg kunnen zijn van dit handelsembargo 13. De prijs aan de Belgische melkveehouder wordt immers beïnvloed door vraag en aanbod naar melkproducten op de wereldmarkt en in het laatste kwartaal 2014 daalden de wereldprijzen voor boter, magere melkpoeder en volle melkpoeder, ook aanzienlijk. 12 Gegevens van december waren niet beschikbaar op het moment van opstelling van deze nota. 13 Uit cijfers van Eurostat blijkt dat de uitvoer van de EU 28 van melk en room (cijfers voor melkpoeder waren niet beschikbaar voor oktober en november 2014) naar Rusland met 99,2 % daalde tussen het vierde kwartaal 2013 en hetzelfde kwartaal 2014. Dit zou een neerwaartse invloed kunnen hebben op de melkprijzen, hoewel opgemerkt moet worden dat het aandeel van Rusland in de EU28-export van melk en room naar extra EU28-landen gezamenlijk slechts 1,9 % bedroeg in de periode 2012 tot 2013 (voor melkpoeder kwam het aandeel uit op 3,9 %).

De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. Bijlage 1. Verloop van de gemiddelde prijzen 2008-2014 2008=100

Bron: EC, Veiling Haspengouw, eigen berekeningen FOD Economie, AD Statistiek.

De voorwaarden scheppen voor een competitieve, duurzame en evenwichtige werking van de goederen- en dienstenmarkt in België. 155 135 115 95 75 55 35 15 01/2008 05/2008 09/2008 01/2009 05/2009 09/2009 01/2010 05/2010 09/2010 01/2011 05/2011 09/2011 01/2012 05/2012 09/2012 01/2013 05/2013 09/2013 01/2014 05/2014 09/2014 Prijs aan Belgische melkveehouder Bron: BCZ.

Bijlage 2. Maandelijkse uitvoer van België naar Rusland In euro. Varkensvlees Appelen Peren Tomaten Melkpoeder Jan. 2013 1.674.878 2.070.934 14.657.868 775.238 1.045.855 Feb. 2013 1.729.768 1.711.661 11.220.868 690.056 1.295.340 Maart 2013 2.089.314 2.422.623 11.064.476 1.306.701 2.412.955 April 2013 2.561.287 2.325.906 7.833.215 2.907.934 1.213.370 Mei 2013 3.696.248 1.728.319 4.715.050 2.965.521 1.534.357 Juni 2013 2.703.098 1.041.360 906.582 2.410.368 2.086.591 Juli 2013 3.764.654 359.941 451.364 777.502 1.451.900 Aug. 2013 4.569.945 14.046 1.170.093 388.067 2.448.000 Sept. 2013 4.862.227 209.830 3.993.320 778.445 1.941.560 Okt. 2013 6.075.017 1.115.198 6.966.656 2.971.101 775.240 Nov. 2013 3.410.112 1.090.212 10.909.881 1.925.436 517.400 Dec. 2013 3.024.895 1.686.838 10.788.495 1.610.007 140.000 Jan. 2014 1.744.837 2.088.616 13.196.206 606.050 560.000 Feb. 2014 NB 2.096.005 12.620.134 562.505 740.900 Maart 2014 NB 1.667.395 10.607.315 902.653 350.000 April 2014 NB 1.854.189 10.943.566 2.044.489 471.360 Mei 2014 NB 921.936 6.190.873 2.387.030 252.000 Juni 2014 NB 1.284.280 2.519.765 1.931.231 251.800 Juli 2014 NB 873.607 922.127 1.176.643 1.879.300 Aug. 2014 NB 438.655 144.674 35.474 NB Sept. 2014 NB 391.098 54.882 10.675 NB Okt. 2014 NB 81.972 51.236 764.100 NB Nov. 2014 NB 14.348 51.662 542.738 NB Dec. 2014 NB 59.551 131.380 NB NB = niet beschikbaar.