Ondersteuning voor jongvolwassenen Regelmatig krijgen we vragen over de mogelijkheden waarover jongvolwassenen van 18 jaar of ouder beschikken, om verder ondersteund te worden. Hierna vindt u daarom nog eens alle mogelijkheden opgelijst. 1 Welke mogelijkheden zijn er binnen de nietrechtstreeks toegankelijke jeugdhulpverlening? 1.1 Ondersteuning na 18 jaar in een multifunctioneel centrum In vele gevallen wordt er in een multifunctioneel centrum aan personen met een handicap ondersteuning geboden tot en met de leeftijd van 21 jaar. Onder specifieke voorwaarden kan dat verlengd worden tot en met de leeftijd van 25 jaar. Jongvolwassenen kunnen verder ondersteund worden via dagopvang, verblijf en/of begeleiding in een multifunctioneel centrum. Het is belangrijk dat de vervolgondersteuning (begeleiding/dagopvang/verblijf) aansluit op de ondersteuning die de jongere al kreeg voor de leeftijd van 22. Gaat het enkel over begeleiding, dan hoeft de jongere daarvoor geen jeugdhulpverleningsbeslissing te hebben van de intersectorale toegangspoort. Voor een verlenging van verblijf en/of dagopvang is wel een jeugdhulpverleningsbeslissing nodig. Daar zijn een aantal voorwaarden aan verbonden: Dagopvang: Om gebruik te maken van dagopvang, moet de jongere beschikken over: ofwel een PEC-ticket dat toegang geeft tot een tehuis werkenden (minstens z71) ofwel een toewijzing (de jongere heeft het volledige aanvraagproces doorlopen en staat op de prioriteitenlijst) van minstens budgetcategorie V voor een persoonsvolgend budget ofwel nood aan een persoonsvolgend budget omwille van verlenging van de schoolloopbaan Verblijf: Om gebruik te maken van verblijf, moet de jongere beschikken over: ofwel een PEC-ticket van minstens z80 (= tehuis niet-werkenden bezigheid) ofwel een toewijzing van minstens budgetcategorie V voor een persoonsvolgend budget ofwel nood aan een persoonsvolgend budget omwille van verlenging van de schoolloopbaan Sommige multifunctionele centra bieden ook diagnostiek en intensieve behandeling aan. Een jongere kan na de leeftijd van 22 het diagnostisch of behandelingstraject verderzetten bij een multifunctioneel centrum, voor zover de totale toegestane tijd van het traject (maximaal 36 maanden) niet overschreden wordt. pagina 1 van 7
1.2 Wat kan er nog binnen de jeugdhulpverlening na 18 jaar? De afdeling continuïteit en toegang van het agentschap Jongerenwelzijn en de teams jeugdhulpregie binnen de intersectorale toegangspoorten hebben een aantal instrumenten om antwoorden te vinden op ondersteuningsvragen binnen (complexe) dossiers. Ook jongvolwassenen (18 tot en met 25 jaar) die gebruikmaken van (voortgezette) jeugdhulpverlening, kunnen daar terecht. Als het multifunctioneel centrum waarin de jongere verblijft, de ondersteuning wil stopzetten, zonder dat dat de wens van de jongere of zijn context is, en de jongere bovendien nog beschikt over een geldig indicatiestellingsverslag en een geldige jeugdhulpverleningsbeslissing voor die ondersteuning vanuit het multifunctioneel centrum, dan spreekt men over eenzijdige stopzetting. Het decreet integrale jeugdhulp schrijft voor dat vóóraleer er sprake kan zijn van eenzijdige stopzetting, er eerst moet overgegaan zijn tot een cliëntoverleg of een cliëntbemiddeling. Die bemiddeling kan zowel door de cliënt en zijn context, als door de voorziening aangevraagd worden. Als bemiddeling geen oplossing biedt, kan de intersectorale toegangspoort gecontacteerd worden. Zij kunnen beslissen om het dossier te escaleren naar een fase 2 of fase 3. Binnen fase 2 kunnen er jeugdhulpregiebesprekingen georganiseerd worden, waarbij relevante diensten, voorzieningen en organisaties uitgenodigd worden. Deelname is verplicht voor de voorzieningen die deel uitmaken van integrale jeugdhulp. Ze kunnen in die besprekingen op zoek gaan naar bijvoorbeeld time-outmogelijkheden of andere ondersteuning vanuit andere voorzieningen. Als er bij de besprekingen van fase 2 geen oplossingen gevonden worden, kan er verder geëscaleerd worden naar fase 3. Binnen fase 3 bestaan er vanuit de toegangspoort, naast de besprekingen, bijkomende mogelijkheden zoals het toekennen van bijkomende financiële middelen in het kader van IPH-middelen, het inzetten van een persoonsvolgende convenant of het hanteren van een toewijzingsmandaat. Als er toch een stopzetting gebeurt, ondanks de acties vanuit de toegangspoort, en als er geen andere oplossing binnen de niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp gevonden kan worden, dan kan er in afwachting van een persoonsvolgend budget ondersteuning worden georganiseerd via rechtstreeks toegankelijke jeugdhulp. 2 Welke mogelijkheden zijn er binnen het rechtstreeks toegankelijke aanbod van het VAPH? 2.1 Rechtstreeks toegankelijke hulp (RTH) Is er geen ondersteuning door een multifunctioneel centrum meer mogelijk of wenselijk, dan kan de persoon met een (vermoeden van) handicap ook steeds gebruikmaken van rechtstreeks toegankelijke hulp die wordt geboden vanuit VAPH-voorzieningen of vergunde zorgaanbieders, bijvoorbeeld in afwachting van een persoonsvolgend budget. Daarvoor is geen jeugdhulpverleningsbeslissing van de intersectorale toegangspoort of een persoonsvolgend budget van het VAPH nodig. pagina 2 van 7
Per kalenderjaar kunnen maximaal acht punten besteed worden bij de zorgaanbieders van rechtstreeks toegankelijke hulp. De persoon kiest zelf welke ondersteuning gewenst is en kan daarbij verschillende functies combineren. De acht punten kunnen bijvoorbeeld gebruikt worden voor: 51 ambulante begeleidingen of 36 mobiele begeleidingen of 91 groepsbegeleidingen of 91 dagen dagopvang of 61 nachten verblijf Rechtstreeks toegankelijke hulp kan gecombineerd worden met een basisondersteuningsbudget, ondersteuning uit andere sectoren, federale tegemoetkomingen, tussenkomsten voor hulpmiddelen en aanpassingen enzovoort. 2.2 Dienst ondersteuningsplan (DOP) Elke persoon met een (vermoeden van) handicap kan (kosteloos) een beroep doen op een dienst ondersteuningsplan (DOP) om inzicht te krijgen in de meest aangewezen soort(en) ondersteuning, al dan niet gefinancierd door het VAPH. De dienst ondersteuningsplan brengt - samen met de persoon met een handicap en zijn netwerk - de vragen, wensen, ondersteuningsnoden en mogelijkheden in kaart. 3 Welke mogelijkheden zijn er binnen de nietrechtstreeks toegankelijke volwassenenondersteuning? 3.1 Het aanvragen van een persoonsvolgend budget Het persoonsvolgend budget (PVB) is een budget op maat waarmee iemand zorg en ondersteuning kan inkopen binnen het eigen netwerk, bij vrijwilligers, individuele begeleiders, professionele zorgverleners en bij door het VAPH vergunde zorgaanbieders. Het persoonsvolgend budget is bedoeld voor meerderjarige personen die door hun handicap intensieve of frequente handicap specifieke ondersteuning nodig hebben. Hoeveel iemand krijgt, hangt af van diens noden en vragen. Jongvolwassenen die beroep willen doen op niet-rechtstreeks toegankelijke zorg en ondersteuning voor meerderjarigen, kunnen vanaf 17 jaar een persoonsvolgend budget aanvragen bij het VAPH. Ook jongvolwassenen die momenteel ondersteund worden door een multifunctioneel centrum, moeten de aanvraagprocedure voor een persoonsvolgend budget doorlopen als ze verder ondersteund willen worden eens ze de jeugdhulpverlening verlaten. Tijdens de overgang naar de meerderjarigheid verandert er veel: de schoolcarrière zal stilaan op zijn einde komen, er wordt gezocht naar een woonst waar de jongere samen of alleen kan gaan wonen, hobby s, tijdsplanning enzovoort kunnen onder de loep genomen worden. Daarom is het belangrijk om rustig te bekijken hoe de jongere met die veranderingen zal omgaan, wat zijn wensen zijn en zijn toekomstvisie en hoe hij zijn dagelijks leven verder wil organiseren. Waar wil hij pagina 3 van 7
wonen, welk werk wil of kan hij uitvoeren, heeft hij nog verdere ondersteuning nodig om alleen te wonen en hoe ziet die er dan uit? Dat proces heet vraagverheldering. Hoe dat proces verloopt, hangt af van de persoon en zijn situatie. Ook de duurtijd van het proces is verschillend voor iedereen. Voor sommigen zijn de verdere toekomstplannen bijvoorbeeld direct duidelijk, anderen doen er langer over. Als zou blijken dat er moeilijkheden zijn om het vraagverhelderingsproces te doorlopen, dan staan er steeds mensen klaar om daarbij te helpen: familie en vrienden, begeleiders of andere diensten zoals de diensten ondersteuningsplan (DOP), gespecialiseerd in (complexe) vraagverhelderingstrajecten, of de diensten maatschappelijk werk van het ziekenfonds, verschillende gebruikersorganisaties of ook een aantal eerstelijnsdiensten. Als uit het vraagverhelderingsproces blijkt dat er nood is aan meer intensieve en frequente handicapspecifieke ondersteuning, dan kan er een persoonsvolgend budget aangevraagd worden. Daarvoor moet er een ondersteuningsplan persoonsvolgend budget bezorgd worden aan het VAPH. De tweede stap in de aanvraag van een persoonsvolgend budget is de objectivering. Een erkend multidisciplinair team objectiveert de handicap en de ondersteuningsnood, maakt een multidisciplinair verslag op, stelt een budgetcategorie voor en schat de prioriteit van de aanvraag in. Het VAPH zal vervolgens de aanvraag bekijken en een beslissing nemen over de handicap, de ondersteuningsnood, de budgethoogte en de prioriteit. Het VAPH stelt tenslotte het budget ter beschikking, in functie van de beschikbare middelen en op basis van voorgaande elementen. 3.2 Versnelde procedures Soms bevindt iemand zich in een situatie waarbij onmiddellijk ondersteuning nodig is. Dan zijn er verschillende mogelijkheden om snel over een persoonsvolgend budget te beschikken. Opgelet: de criteria hierna worden zeer strikt toegepast, om zo te waarborgen dat er altijd een budget kan toegekend worden in dergelijke uitzonderlijke situaties. Daarom noemen we ze de automatische toekenningsgroepen. 3.2.1 Noodsituatie De criteria om beroep te kunnen doen op een persoonsvolgend budget noodsituatie zijn: Door een onverwachte, acute gebeurtenis moet onmiddellijk hulp worden geboden omdat ondersteuning vanuit het sociaal netwerk (familie, vrienden of kennissen) weggevallen is. De persoon heeft onmiddellijk handicapspecifieke opvang, behandeling of begeleiding nodig. Door de aard van de handicap kan de situatie niet opgevangen worden door het sociaal netwerk, de reguliere hulpverlening of reguliere crisisopvang. Als aan al de voorwaarden voldaan is, kan er een tijdelijk budget toegekend worden voor een periode van 22 weken. Zo kan stabiliteit gecreëerd worden na het wegvallen van de sociale context. Bij de goedkeuring van de noodsituatie ontvangt de betrokkene het formulier Aanvraag van een persoonsvolgend budget na noodsituatie. Als de betrokkene van mening is dat zijn noodsituatie na 22 weken niet voorbij zal zijn, dan kan hij dat formulier binnen de tien weken ingevuld bezorgen aan het VAPH. Dat vormt de basis voor het al dan niet verlengen of aanpassen van het budget. pagina 4 van 7
3.2.2 Maatschappelijke noodzaak Er zijn situaties waarbij iemands fysieke, emotionele of seksuele integriteit (of die van de context) in het gedrang komt. Het is dan de bedoeling dat er snel iets kan veranderen aan de situatie, net om de integriteit van de persoon of zijn context te bewaren. We spreken dan over een situatie van maatschappelijke noodzaak. Als een persoon zich in een situatie van maatschappelijke noodzaak bevindt, dan kan hij de maatschappelijke noodzaak laten vaststellen binnen de aanvraag voor een persoonsvolgend budget. Die procedure houdt ook het indienen van een ondersteuningsplan in, een objectivering door een multidisciplinair team en een prioritering. Het multidisciplinair team vult de checklist prioritering in om het ernstig misbruik of de ernstige verwaarlozing aan te tonen. De regionale prioriteitencommissie beoordeelt vervolgens op basis van het ondersteuningsplan persoonsvolgend budget en de checklist prioritering of er een budget maatschappelijke noodzaak kan toegekend worden of niet. Personen met een toekenning maatschappelijke noodzaak krijgen automatisch het voorgestelde persoonsvolgend budget. 3.3 Zorgcontinuïteit voor minderjarigen Specifiek voor jongvolwassenen met een handicap en die gebruik maken van een multifunctioneel centrum werd de zogenaamde zorgcontinuïteit ingevoerd. De Vlaamse Regering wil dat de zorg en ondersteuning van meerderjarigen die als minderjarige niet-rechtstreeks toegankelijke jeugdhulpverlening gefinancierd door het VAPH kregen, verdergezet kan worden. De automatische budgettoekenning voor jongeren die momenteel ondersteund worden in een multifunctioneel centrum, wordt stapsgewijs ingevoerd. Vanaf 2017 worden geleidelijk aan persoonsvolgende budgetten toegekend aan jongvolwassenen die nog ondersteund worden binnen een multifunctioneel centrum en die al een vraag stelden naar volwassenenondersteuning. In 2017, 2018 en 2019 maakt de Vlaamse Regering telkens middelen vrij om de oudste jongvolwassenen de overstap van een multifunctioneel centrum naar een persoonsvolgend budget te laten maken: In 2017 wordt het budget ter beschikking gesteld aan de personen met een handicap die geboren zijn in het jaar 1994 of vroeger. In 2018 wordt het budget ter beschikking gesteld aan de personen met een handicap die geboren zijn in het jaar 1996 of vroeger. In 2019 wordt het budget ter beschikking gesteld aan de personen met een handicap die geboren zijn in het jaar 1998 of vroeger. Vanaf 2020 is er zorgcontinuïteit voor alle jongeren die de overstap van minderjarigenzorg naar meerderjarigenzorg willen maken. Dit betekent dat vanaf 2020 zodra een jongere 18 jaar wordt, hij ervoor kan kiezen de overstap van minderjarigenzorg naar een persoonsvolgend budget voor meerderjarigen te maken. Het invoeren van zorgcontinuïteit zorgt er dus voor dat jongvolwassenen op het moment dat ze uitstromen uit de minderjarigenzorg, hun ondersteuning naadloos zullen kunnen verder zetten met een persoonsvolgend budget. Voor minderjarige budgethouders van een persoonlijke-assistentiebudget bestaat die zorgcontinuïteit al en wordt het persoonlijke-assistentiebudget (PAB) automatisch vertaald in een persoonsvolgend budget. pagina 5 van 7
Jongvolwassenen die beroep willen doen op niet-rechtstreeks toegankelijke zorg en ondersteuning voor meerderjarigen, kunnen vanaf 17 jaar een persoonsvolgend budget (PVB) aanvragen bij het VAPH. Ook jongvolwassenen die momenteel ondersteund worden door een multifunctioneel centrum, moeten de aanvraagprocedure voor een persoonsvolgend budget doorlopen als ze verder ondersteund willen worden eens ze de jeugdhulpverlening verlaten: Ze doorlopen een proces van vraagverheldering wat resulteert in de opmaak van een ondersteuningsplan persoonsvolgend budget. Een erkend multidisciplinair team objectiveert de handicap en de ondersteuningsnood, maakt een multidisciplinair verslag op en stelt een budgetcategorie voor. Het VAPH wijst op basis van die gegevens een budgetcategorie persoonsvolgend budget toe. Om de hoogte van het persoonsvolgend budget dat in het kader van zorgcontinuïteit kan ter beschikking worden gesteld te bepalen, berekent het VAPH het bedrag dat gefinancierd werd om de ondersteuning binnen het multifunctioneel centrum te realiseren. Dat gebeurt op basis van de registratiegegevens die aangeleverd worden door het multifunctioneel centrum. De budgetcategorie die wordt bekomen na het doorlopen van de aanvraagprocedure persoonsvolgend budget, wordt vervolgens vergeleken met het bedrag dat voorheen gefinancierd werd om de ondersteuning als minderjarige te realiseren. Enkel als er een meervraag is ten opzichte van het bedrag dat betaald werd aan jeugdhulp, moet de hogere budgetcategorie ingedeeld worden in een prioriteitengroep door de regionale prioriteitencommissie. Het bedrag dat betaald werd aan jeugdhulp kan automatisch ter beschikking gesteld (zonder dat daarvoor de regionale prioriteitencommissie moet gepasseerd worden). Dat gebeurt uiteraard enkel als na het doorlopen van de toeleidingsprocedure persoonsvolgend budget blijkt dat daar vraag naar en nood aan is. Belangrijk: Ongeacht of iemand een persoonsvolgend budget na het persoonlijke-assistentiebudget krijgt, of in het kader van de zorgcontinuïteit voor jongvolwassenen: het is bij de overgang naar meerderjarigenondersteuning altijd nodig een ondersteuningsplan persoonsvolgend budget op te stellen. Daarmee kan gestart worden vanaf de leeftijd van 17 jaar. Alleen op basis van het ondersteuningsplan persoonsvolgend budget kan het budget al dan niet definitief en/of aangepast worden. Zette iemand een deel van zijn persoonlijke-assistentiebudget in bij een multifunctioneel centrum en wenst die dat ook nog te doen met zijn persoonsvolgend budget, dan is dat mogelijk. Het multifunctionele centrum wordt dan voor dat deel van het budget automatisch beschouwd als vergunde zorgaanbieder. Dat betekent onder meer dat het VAPH een tussenkomst van 25,35 % van het ingezette persoonsvolgend budget voorziet voor de organisatiegebonden kosten. Die kan de vergunde zorgaanbieder op zijn beurt in mindering brengen op de aangerekende kostprijs voor de ondersteuning. 3.4 Wat als het niet lukt om de gepaste ondersteuning te vinden eenmaal iemand een persoonsvolgend budget heeft? Voor mensen die een persoonsvolgend budget ter beschikking gesteld krijgen, garandeert het VAPH maximaal dat ze de regie van hun ondersteuning in eigen handen hebben. Wie op zoek is naar een zinvolle dagbesteding, woonondersteuning, individuele begeleiding kan: pagina 6 van 7
het beschikbare aanbod van vergunde zorgaanbieders in zijn gemeente of regio zoeken via de wegwijzer VAPH-ondersteuning; de adressenlijst van de door het VAPH vergunde zorgaanbieders raadplegen; zich richten tot een bijstandsorganisatie. Een bijstandsorganisatie wordt gesubsidieerd door het VAPH en kan helpen met het zoeken naar ondersteuning, overeenkomsten afsluiten, administratie enzoverder. Als die bijstand niet voldoende blijkt te zijn, kan de persoon eventueel een beroep doen op collectieve bemiddeling. 3.4.1 Bijstand door een bijstandsorganisatie Voor hulp bij de opstart en het beheer van het persoonsvolgend budget en de organisatie van de ondersteuning kan de persoon met een handicap terecht bij een bijstandsorganisatie. Die worden vergund en gefinancierd door het VAPH om toegankelijke en kwaliteitsvolle bijstand te bieden. Een bijstandsorganisatie kan ook helpen bij het zoeken naar ondersteuning en het overleggen en onderhandelen met zorgaanbieders. Om een persoonsvolgend budget op te starten, geeft een bijstandsorganisatie individueel advies via e-mail of telefoon. Daarnaast organiseren ze opleidingen die de persoon met een handicap versterken in zijn rol als budgethouder en werkgever. Dat helpt om goede keuzes te maken en dus zelf de organisatie van de ondersteuning in handen te nemen. Als laagdrempelige begeleiding niet volstaat, dan kan een bijstandsorganisatie ook intensieve bijstand op maat bieden: samen met de budgethouder of in diens opdracht nemen ze de volledige administratie en boekhouding op, regelen contracten met zorgaanbieders, zoeken nieuwe begeleiders, organiseren ondersteuning enzoverder. Die bijstand kan betaald worden met het persoonsvolgend budget. 3.4.2 Collectieve bemiddeling Het VAPH heeft een systeem van collectieve bemiddeling voor personen met een persoonsvolgend budget die omwille van de complexiteit van hun zorgvraag geen gepaste oplossing vinden. De ervaring leert dat voor de meeste doelgroepen waar collectieve bemiddeling noodzakelijk is, de beste kans op resultaat ligt bij een collectief overleg. Af en toe is de betrokkenheid van een voorziening/vergunde zorgaanbieder uit de nabije of ruimere regio, of zelfs van buiten de provincie, en met een specifieke expertise noodzakelijk. Zowel de cliënt als betrokken hulpverleners kunnen de vraag aan het VAPH stellen tot collectieve bemiddeling. Dat kan enkel na intensieve bijstand van een bijstandsorganisatie en als aangetoond kan worden dat er inspanningen zijn gedaan om tot een oplossing te komen. Het systeem van collectieve bemiddeling wordt momenteel verder uitgewerkt. Hebt u vragen, dan kunt u in tussentijd terecht bij zorgregie@vaph.be. pagina 7 van 7