Slaap Waak Centrum Slapeloosheid (Insomnia) Afspraak op het Slaap Waak Centrum Een slaapprobleem of een slaapgerelateerd probleem heeft vaak een brede aanpak nodig. In het Slaap Waak Centrum werken wij daarom met een multidisciplinair team. Dit houdt in dat verschillende zorgverleners vanuit hun eigen deskundigheid, zich bezig houden met uw probleem. U heeft niet met al deze zorgverleners een afspraak. Eén keer per week komt het team bij elkaar om alle patiënten te bespreken. Daarmee zijn wel alle zorgverleners bij uw probleem betrokken. De zorgverleners zijn onderdeel van verschillende poliklinieken en afdelingen binnen het Jeroen Bosch ziekenhuis. De intake, onderzoeken, uitslagen en behandelingen kunnen daardoor plaatsvinden op de volgende poliklinieken, afdelingen van het Slaap Waak Centrum: polikliniek Longgeneeskunde; polikliniek Neurologie; polikliniek Keel-, Neus- en Oorheelkunde (KNO); functieafdeling Longgeneeskunde; Klinische Neurofysiologie; medische psychologie. Verder werken wij samen met het TandheelkundigCentrum in Rosmalen en Vught. Kunt u niet naar uw afspraak komen? Als u niet kunt komen, geeft u dit dan zo snel mogelijk door aan de afdeling Klinische Neurofysiologie. We kunnen uw plaats dan gebruiken om een andere patiënt te helpen. Zo werkt u ook mee om de wachtlijsten zo kort mogelijk te houden! Het telefoonnummer van de afdeling is (073) 553 86 80. Wat is slapeloosheid? Insomnia is slapeloosheid en betekent letterlijk geen slaap. Het ontstaat doordat de slaap te kort is en als u slaapt, is dit voor uw gevoel niet voldoende om uit te rusten. Hierdoor ontstaat vermoeidheid overdag. Dat heeft weer tot gevolg snelle geprikkeldheid, slechte concentratie, geheugen klachten en slecht functioneren overdag. De diagnose stelt de arts op basis van uw verhaal. Deze informatie voor patienten is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Jeroen Bosch Ziekenhuis / www.jeroenboschziekenhuis.nl (NEU-124, uitgave juni 2015)
In sommige gevallen is het belangrijk om andere oorzaken te onderzoeken waardoor de slaap verstoord raakt. Meestal gaat het dan om een slaaponderzoek, waarbij we u een nacht in de gaten te houden. Wat zijn de belangrijkste kenmerken van slapeloosheid? Moeite om in slaap vallen. Regelmatig wakker worden uit de slaap. Moeite om s nachts weer in slaap te vallen. Zeer vroeg wakker worden en daarna niet meer kunnen slapen. Overmatige slaperigheid en chronische moeheid overdag. U slaapt meestal niet langer dan vijf uur. U moet hierbij rekening houden met het feit dat er zeer veel persoonlijke verschillen in slaapbehoefte zijn. Er zijn personen die genoeg hebben aan vijf uur slaap of korter, maar zij hebben niet bovengenoemde klachten. Ook op hogere leeftijd is er een verminderde slaapbehoefte. Hierdoor komt het voor dat ouderen vroeg ontwaken en daarom klagen over een te korte slaap. Dit kan weer leiden tot gebruik van slaapmiddelen waardoor men overdag weer slaperig kan zijn. Dit kan een gevoel van slechte slaapkwaliteit imiteren of versterken. Is de slapeloosheid acuut of chronisch? Acute slapeloosheid komt vaak voor als gevolg van heftige emoties of kortdurende lichamelijke ziekten. Van chronische slapeloosheid spreken we als de slapeloosheid langer dan drie weken bestaat. Welke verschillende soorten slapeloosheid zijn er? Idiopatische insomnia Hierbij is geen duidelijke oorzaak. De arts stelt deze diagnose als er geen andere oorzaken zijn. Slaap misperceptie Dit wordt veroorzaakt doordat u een verkeerd idee heeft over uw eigen slaapduur. Deze lijkt dan korter dan dat in werkelijkheid is. U denkt bijvoorbeeld drie tot vier uur te slapen, terwijl dit bij onderzoek zes tot zeven uur blijkt te zijn. Slechte slaap hygiëne Dit wil zeggen dat er sprake is van een slechte gewoonte(n) die invloed hebben op de slaap. Dit leidt ook tot slapeloosheid. Denkt u hierbij aan: laat naar bed gaan; veel gebruik van cafeïne houdende drank; alcohol misbruik; overdag slapen; te weinig lichaamsbeweging overdag; te veel lichamelijke inspanning vlak voor het slapen; in slaap vallen met radio en/of TV aan; lawaai in de omgeving, bijvoorbeeld een snurkende partner; slechte kwaliteit van het bed. Slapeloosheid als gevolg van jetlag Slapeloosheid als gevolg van Restless legs Wilt u meer informatie hierover, zie dan de folder Restless legs. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 2 van 5
Slapeloosheid als gevolg van neurologische ziekten Denkt u daarbij aan de ziekte van Parkinson, spierdystonie, epilepsie, ziekte van Alzheimer enzovoort. Slapeloosheid als gevolg van psychiatrische ziekten Bij depressie, schizofrenie, manische perioden en bijvoorbeeld paniek aanvallen kunt u last hebben van periodes van slapeloosheid. Dit komt ook voor bij het gebruik van medicijnen bij psychiatrische ziekten. Ook posttraumatische stress syndromen kunnen leiden tot slapeloosheid. Slapeloosheid door chronische pijn Bijvoorbeeld gewrichtspijn bij afwijkingen aan het heupgewricht, reumatoïde artritis, pijn bij kanker enzovoort. Slapeloosheid doordat u vaak s nachts naar het toilet moet Dit kan voorkomen bij onder andere prostaatproblemen, het gebruik van plaspillen enzovoort. Hoe wordt de diagnose gesteld? U wordt doorverwezen naar het Slaap Waak Centrum. Daar krijgt u een gesprek met de neuroloog/ slaapspecialist. Meestal kan de specialist de diagnose stellen op basis van uw verhaal. In sommige gevallen is het belangrijk om andere oorzaken te onderzoeken waardoor de slaap verstoord raakt. Meestal gaat het dan om een slaaponderzoek, waarbij we u een nacht in de gaten houden. Welke onderzoeken kunt u krijgen? Slaaponderzoek (PSG, PolySomnoGrafie) De behandelend arts kan u voor een slaaponderzoek doorverwijzen naar de afdeling Klinische Neurofysiologie. Bij dit onderzoek kijken we naar uw slaappatroon en bepaalde functies van uw lichaam tijdens de nacht. Bijvoorbeeld de ademhaling, de hartslag, beenbewegingen en het zuurstofgehalte in het bloed. Hiervoor krijgt u elektroden en sensoren op verschillende plaatsen op uw lichaam. Actigraaf Bij dit onderzoek kijken we een week lang met een soort polshorloge naar uw slaappatroon. Hoe wordt slapeloosheid behandeld? De behandeling bestaat vooral uit praktische slaapadviezen, uitleg en geruststelling en/of begeleiding door de psycholoog. Soms helpt ook het tijdelijk medicijnen te gebruiken. Stress Drukke dagelijkse bezigheden, aanhoudend zware belasting, grote problemen, onverwerkte emoties of zelfs een zeer spannende film vlak voordat u naar bed gaat, zijn redenen die tot stress kunnen leiden. Ook ernstige dingen, die diep ingrijpen in het leven, kunnen leiden tot klachten van angst en hulpeloosheid. Dit noemen we posttraumatische stress-stoornis (PTSS), dit kan een ernstige slaapstoornis veroorzaken. Daarnaast kunnen ook langer durende vormen van stress, zoals burn-out aanleiding geven tot slaapklachten. Door die slechte nachtrust bent u overdag niet uitgerust en raakt u snel geïrriteerd. Hierdoor krijgt u weer meer stress, waarmee de vicieuze cirkel compleet is. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 3 van 5
De bovengenoemde aandoeningen kunnen verergeren door bijvoorbeeld: overgewicht; gebruik van teveel alcohol en/of medicijnen; slechte slaapomstandigheden, zoals geluidsoverlast van de buren, slechte kwaliteit van het matras en/of hoofdkussen, enzovoort. Hoe wordt stress behandeld? De behandeling bestaat vooral uit praktische slaapadviezen, uitleg en geruststelling en/of begeleiding door de psycholoog. Hoe kunt u de kwaliteit van de slaap verbeteren? Een goede nachtrust is net zo belangrijk voor uw gezondheid als goede voeding en regelmatige lichaamsbeweging. De volgende adviezen kunnen u mogelijk helpen de nachtrust te verbeteren: Goede verdeling van slapen en wakker zijn (slaap/waak) Houd regelmatige tijdstippen aan van naar bed gaan en opstaan. Dit ritme moet u ook in het weekend aanhouden. Blijf s morgens niet in bed liggen als u wakker bent. Probeer overdag niet te slapen. Als u niet zonder middagslaap de dag kunt doorkomen, doe dat dan het liefst korter dan één uur en voor 15.00 uur en het liefst niet in/op bed. Ligt u langer dan 20 minuten wakker in bed? Ga dan uit bed naar een vaste werken denkplek en ga pas weer terug naar bed als u zich slaperig voelt. Slaapomgeving Zorg voor een frisse en rustige slaapkamer, een goed bed en een omgeving met zo min mogelijk geluid. Eventueel kunt u oordopjes gebruiken. Gebruik uw bed alleen voor slapen en vrijen en niet om te lezen, te werken, te computeren of TV te kijken. Draag geen knellende kleding tijdens de slaap. Lichaamsbeweging Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Doe dit vooral s ochtends en s middags. Doe ten minste vier uur voor het slapen gaan niet aan sport. Sporten zorgt ervoor dat uw adrenalinegehalte stijgt en u zich fitter gaat voelen. Ontspanning Probeer u zowel geestelijk als lichamelijk te ontspannen voordat u naar bed gaat. Bijvoorbeeld door: een ontspannend boek of blad te lezen; drinken van kruidenthee; een warme douche of bad te nemen; Een spannend of emotioneel televisieprogramma, werk op de computer, zoals spelletjes, mail checken en dergelijke, vlak voor het slapen raden we u af. Slapen in stabiele zijligging Wij raden u aan om in stabiele zijligging te slapen, omdat slapen op de rug voor sommige mensen klachten kan geven. Tijdens de slaap verslappen de spieren in het neus/keel gebied. Dit kan bij slapen op de rug snurken en een (open) droge mond veroorzaken. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 4 van 5
U ligt in een stabiele zijligging als u het onderliggende been gestrekt omlaag houdt met het bovenliggende been er opgetrokken overheen. U hoofd ligt opzij en naar voren gericht. Wat kunt u beter niet doen voor u gaat slapen? Beperk zoveel mogelijk het gebruik van stimulerende middelen, zoals koffie, thee, chocolade en alcohol. Ook roken heeft deze eigenschap. Vooral alcohol voor de nacht maakt de slaap onrustig. Wij raden u aan om enkele uren voordat u gaat slapen niet meer te eten of te drinken. Kunt u met een lege maag niet slapen? Neemt u dan iets licht verteerbaars te eten. Hierboven heeft u een aantal tips kunnen lezen om goed te kunnen slapen. Dit wordt bedoelt met de term slaaphygiëne. Een aantal tips zijn mede afhankelijk van sociale omstandigheden, gewoontevorming, leeftijd en gezondheid. Probeer een van de voorbeelden één à twee weken uit en kijk of het bij u past. Heeft u nog vragen? Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft kunt u deze stellen aan uw behandelend arts. Kijkt u voor meer informatie ook eens op onze website: www.jbz.nl/slaapwaakcentrum. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 5 van 5