Checklist verduurzaming sportverenigingen (tennis etc.) Dit is een voorbeeld van een checklist van een tennisvereniging met 10 kunstgrasbanen en een kantine met kleedruimten. De checklist heeft betrekking op de volgende thema s: 1 Energie 2 Water 3 Afval 4 Voeding 5 Gebouwbeheer en onderhoud terrein (materialen). De lijst is eenvoudig aan te vullen met eigen specifieke aandachtspunten. Omdat bij verenigingen meestal niemand verantwoordelijk is voor energie en/of duurzaamheid is het wenselijk 1 of 2 mensen daar voor gericht te benaderen. Onder de leden/sponsoren zijn meestal wel mensen te vinden met kennis van zaken die met zo n afgebakende klus aan de slag willen. 1 Energie Er valt bij verenigingen meestal de meeste winst te halen door te besparen op energie, zowel vanuit het oogpunt van duurzaamheid als financiën. Stap 1 bestaat dan ook uit het in kaart brengen van de mogelijkheden van energiebesparing. Stap 2 is kijken wat de mogelijkheden zijn om de eigen energie duurzaam op te wekken, bijvoorbeeld met zonnepanelen en/of -collectoren. Om de mogelijkheden van energiebesparing echt goed in kaart te brengen is een professionele energiescan van het gebouw wenselijk. Deze professionele energiescan is momenteel voor 250 aan te vragen (2014-2015). De resultaten van de scan zijn te gebruiken bij verbouwingen, bij vervanging van apparatuur etc.. Deze checklist gaat met name in op gedrag en organisatorische maatregelen. 1 / 9
Energiebesparing: 1.1 Energie: algemeen De energierekening heeft betrekking op het gas- en elektraverbruik. In de meeste gevallen blijkt uit de jaarafrekening dat de grootste kostenpost elektra is (..kwh..). Het gasverbruik is.m3 ( ). De baanverlichting verbruikt de meeste elektriciteit, andere bronnen van verbruik zijn de binnenverlichting, koeling etc. van het clubhuis. Aspect ja nee nvt Bevinding Korte termijn Collectieve inkoop Overstap andere groene energie/ energieleverancier factuurcontrole energie(grootverbruik aansluiting, dubbeltarief etc) Gemiddelde besparing 500-1000 per jaar Lange termijn Ook sponsors en leden laten profiteren van collectieve inkoop en daarmee de vereniging Uitvoering provinciale energiescan* Bij aanschaf apparatuur letten op energiegebruik (energielabel) Geen apparaten onnodig op stand-by laten staan Idee dit laten doen door: deskundig lid sponsor vereniging betaalde kracht bijv. energieadviseur Kosten ong. 300,- a 500,-. Kan betaald worden uit de besparing door collectieve inkoop. *Provincie Overijssel (2014-2015) geeft subsidie op energiescan en energiemaatregelen. Meer info www.groeneeurosscoren.nl 2 / 9
1.2 Energie: verlichting Aspect ja nee nvt Bevinding Baanverlichting aan-uit discipline Baanverlichting Informeren vervangen door Ledverlichting ervaringen LED Kantine: halogeen/tlverlichting aantal etc. vervangen door LED Terrasverlichting: LED Overige ruimten: Oude tl-verlichting vervangen door LED Aanwezigheids- detectie: Kleedruimten Wc s Plaatsing tijdschakelaars Meerdere lichtschakelgroepen om aangepaste lichtverdeling toe te kunnen passen -veldverlichting - kantine 1.3 Energie: koeling Aspect ja nee nvt Bevinding Vervanging oude koel-vrieskasten door A +++ Zijn temperaturen juist ingesteld, dwz niet te koud? Voldoende 3 / 9
Aspect ja nee nvt Bevinding ventilatieruimte bij koeling en/geluidsapparatuur Jaarlijks de condensors achterzijde koelapparatuur schoonmaken Verlichting koelkasten/ frisdrankautomaat uit als kantine dicht is Vries/koelkasten die amper worden gebruikt uitzetten (bijv. in minder drukke periodes zoals winterperiode) Regelmatig ontdooien vrieskisten 1.4 Energie: verwarming Het merendeel van het gas wordt gebruikt voor de verwarming van de kantine en voor de warmwater voorziening. Aspect ja nee nvt Bevinding Instelling: -nachttemperatuur op 12 (ipv 15) graden instellen Is dag-nacht stand ingeregeld? Isolatie: Kieren dichten (deurrubbers etc) Radiatorfolie plaatsen tussen radiator en buitenmuur Deurdrangers 4 / 9
Aspect ja nee nvt Bevinding Kunnen radiatoren hun warmte afgeven (aftimmering/banken) Isolatiemaatregelen gebouw in kaart brengen (dubbelglas, gevelisolatie, leidingen, warmtewisselaar douches etc.) Zie energiescan CV- installatie: Is ketel aan vervanging toe? Leidingen cv-installatie isoleren Warm water toestellen regelmatig ontkalken Tijdschakelaars op vaatwassers, koffiemachines etc. 1.5 Energie: opwekking (stap 2) Aspect ja nee nvt Bevinding Onderzoek aanschaf PVpanelen (elektriciteit) Is er groot/kleinverbruik aansluiting (dit ivm salderen zonne-energie) Onderzoek of aanschaf zonnecollectoren zinvol is (warm water) Bij vervanging CV, alternatieven onderzoeken bijv. houtkachel 5 / 9
Aspect ja nee nvt Bevinding 2 Water 2.1 Waterbesparing Bij vermindering in verbruik besparen we zowel op kosten van het water als de zuiveringsheffing [Sportservice]. Aspect ja nee nvt Bevinding Kranen: Perlators plaatsen (schuimstraalmondstukken) Kranen gedrag: Spoelkraan achter de bar op rustige momenten uit zetten Douchekoppen Waterbesparende Douche / gedrag Voorlichting over besparingsmogelijkheden (b.v. stickers) Toiletten; 6 ipv 9 liter Waterbesparende reservoirs met toiletten spoelonderbreker Beregening sportvelden Niet te snel beregenen Mogelijkheid van regenwater afkoppeliing 2.2 Waterkwaliteit Aspect ja nee nvt Bevinding Verbruik -Gebruik minder 6 / 9
Aspect ja nee nvt Bevinding schoonmaakmiddelen milieubelastende schoonmaakmiddelen (geen chloor); -Gebruik doseringssysteem Opstellen van een goed schoonmaakplan (eerst droog reinigingen/doseringssysteem) Gebruik van microvezeldoekjes 3 Afval Stap 1: het voorkomen van afval. Stap 2: het gescheiden inzamelen. Aspect ja nee nvt Bevinding 1. VOORKOMEN Eenmalige verpakkingen Vervangen door statiegeld (i.p.v. b.v. blik) Spuitbussen Vermijd gebruik Batterijen Zoveel mogelijk E- net gebruiken 2. SCHEIDEN Chemisch afval Milieubox gebruiken Papier en karton Apart inzamelen Glas Apart inzamelen 7 / 9
Aspect ja nee nvt Bevinding GFT Apart inzamelen Plastic Apart inzamelen Frituurvet etc. Inzamel vet 4 Voeding Aspect ja nee nvt Bevinding Assortiment Verduurzamen Fairtrade Biologisch Streekproducten Gezond 5 Gebouwbeheer en onderhoud terrein 5.1 Gebouwbeheer Houd bij verbouwingen, renovaties, onderhoud, aanschaf apparatuur etc. rekening met duurzaamheid (life cycle management, dus verbruik van grond- en hulpstoffen, energie en water bij aanschaf en onderhoud). Aspect ja nee nvt Bevinding Asbest onderzoek in gebouw Hout Gebruik bij voorkeur geen tropisch hardhout, maar duurzame vervangers Verf Op waterbasis. PUR-schuim Duurzame vervangers. Isolatie Gebouw, 8 / 9
Aspect ja nee nvt Bevinding leidingen etc. 5.2 Onderhoud terrein Aspect ja nee nvt Bevinding Beplanting: -bij voorkeur inheems (biodiversiteit); -onderhoudsvriendelijk; Maak geen gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen Speelvoorziening: -natuurspeelplek -geen tropisch hardhout Zo min mogelijk vaste bestrating (inzijging water bodem) Zwolle, januari 2014 9 / 9