Onderzoek van je bloedvaten: duplex onderzoek Wilhelmina Kinderziekenhuis
Wat staat er in deze folder Inleiding voor ouders 2 Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar 4 Onderzoek van je bloedvaten: Duplex onderzoek 6 Tips 14 Wil je meer weten? 15 Voor ouders: voorbereiding en begeleiding 17 Onder ouders verstaan wij ook verzorger(s), pleeg- of adoptieouder(s) U kunt wijzigingen of aanvullingen op deze informatie doorgeven per E-mail: patienteninformatiewkz@umcutrecht.nl 1
Inleiding voor ouders Een onderzoek in een ziekenhuis kan een ingrijpende gebeurtenis zijn. Wij vinden het belangrijk u en uw kind hierbij goed te begeleiden. Uw kind voelt zich misschien niet goed of heeft zelfs pijn. Het krijgt te maken met verschillende behandelaars en allerlei medische termen. Deze folder is bedoeld om uw kind voor te bereiden op het onderzoek. Maar ook om ú te informeren over wat er gaat gebeuren. Begrijpelijke informatie is van groot belang. Als je weet wat je te wachten staat, geeft dat een gevoel van zekerheid en vertrouwen. Een deel van de voorlichting gebeurt in het ziekenhuis. De arts bespreekt de volgende zaken met u, en als het mogelijk is ook met uw kind: Waarom uw kind dit onderzoek krijgt Hoe we dit onderzoek doen Thuis stellen kinderen vaak meer vragen dan in het ziekenhuis. Uw kind vertrouwt u. Daarom kunt u het beste uitleggen wat er gaat gebeuren. Deze folder helpt u daarbij. U weet het best welke informatie uw kind begrijpt en emotioneel kan verwerken. Lees de folder éérst zelf. Zorg dat u goed weet wat er gaat gebeuren. U kunt de tekst daarna voorlezen of in uw eigen woorden navertellen. Of uw kind leest de tekst zelfstandig. Bespreek in elk geval samen of alles duidelijk is. Achterin deze folder staat hoe u uw kind kunt voorbereiden en begeleiden bij het onderzoek. 2 3
Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar Tips Een onderzoek in het ziekenhuis kan vervelend zijn. Je krijgt te maken met verschillende artsen, assistenten en verpleegkundigen. Je hoort ook allerlei medische termen. Wij willen je zo goed mogelijk voorbereiden op het onderzoek. Lees daarom deze folder goed door. Als je weet wat er gaat gebeuren, ben je meestal minder zenuwachtig. Je ouders lezen deze folder ook. Vraag of ze kunnen uitleggen wat je niet snapt. Neem iemand mee naar het ziekenhuis. Je vader, moeder of iemand anders die je vertrouwt. Praat met je ouders, broers, zussen, vrienden en vriendinnen over wat er gaat gebeuren in het ziekenhuis. Schrijf je vragen op, dan vergeet je ze niet. Bij je volgende bezoek aan het ziekenhuis kun je ze stellen. Wie beslist: jij, je ouders of samen? Wat is het beste voor je als je ziek bent? Wie beslist dat eigenlijk? Moet er rekening gehouden worden met jouw mening? Dat staat in een speciale wet: de Wet op de Geneeskundige Behandelings Overeenkomst (WGBO). Wil je meer weten? www.hetwkz.nl www.umcutrecht.nl www.opeigenbenen.nu www.ikvoelpijn.nl Ben je ouder dan 12 jaar Dan moet de dokter ook aan jou vragen of je het goed vindt wat hij gaat doen. Jij en je ouders moeten allebei toestemming geven. Maar als jij het niet eens bent met je ouders? Hoe gaat het dan? Ook dat staat in deze wet. Lees er meer over op www.jadokterneedokter.nl Ben je ouder dan 16 jaar Dan beslis je zelf. Dan is alleen jouw toestemming nodig. Maar moet de arts dan wel informatie over de behandeling geven aan je ouders? Lees er meer over op www.jadokterneedokter.nl 4 5
Onderzoek van je bloedvaten: een duplex onderzoek Je komt naar ons ziekenhuis voor een duplex onderzoek. Dit is een onderzoek van je bloedvaten. Een ander woord voor duplex onderzoek is echo-doppler. Duplex Echo Doppler = dubbel of tweevoudig. = een afkorting van echografie. Dit is een soort filmpje of foto van de binnenkant van je lichaam. = de achternaam van een man. Hij wist als eerste hoe je kunt meten hoe snel je bloed door je bloedvaten stroomt. Met een duplex onderzoek kijkt de dokter naar je slagaders in je hals, je armen en benen of je buik. Een slagader noemen we ook wel een arterie. Daarom zeggen we ook wel eens arteriële duplex. Zo kan de dokter zien: of het bloed goed door je slagaders stroomt of er ergens een vernauwing of een afsluiting in je bloedvaten zit of de hoofdlichaamsslagader (de aorta) op sommige plekken misschien te wijd is Het onderzoek duurt ongeveer 30 minuten. Een duplex maken doet geen pijn. Er mag iemand bij je blijven tijdens het maken van de duplex. Je vader, moeder, of iemand anders die je graag bij je hebt. De duplex doen we op de afdeling Radiologie in het AZU. Dit noemen we ook wel de röntgenafdeling. Locatie AZU 1e verdieping receptie 19 Als je binnenkomt in het AZU ga je rechtsaf naar de poliklinieken. Aan het eind van de gang aan de linkerkant is receptie 19. Het WKZ ligt naast het AZU. Het AZU is het ziekenhuis voor volwassenen. Als je opgenomen bent ga je van het ene naar het andere ziekenhuis door een tunnel. Lopend, zittend in een rolstoel of rijdend in een bed. Je hart en de bloedsomloop Wat doet je hart? Je hart pompt het bloed in je lichaam rond. Dat gaat de hele dag door, elke dag weer. Het hart trekt eerst samen en ontspant dan weer. Daardoor ontstaat de kracht die nodig is om het bloed door heel je lichaam te pompen. Die pompbeweging noemen we de hartslag of: het kloppen van het hart. Het hart is heel belangrijk. We noemen het ook wel de motor van ons lichaam. Waar zit je hart? Het hart zit in je borstkas. Iets links van het midden. Het zit veilig achter je ribben. Daardoor beschadigt het niet snel als je valt of als je je ergens aan stoot. Het hart is een holle spier, ongeveer zo 6 7
groot als je gebalde vuist. Het blijft altijd zo groot als je eigen vuist. Het hart groeit namelijk met je mee. Baby s hebben dus een klein hart en volwassenen een groot hart. De bloedsomloop Je bloed stroomt door veel grote en kleine bloedvaten naar alle delen van je lichaam. Onderweg geeft het nuttige stoffen af en het haalt afvalstoffen op. Hierdoor kunnen alle organen en spieren hun werk goed doen. Tijdens de reis door je lijf komt het bloed twee keer langs je hart. Eén keer maakt het een korte weg. Die noemen we de kleine bloedsomloop. Eén keer neemt het een lange route. Die noemen we de grote bloedsomloop. Ze zorgen ervoor dat het zuurstofrijke bloed echt overal komt. Je spieren, hersenen of organen nemen de zuurstof op uit het bloed en geven afvalstoffen aan het bloed af. Het bloed is dan zuurstofarm en het bloedvat heet dan een ader (de donkere bloedvaten op de afbeelding). Uiteindelijk komt al het bloed via één ader (de holle ader) weer in het hart. Dan begint het bloed aan een nieuwe reis. De kleine bloedsomloop In de kleine bloedsomloop stuurt het hart bloed naar de longen. Daar neemt het bloed zuurstof op. Die zuurstof heb jij via je longen ingeademd. Het bloed geeft koolzuurgas (een afvalstof) aan de longen af. Dat adem je weer uit. Het bloed met de zuurstof stroomt vanaf de longen, door de longaders, weer terug naar het hart. Daar eindigt het eerste stuk van de reis. De grote bloedsomloop Het zuurstofrijke bloed uit de kleine bloedsomloop begint dan aan het tweede stuk van de reis. Dat noemen we de grote bloedsomloop. De grote bloedsomloop zorgt dat overal in je lichaam bloed komt. Van je hersenen tot in je kleine teen. Vanuit je hart komt het bloed eerst in de lichaamsslagader. Die heet de aorta. De aorta vertakt zich als een boom in steeds kleinere bloedvaten (de lichte vaten op de afbeelding). De allerkleinste heten haarvaatjes. 8 9
Hoe werkt het duplex apparaat? Aan het apparaat zit een soort microfoontje. De medewerker van de röntgenafdeling (de laborant) beweegt het microfoontje over je lichaam. Dat doet geen pijn. Je ziet je bloedvaten op een beeldscherm. Een gewone echo is vaak helemaal zwart-wit. Met een echo-doppler zie je ook kleuren. Zo kan de computer meten hoe snel je bloed stroomt. De geluidsgolven zijn niet schadelijk. Ze worden ook gebruikt om ongeboren baby s in de moederbuik te bekijken. Vóór het duplex onderzoek Een laborant doet het duplex onderzoek. We doen het onderzoek in een onderzoekskamer. Het is daar half donker. Bij teveel licht zijn de beelden op het scherm niet goed te zien. Er staat een onderzoek tafel en een duplex-apparaat met knopjes, lichtjes en een beeldscherm. Er is ook een stoel voor de persoon die bij je blijft. Het onderzoek gaat zo: Als dat nodig is, zegt de laborant welke kleren je uit moet trekken. Het apparaat stuurt geluidsgolven uit met een heel hoge snelheid. Zo hoog dat mensen het niet kunnen horen. De geluidsgolven botsen tegen je bloed(vaten). Ze worden teruggekaatst naar het apparaat. Hier voel je niets van. Sommige geluidsgolven komen snel terug, andere wat langzamer. Door de verschillen in tijd, kan de computer berekenen hoe je bloedvaten er uitzien. Je gaat op de onderzoektafel liggen. Meestal op je rug, het hangt er vanaf welke bloedvaten we onderzoeken. Eerst smeert de laborant wat gel op de plek die we gaan onderzoeken. Het lijkt op haargel. Het voelt een beetje koud en plakkerig aan. Daarna glijdt de laborant met het microfoontje over je hals, arm, been of buik. Je voelt een lichte druk op die plek, maar het doet geen pijn. 10 11
Je hoort een soort zoemend geluid. Dat is het stromen van je bloed. Op het beeldscherm kun je zelf meekijken. Je ziet een filmpje van de bloedvaten die we onderzoeken. De beelden lijken misschien niet duidelijk, maar de laborant weet precies waar hij naar moet kijken. Tijdens het onderzoek blijf je rustig liggen. De laborant beweegt het microfoontje langs verschillende kanten over je hals, arm, been of buik. Zo krijg je duidelijke echo-beelden. Als het nodig is, doet de laborant een band (stuwband) om je arm of been. Na het duplex onderzoek Na het onderzoek vegen we de gel weer van je lichaam af. Je mag je weer aankleden. Daarna kun je terug naar huis of naar de afdeling. De uitslag De uitslag krijg je van de dokter, die het duplex onderzoek aanvraagt. Dat gebeurt tijdens de eerstvolgende afspraak. De dokter bespreekt dan met jou en je ouders hoe je bloedvaten er uit zien. Bijwerkingen Bij een duplex onderzoek heb je geen last van bijwerkingen. Door een duplex onderzoek krijg je er dus geen nieuwe klachten bij. Bart (9 jaar): Eerst dacht ik dat het eng was. Maar ik vond het eigenlijk wel grappig. Op het filmpje kon ik mijn bloedvaten zien. Complicaties Zelfs als een onderzoek helemaal goed is gedaan ( volgens het boekje ), kunnen er problemen ontstaan. Zulke problemen noemen we complicaties. Bij een duplex onderzoek is er geen kans op complicaties. Een duplex onderzoek is veilig. Je wordt er niet ziek van. Je klachten worden er ook niet erger door. 12 13
Tips Neem iemand mee naar het onderzoek. Hij of zij kan je helpen als je bang bent of pijn hebt. Hieronder staan meer tips. Bespreek van tevoren wat jij graag wilt. Doe je ogen dicht en probeer aan iets leuks te denken. Misschien vind je het niet prettig om te kijken naar wat er gebeurt tijdens het onderzoek. Neem dan iets mee om je af te leiden. Bijvoorbeeld een knuffel, boek, bellenblaas of je MP3-speler. Bedenk met je ouder een verhaal of maak vakantieplannen. Rustig ademhalen kan helpen als je bang bent of pijn hebt. Diep inademen door je neus, tot drie tellen en dan weer uitblazen. Misschien vind je het fijn om een hand vast te houden. Of om je te laten masseren of zachtjes op je huid te laten kriebelen. Heb je een Pijnpaspoort*? Laat dan zien hoe jij het graag wilt. Heb je ergens last van? Heb je pijn? Of lig je bijvoorbeeld niet goed? Vertel dit dan altijd. Dan kijken we wat we daar aan/tegen kunnen doen. Als je iets wilt weten of iets niet snapt, mag je het altijd vragen. * Het Pijnpaspoort is een klein boekje waarin je kunt opschrijven wat jou helpt als je pijn hebt of bang bent. Je laat het aan de mensen in het ziekenhuis zien als je dat nodig vindt, bijvoorbeeld voordat je een prik krijgt. Zij kunnen dan rekening houden met jouw wensen, zonder dat je het steeds weer hoeft te zeggen. De pedagogisch medewerker kan je hier meer over vertellen. Wil je meer weten? Kijk dan op: www.hetwkz.nl www.umcutrecht.nl www.kindenziekenhuis.nl www.jadokterneedokter.nl Heb je geen Pijnpaspoort*? Bedenk dan van tevoren wat jij wilt. Bijvoorbeeld wel of niet meekijken op het beeldscherm. Bedenk ook alvast wat jou dan helpt. Bijvoorbeeld als ze alles vertellen of juist niet. 14 15
Heb je nog vragen? Schrijf ze op, dan kun je ze niet vergeten. Je kunt ze stellen als je in het ziekenhuis bent. Voor vragen over het duplex onderzoek kun je bellen met de afdeling Radiologie, locatie AZU: 088 75 588 55. Voor andere vragen of advies kun je bellen met een pedagogisch medewerker via het secretariaat Pedagogische Zorg: op maandag, dinsdag en donderdag van 9.00 tot 10.00 uur telefoonnummer 088 75 542 24 Voor ouders: voorbereiding en begeleiding Hoe kunt u uw kind voorbereiden Hieronder staan algemene adviezen. U kunt zelf inschatten wat bij uw kind past. Kies een rustig moment voor de voorbereiding. Bij voorbeeld niet vlak voor het slapen gaan. Zorg dat er tijd is voor uw kind om vragen te stellen. Begin bij jonge kinderen niet te vroeg met voorbereiden. Ze hebben een ander tijdsbesef dan volwassenen. Jonge kinderen leven in het hier en nu. Een paar dagen van tevoren is meestal vroeg genoeg. Zorg wel dat er voldoende tijd is om er nog eens op terug te komen. Herhaling is belangrijk. Bij oudere kinderen kunt u wat eerder beginnen. Laat uw kind de informatie navertellen aan uzelf of aan anderen. Zo merkt u of alles begrepen is. Kies woorden die uw kind begrijpt, vertel zo eenvoudig mogelijk. Sluit aan bij zijn/haar belevingswereld. Vraag wat uw kind al weet over het onderzoek. Leg geen nadruk op nare dingen, maar vertel er wel eerlijk over. Vertel alleen over wat uw kind bewust meemaakt tijdens het onderzoek. Dus over alles wat het ziet, voelt, hoort, ruikt en proeft. 16 17
Hoe kunt u uw kind voorbereiden Schrijf hier je aantekeningen Ga met uw kind mee naar het onderzoek. Of vraag een ander vertrouwd persoon om mee te gaan. Dat geeft steun en veiligheid. U kunt voor afleiding zorgen. Bespreek thuis al hoe u dat het beste kunt doen. Neem lievelingsspeelgoed, een knuffel en/of een (voorlees)boek mee. Wat vertelt u en hoe U mag verwachten dat we tijdens het onderzoek duidelijk vertellen wat er gebeurt. Stel gerust vragen als u of uw kind iets niet begrijpt. Hoe kunt u uw kind begeleiden Een goede voorbereiding zorgt voor minder spanning en onverwachte situaties. Toch kan uw kind zich anders gedragen dan u verwacht of gewend bent. Uw kind kan stil worden, of juist druk, of huilerig. Thuis of tijdens het onderzoek. Geef hier aandacht aan en maak het bespreekbaar. Uw kind voelt zich daardoor gesteund. 18 19
Colofon Divisie Beeld Afdeling Radiologie, locatie AZU (Onderzoek wordt in het AZU gedaan) september 2011, UMC Utrecht KRRN 02.016 20
UMC Utrecht Locatie AZU Heidelberglaan 100 3584 CX Utrecht Tel 088 75 555 55 www.umcutrecht.nl www.hetwkz.nl