Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie Informatie voor gemeenten en professionals
Vijf procent van de kinderen en jongeren heeft te maken met een ernstige psychiatrische stoornis. Voor een aanzienlijk deel van deze groep is de basiszorg die binnen het wijkteam of jeugdzorg geboden kan worden niet toereikend. Te denken valt aan een kind dat licht verstandelijk beperkt is met autisme wiens ouders psychiatrische problemen hebben, de jongere met ADHD en ernstige gedragsproblemen die op het criminele pad dreigt te belanden, of de kleuter die zich door een traumatische gebeurtenis niet kan hechten aan de ouders. Bij deze meervoudige problematiek is specialistische, complexe zorg en behandeling binnen de jeugd-ggz noodzakelijk. Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie vervult deze rol binnen de regio Rotterdam, Gorinchem en Dordrecht. Inhoud Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie > 1 Tijdig behandelen kan voorkomen dat iemand als volwassene langdurige hulp nodig heeft. Behandeling dient dus ook een maatschappelijk doel op de lange termijn. Specialistische zorg > 2 Basiszorg > 4 Levensloopzorg > 4 Evidence based, resultaat- en klantgericht > 4 Samenwerking > 5 Speerpunten > 6 Zorgprogramma s > 11
Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie biedt hoogwaardige, specialistische diagnostiek en behandeling aan kinderen, jongeren en gezinnen, die door complexe psychische en psychiatrische stoornissen zijn vastgelopen in hun ontwikkeling. De problematiek die voor specialistische ggz in aanmerking komt, kent een hoge complexiteit en/of een hoog risico. Met hoge complexiteit wordt bedoeld dat de cliënt problemen heeft op meer dan één levensgebied (in het gezin, op school en op sociaal gebied). Dit komt vaak voor in samenhang met psychische stoornissen van andere gezinsleden of andere problemen binnen het gezin. Meestal is er sprake van comorbiditeit. Dit betekent dat er verschillende psychische stoornissen tegelijkertijd aanwezig zijn of dat er een samenhang is met lichamelijke ziekte. Met hoog risico wordt bedoeld dat bij niet behandelen de ontwikkeling ernstig gevaar loopt of de veiligheid van de jeugdige of zijn of haar omgeving in het geding is. Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie hanteert een multidisciplinaire werkwijze. Specialisten uit verschillende vakgebieden werken vanuit hun eigen deskundigheid nauw met elkaar samen om de ontwikkeling van het kind weer op gang te brengen. Er werken onder andere kinderpsychiaters, psychiatrisch verpleegkundigen, gezinstherapeuten, psychologen, orthopedagogen en vaktherapeuten. Pedagogische, psychologische en psychiatrische vakgebieden worden gecombineerd ingezet. Met name de kennis over psychiatrische ziekten is een aanvulling op het werk van bijvoorbeeld het CJG en de jeugdzorg. Samen met de cliënt en de ouders wordt een behandelplan op maat opgesteld waarin het gehele systeem is betrokken (het gezin, de school en nauwe relaties). In de behandeling maken we gebruik van verschillende therapievormen die aansluiten bij de behandeldoelen van de cliënt, zoals gezinstherapie, farmacotherapie, gedragstherapie, creatieve therapie, psychomotorische therapie, groepsgerichte behandeling, psycho-educatie en ouder begeleiding. Yulius KJP biedt daarnaast ook E-health modules aan voor kinderen met psychiatrische problematiek en hun ouders. Deze modules vinden meestal plaats in combinatie met gesprekken of andere vormen van behandeling. Het behandelplan wordt afgestemd met eventuele andere betrokken hulpverlenings- en cliëntondersteuningsorganisaties. 1
Specialistische zorg Behandelaanbod Cliënten kunnen bij Yulius terecht voor behandeling van een breed spectrum aan psychiatrische stoornissen, met uitzondering van primaire verslavingsproblematiek, eetstoornissen en kinderen met een IQ lager dan 65. Ons behandelaanbod is verdeeld over elf zorgprogramma s. Binnen elk zorgprogramma wordt wetenschappelijk gefundeerd gewerkt. Onze zorgprogramma s zijn: ADHD Angst & Stemmingsstoornissen Autisme (TOPGGz keurmerk) Bedreigde Persoonlijkheidsontwikkeling en Persoonlijkheids stoornissen Gedragsstoornissen Gezinspsychiatrie Hechting Licht verstandelijke beperking in combinatie met psychiatrische problematiek Psychose Ticstoornissen Trauma Elk zorgprogramma wordt kort beschreven vanaf pagina 11. 2
Behandelvormen: ambulant, deeltijd en klinisch Yulius biedt als hoogspecialistische zorgaanbieder voor veel zorgprogramma s een vorm van trajectzorg aan waarbinnen zowel klinisch-, deeltijd- als poliklinisch aanbod beschikbaar is. Welke behandelvorm wordt ingezet, hangt af van de hulpvraag en de problemen van de cliënt en het gezin. Hierbij geldt dat minder ingrijpende vormen van behandeling altijd de voorkeur verdienen: we proberen behandelingen zo kort mogelijk te houden en proberen het kind zo veel mogelijk in de eigen omgeving te laten blijven. Poliklinische behandeling Cliënten bezoeken één van de locaties van Yulius of een hulpverlener van Yulius komt bij een gezin thuis langs voor behandeling. Poliklinische behandelingen en ambulante zorg vinden plaats in Dordrecht, Gorinchem, Barendrecht en Rotterdam. Om ambulant te kunnen behandelen moet de thuissituatie voldoende veilig zijn, eventueel met hulp van de wijkteams of FACT. Deeltijdbehandeling Dit is te vergelijken met een poliklinische behandeling, maar dan intensiever. De behandeling kan op school plaatsvinden of op een van de locaties van Yulius. De behandeling beslaat één of meerdere dagdelen en is groepsgericht. Ondersteuning en behandeling kan thuis worden geboden vanuit de FACT-teams of andere intensieve behandelvormen. Klinische behandeling Bij ernstige psychiatrische problematiek kan een kind 24 uur per dag worden opgenomen op een open of gesloten afdeling in Dordrecht of Barendrecht. Yulius heeft haar klinische behandelingen waar mogelijk omgezet naar dagklinische of ambulante programma s om het kind zoveel mogelijk in de eigen omgeving te houden. Voor een aantal kinderen, jongeren en gezinnen blijft een klinische opname echter noodzakelijk. Dit is het geval wanneer de veiligheid van de cliënt of de omgeving in gevaar is door de psychiatrische problematiek en dit gevaar niet meer in het gezin kan worden afgewend. Voor klinische behandeling wordt ook gekozen als de draagkracht van het gezin wordt overschreden en ambulante behandeling geen kans van slagen meer heeft. Een klinische behandeling hoeft niet te duren tot volledig herstel is opgetreden en kan worden afgerond zodra het kind dagklinisch of ambulant verder behandeld kan worden. 3
Basiszorg Naast specialistische zorg biedt Yulius met Indigo ZHZ generalistische basis-ggz in Barendrecht, Albrandswaard, Ridderkerk en in de gemeenten van Zuid-Holland Zuid. Indigo spreekt mensen aan op hun eigen kracht om weer grip op hun leven te krijgen. Cliënten in alle leeftijden en alle levensgebieden die vroeginterventie, licht tot matige mentale hulp, ondersteuning of behandeling nodig hebben, kunnen bij Indigo terecht. Ook wordt zorg geboden voor stabiele, chronische cliënten. Levensloopzorg Yulius biedt levensloopzorg. Dit houdt in dat er speciale aandacht is voor de overgangen tussen verschillende levensfases en dat cliënten in iedere levensfase voor psychiatrische hulp bij Yulius terecht kunnen. Bij de overgang van adolescentie naar volwassenheid kunnen cliënten indien nodig in zorg blijven bij Yulius wanneer zij 18 worden. Evidence based, resultaat- en klantgericht Yulius kiest voor behandelmethoden waarvan wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat ze bij de grootste groep cliënten effectief zijn (evidence based). Veel medewerkers leveren een bijdrage aan het wetenschappelijk onderbouwen van behandel methodes. Via bij- en nascholingstrajecten houden zij hun kennis op peil. Daarnaast hecht Yulius veel waarde aan resultaat- en klantgerichte zorg. Met behulp van vragenlijsten die door de cliënt of de behandelaar worden ingevuld onderzoeken we systematisch het effect en de kwaliteit van onze behandeling. Het afnemen van deze vragenlijsten noemen we ROM, wat staat voor Routine Outcome Monitoring (ROM). ROM zorgt ervoor dat we op structurele manier kunnen kijken of de behandeling nog goed verloopt en of bijstelling van een individuele behandeling of het behandelbeleid gewenst is. Het effect van een behandeling meten we onder andere op de gebieden: klachten en symptomen, functioneren, kwaliteit van leven, middelengebruik en belasting in de omgeving van de cliënt. Om onze behandeleffecten te kunnen vergelijken met andere ggz-instellingen participeren we in de Stichting Benchmark GGZ. Dit is een onafhankelijk kenniscentrum voor ggz-instellingen en zorgverzekeraars, dat zorgt voor het inzichtelijk maken van de behandeleffecten van veelvoorkomende stoornissen. Yulius scoort wat betreft responspercentages van ROM boven het landelijk gemiddelde (landelijk gemiddelde 33%, Yulius 42%). Wat betreft behandeleffect scoort Yulius gelijk aan het landelijk gemiddelde in de benchmark GGZ. 4
Innovatie en samenwerking Yulius speelt continue in op nieuwe ontwikkelingen in en rondom ons vakgebied. We doen dat onder meer door nieuwe behandelprogramma s te ontwikkelen en nieuwe methodieken te implementeren. Hiervoor bundelen we regelmatig de krachten met andere organisaties in de hulpverlening rond gezinnen. Zo werken we samen met organisaties en zelfstandigen in de brede jeugdhulp, gezondheidszorg, jeugdgezondheidszorg, maar ook met scholen, opleidingen, stages en buurtwerk. Samenwerking door op- en afschaling Ondanks de complexiteit van de hulpvraag zet Yulius zo kort mogelijke effectieve zorgtrajecten in. Kinderen, jongeren en gezinnen die geholpen kunnen worden door de inzet van lichtere, minder complexe zorg verwijzen wij terug naar jeugdzorgpartijen. Hiervoor werken we nauw samen met onder andere Trivium Lindenhof, Lucertis, Auriga, ASVZ, Horizon, Flexus Jeugdplein en de partners van het Autismenetwerk ZHZ. Daarnaast wordt samen met jeugdzorgorganisaties gewerkt aan vernieuwende zorgconcepten die een brug slaan tussen jeugdzorg en psychiatrie. Zo ontwikkelt Yulius samen met Horizon (jeugdzorg) een integraal residentieel zorgarrangement voor kinderen met een vermoeden van autisme of autisme gecombineerd met psychiatrische problemen. De specifieke expertise van beide instellingen wordt voor deze complexe doelgroep gecombineerd: zowel vanuit het jeugdzorg perspectief als vanuit het psychiatrisch perspectief wordt hulp geboden. Samenwerking binnen de Transitie Yulius werkt samen in de wijk door actief deel te nemen in de jeugdteams in de regio Zuid-Holland Zuid en de wijkteams in Rijnmond. Daarnaast richt Yulius samen met de andere specialistische aanbieders in beide regio's consultatie, diagnostiek en adviesteams in. Deze teams gaan de jeugdteams ondersteunen met intersectoraal advies en diagnostiek. Ook op beleidsniveau voorzien we de gemeenten van relevante kennis, zoals bij het vaststellen van succesindicatoren en kwaliteitsaspecten. Landelijke samenwerking Onder de naam Expertisenetwerk Kinder- en Jeugdpsychiatrie (E-KJP) werken wij intensief samen met de zeven instellingen voor Kinder- en jeugdpsychiatrie in Nederland: Accare, Curium LUMC, De Bascule, De Jutters, Karakter en Triversum voor een betere en doelmatigere jeugd GGZ. Binnen dit netwerk werken we gezamenlijk aan het (door)ontwikkelen van (nieuwe) zorgvormen en krijgen medewerkers door de samenwerking van onze academische centra ontwikkelings- en onderzoeksmogelijkheden geboden die de eigen organisatie overstijgen. Zo hebben we binnen het E-KJP bijvoorbeeld een online en evidence based platform ontwikkeld rondom E-health (www.jouwomgeving.nl). Een andere landelijke samenwerking betreft de Academische Werkplaats Autisme Samen Doen. Binnen dit netwerk vindt innovatie en doorontwikkeling van de autimehulpverlening plaats. Yulius is trekker van dit netwerk waarin 35 partnerorganisaties actief zijn. 5
Speerpunten Onze mogelijkheden tot crisisopnames en gedwongen opnames, onze zeer specialistische kennis op het gebied van bepaalde zorgprogramma's en onze investeringen in opleiding en innovatie zijn speerpunten die ons onmisbaar maken in de regio. Hieronder worden deze peilers kort uitgelicht. Crisisopname Bij zeer ernstige problemen, zoals dreigende zelfmoord, agressie, extreem verward gedrag, kunnen cliënten acuut bij Yulius worden opgenomen voor crisisopname. Suïcidedreiging en agressie richting anderen hebben een enorme impact op de omgeving van de cliënt, op het gezin, de schoolcarrière en ook de maatschappelijke impact is groot. Bij de crisisopname is bescherming van de jongere tegen zichzelf of bescherming van anderen tegen de cliënt van het hoogste belang. Yulius is de enige zorgaanbieder die deze maatschappelijk zeer belangrijke functie van crisisopname bij ernstige kinder- en jeugdpsychiatrische problematiek biedt. Een crisisopname vindt meestal dezelfde dag plaats op een gesloten of een open afdeling. De duur van crisisopnames varieert van een week tot twaalf weken. Zeer incidenteel in het geval van chronisch zeer ernstige suïcidialiteit met voortdurende doodsdreiging verblijven cliënten langer op de crisisafdeling. Gedwongen kader Wanneer het gevaar voor zichzelf of het gevaar voor anderen ernstige vormen aanneemt bij jongeren met een psychiatrische stoornis kan opname in een gedwongen kader volgens de wet BOPZ (Wet Bijzondere Opnamen Psychiatrische Ziekenhuizen) plaatsvinden. De In Bewaring Stelling (IBS) wordt verleend in zeer acute situaties waarbij onmiddellijk ingrijpen noodzakelijk is. De last tot IBS wordt afgegeven door de burgemeester van de gemeente. Opname volgt dezelfde dag en duurt drie weken. Dit gaat in op de dag dat de cliënt door een rechter in het bijzijn van de advocaat gehoord is. De Rechterlijke Machtiging wordt verleend voor de duur van 6 maanden in situaties waar het gevaar minder acuut dreigend is, maar waarin de hele ontwikkeling van de jongere ernstig bedreigd is door de psychiatrische aandoening. Yulius beschikt over diverse gesloten (en open) afdelingen waar jongeren met een BOPZ maatregel opgenomen kunnen worden. Met deze opnames is een groot maatschappelijk belang, een groot belang van gezinnen en een groot belang van scholen gediend. Wanneer een gewenste acute of gedwongen opname niet kan plaatsvinden, leidt dat meteen tot maatschappelijke overlast, of tot crisis voor een heel gezin. Ook voor BOPZopnames is Yulius de belangrijkste aanbieder in de regio. 6
Speerpunten Yulius Autisme Yulius Autisme neemt een bijzondere plaats in binnen de Kinder- en Jeugdpsychiatrie. De diagnostiek, behandeling en begeleiding voor kinderen, jongeren en jong volwassen door Yulius Autisme is TOPGGz erkend. Het gaat hierbij om gespecialiseerde, innovatieve cliëntenzorg voor zeer complexe problematiek, toegepast weten schappelijk onderzoek en kennisoverdracht en opleiding. Behandelingen vinden (intensief ) poliklinisch of klinisch plaats en hebben als doel de vastgelopen ontwikkeling vlot te trekken. Dit gebeurt onder andere door het verbeteren van de communicatieve en sociale vaardigheden, het leren omgaan met het autisme en het behandelen van de bijkomende psychiatrische problematiek. Yulius Autisme heeft een landelijke functie en is onderdeel van het Landelijk Transitiearrangement. Yulius Autisme beschikt over een aantal begeleide woonvormen. Zo is er Beschermd Wonen Charlois, een woonvoorziening met vierentwintig plaatsen voor jongeren van 16 tot 23 jaar en Beschermd Wonen Papendrecht met vijftig plaatsen voor mensen van 16 tot 55 jaar. Daarnaast biedt Yulius Autisme arbeidstraining aan mensen tussen 17 en 25 jaar in werkplaats Amazone. Onderdeel van Yulius Autisme is het Yulius Autisme Expertisecentrum (AEC). Het AEC is een kenniscentrum waar zorgprofessionals hun kennis over diagnostiek, behandeling en begeleiding van mensen met autisme kunnen ophalen en bijhouden. Dit nieuwe kennisinstituut is een samenwerkingsverband tussen Yulius en het Erasmus MC. Gezinspsychiatrie / trauma en hechting Ook op het gebied van gezinspsychiatrie heeft Yulius KJP zeer veel expertise in huis. We behandelen multi-problem gezinnen die zijn vastgelopen door psychiatrische problematiek en waarbij de groei van individuele gezinsleden ernstig wordt belemmerd. Deze gezinnen zijn moeilijk te behandelen in de tweedelijns GGZ. Ze hebben diverse problemen op het gebied van gedrag, gezondheid, ontspanning en sociale aanpassing. Doel van de behandeling is het vlot trekken van de vastgelopen ontwikkeling waarbij zowel behandeling aangeboden wordt aan kinderen, jeugdigen, ouders als het gezin in zijn geheel. Yulius biedt al jaren zorg aan deze hoog complexe doelgroep en heeft hiervoor succesvolle behandelinterventies ontwikkeld. Een belangrijke focus ligt hierbij op het jonge kind. In de eerste levensjaren wordt de band met de opvoeders (hechting) opgebouwd. Kinderen met een verstoorde hechting hebben veel meer kans op psychiatrische problemen op latere leeftijd. Vroeginterventie is dan ook zeer belangrijk. We nemen op het gebied van gezin s- psychiatrie ook deel aan toegepast wetenschappelijk onderzoek in samenwerking met externe partners en bieden onderwijs en opleiding aan. De afdeling Gezinspsychiatrie gaat op voor het TOPGGz keurmerk. 7
Speerpunten FACT Jeugd & Gezin FACT (Functional Assertive Community Treatment) wordt beschouwd als het ambulante alternatief voor (dag)klinische opname van mensen met ernstig psychiatrische aandoeningen. Het is een specialistische behandelvorm die vanuit een breed samengesteld team zorg biedt in de eigen leefomgeving van de cliënt. Naast psychiatrische behandeling is aandacht voor het sociale netwerk, een zinvolle daginvulling en de financiële stabiliteit. FACT Jeugd is een afgeleide vorm hiervan die zich richt op kinderen met psychiatrische of ernstige psychische problematiek en problemen op meerdere levensgebieden. Het risico om tussen wal en schip te raken is bij deze kinderen groot en vraagt om een integrale, actieve benadering. Deze aanpak omvat zowel psychiatrische behandeling als hulp op het terrein van familie, school, werk, vrijetijdsbesteding en wonen. FACT Jeugd zet zich vooral in om langdurige zorgafhankelijkheid in het volwassen leven te voorkomen. Yulius heeft op het gebied van FACT de krachten gebundeld met Lucertis. Binnen FACT Jeugd en Gezin Yulius- Lucertis combinatie werken we met integrale teams die behalve FACT Jeugd ook FACT Gezin bieden. Onderwijs & psychiatrie Tijdens onze (dag)klinische behandelingen kan het onderwijs voor kinderen en jongeren gewoon doorgaan. Yulius biedt namelijk ook (voortgezet) speciaal onderwijs, ambulante begeleiding en arbeidstoeleiding aan kinderen en jongeren die in het onderwijs belemmeringen ondervinden door hun psychiatrische problemen. Yulius Onderwijs verzorgt Cluster-IV onderwijs aan ongeveer 1000 leerlingen. Daarnaast heeft Yulius op het gebied van onderwijs & psychiatrie in 2013 YOEP opgericht. YOEP is een uniek concept dat de verbinding maakt tussen passend onderwijs en jeugdzorg om leerlingen met leer-, emotionele en gedragsproblemen optimaal tot ontwikkeling te laten komen. We bieden ondersteuning aan leerlingen en ouders, maar ook aan leerkrachten en scholen. Voor leerlingen met complexe problemen biedt YOEP diagnostiek en behandeling en zoekt naar oplossingen waar passend onderwijs moeilijk realiseerbaar is. YOEP helpt in het terugdringen van schoolverzuim en schooluitval door maatwerkoplossingen binnen de context van het onderwijs. Doordat YOEP zowel onderwijsdiensten als psychiatrische diagnostiek en behandeling kan bieden, wordt het aantal instanties rondom de leerling met problemen beperkt. YOEP biedt haar diensten zowel binnen als buiten de school aan. YOEP gaat op voor aparte contractering met de gemeente en zal dan als partner van de wijkteams op het gebied van onderwijs en zorg functioneren. YOEP is erkend volgens de Wet Toelating Zorginstellingen (WTZi). 8
Speerpunten Opleidingen Yulius is een continu lerende organisatie en investeert veel in opleiding, onderzoek en innovatie. Binnen Yulius wordt hiervoor zorg gedragen door de Yulius Academie. De Academie heeft als doel het hulpverleningsaanbod binnen de ggz te optimaliseren en medewerkers te professionaliseren. Yulius hecht veel waarde aan haar erkende A-opleiding, de opleiding voor artsen die psychiater willen worden en aan haar erkende P-opleidingen tot kinder- en jeugdpsychiater, GZ-psycholoog en psychiatrisch verpleegkundige. Per jaar vinden meer dan honderd toekomstig verpleegkundigen, agogen en leerkrachten een stageplaats binnen onze organisatie. In het kader van deskundigheidsbevordering bieden we onze medewerkers een uitgebreid aanbod in bij- en nascholingstrajecten. Ook organiseert de Academie internationale congressen zoals recent een conferentie met grote internationale sprekers waarin de kindontwikkeling binnen de maatschappelijke en onderwijscontext centraal stond. In 2014 zijn de volgende functies in opleiding: 17 voor psychiater (waarvan 5 tot kinder- en jeugdpsychiater) 8 voor gezondheidszorgpsycholoog 2 voor de opleiding tot klinisch psycholoog 4 voor de opleiding tot psychotherapeut 8 voor de opleiding tot verpleegkundig specialist 9
Zorgprogramma s Yulius We werken bij Yulius Kinder- en Jeugdpsychiatrie binnen verschillende zorgprogramma s. Een zorgprogramma is het totale hulpaanbod voor een bepaalde groep cliënten. Zo'n programma bestaat uit verschillende behandelactiviteiten. Per kind, jongere en gezin kijken we goed welk aanbod op maat wenselijk is. Yulius stemt het zorgaanbod namelijk altijd af op de hulpvraag van de cliënt. Onze zorgprogramma's zijn ontwikkeld op basis van landelijke richtlijnen en wetenschappelijk bewezen methodieken. Op de volgende pagina's worden de onderstaande zorgprogramma's kort beschreven. ADHD > 11 Angst & Stemmingsstoornis > 13 Autisme (TOPGGz keurmerk) > 15 Bedreigde Persoonlijkheidsontwikkeling en Persoonlijkheids stoornissen > 17 Gedragsstoornissen > 19 Gezinspsychiatrie > 21 Hechting > 23 Licht verstandelijke beperking en psychiatrie > 25 Psychose > 27 Ticstoornissen > 29 Trauma > 31 10
Zorgprogramma ADHD Voor wie? Het zorgprogramma ADHD is bedoeld voor kinderen en jongeren van 4 t/m 21 jaar oud met ADHD of een vermoeden daarvan. ADHD is een aandachtstekortstoornis die voornamelijk gekenmerkt wordt door hyperactiviteit, impulsiviteit en concentratieproblemen. In veel gevallen komen deze symptomen gezamenlijk voor. De symptomen van ADHD komen bij veel mensen voor, maar enkel in geval van significante beperkingen op meerdere terreinen van het leven wordt gesproken van ADHD. Wat doet Yulius? ADHD kent een hoge mate van comorbiditeit. Tot 60% van de kinderen en jongeren met ADHD heeft minimaal één andere psychische of psychiatrische stoornis en 35% zelfs twee of meer. Veel voorkomende bijkomende stoornissen zijn gedragsstoornissen, systeemproblematiek, angststoornissen en stemmingsstoornissen. Bij Yulius zijn we binnen het zorgprogramma ADHD expert op het gebied van dergelijke complexe, meervoudige problematiek. De meest voorkomende modules die we aanbieden zijn diagnostiek, psycho-educatie, individuele gesprekken, gezinstherapie, ouderbegeleiding, schooladvies en medicatie. Resultaten Bij ongeveer 90% van de kinderen en jongeren met ADHD verminderen de symptomen of komt de ontwikkeling weer op gang door behandeling. Resultaten die worden behaald zijn: vermindering van het aantal kernsymptomen op het gebied van hyperactiviteit, impulsiviteit en onoplettendheid verminderen van de emotionele labiliteit die met ADHD gepaard gaat verbeteren van de gezinsinteracties die als gevolg van ADHD vaak verstoord zijn preventie van ongewenste uitkomsten op de lange termijn > 11
Zorgprogramma ADHD Bij niet behandelen Het is niet mogelijk ADHD te voorkomen. Behandeling van ADHD zodra deze herkend wordt, voorkomt dat het kind of de jongere verderop in de ontwikkeling last krijgt van bijkomende stoornissen of de negatieve maatschappelijke uitkomsten van ADHD. Onbehandelde ADHD vormt een risico voor het kind en zijn of haar omgeving. Het zorgt voor lagere behaalde schoolresultaten, verhoogde kans op antisociaal gedrag en delinquentie, verhoogde kans op verslaving, verhoogde kans op obesitas, verhoogde kans op werkloosheid, verhoogde kans op het krijgen en veroorzaken van ongelukken, een lager zelfvertrouwen en minder goed sociaal functioneren, zoals relatieproblemen of relaties met broers en zussen. Samenwerking met andere jeugdhulp-partners Om te zorgen dat kinderen, jongeren en hun gezin met nieuwe vragen ook steeds geholpen kunnen blijven worden, verwijzen we jeugdigen met enkelvoudige ADHD, eventueel na intake, diagnostiek en kortdurende behandeling zodra dat mogelijk is, naar de basisgeneralistische GGZ of de huisarts. Dit geldt ook voor jeugdigen met ADHD die stabiel zijn met medicatie en een langer durend vervolg van deze medicamenteuze behandeling nodig hebben. ADHD komt voor bij 3-9% van alle kinderen en circa 1-3% van alle volwassenen. Tot 60% van de adolescenten met ADHD heeft minimaal een comorbide stoornis en 35% zelfs 2 of meer. 12
Zorgprogramma Angst & Stemmingsstoornis Voor wie? Binnen het Zorgprogramma Angst & Stemmingsstoornis biedt Yulius diagnostiek en behandeling voor kinderen en jongeren van 4 t/m 21 jaar en hun ouders. Een stemmingsstoornis openbaart zich vaak als een depressie: het kind is langere tijd somber, verdrietig en lusteloos en de somberheid blijft zelfs na prettige gebeurtenissen bestaan. Depressie gaat samen met een lage zelfdunk, lichamelijke klachten, gespannenheid en veel piekeren. Angst komt vaak voor bij kinderen. We spreken van een stoornis als de angst heftig is, te lang aanhoudt en het dagelijks functioneren erdoor beperkt wordt. Tussen angst- en stemmingsproblemen bestaan veel verbanden. Zo hebben kinderen met een depressie vaak eerst last van angsten. Daarom hebben we deze problematiek gebundeld binnen één zorgprogramma. Wat doet Yulius? Vaak zijn er bij kinderen en jongeren met een angst- en stemmingsstoornis ook andere psychiatrische problemen aanwezig. We zijn bij Yulius KJP expert in deze meervoudige problematiek. Behandeling van een angst- of depressieve stoornis kan, afhankelijk van de ernst van de problematiek, poliklinisch, dagklinisch of klinisch geboden worden. Eerst wordt systematisch gekeken welke angststoornis of stemmingsstoornis het kind of de jongere heeft en hoe het ontstaan hiervan verklaard kan worden. Vervolgens kunnen behandelvormen als psycho-educatie, medicatie, gezins- en ouderbegeleiding, groepsgerichte behandeling, cognitieve gedragstherapie of EMDR (methodiek voor traumabehandeling) worden ingezet. Bij niet behandelen Angst- en stemmingstoornissen veroorzaken veel persoonlijk lijden met een slecht vooruitzicht. Angstige kinderen spelen minder met andere kinderen, hebben minder vriendjes en doen minder vaak mee aan sociale activiteiten. Kinderen met depressieve problemen trekken zich vaak terug. Het gevolg daarvan is dat deze kinderen belangrijke sociale vaardigheden niet, of niet voldoende, ontwikkelen. Ook voelen ze zich vaker verdrietig, alleen en geïsoleerd. Als kinderen eenmaal een angststoornis of een depressieve stoornis 13 >
Zorgprogramma Angst & Stemmingsstoornis ontwikkeld hebben, lopen zij een sterk verhoogd risico om op latere leeftijd weer een stoornis te krijgen. De kans dat deze kinderen of jongeren later weer een angststoornis of depressieve stoornis krijgen is twee tot drie keer groter dan bij hun leeftijdgenoten. Maatschappelijke kosten Angst- en stemmingsstoornissen zorgen onder meer voor isolatie, negatief zelfbeeld, onderpresteren op school, schoolweigering of vroegtijdig schoolverlaten. Onbehandelde angst- en stemmingsklachten blijven vaak lang bestaan of verergeren in de loop van de tijd. Het niet behandelen van angst- en stemmingsstoornissen veroorzaakt dan ook hoge maatschappelijke kosten. In 2003 bedroegen de totale zorgkosten voor kinderen tot 19 jaar met een depressie 20 miljoen. Voor volwassenen tussen de 20 en 64 jaar waren de kosten 457 miljoen. Daarbij moeten de kosten als gevolg van ziekteverzuim (ongeveer 953 miljoen) nog opgeteld worden. Van de ouders van kinderen van 0 tot 12 jaar zegt 4 tot 8% dat hun kind angstof stemmings problemen heeft. Bij jongens van 5 en 6 jaar zien ouders deze problemen het vaakst. Wereldwijd is depressie het grootste gezondheidsprobleem bij jongeren tussen de 10 en 19 jaar. Zelfmoord is de op twee na belangrijkste doodsoorzaak in deze leeftijdscategorie. (rapport WHO) 14
Zorgprogramma Autisme Voor wie? Het Zorgprogramma Autisme is bedoeld voor mensen van alle leeftijden met een stoornis in het autismespectrum. Autisme is een ontwikkelingsstoornis die problemen geeft op het gebied van communicatie, sociale interacties en vaak gepaard gaat met een gebrek aan soepelheid in denken en handelen. Dit kan ertoe leiden dat in het gezin, op school, in de vrije tijd en in andere relaties ernstige problemen ontstaan. Bij mensen met autisme werkt de informatieverwerking in de hersenen op een andere manier. Hierdoor pakt iemand met autisme sociale informatie onvoldoende op en functioneert hij of zij vaak los van de sociale context. Deze blijft voor hen te complex of overprikkelend. Deze overprikkeling kan zich uiten in onrust, ontremming, angsten, zelfbeschadiging en bizar, provocerend, oppositioneel, agressief en dwangmatig gedrag. Jaarlijks behandelen we binnen het Zorgprogramma Autisme zo n 1500 cliënten. Behandelaanbod Yulius beschikt over een uitgebreid specialistisch diagnostiek- en behandelaanbod voor deze doelgroep. De behandeling is erop gericht om de normale ontwikkeling van een persoon met autisme zoveel mogelijk te stimuleren, de vastgelopen ontwikkeling op gang te brengen en de omgeving te leren hoe je op een goede manier rekening houdt met de persoon met autisme. We betrekken familieleden en de school- en werkomgeving actief bij de behandeling. We besteden niet alleen aandacht aan de psychische klachten en de hulpvraag, maar kijken ook naar de levensfase en de leefomgeving. De behandeling richt zich op talenten, mogelijkheden en sterke kanten van de persoon met autisme. Het doel van de behandeling is dat het kind of de jongere met autisme zich zo zelfstandig mogelijk in onze maatschappij weet te redden en tevreden is over de kwaliteit van zijn of haar leven. Tijdens de behandeling bieden we verschillende therapieën aan die aansluiten bij de behandeldoelen van de cliënt, zoals psycho-educatie, ouderbegeleiding, muziektherapie, creatieve therapie, farmacotherapie, (cognitieve) gedragstherapie, systeemtherapie en psychomotorische therapie. Om vaardigheden te verbeteren, worden trainingen aan geboden op het gebied van communicatieve en sociale vaardigheden, vrijetijdsbesteding, zelfredzaamheid en arbeid. Daarnaast bieden wij in alle fasen van het leven begeleiding en > 15
Zorgprogramma Autisme onder steuning op het gebied van wonen, leren en werken. Afhankelijk van de zorgvraag kan de behandeling (intensief ) ambulant, klinisch of op school worden aangeboden. Op tijd ingrijpen Uit onderzoek blijkt dat het verloop van een autismespectrumstoornis positief beïnvloed kan worden als de diagnose zo snel mogelijk gesteld wordt en behandeling zo vroeg mogelijk begint. Yulius Autisme heeft daarom een poliklinisch aanbod voor baby s en peuters van nul tot vier jaar dat zich richt op het voorkomen of tijdig ingrijpen bij zich ontwikkelende problematiek bij deze jonge kinderen. De hulpvraag en visie van de ouders vormen de leidraad bij de behandeling en veel aandacht wordt besteed aan de ouder-kindrelatie. Bij niet behandelen Wanneer de autismespectrumstoornis niet behandeld wordt, bestaat het risico op ver ergering van symptomen en een vastlopende ontwikkeling. Zo kan het kind of de jongere bijvoorbeeld niet in staat zijn aan het maatschappelijk leven deel te nemen of loopt het risico op schooluitval, ontwikkeling van gedragsstoornissen, drugsmisbruik en andere psychiatrische stoornissen. Ruim 80 procent van de cliënten ervaart een vermindering van de klachten na behandeling bij Yulius Autisme. Samenwerking met andere jeugdhulp-partners Yulius Autisme werkt in de behandeling en begeleiding van mensen met autisme onder andere samen met de partners uit het Autismenetwerk ZHZ. Ook worden er met verschillende partners nieuwe vormen van zorg ontwikkeld. TOPGGz, Autisme Expertisecentrum en de Academische Werkplaats Autisme Samen Doen Het behandelaanbod van Yulius op het gebied van autisme is TopGGZ gecertificeerd en op - genomen in het Landelijk Transitiearrangement. Vanuit het Yulius Autisme Expertise centrum (een intensief samenwerkingsverband tussen Yulius en het Erasmus MC) worden cursussen en trainingen op het gebied van autisme aangeboden. Tevens vindt in gezamenlijkheid wetenschappelijk onderzoek plaats. Binnen de Academische Werkplaats Autisme Samen Doen werkt Yulius samen met 35 partnerorganisaties aan het verbeteren van de beschikbaarheid en bereikbaarheid van het aanbod op het gebied van autismehulpverlening. 5% van de cliënten worden klinisch behandeld, 95% ambulant De prevalentie van stoornissen in het autismespectrum per 10.000 mensen geschat worden op 60 tot 100 (gezondheidsraad 2009) Jaarlijks behandelen we zo n 1500 cliënten binnen het Zorgprogramma Autisme Ongeveer 30% van de mensen met ASS heeft ook een verstandelijke beperking Het komt 4 keer meer voor bij jongens dan bij meisjes 16
Zorgprogramma Bedreigde Persoonlijkheidsontwikkeling en Persoonlijkheidsstoornissen Voor wie? Het Zorgprogramma Bedreigde Persoonlijkheidsontwikkeling (BPO) en Persoonlijkheidsstoornissen richt zich op jongeren van 14 t/m 21 jaar met persoonlijkheidsproblematiek. Bij BPO of een persoonlijkheidsstoornis heeft de jongere onder andere depressieve klachten, suïcidaliteit, angsten, een negatief zelfbeeld en problemen op school, met ouders en leeftijdsgenoten. Dit zorgt voor een stagnatie van de sociale en maatschappelijke ontwikkeling van de jongere. Vaak is bij de jongere eerder sprake geweest van traumatische gebeurtenissen (verwaarlozing, mishandeling of seksueel misbruik). Behandeling Onze behandeling kenmerkt zich door een Stepped Care-aanpak: jongere krijgen eerst de minst intensieve behandeling aangeboden en alleen als dit onvoldoende resultaat oplevert, wordt overgegaan op een meer intensieve behandeling. Dit varieert van korte ambulante groepstherapieën voor jongeren met een bedreigde persoonlijkheidsontwikkeling tot deeltijdbehandeling of korte klinische behandeling voor jongeren met een persoonlijkheidsstoornis waarbij sprake is van ernstige vormen van suïcidaliteit, comorbiditeit en een vastgelopen ontwikkeling op meerdere terreinen. Resultaten Juiste behandeling kan leiden tot een forse vermindering van suïcidaliteit, betere vaardigheden om met gevoelens om te gaan, een beter zelfbeeld en betere relationele vaardigheden. Hierdoor kan de jongere weer beter functioneren: gezinsrelaties worden verbeterd, jongeren gaan weer naar school of naar hun werk en ondernemen weer sociale activiteiten. Behandelingen die het meest worden gegeven binnen dit zorgprogramma 17 >
Zorgprogramma BPO en Persoonlijkheids stoornissen zijn dialectische gedragstherapie (DGT) en schemagerichte therapie. Volgens het Trimbos Instituut is het effect van deze twee behandelvormen het meest duidelijk aangetoond. Bij niet behandelen Jongeren met BPO en persoonlijkheidsproblematiek hebben een verhoogd risico op suïcidepogingen, relationele problemen, problemen op school, gedragsproblemen en middelenmisbruik. Wanneer jongeren geen behandeling krijgen, is het risico groot dat zij later kwetsbaar blijven en veelvuldig gebruik maken van hulpverlening (zowel binnen de GGZ als binnen de reguliere zorg), medicatie en uitkerende instanties omdat zij geen diploma s hebben gehaald. Volgens het Trimbos Instituut bedroegen de kosten van volwassenen met borderline voor de Nederlandse samenleving in 2007 bijna twee miljard euro per jaar. Het grootste deel van de kosten werd veroorzaakt door arbeidsongeschiktheid en verzuim. Samenwerking (opschaling/afschaling) Bij BPO of persoonlijkheidsproblematiek is vaak sprake van comorbiditeit. Cijfers in onderzoeken variëren van 45 tot 75 procent. Veel voorkomende bijkomende stoornissen zijn autisme, posttraumatische stressstoornis, angststoornissen, stemmingsstoornissen en AD(H)D. Binnen het zorgprogramma zijn we expert op het gebied van dergelijke meervoudige en complexe problematiek en zijn in staat om behandelingen op gebied van andere stoornissen te integreren in de behandeling van de persoonlijkheidsproblematiek. Zodra jongeren en hun gezinnen voldoende stabiel zijn om weer door te ontwikkelen, ronden wij de behandeling af of verwijzen we terug naar de basisgeneralistische GGZ. Persoonlijkheidsstoornissen komen voor bij zo n 15 % van de adolescenten 15% Yulius KJP behandelt jaarlijks circa 100 jeugdigen met BPO als hoofddiagnose. Bij een deel van de cliënten zijn korte klinische opnames noodzakelijk. Volwassenen met BPO kosten de samenleving zo n 2.000.000.000 per jaar Behandelen in de adolescentie kan leiden tot (minimaal) een halvering van het aantal mensen met BPO op volwassen leeftijd 18 1%