Bij het obstructief slaapapneusyndroom ontspannen de spieren tijdens de slaap zodanig, dat de tong en zachte delen in de keel de ademhaling blokkeren. Dit gebeurt s nachts minimaal vijf keer per uur. Doordat mensen met OSAS te weinig in diepe slaap komen, zijn ze overdag zeer slaperig of vermoeid. U heeft van de longarts gehoord dat u OSAS heeft. Hier vertellen wij u meer over uw aandoening en de behandeling ervan. Slaapapneu, wat is dat? Een ademstilstand tijdens de slaap komt bij veel mensen voor. Daar is niks mis mee, als het niet te lang duurt en niet te vaak voorkomt. Doordat het lichaam dan te weinig zuurstof krijgt en het koolzuur in het bloed oploopt, zorgt het lichaam er zelf voor dat u het signaal krijgt om wakker te worden: dit blijkt uit noodwek-reacties, arousals genaamd, die we in de hersenactiviteit terugvinden. Deze arousals betekenen, dat u vanuit een dieper slaapstadium kortdurend (bijna) wakker wordt, waardoor de verslapte spieren in de keel en de tong weer worden aangespannen en de ademhaling weer op gang kan komen. Zo n ademstilstand noemen we een apneu. Vaak komen er naast apneu ook korte periodes met minder diepe ademhaling voor. Dit noemen we hypopneu. Wanneer een apneu of een hypopneu te vaak voorkomt, heeft dit tot gevolg dat uw slaap verstoord kan zijn waardoor u gezondheidsklachten kunt krijgen. Wanneer er per uur teveel apneu s en/of hypopneu s optreden leidt dit tot klachten. Dit noemen we het slaapapneusyndroom. OSAS en CSAS Apneus kunnen optreden doordat uw spieren tijdens de slaap ontspannen, waardoor de tong en zachte delen in de keel de ademhaling blokkeren (zie afbeelding). We spreken dan van het obstructief slaapapneu syndroom oftewel OSAS. - 1 - MCL Patiënteninformatie
Apneus kunnen ook ontstaan doordat de hersenen te weinig prikkels afgeven om te ademen. Dit noemen we centrale slaapapneusyndroom, afgekort CSAS. Dit komt echter weinig voor; OSAS komt het meeste voor. Hier volgt alleen informatie over OSAS. Afbeelding van een afgesloten ademweg Klachten/aandoeningen bij OSAS We spreken van OSAS als u s nachts meer dan vijf keer per uur een ademstilstand heeft en overdag erg slaperig of vermoeid bent. Onze slaap kent namelijk verschillende fasen en mensen met apneu komen te weinig in de diepe slaap. De noodwek-reacties (arousals) die zij s nachts hebben, houden dat tegen. Diepe slaap is belangrijk om uw lichaam weer de nodige energie te geven. Oppervlakkig slapen is daarvoor niet genoeg. Zo kan bij mensen met apneu slaaptekort ontstaan, waardoor ze overdag minder goed kunnen functioneren: vaak worden klachten genoemd als vermoeidheid, toegenomen prikkelbaarheid, concentratieverlies en verminderd geheugen. Verder snurken de meeste patiënten fors door de nauwe ademweg. - 2 - MCL Patiënteninformatie
Ook bestaat er meer kans betrokken te raken bij een ongeval, omdat men minder alert is. Tijdens de slaap wordt er tijdens een ademstilstand geen zuurstof aangevoerd naar uw lichaam, terwijl allerlei orgaansystemen juist min of meer actief worden gehouden door die noodwekreacties. Zo kunnen er naast klachten ook ziektes ontstaan. Per persoon kunnen de gevolgen verschillen. Men heeft meer kans op aandoeningen zoals hoge bloeddruk (hypertensie), hoog cholesterolgehalte, hart- en vaatziekten en diabetes. Obesitas (zwaarlijvigheid) komt ook meer voor. Belangrijk om te weten is dat overgewicht op zichzelf ook de kans op apneu vergroot. Hoe wordt de diagnose OSAS gesteld? De diagnose wordt in ons ziekenhuis gesteld aan de hand van uw klachten en een registratie tijdens de slaap: polygrafie (PG) of polysomnografie (PSG) via het klinisch neurofysiologisch laboratorium. Hierbij krijgt u in de regel een draagbaar diagnose-apparaat mee naar huis, waarmee gedurende een nacht slapen de hartslag, snurkgeluiden, de ademhaling en zuurstofgehalte van het bloed worden gemeten. Soms worden er ook gelijktijdig de hersenactiviteit en beenbewegingen meegenomen (PSG). Het stellen van de diagnose is altijd een optelsom. Hierbij spelen uw klachten een belangrijke rol naast de uitkomst van het slaaponderzoek dat u heeft ondergaan. Het resultaat van het slaaponderzoek wordt uitgedrukt in het aantal ademstilstanden (apneus) en sterk verminderde ademhalingen (hypopneus) dat u per geslapen uur heeft. Dit noemen we de apneu/hypopneuindex oftewel AHI. In een vast wekelijks overleg tussen longarts, KNO arts en neuroloog (en psycholoog) worden de uitslagen besproken en wordt de diagnose gesteld, waarbij ook een behandeladvies wordt gegeven. Dit overleg vindt plaats in binnen het kader van het Centrum voor Slaap Waak stoornissen (CSW) in het MCL. - 3 - MCL Patiënteninformatie
Ernst van OSAS Bij het stellen van de diagnose OSAS wordt ook gekeken hoe ernstig uw klachten zijn. We spreken van licht OSAS, matig OSAS of ernstig OSAS. De ernst van OSAS wordt bepaald door: Aantal ademstilstanden per uur (apneu/hypopneu-index, AHI): 5-15: licht OSAS 15-30: matig OSAS Meer dan 30: ernstig OSAS. Slaperigheid, dat wil zeggen in slaap vallen in situaties waarbij aandacht vereist is: weinig aandacht (bijvoorbeeld televisie kijken): licht OSAS nodige aandacht (bijvoorbeeld vergaderen): matig OSAS grote aandacht (bijvoorbeeld autorijden): ernstig OSAS. De mate van de OSAS wordt bepaald door de klacht die het ernstigst is. De behandeling van OSAS De behandeling van OSAS is gericht op het helemaal wegnemen of sterk verminderen van de klachten (zoals snurken, slaperigheid of vermoeidheid overdag) door de apneu s/hypopneu s tijdens het slapen te bestrijden. Verder proberen we de eventuele ongunstige lichamelijke effecten op den duur te voorkomen (zoals hoge bloeddruk en andere hart- en vaatziekten). Er zijn verschillende soorten behandelingen. Welke behandeling voor u het meest geschikt is, hangt vooral af van de ernst van de OSAS en van de mogelijkheden, die de artsen bij u zien. - 4 - MCL Patiënteninformatie
De behandelingen die het meest worden geadviseerd zijn: de CPAP-behandeling (zie verderop) een s nachts te dragen MRA (mandibulair repositie apparaat, ook vaak anti-snurkbeugel genoemd) In enkele gevallen kan een operatie zinvol zijn. Daarnaast zijn er algemeen geldende behandeladviezen. Algemene behandeladviezen Voor alle patiënten met OSAS zijn er algemene behandeladviezen. Het gaat hierbij om maatregelen die u zelf kunt treffen om uw klachten te verminderen: afvallen als u te zwaar bent; s avonds geen alcohol meer drinken; geen medicijnen nemen waarvan u suf wordt, zoals slaapmiddelen; voorkomen dat u in rugligging gaat slapen; andere risicofactoren voor hart- en vaatziekten voorkomen (o.a. overgewicht en roken). MRA-behandeling Een apparaat dat u s nachts in de mond draagt kan effectief zijn bij het behandelen van snurken en bij milde vormen van OSAS. MRA staat voor Mandibulair Repositie Apparaat, in gewoon Nederlands: een beugel, die de onderkaak in een stand naar voren vasthoudt, waardoor er meer ruimte achter in de keel ontstaat. Daarmee kan het snurken vaak sterk verbeteren en, in de meeste gevallen, de slaapapneu bij mildere vormen goed verholpen worden. Er zijn verschillende soorten beugels. Niet elke beugel is voor iedereen geschikt. Meestal is het nodig dat u een goed en gezond gebit heeft. De KNO arts kan samen met de kaakchirurg beoordelen of u in aanmerking komt voor een MRA. CPAP-behandeling CPAP (spreek uit als: sie-pep ) staat voor (het Engelse) continuous positive airway pressure, wat betekent: continue positieve luchtwegdruk. - 5 - MCL Patiënteninformatie
Dit is een vorm van kunstmatige ademhalingsondersteuning, waarbij u spontaan ademt en waarbij tijdens de in- en uitademing een verhoogde luchtdruk wordt aangebracht, waardoor de ademweg steeds vrij blijft. CPAP is de meest toegepaste behandeling bij OSAS. belemmerde ademweg vrije ademweg door overdruk Slapen met een CPAP apparaat - 6 - MCL Patiënteninformatie
Verpleegkundig consulent OSAS De verpleegkundig consulent OSAS is een verpleegkundige die gespecialiseerd is in OSAS. In het MCL wordt de CPAP-behandeling ingesteld en begeleid door deze verpleegkundige, in opdracht van uw longarts. De verpleegkundige werkt nauw samen met een team van longartsen, die speciale kennis van OSAS hebben. Het kan voorkomen dat u tijdens uw behandeling een van de andere longarts uit het team treft, in plaats van uw eigen longarts. Voor vragen is de verpleegkundig consulent OSAS bereikbaar via de polikliniek longziekten. U kunt op werkdagen bellen met de polikliniek. U wordt dan meteen te woord gestaan of u wordt later teruggebeld. Voor niet dringende vragen kunt u uw vragen ook via de mail stellen. Het e-mailadres van de verpleegkundig consulent OSAS is osasverpleegkundige@znb.nl. U kunt dan binnen 2 werkdagen een antwoord verwachten. Het verloop van de CPAP behandeling Tijdens het eerste bezoek aan de longconsulent OSAS krijgt u uitleg over het apparaat en leert u het apparaat bedienen. Wij raden u aan iemand (bijvoorbeeld uw partner) mee te nemen: twee horen meer dan één. U krijgt het apparaat in bruikleen direct mee naar huis om de proefperiode te beginnen: u gaat er dan dagelijks thuis mee slapen. Tijdens deze proefperiode wordt gekeken naar: Welke druk geeft het optimale resultaat? Lukt de behandeling in de praktijk thuis (juiste masker etc.)? - 7 - MCL Patiënteninformatie
Aan het einde van de proefperiode wordt gekeken of een CPAP-behandeling bij u succesvol is. Dit hangt vooral af van de verbetering in de AHI en de klachten. Dit kan de longarts zien aan de gegevens uit het CPAP-apparaat (AHI en gebruiksuren). Daarna komt u bij de longarts om te bespreken hoe de behandeling verder gaat. Als de proefperiode succesvol is verlopen, gaat u meestal door met de CPAP-behandeling. Het CPAP-apparaat Tijdens uw slaap wordt via een speciaal ontworpen masker over neus (of over neus en mond) lucht in de bovenste luchtwegen geblazen. Zo zorgt het CPAP-apparaat voor een voortdurende lichte overdruk in uw luchtwegen. Hierdoor blijven uw luchtwegen goed open ook wanneer uw spieren verslappen tijdens de diepe slaap en kunt u onbelemmerd doorademen. Er zullen nauwelijks of geen ademstilstanden meer optreden. Bij CPAP-apparaten geeft het uitademen tegen de luchtstroom in enig gevoel van weerstand. Hieraan moet u in het begin een beetje wennen. Soms kan het apparaat ook uitdroging van de slijmvliezen veroorzaken. Daarom krijgt u altijd een luchtbevochtiger bij uw CPAP. Het CPAP-apparaat is geleverd door een firma buiten het MCL. Zij geven technische service en leveren u maskers en andere toebehoren. Hier hoort u van de longconsulent OSAS meer over. Belangrijke adviezen bij OSAS OSAS en autorijden Sinds eind 2008 gelden voor mensen met OSAS met een AHI >15/uur wettelijk de volgende regels: Iemand met OSAS mag geen personenauto of motor (groep 1) besturen, tenzij hij minimaal twee maanden met succes behandeld wordt (dat wil zeggen: AHI lager dan 15 en niet meer slaperig). Iemand met OSAS mag geen vrachtwagen of bus (groep 2) besturen, tenzij hij minimaal drie maanden met succes behandeld wordt (dat wil zeggen: AHI lager dan 15 en niet meer slaperig). - 8 - MCL Patiënteninformatie
Voor de meeste mensen komt rijgeschiktheid aan de orde bij het aanvragen of verlengen van een rijbewijs. Daarbij moet u een zogenoemde Eigen Verklaring invullen. De eerste vraag hierbij is: Heeft u last of last gehad van abnormale slaperigheid overdag? Een apneupatiënt zal hier met ja op moeten antwoorden. Het CBR vraagt vervolgens om een verklaring. Op reis / ziekenhuis opname (bijvoorbeeld voor operatie)? U kunt uw CPAP-apparaat gewoon meenemen (vraag de longconsulent OSAS). In geval van ziekenhuisopname ALTIJD uw CPAP-apparaat meenemen! Risico s op hart- en vaatziekten Mogelijk zijn er bij u meer risicofactoren aanwezig, zoals een verhoogd cholesterol en een hoge bloeddruk, die niet direct merkbaar zijn. Wij raden u aan hiervoor contact met uw huisarts op te nemen om problemen in de toekomst te voorkomen! Overgewicht? Tips om af te vallen Probeer de grootste maaltijden s ochtends en tijdens de lunch te gebruiken. Gebruik s avonds een lichtere maaltijd. Eet niet te laat op de avond wanneer u niet meer actief bent. Een forse calorie-inname wordt dan omgezet in vet. Eet veel groente, salades en fruit, maar wees matig met de dressing omdat daarin vaak veel suiker en vet zit. Beperk uw alcoholgebruik, zeker s avonds. Beweeg dagelijks minimaal 30 minuten (wandelen etc.) Dieet Een dieet is vaak maatwerk. Dat betekent dat een dieet dat helemaal op u is afgestemd, het meest effectief zal zijn. De begeleiding vindt bij voorkeur plaats onder leiding van een daarvoor opgeleide professional zoals de diëtiste. - 9 - MCL Patiënteninformatie
Apneuvereniging (NVSAP) Hier is veel goede informatie beschikbaar. Apneuvereniging NVSAP Postbus 1809 3800 BV Amersfoort Dagelijks bereikbaar van 9.00 tot 13.00 uur op (0900) 202 06 75 (35 cent per gesprek). www.apneuvereniging.nl Sommige zorgverzekeraars vergoeden een lidmaatschap van een patiëntenvereniging. Of dit ook voor u van toepassing is, kunt nakijken op de website van uw zorgverzekeraar of u kunt contact opnemen met uw zorgverzekeraar. www.mcl.nl Polikliniek longziekten 058 286 61 90 (bereikbaar op werkdagen tussen 8.30 16. 30 uur) MCL februari 2016 Docnr. 22784 (2) - 10 - MCL Patiënteninformatie