Gezamenlijk medisch consult

Gezamenlijk medisch consult

Gezamenlijk medisch consult Een praktische handleiding Femke Seesing en Ilse Raats Bohn Stafleu van Loghum Houten 2009

Ó 2009 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 978 90 313 7243 0 NUR 870 Ontwerp omslag: Bottenheft Ontwerp binnenwerk: TEFF.nl Automatische opmaak: Pre Press Media Groep, Zeist Tekstredactie en interviews: H. Haakman, Utrecht Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

Inhoud Over de auteurs 9 Over het CBO 1 0 Woord vooraf 1 1 deel i 13 algemeen 15 1 Een nieuwe manier van consultvoering 1 7 1.1 Inleiding 1 7 1.2 Introductie in Amerika 1 8 1.3 Reacties in Nederland 1 9 1.4 Pilot en implementatie 1 9 2 Beschrijving van het gezamenlijk medisch consult 2 1 2.1 Inleiding 2 1 2.2 Verschillen met bestaande consultvormen 2 2 2.3 Voordelen 2 3 2.4 Nadelen 2 6 3 Betekenis voor de gezondheidszorg 2 7 3.1 Inleiding 2 7 3.2 Zelfmanagement 2 7 3.3 Rol van psychosociale aspecten in behandelingen 28 3.4 Gezondheidszorg als aantrekkelijke werkkring 2 9 3.5 Tijd met de arts versus efficiëntie 29

6 Gezamenlijk medisch consult deel ii 33 uitvoering 35 4 Algemene voorbereiding 3 7 4.1 Inleiding 3 7 4.2 Ontwerp 3 8 4.3 Frequentie 3 8 4.4 Juridische aspecten 3 8 4.5 Financiële aspecten 4 1 4.6 Succesfactoren 4 2 5 Ruimte 43 5.1 Inleiding 4 3 5.2 Opstelling 4 3 5.3 Audiovisuele hulpmiddelen 4 8 5.4 Praktische zaken 4 8 6 Patiënten informeren 49 6.1 Inleiding 4 9 6.2 Communicatieplan 5 0 6.3 Persoonlijke benadering 5 0 6.4 Opbellen 5 1 6.5 Brief 52 6.6 Folder 5 2 6.7 Poster 5 2 6.8 Website 5 2 6.9 Informatiekrant of nieuwsbrief 52 6.10 Open dag 5 3 7 Samenstelling team en rolverdeling 5 4 7.1 Inleiding 5 4 7.2 Zorgverlener 5 4 7.3 Groepsbegeleider 5 5 7.4 Verpleegkundige en doktersassistente 5 6 7.5 Stafmedewerker en kwaliteitsfunctionaris 5 6 8 Samenstelling patiëntengroep 57 8.1 Inleiding 5 7 8.2 Variatie binnen de groep 5 7 8.3 Groepsgrootte 5 8 8.4 Partners en begeleiders 58

Inhoud 7 8.5 Kinderen als patiënt 59 8.6 Ongeschikte patiënten 59 9 Lichamelijk onderzoek 6 0 9.1 Inleiding 6 0 9.2 Voorafgaand aan het GMC 6 0 9.3 In de groep 6 1 9.4 Aparte ruimte 6 1 10 Verloop consult 6 2 10.1 Inleiding 6 2 10.2 Afspraak 6 2 10.3 Aanmelding 6 2 10.4 Entree 62 10.5 Aanvang 64 10.6 Interactie tussen patiënten 66 10.7 Interactie stimuleren 6 6 10.8 Tijdsbewaking 6 6 10.9 Afronding per patiënt 67 10.10 Afsluiting 6 7 11 Evaluatie 6 8 11.1 Inleiding 6 8 11.2 Groepsconsultteam 6 8 11.3 Patiënten 68 deel iii 71 praktijkervaringen 73 12 Ervaringen van zorgverleners 7 5 12.1 Inleiding 7 5 12.2 Stand van zaken in Nederland 7 5 12.3 Verwachtingen van zorgverleners 7 6 12.4 Informatie 76 12.5 Voordelen voor zorgverleners 7 7 12.6 Nadelen voor zorgverleners 7 7 13 Ervaringen van patiënten 79 13.1 Inleiding 7 9 13.2 Verwachtingen van patiënten 79 13.3 Informatie 79

8 Gezamenlijk medisch consult 13.4 Communicatie 8 0 13.5 Tijdsinvestering 80 13.6 Meerwaarde voor partners 8 1 14 Ervaringen per specialisme 83 14.1 Inleiding 8 3 14.2 Kindergeneeskunde 8 3 14.3 Infectiegeneeskunde 8 5 14.4 Orthopedie 8 5 14.5 Interne geneeskunde 86 14.6 Reumatologie 8 7 14.7 Gynaecologie 8 8 14.8 Urologie 9 0 14.9 Dermatologie 9 0 14.10 Maag-darm-leverziekten 9 1 14.11 Huisartsen 9 1 14.12 Neurologie 9 2 Literatuur 9 5 Bijlage 96 Register 98

Over de auteurs Drs. Femke Seesing studeerde gezondheidswetenschappen in Maastricht, werkte enkele jaren als stafmedewerker kwaliteit bij UMC Utrecht en is sinds 2004 adviseur bij het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO. Vanuit deze functie werkte zij mee aan diverse implementatieprojecten, zoals Werken zonder wachtlijst, Doorbraakproject mammacarcinoom en Sneller beter. In 2005 was zij betrokken bij de introductie van het gezamenlijk medisch consult in Nederland. Sindsdien is zij als projectleider verantwoordelijk voor GMC-trainingen en de verspreiding ervan in de Nederlandse gezondheidszorg. Daarnaast werkt zij sinds 2008 aan een promotieonderzoek naar de effecten van gezamenlijke medische consulten voor patiënten met neuromusculaire aandoeningen in UMC St Radboud te Nijmegen. Dr. Ilse Raats studeerde medische biologie in Utrecht en promoveerde in 1999 aan de Radboud Universiteit Nijmegen op de rol van heparansulfaat bij het ontstaan van proteïnurie. Vervolgens werkte zij als medical information manager bij GlaxoSmithKline te Zeist en als voorlichter bij de National Society for Epilepsy te Cambridge. Sinds 2003 is zij adviseur bij het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO. Vanuit deze functie is zij betrokken bij projecten op het gebied van richtlijnontwikkeling en implementatie, zoals voor reumatoïde artritis, pijn bij kanker en het obstructieve slaapapneusyndroom. Daarnaast houdt zij zich bezig met patiëntgerichtheid, zoals patiëntenparticipatie bij richtlijnontwikkeling en verbeterprojecten en de ontwikkeling van voorlichtingsmateriaal op basis van richtlijnen. Tevens verzorgt zij trainingen voor zowel professionals als patiënten op het gebied van evidence-based richtlijnontwikkeling. Sinds 2006 is zij betrokken bij het opzetten en uitvoeren van GMC-trainingen en de verspreiding ervan in Nederland.

10 Gezamenlijk medisch consult Over het CBO Het Kwaliteitsinstituut voor de gezondheidszorg CBO zet zich in voor het verbeteren van de kwaliteit van zorg. Het CBO overbrugt de kloof van kennis naar implementatie. Als (inter)nationaal expertise- en innovatiecentrum op het gebied van kwaliteit van zorg streeft het CBO naar samenhang tussen beleid, onderzoek en praktijk. Belangrijk is het vertalen van (nieuwe) kennis naar de praktijk en het signaleren van nieuwe ontwikkelingen. Daarnaast beschikt het instituut over waardevolle netwerken. Het CBO hecht grote waarde aan haar onafhankelijkheid. CBO ers werken op integere wijze met opdrachtgevers samen, los van eigen belang of een bepaald groepsbelang. Het CBO gaat creatief, deskundig en ondernemend om met de kennis die in huis is en beschouwt zichzelf als makelaar : het instituut legt een verbinding tussen alles wat speelt op het gebied van kwaliteit in de zorg. Het CBO gelooft in samenwerking in tijden van marktwerking.

Woord vooraf Met acht mensen tegelijk naar de dokter, kan dat? Willen patiënten dat wel? En waarom zou men dat eigenlijk doen? In 2005 maakten enkele medewerkers van het Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg CBO tijdens een Amerikaans congres kennis met medisch psycholoog Ed Noffsinger. Hij vertelde over een innovatieve manier van zorgverlening: het gezamenlijk medisch consult. De CBO-collega s waren direct enthousiast omdat ze dit zagen als een mogelijkheid om de zorg op de polikliniek te optimaliseren. Een paar maanden later deelde Ed Noffsinger zijn ervaringen met Nederlandse zorgverleners. Daarop ging een pilotproject van start om na te gaan of het mogelijk was om het gezamenlijk medisch consult te introduceren in de Nederlandse gezondheidszorg. Inmiddels zijn we vier jaar verder en hebben gezamenlijke medische consulten ofwel GMC s hier een vaste plek verworven. Op diverse plaatsen worden de effecten van deze nieuwe consultvorm wetenschappelijk onderzocht. Tijdens de trainingen en contacten met zorgverleners merken wij steeds dat het aanvankelijk spannend is om een groep patiënten tegelijk te gaan zien. Maar als men de drempel eenmaal over is en het eerste GMC heeft plaatsgevonden, zijn de teams doorgaans heel enthousiast en krijgen zij positieve feedback van patiënten en collega s. Dit stimuleert zowel hen als ons om door te gaan met de verdere ontwikkeling van het concept. Deze handleiding wil geïnteresseerden informatie geven over wat een GMC inhoudt en tevens waarmee het niet verward moet worden. Ook wordt toegelicht wat de betekenis kan zijn voor de Nederlandse gezondheidszorg. Daarnaast is dit boek een praktische handleiding voor teams die GMC s willen opzetten in hun eigen praktijk en worden voorbeelden gegeven van de benodigde documenten. Tot slot wordt besproken wat het GMC kan opleveren en voor welke patiëntengroepen het geschikt kan zijn. Ten slotte willen wij Ed Noffsinger hartelijk bedanken voor zijn bijdrage aan de introductie van het GMC in Nederland en voor zijn

12 Gezamenlijk medisch consult aanstekelijke enthousiasme. Onze dank gaat ook uit naar de pioniers van het eerste uur, die met ons de sprong in het diepe wilden wagen en later een bijdrage leverden aan het enthousiasmeren van nieuwe teams. Zonder hen was de succesvolle verspreiding van dit concept niet gelukt. Wij wensen u veel leesplezier! Femke Seesing en Ilse Raats N.B. In dit boek wordt steeds gesproken over de arts als zorgverlener. De ervaring leert echter dat ook andere zorgverleners, zoals nurse practitioners, verpleegkundigen en diëtisten groepsconsulten aanbieden. Wanneer dus wordt gesproken over arts, dan worden ook deze andere zorgverleners bedoeld.