de drachtige hond Hoe lang duurt de zwangerschap? De zwangerschap van een hond duurt 57-72 dagen. Gemiddeld worden de pups na 62 dagen geboren. Hoe weet ik dat ze zwanger is en hoeveel pups krijgt ze? Buikpalpatie door dierenarts Met buikpalpatie wordt het bevoelen van de buik met de hand door de dierenarts bedoeld. Tussen de 26-32 e dag van de zwangerschap kan door een ervaren dierenarts gevoeld worden of uw hond zwanger is. Er zijn dan bolletjes te voelen die bestaan uit vruchtwater met een klein vruchtje erin. Als er echter maar 1 of 2 pups in de baarmoeder zitten of als de hond erg nerveus is en haar buik aanspant, kan dit erg moeilijk zijn. Na 32 dagen zijn de losse bollen niet meer te voelen, maar is de hele baarmoeder verdikt. Het volgende moment waarop de zwangerschap weer te voelen is, is na dag 45. Op dit tijdstip zijn de pups zelf te voelen. Echografie Met een echo kan de zwangere baarmoeder vanaf 21 dagen herkend worden, maar de vruchten zijn duidelijker te zien na de 26 e dag of het einde van de 4 e week van de zwangerschap. Net als bij het voelen van de buik is het aantal puppies in de baarmoeder vaak niet betrouwbaar vast te stellen. Wel kan gekeken worden of er levende pups aanwezig zijn door naar de hartjes te kijken. Röntgenfoto Na 45 dagen zijn de botten van de pups zover ontwikkeld dat ze op een röntgenfoto te zien kunnen zijn. De pups zijn duidelijker te zien na 52 dagen dracht, op dit moment kan het aantal pups geteld worden. Is het belangrijk om te weten hoeveel pups er in de baarmoeder zitten? In sommige gevallen is het verstandig om te weten hoeveel pups er in de baarmoeder zitten. Het is namelijk zo dat de bevalling van een klein aantal pups langer op zich laat wachten dan een groot nest. Hierdoor kunnen de pups van een klein nest langer doorgroeien en soms zelfs te groot worden voor een probleemloze bevalling. Bij een nest van 3 of minder jongen moet worden ingegrepen als ze nog niet geboren zijn op de 66 e of 67 e dag. Als er meer dan 3 jongen in de baarmoeder zitten, kan afgewacht worden tot de 69 e of 70 e dag. Dit is vooral theoretisch zo, vaak is vroeger ingrijpen noodzakelijk, omdat de teef niet meer voldoende kan eten en/of rusten. Er zal dan een keizersnede uitgevoerd moeten worden. Vooral bepaalde rassen kunnen problemen met de bevalling hebben, zoals de Franse en Engelse Bulldog, de Chihuahua, Schotse Terriër, Boston Terriër, Sealyham Terriër. Welk en hoeveel voer heeft ze nodig? De zwangere teef moet een goed uitgebalanceerd voer krijgen, bijvoorbeeld een compleet hondenvoer van een bekend merk (b.v. Hills, Eukanuba, Royal Canin, etc.). De eerste 5 weken van de zwangerschap hoeft ze niet extra gevoerd te worden, maar dit is wel nodig na de 35 e dag. Het is dan 1/6
verstandig langzaam over te stappen op een voeding die meer eiwitten bevat. Ze mag dan 10-15% meer voer per week erbij krijgen tot aan de bevalling. Dit betekent dat de teef (ruim) de helft meer voer eet vlak voor de bevalling dan normaal! Dit komt omdat de pups in de baarmoeder het snelst groeien in de tweede helft van de zwangerschap. Het voer moet voortdurend beschikbaar zijn (ad lib) of in 3-4 maaltijden per dag aangeboden worden. De teef zal de dagen voor de bevalling minder eten omdat haar buik gevuld is met de pups. De maag kan dan niet zo vol worden. Zeker dan is het belangrijk meerdere keren kleine beetjes voer aan te bieden. Na de bevalling gaat de moeder steeds meer melk maken, dit gaat door tot de 3 e of 4 e week na de bevalling. Ze eet dan soms wel vier keer meer dan normaal! Extra vitamines of mineralen hoeft u niet te geven als ze een goed kwaliteit compleet hondenvoer eet. Zorg ook altijd voor voldoende vers drinkwater. Als de pups 3 of 4 weken oud zijn gaan ze naast moedermelk langzaam over op vast voedsel. U kunt de moeder dan langzaam steeds wat minder voer gaan geven zodat ze minder melk gaat geven. Als de pups 6 tot 8 weken oud zijn drinken ze geen moedermelk meer. De overgang van moedermelk naar vast voedsel wordt spenen genoemd en moet heel geleidelijk gebeuren, anders kan de moeder melkklierontsteking krijgen. Een gezonde teef weegt na de bevalling vaak 5-10% meer dan normaal. Enig gewichtsverlies tijdens het melk geven is niet zo erg, maar meestal zullen ze op gewicht blijven. Waar gaat ze bevallen? Een zwangere teef zal op zoek gaan naar een geschikte plek om haar jongen op de wereld te zetten. Ze zoekt een rustige, beschutte en tochtvrije plek waar ook de temperatuur aangenaam is (24-27 graden). Het beste is om een zogenaamde werpkist aan te schaffen. Hierin moet de teef languit kunnen liggen met voldoende ruimte voor de pups. Werpkisten hebben een opstaande rand waar de moeder makkelijk overheen kan stappen, maar de pups niet. Zorg ervoor dat de werpkist al enkele weken klaarstaat, zodat ze aan de plek kan wennen. Een teef kan helaas tijdens de bevalling altijd nog besluiten dat een andere plek geschikter is. Probeer haar dan niet op andere gedachten te brengen, want rust is in deze fase erg belangrijk! Alle vormen van stress zorgen ervoor dat de bevalling langer duurt. Hoe weet ik wanneer ze gaat bevallen? Op de dag van bevalling zal de teef vaak minder eetlust hebben en als het bijna zover is kan ze zelfs gaan braken. Verder zal ze veel gaan graven in de werpkist (of buiten als ze de kans krijgt), frequent urineren en ontlasting hebben en zichzelf in het genitale gebied vaak schoonlikken. De ontlasting kan dan ook wat dun zijn. De melkklieren die opzwellen en waar melk uit te halen is, is niet zo betrouwbaar. Dit is vaak al meerdere dagen voor de bevalling mogelijk. De meeste teven vinden het erg belangrijk dat de eigenaar bij de bevalling is, ze zijn dan vaak rustiger. Hou tijdens de bevalling bij wanneer de teef is begonnen met persen, wanneer de pups geboren werden etc. Op deze manier kan snel bekeken worden of ingegrepen moet worden bij problemen. Lichaamstemperatuur De lichaamstemperatuur van de teef vertelt u wanneer u ongeveer de bevalling kunt verwachten. U kunt vanaf de 56 e dag 3x per dag de temperatuur opnemen. Gebruik hiervoor een digitale thermometer die u in de anus steekt. Tussen 12 en 24 uur voor de geboorte van de eerste pup ziet u 2/6
een daling van de temperatuur. De daling varieert van 0,5-1,5 graden en is dus helaas niet altijd heel duidelijk herkenbaar ( in 95% van de gevallen wel). Tijdens de temperatuurdaling kan de teef rillen. Tussen de laagst gemeten temperatuur en de bevalling kan dus een halve tot hele dag zitten. Tijdens bevalling stijgt de temperatuur weer, tot 39,3-39,4 graden, dit kan enkele dagen aanhouden. Daarna hoort de lichaamstemperatuur weer normaal te worden, namelijk tussen 38 en 39 graden. Uitvloeiing Soms kunt u wat slijmerige uitvloeiing uit de vagina zien, de bevalling kan dan nog 1 of 2 dagen op zich laten wachten. Als de uitvloeiing echter groenig of bloederig wordt en de teef zich regelmatig schoonlikt, kan ervan uit worden gegaan dat de bevalling begonnen is. De geboorte In de volgende fase van de bevalling krijgt de teef weeën. In de eerste fase hebben we te maken met de ontsluitingsfase, waarbij de geboorteweg wordt voorbereid op de volgende fase: de uitdrijvingsfase. Tijdens de ontsluitingsfase hebben honden vaak geringe samentrekkingen van de baarmoeder, hijgen veel en graven in de werpkist. De ontsluitingsfase kan 6-12 uur in beslag nemen. Hierna volgt de uitdrijvingsfase. De baarmoeder zal zich samentrekken en de teef gaat echt persen zo worden de pups richting de baarmoedermond en vagina gedreven. Zodra de eerste pup in de bekkenholte wordt gedrukt, gaat de teef nog harder persen. Vaak doet ze dit liggend, gehurkt of staand. Vaak ademen de teven in deze fase sneller en drinken ook meer. Op de eerste pup wordt vaak wat langer (tot enkele uren) geperst om de geboorteweg op te rekken. Dit is zeker het geval als de teef voor de eerste keer aan het bevallen is. Zodra de vruchtblaas of de pup zelf te zien is, mag ze maximaal 1 uur persen. Een teef die voor de eerste keer bevalt, kan schrikken van de bewegingen en geluiden van de pup. Ze kan de pup zelfs oppakken en proberen te begraven. Let hierbij op dat de pup geen wonden op loopt. Leg eventueel de eerste pup even apart in een warme omgeving. Na de geboorte van de 2 e pup worden de meeste teven rustiger en gedragen zich als ervaren moeders. Leg de 1 e pup zo snel mogelijk weer bij de moeder. De pups kunnen geheel in de vliezen geboren worden, de teef trekt ze meestal vlot kapot en likt de jongen schoon. Daarna zal ze de navelstreng doorbijten. Let op dat ze dit niet te dichtbij de buik van de pup doet omdat de buikwand nog erg zwak is. Mocht de teef het zelf niet vlot doen, verwijder dan zelf de vliezen om de pup en verwijder slijm en vocht uit het bekje en de neus van de pup. Bind de navelstreng 2-3 cm vanaf de buik van de pup met flosdraad en knip deze door aan de kant van de nageboorte. Een andere methode is de navelstreng 5 cm vanaf de pup sterk afknijpen. Als u loslaat mag er geen bloed meer door dat deel van navelstreng stromen en blijft het wit. Dan mag u de navelstreng aan de kant van de nageboorte doorknippen. Tussen de geboorte van de pups zit gemiddeld 45 minuten als de teef veel aan het persen is. Er is nog geen reden tot bezorgdheid als deze tijd oploopt tot 1-2 uur, maar de moeder mag dan niet persen. Als de teef langdurig aan het persen is zonder resultaat, kan er iets mis zijn. Zie hiervoor het kopje Wanneer moet ik de dierenarts bellen?. Nageboorte of placenta De placenta wordt meestal na de geboorte van een pup uitgedreven, maar dit is niet altijd zo. De nageboorten worden door de teef vaak (snel) opgegeten, er zitten veel voedingsstoffen in. Laat haar echter niet meer dan 5 placenta s eten, ze kan er dan diarree van krijgen. Er moeten evenveel placenta s als pups geboren worden; als deze achterblijven, kunnen ze voor ernstige (soms levensbedreigende) problemen zorgen. 3/6
Wanneer moet ik de dierenarts bellen? Dit is een belangrijke vraag. Het is belangrijk contact op te nemen met uw dierenarts (ook s nachts of in het weekend) wanneer: - er binnen 1 uur na het verschijnen van de eerste vruchtblaas geen pup geboren is. - Als de teef langdurig aan het persen is zonder geboorte. - Als er nog pups in de baarmoeder zitten maar de teef al 2 uur niet meer heeft geperst. - Als de teef plotseling erg rustig/sloom is of juist erg paniekerig wordt. - Als er te weinig placenta s met de geboorte gekomen zijn. - Stinkende uitvloeiing of grote hoeveelheden bloed uit de vagina. - Wanneer de teef de pups niet wil accepteren, er kan dan sprake zijn van melkklierontsteking. Pasgeboren pups, waar let ik op?*) Gedurende de eerste weken van hun leven worden de pups verzorgd door hun moeder, ze zijn volledig afhankelijk van haar. Pups kunnen ze zichzelf nog niet warm en schoon houden en ze hebben hulp nodig om te poepen en plassen. Drinken De pups moeten meteen na de geboorte gaan drinken, ze zijn dan nog niet eens droog. Door het drinken worden weer weeën opgewekt en zal de geboorte verder gaan. De meeste pups kunnen de tepels goed vinden, maar soms hebben ze wat hulp nodig. Gedurende de eerste 2 dagen nemen pups uit de moedermelk antistoffen tegen verschillende ziekten op. Daarna kunnen de antistoffen niet meer door de darmen van de pup opgenomen worden, maar is de melk natuurlijk wel heel belangrijk voor de voedingsstoffen. Pups drinken elke 2-3 uur bij de moeder en moeder likt daarna hun achterste om ze te laten plassen en poepen. Ogen en oren Tot 10 14 dagen leeftijd kunnen ze nog niet horen of zien. Als na deze periode de oogjes nog niet open zijn, de oogleden opzwellen of er komt viezigheid uit de ogen, neem dan contact op met uw dierenarts. In deze periode kunnen ze wel goed ruiken en contact met mensen is nu al belangrijk om ze aan mensen te laten wennen. Pak ze echter niet te vaak op, rust is erg belangrijk in deze fase. Gedrag Gezonde, tevreden pups slapen en drinken. Als ze piepend rondkruipen, duidt dit meestal op een probleem. Ze kunnen honger hebben of het te warm of te koud hebben. Als de pups door de moeder niet warm gehouden worden biedt een warmtelamp uitkomst. De eerste 4-5 dagen is een temperatuur van rond de 26 tot 28 graden het beste, geleidelijk dalend tot 26 graden in de 2 e week, 23-29 graden in de 3 e week en 23 graden in de 4 e week. Ook kan de teef vergeten ze te likken en zo te helpen plassen en poepen. Neem in dit geval ook contact op met uw dierenarts. Gewicht Pups moeten elke dag aankomen, de ene dag meer dan de andere keer. Pups die extra goed in de gaten gehouden moeten worden, zijn degenen met een laag geboortegewicht of pups die afvallen na de geboorte. Het is daarom verstandig de pups meteen na de geboorte wegen en na 12 uur 4/6
nogmaals. Daarna kunt u de pups elke dag op hetzelfde tijdstip wegen. Na 4 weken kunt u ze wekelijks gaan wegen. Noteer alle gewichten, zodat de groei goed in de gaten te houden is. Gemiddeld groeit een pup 1,6 tot 4 gram per 24 uur per kilo van het te verwachten gewicht op volwassen leeftijd. Dus 1,6 gram voor een pup met een volwassen gewicht van 60 kilo en 4 gram voor een pup van 5 kilo. Het geboortegewicht van een pup varieert tussen 100-500 gram, afhankelijk van het ras. Een pup moet zijn geboortegewicht verdubbelen in 8-10 dagen. Bijvoeren met kunstmatige melk Als de pups niet genoeg groeien, of zelfs afvallen moeten zij bijgevoerd worden met kunstmatige melk. De melk en andere benodigdheden zijn verkrijgbaar bij uw dierenarts. Op de verpakking staat hoeveel de pups voor die leeftijd en gewicht mogen krijgen. Het is verstandig om dit al voor de geboorte in huis te hebben, zodat ook s nachts of in het weekend begonnen kan worden met bijvoeren. Het bijvoeren van het complete nest is ook nodig als maar 1 of 2 pups problemen hebben. De grotere pups zijn dan minder hongerig en er zal meer moedermelk voor de zwakkere pups overblijven. De melk moet op lichaamtemperatuur gebracht worden (niet te heet!) en kan met een flesje met speen of met een spuitje gegeven worden. U kunt beginnen met 2 keer per dag bij te voeren, maar als ze niet in gewicht toenemen moet dit naar 4 keer per dag of vaker. Bij zeer kleine pups kan een insulinespuit zonder naald worden gebruikt. De pups moeten zelf zuigen, dus nooit de zuiger indrukken, dan kunnen ze zich verslikken. Laat de pup dus zelf aangeven hoeveel en hoe snel ze willen drinken om verslikken te voorkomen. Melk kan anders in de longen terecht komen en hieraan kunnen ze sterven. Leg de pup tijdens het bijvoeren op de buik om verslikken te voorkomen. Als de pups onverhoopt helemaal geen moedermelk meer drinken en er geen pleegmoeder beschikbaar is, moet vaker gevoerd worden. Dit is een intensieve bezigheid en gaat s nachts ook door. Dit kan voorkomen wanneer de moeder overleden is of omdat ze melkklierontsteking heeft en het niet toe laat wegens pijn. Uiteraard moet de moeder hiervoor behandeld worden. Moederloze pups moeten in de 1e week minimaal 8x daags, dus om de 3 uur gevoerd worden. Na 3 weken hoeft minder vaak gevoerd te worden. Naast moedermelk gaan ze dan ook vast voedsel eten. Geef hiervoor een papje van puppyvoedsel met kunstmatige melk van goede kwaliteit. Na het voeren kunt u het gebied rond de anus masseren om poepen en plassen te stimuleren. Jongen die met de hand worden grootgebracht, groeien vaak minder snel dan jongen die bij de moeder blijven. Navelstreng De navelstreng zal langzaam indrogen en het restje valt tussen 4-7 dagen af. De moeder, waar let ik op na de bevalling? Gedrag De teef is na de bevalling vaak heel moe en wil veel slapen. Het is normaal dat ze veel slaapt, de pups goed verzorgt en een tevreden indruk maakt. De teef wil vaak niet uit de werpkist komen om te eten net na de bevalling. Bied daarom wat voedsel aan in de werpkist. De ontlasting van de teef kan in de dagen na de bevalling wat dun zijn door het eten van de nageboorten. Ook de eetlust kan hierdoor verminderd zijn, dit moet in de dagen na de bevalling weer normaal worden. 5/6
Uitvloeiing De uitvloeiing uit de vagina is de eerste tijd na de bevalling overwegend groen gekleurd, maar wordt al snel rood. Na 8-14 dagen wordt de kleur van de uitvloeiing lichter en vervolgens doorzichtig en slijmig. Drie weken na de bevalling moet de uitvloeiing bijna geheel gestopt zijn, soms komt er met het urineren nog wat slijmerige, groen/bruinige uitvloeiing mee. Melkklieren Het is verstandig de melkklieren te controleren. Ze horen soepel aan te voelen en het mag niet pijnlijk zijn. Als dit wel het geval is, neemt u dan contact op met uw dierenarts. *) Vraag voor meer informatie over onder andere het ontwormen, het vaccineren, de voeding en de opvoeding van pups naar onze puppybrief. 6/6