DO RESEARCH De Nederlandse handel met Tsjechië en Slowakije Ontwikkeling handelsrelaties sinds toetreding beide landen tot de EU DO Research 9-8-2011
Inleiding en inhoudsopgave Pagina I Profiel Tsjechië en Slowakije 1 A] Kerngegevens B] Recente geschiedenis C] Economie en handel 2 II De Nederlandse handel met Tsjechië en Slowakije 4 III De handelsbalans met Tsjechië en Slowakije 5 IV De handel met Tsjechië en Slowakije naar samenstelling 6 A] De export naar Tsjechië B] De import uit Tsjechië 7 C] De export naar Slowakije 8 D] De import uit Slowakije 9 V Samenvatting en bronnen 10
1 I Profiel Tsjechië en Slowakije Kerngegevens*: Algemeen Tsjechië Slowakije Oppervlakte 78.867 km² 49.035 km² Aantal inwoners** 10,5 miljoen 5,4 miljoen Hoofdstad Praag Bratislava Taal Tsjechisch (95,4%) Slowaaks (83,9%), Hongaars (9,7%) Munteenheid Tsjechische kroon koruna Slowaakse kroon koruna Bevolkingsgroep(en) Tsjechen (90,4%), Moraven (3,7%), Slowaken (2%) Grootste Religie(s) Rooms Katholiek (72%), Protestants (2,5%) EU-lid sinds 1 mei 2004 1 mei 2004 *bron: CIA World Fact Book, ** bron: Eurostat, bevolking per 1-1-2010 Slowaken (85,8%), Hongaren (9,7%), Roma (1,7%) Rooms Katholiek (69%), Protestants (10,8%) Recente geschiedenis Voor de Eerste Wereldoorlog waren Tsjechië en Slowakije onderdeel van de Oostenrijk-Hongarije. Na de val van de Dubbelmonarchie in 1918 ontstond een zelfstandig Tsjecho-Slowakije. In de Tweede Wereldoorlog verloor de republiek echter alweer haar zelfstandigheid toen het werd geannexeerd door Duitsland. Ook de hernieuwde zelfstandigheid van na de Tweede Wereldoorlog bleek van korte duur omdat het land snel onder toenemende Sovjet-Russische invloed kwam. In 1948 werd Tsjecho-Slowakije feitelijk een vazalstaat van de Sovjet-Unie, gedomineerd door de Communistische Partij. Na de val van de Berlijnse Muur in 1989 en het verdwijnen van de Russische greep op Oost- en Midden-Europa werd de Derde Tsjecho- Slowaakse Republiek opgericht. De naam van de staat werd veranderd in Tsjechische en Slowaakse Federatieve Republiek. Men voerde een parlementaire democratie in en voerde economische hervormingen door. De etnische verschillen bleken echter politiek onoverbrugbaar en per 1 januari 1993 splitste Tsjecho-Slowakije zich vreedzaam in de republieken Tsjechië en Slowakije. Op 1 mei 2004 traden Tsjechië en Slowakije, met nog 8 acht andere landen, toe tot de Europese Unie.
2 Economie en handel Tsjechië en Slowakije Kerncijfers Tsjechië 2007 2008 2009 2010 2011 Groei BBP 6,1% 2,5% -4,1% 2,3% 1,7% Inflatie% 2,9% 6,3% 1,0% 1,5% 2,0% Werkloosheid% 5,3% 4,4% 6,7% 7,3% 7,1% Overheidsschuld (%BBP) 29,0% 30,0% 35,4% 39,6% 41,6% Import van goederen (groei p.j.) 15,0% 4,0% -15,5% 19,1% 8,0% Export van goederen (groei p.j.) 15,8% 5,7% -14,6% 19,1% 11,1% Bron: IMF Tussen 2004 en 2010 groeide de Tsjechische export van goederen met ongeveer 54% en de import met 43%. De economische recessie van 2009 had een sterke impact op de handel van Tsjechië. De export van goederen daalde met 14,6%, terwijl de invoerwaarde van goederen kromp met 15,5%. In 2010 herstelden echter zowel de export als de import zich sterk (circa 19%). De economie van Tsjechië laat na de economische krimp van 4,1% in 2009 ook weer een bescheiden groei zien. Volgens cijfers van het Tsjechische bureau voor de Statistiek steeg in het eerste halfjaar van 2011 de export met 14% en de import met 6% ten opzichte van het laatste halfjaar van 2010. De belangrijkste industrieën van Tsjechië zijn onder andere de machinebouw, de ijzer- en staalproductie, automobielindustrie, metaalbewerking, chemische productie, elektronica, bier, glas en keramiek. De belangrijkste exportproducten van Tsjechië (2010) zijn auto s (9,7%), computers (3,7%), auto-onderdelen (2,7%), overige onderdelen (2,5%) en televisieontvangers (2,3%). De naar waarde belangrijkste producten die door Tsjechië worden ingevoerd zijn olie en diverse onderdelen voor de productie van onder meer auto s en computers. Het grootste deel van de handel van Tsjechië heeft plaats met landen van de Europese Unie. Van de totale import kwam in 2010 63,4% uit de overige EU-landen, terwijl 83,9% van de export een bestemming vond binnen de EU. Daarbinnen is Duitsland verreweg de belangrijkste handelspartner van Tsjechië. Belangrijkste Aandeel import Aandeel export handelspartners (2010) Duitsland 25,5% 31,9% Slowakije 5,2% 8,8% China 12,2% 0,9% Polen 6,4% 6,2% Frankrijk 3,3% 5,4% Bron: Tsjechisch Statistisch Bureau
3 Kerncijfers Slowakije 2007 2008 2009 2010 2011 Groei BBP 10,5% 5,8% -4,8% 4,0% 3,8% Inflatie % 1,9% 3,9% 0,9% 0,7% 3,4% Werkloosheid% 11,0% 9,6% 12,1% 14,4% 13,3% Overheidsschuld (%BBP) 29,6% 27,8% 35,4% 42,0% 45,0% Import van goederen (groei p.j.) 8,6% 1,5% -19,5% 19,0% 7,5% Export van goederen (groei p.j.) 15,1% 3,6% -15,2% 18,8% 8,5% Bron: IMF De economie van Slowakije liet tussen 2004 en 2008 mooie groeicijfers zien van boven de 5%. Na de economische krimp van 4,8% in 2009, herstelde het groeicijfer in 2010 zich weer. De groeicijfers liggen boven die van Tsjechië. Wat de handel betreft laat Slowakije in grote lijnen hetzelfde beeld zien als Tsjechië. In de jaren tussen 2004 en 2010 steeg de export met 54% en de import met 40%. Ook hier sloeg de recessie hard toe met een daling van de import van bijna 20% en de export met 15,2%. Net als in Tsjechië herstelde de export en import zich in 2010 met groeicijfers van rond de 19%. Cijfers over het eerste halfjaar van 2011 zijn voor Slowakije nog niet beschikbaar. Gegevens van het Slowaakse bureau voor de Statistiek over de eerste vier maanden van dit jaar laten echter ook hier een verdere stijging van zowel de import als de export zien. De industrie is goed voor ongeveer een derde van het BBP van Slowakije. Het land is een belangrijke exporteur van auto s geworden. Onderdelen voor de productie van verschillende soorten apparaten en machines en brandstoffen zijn andere belangrijke handelsproducten. De andere landen binnen de Europese Unie zijn de belangrijkste handelspartners van Slowakije. In 2010 ging in totaal circa 85,4% van de Slowaakse export naar andere EU-landen en kwam hier ook 64,6% van de totale import vandaan. Belangrijkste Aandeel in import Belangrijkste Aandeel in export importlanden* exportlanden* Duitsland 16,9% Duitsland 20,1% Tsjechië 12,3% Tsjechië 12,9% Rusland 9,0% Frankrijk 7,8% China 5,8% Polen 7,2% Hongarije 5,3% Hongarije 6,3% * cijfers 2009, bron: Atradius
4 I De Nederlandse handel met Tsjechië en Slowakije De Nederlandse handel met Tsjechië en Slowakije is na de toetreding van beide landen tot de Europese Unie in mei 2004 sterk gegroeid. Terwijl de totale handel van Nederland met het buitenland in die periode een groei liet zien van 44%, groeide de handel met Tsjechië en Slowakije met respectievelijk 148% en 147%. Ontwikkeling Nederlandse handel, 2004-2010 (2004=100) Nederlandse handel totaal Tsjechie Slowakije 100 100 226 211 149 120 207 179 151 129 100 110 127 138 149 247 202 248 192 123 144 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 *, bewerking DO Research Zowel de import als de export naar beide landen lieten een sterke groei zien. Wel is bij beide landen een verschil te zien naar de richting van de handel. Zo groeide de export vanuit Nederland naar Tsjechië in de periode 2004 tot en met 2010 met 123% en de import met 185%. De export naar Slowakije groeide in dezelfde periode met 171% en de import met 128%. De export naar Slowakije en de import uit Tsjechië lieten dus de snelste groei zien. De totale handel met Tsjechië bedroeg in 2010 circa 9,8 mrd. Daarmee is de handel met Tsjechië naar waarde vier keer zo groot als die met Slowakije, die in 2010 uitkwam op 2,4 mrd. De totale handel met Tsjechië is goed voor een aandeel van 1,5% in de totale handel van Nederland. Voor Slowakije ligt dat cijfer op 0,4. Beide landen samen hebben een aandeel van 1,9% in de Nederlandse handel. Ook hieruit blijkt het toenemende belang van beide landen voor Nederland want in 2004 waren beide landen goed voor slechts 1% van de Nederlandse handel. Omgekeerd is Nederland voor Tsjechië goed voor 3,5% van de handel en voor Slowakije ligt dat cijfer op 2,5%.
Handelsstromen 2010 (in mrd) % Nederland totaal Export naar Tsjechië 5,3 1,6 Import uit Tsjechië 4,5 1,5 Totale handel met Tsjechië 9,8 1,5 Export naar Slowakije 1,2 0,4 Import uit Slowakije 1,2 0,4 Totale handel met Slowakije 2,4 0,4 Export naar beide landen 6,5 1,9 Import uit beide landen 5,7 1,9 Totale handel met beide landen 12,3 1,9, bewerking DO Research 5 III De handelsbalans met Tsjechië en Slowakije De handelsbalans van Nederland met Tsjechië is al jaren positief. In de periode voor de kredietcrisis liep het Nederlandse handelsoverschot zelfs fors op tot een piek van ruim 2,6 mrd in 2007. Daarna nam het weer snel af en in 2010 werd ongeveer hetzelfde niveau bereikt als in 2004. De omvang van het handelsoverschot komt overeen met circa 8% van de totale handel van Nederland met Tsjechië. 3.000.000 Handelsbalans met Tsjechië en Slowakije 2.500.000 2.000.000 1.500.000 1.000.000 500.000 Tsjechië Slowakije - -500.000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 * -1.000.000 Met Slowakije heeft Nederland juist een handelstekort, al is deze naar omvang zeer gering. Hier liep het tekort in de jaren voor het uitbreken van de kredietcrisis op terwijl het in de jaren daarna weer afnam. In 2010 bedroeg het handelstekort slechts 30 mln. Dat is 1,2% van de totale handel van Nederland met Slowakije.
6 IV De handel met Tsjechië en Slowakije naar samenstelling A] De export naar Tsjechië De Nederlandse export naar Tsjechië bestaat voor meer dan 60% uit machines. Hiermee was in 2010 een bedrag gemoeid van circa 3,3 mrd. Nederlands export naar Tsjechië, 2010 8% 7% 8% 11% 4% 62% Machines en vervoermaterieel Chemische producten Voeding en levende dieren Diverse gefabriceerde goederen Fabrikaten Grondstoffen (niet eetbaar) Wanneer we de export naar Tsjechië onderverdelen naar de meest relevante goederengroepen blijkt dat computers, printers en bijbehorende onderdelen het meest worden uitgevoerd. In 2010 was hier bijna 2 mrd mee gemoeid. Vooral onderdelen behorende bij computers en printers, die bijna een kwart van de totale uitvoer uitmaken, doen het goed. Tsjechië is hiermee de belangrijkste afnemer van deze onderdelen (20% van de totale export van Nederland). Goederengroep Uitvoerwaarde Aandeel in export 2010 (x 1.000) Elektronische assemblages van 1.263.575 23,9% computers e.d. Computers e.d. 491.280 9,3% Delen voor accu s e.d. 241.356 4,6% Delen van telefoontoestellen 141.363 2,7% Elektr. assemblages kopieerapparaten e.d. 118.498 2,2%
7 B] De import uit Tsjechië De Nederlandse import is naar goederencategorie relatief eenzijdig. Deze bestaat voor bijna 80% uit machines en vervoermaterieel. Hiermee was in 2010 een bedrag gemoeid van ruim 3,5 mrd. Dat is een stijging van ruim 200% ten opzichte van de invoerwaarde in 2004. Nederlands import uit Tsjechië, 2010 2% 2% 1% Machines en vervoermaterieel 7% Fabrikaten 9% Diverse gefabriceerde goederen Chemische producten 79% Voeding en levende dieren Grondstoffen (niet eetbaar) Binnen de categorie machines en vervoermaterieel zijn toestellen voor telecommunicatie en auto s het belangrijkst. Voor beide productgroepen staat Tsjechië in de top-5 van belangrijkste leveranciers. Met een aandeel van 8,3% is Tsjechië bij telecommunicatie goed voor een vierde plaats. Goederengroep Invoerwaarde 2010 Aandeel in import (x 1.000) Delen van telefoontoestellen 1.070.643 23,8% Computers e.d. 693.340 15,4% Auto s 424.676 9,5% Elektr. Assemblages voor 208.085 4,6% computers e.d. cd-spelers, telefoonbeantwoorders 153.596 3,4% Uit Tsjechië werden in 2010 ruim 51.000 nieuwe personenauto s ingevoerd. Dit is bijna een verdubbeling ten opzichte van 2009. Met dit aantal staat Tsjechië op de vijfde plaats van de belangrijkste autoleveranciers. Dit komt door de invoer van de kleine auto s Toyota Aygo, Citroën C1 en Peugeot 107 die sinds 2005 in dezelfde fabriek in het Tsjechische Kolin worden gefabriceerd.
8 C] De export naar Slowakije De Nederlandse uitvoer naar Slowakije bestaat voor ruim 40% uit machines. Daarnaast bestaat 40 procent van de export uit chemie, voeding en fabrikaten. Grondstoffen hebben een bescheiden aandeel in de export naar Slowakije. Ten opzichte van 2004 nam de export van dierlijke en plantaardige oliën (+700%), minerale brandstoffen (+450%) en dranken en tabak (+319%) het snelst toe. In absolute termen is het aandeel van deze categorieën echter relatief beperkt. Nederlands export naar Slowakije, 2010 5% 1% 13% 10% 14% 16% 41% Machines en vervoermaterieel Chemische producten Fabrikaten Diverse gefabriceerde goederen Voeding en levende dieren Grondstoffen (niet eetbaar) Dierlijke en plantaardige oliën Vooral computers, printers, telecommunicatietoestellen, printers en andere elektrische apparaten vinden hun weg naar Slowakije. De export van computers nam in 2010 met 53% toe ten opzichte van het jaar daarvoor. Ook de export van (delen van) telefoontoestellen steeg met 40% ten opzichte van 2009 maar de exportwaarde daarvan ligt nog wel onder die van de jaren 2007 en 2008. Goederengroep Uitvoerwaarde 2010 (x 1.000) Aandeel in export Computers e.d. 56.613 4,7% Elektr. assemblages 50.822 4,2% kopieerapparaten e.d. Delen van telefoontoestellen 38.900 3,2% Elektronische assemblages van 38.758 3,2% computers e.d. Printers 34.716 2,9%
9 D] De invoer uit Slowakije De Nederlandse invoer uit Slowakije bestond in 2010 voor meer dan 80% uit machines en vervoermaterieel. Vooral telecommunicatie en auto s zijn belangrijke importproducten. De invoer van deze groep goederen steeg sinds 2004 met 161% tot een waarde van ruim 1 mrd in 2010. De invoer van chemische producten nam met 67% toe. Nederlands import uit Slowakije, 2010 3% 2% 2% 1% 9% 83% Machines en vervoermaterieel Fabrikaten Diverse gefabriceerde goederen Voeding en levende dieren Chemische producten Grondstoffen (niet eetbaar) Belangrijkste invoerproduct zijn televisieontvangtoestellen. De invoerwaarde daarvan bedroeg in 2010 bijna 600 mln. Dat is 13% van de totale Nederlandse import van deze goederengroep. Tevens werden er ruim 15.000 nieuwe personenauto s ingevoerd. Dit is bijna een verdubbeling ten opzichte van 2009. Sinds 2004 is het aantal ingevoerde auto s verzesvoudigd. De invoer van grondstoffen, brandstoffen en plantaardige oliën nam echter af in de afgelopen jaren. Goederengroep Invoerwaarde 2010 Aandeel in import (x 1.000) Televisies 584.961 47,1% Auto s 201.893 16,2% Airbags 35.064 2,8% Gewalste platte producten van ijzer 27.800 2,2% cd-spelers, telefoonbeantwoorders 25.918 2,1%
10 V Samenvatting De Nederlandse handel met Tsjechië en Slowakije is na de toetreding van beide landen tot de Europese Unie in mei 2004 sterk gegroeid. Terwijl de totale handel van Nederland met het buitenland in die periode een groei liet zien van 44%, groeide de handel met Tsjechië en Slowakije met respectievelijk 148% en 147%. Zowel de import uit als de export naar beide landen liet een sterke groei zien. Naar land liet de export naar Slowakije en de import uit Tsjechië de snelste groei zien. Naar waarde is de handel met Tsjechië vier keer zo groot als die met Slowakije. Relatief gezien is het aandeel van beide landen in de totale handel van Nederland met het buitenland verdubbeld van 1% in 2004 naar bijna 2% in 2010 (Tsjechië 1,5% en Slowakije 0,4%). Omgekeerd is Nederland voor Tsjechië goed voor 3,5% van de handel en voor Slowakije ligt dat cijfer op 2,5%. Bronnen artikelen en data: Atradius Country Report, Slovak Republic February 2011 (www.atradius.nl) CBS - Tsjechië: aandeel in handel 1,4% - 1 juni 2011 (cbs.nl) CBS Slowakije: in- en uitvoer nagenoeg even groot 12 mei 2011 (cbs.nl) CBS Statline database (statline.cbs.nl) CIA World Factbook Czech Republic and Slovakia (www.cia.gov) Eurostat database (ec.europa.eu/eurostat) IMF World Economic Outlook Database April 2011 (www.imf.org) Slowaaks Statistisch Bureau (portal.statistics.sk) Tsjechisch Statistisch Bureau (www.czso.cz) Wikipedia (www.wikipedia.nl)