Regioanalyse Verpleging & Verzorging December 2017
Inleiding & leeswijzer Voor u ligt de regioanalyse van de regio Zilveren Kruis startte in 2016 met regioanalyses om meer inzage te krijgen in de regionale ontwikkelingen in vraag en aanbod binnen de Wlz. We hebben hiervoor de binnen Zilveren Kruis beschikbare gegevens opgenomen in de regionale paragraaf bij ons zorginkoopbeleid 2017. Aan de hand van deze regioparagraaf zijn wij in gesprek gegaan met de zorgaanbieders en andere stakeholders in de regio om ons beeld van de regio aan te vullen. Begin dit jaar heeft Zilveren Kruis opnieuw kwantitatieve bijlages opgesteld. Deze kwantitatieve bijlages zijn op onze website geplaatst en bevatten vernieuwde gegevens ten opzichte van 2016. Ook naar aanleiding van de nieuwe gegevens zijn we het gesprek aangegaan met de zorgaanbieders en andere stakeholders in de regio. Wij vinden dat een duidelijk beeld van de regio bijdraagt aan het samen vormgeven van een nog beter aanbod voor klanten. We zijn dan ook enthousiast over de gesprekken die we hebben gevoerd en de informatie die we daar hebben opgehaald. De regioanalyse die voor u ligt is het product van onze gesprekken met het veld in brede zin en over de kwantitatieve bijlages in het bijzonder. Waar mogelijk hebben we ook onze laatste inzichten meegenomen, ook al zijn deze nog niet (altijd) zichtbaar in de cijfers van de regioanalyse. V&V Regio We zetten het gesprek graag voort Deze regioanalyse geeft een nadere duiding van de gegevens die we op dit moment hebben en de trends die we daarin samen met het veld waarnemen. Tegelijkertijd brengen we in deze analyse accenten aan op die zaken en/of issues die volgens ons landelijk of in de regio aandacht behoeven. We pretenderen met de regioanalyse niet volledig te zijn. We zien de regioanalyse vooral als instrument om een goed beeld van de regio te krijgen, stakeholders te informeren en veranderingen in gang te zetten. Onze inkoopsystematiek is persoonsvolgend, dat vraagt er juist om dat we met elkaar na blijven denken over wat klanten ook op langere termijn gaan vragen. Ook geeft het gelegenheid om met elkaar te bespreken en verkennen wat de kansen zijn in domotica en innovatie. Op deze manier spannen we ons samen in om het aanbod beter op de vraag te laten aansluiten. Dit is dan ook geen eindnotitie, maar onderdeel van de continue dialoog die we voeren. Dit document bestaat uit 3 delen Naast deze algemene toelichting waarin we kort aangeven wat de doelstelling van het document is en hoe het tot stand is gekomen, bestaat deze publicatie uit: - Verpleging & Verzorging (V&V) Algemeen: hierin beschrijven we de algemene trends die we zien en opgehaald hebben en die gelden voor de V&V in alle regio s van Zilveren Kruis. - V&V Regio : hierin geven we een nadere toelichting op de kwantitatieve bijlage van de specifieke regio. Aanvullend op deze regioanalyse staan de kwantitatieve bijlages op onze website. In deze bijlages vindt u de kwantitatieve gegevens die ten grondslag liggen aan deze regioanalyse. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 2
Regioanalyse Verpleging & Verzorging algemeen In dit deel beschrijven we een aantal trends die we in alle regioanalyses en in gesprekken met stakeholders tegen zijn gekomen. Het aantal kwetsbare ouderen stijgt snel De komende jaren zal het aantal kwetsbare ouderen snel stijgen. Daarmee zal naar verwachting ook een steeds groter aandeel van de bevolking een beroep doen op de Wlz. De verwachting is dan ook dat de vraag naar geschikte (verblijfs-)plekken zal toenemen, maar ook de vraag naar geclusterd wonen of andere geschikte woonconcepten. De invulling van wonen, zorg, ondersteuning en welzijn is belangrijk. Zilveren Kruis is en blijft graag in gesprek met zorgaanbieders en andere stakeholders om passende oplossingen te zoeken voor deze stijgende zorgvraag. Mogelijkheden voor Wlz-zorg thuis Het overgrote deel van de gebruikers van de Wlz, krijgt de zorg in intramurale vorm geleverd. Wij vragen ons af of er in de praktijk voldoende mogelijkheden zijn om Wlz-zorg thuis te ontvangen door middel van een Volledig Pakket Thuis (VPT) of Modulair Pakket Thuis (MPT). We gaan graag in gesprek om tegemoet te komen aan de wensen van klanten die Wlz-zorg thuis willen ontvangen en te kijken wat hiervoor nodig is. Arbeidsmarktproblematiek In algemene zin geldt dat door de vergrijzing en de verbeterde medische zorg de vraag naar medewerkers in de zorg toeneemt. Vooral als het gaat om de meer verzorgende en verpleegkundige functies vissen de ouderenzorg, ziekenhuizen en de gehandicaptenzorg in dezelfde vijver als het gaat om goed personeel. Bovendien is de zorgvraag van Wlzklanten zwaarder dan voorheen. Dat vraagt om goed gekwalificeerd personeel. Maar, het is niet alleen moeilijk om nieuwe medewerkers te vinden; ook huidige medewerkers behouden is lastig. Alleen door een gezamenlijke regionale aanpak met onder andere zorgstellingen en onderwijsinstellingen kan gewerkt worden aan een oplossing van dit probleem. Soepele overgangen realiseren voor klanten Op het snijvlak tussen de domeinen Wlz, Zvw en Wmo ontstaan soms grensvlakdiscussies. De klant kan hiervan nadeel ondervinden (denk bijvoorbeeld aan de eigen bijdrage voor MPT, maar niet voor wijkverpleging, terwijl het in principe gaat om dezelfde zorg). Door het gesprek te voeren met stakeholders in de regio (onder andere met deze regioanalyse) willen we bijdragen aan soepelere overgangen voor klanten wanneer zij van Wmo/Zvw naar Wlz overgaan. Het vinden van plekken voor klanten met een complexe zorgvraag is soms lastig Voor specifieke groepen V&V-klanten (Korsakov, Niet Aangeboren Hersenletsel, GGZproblematiek) is het regelmatig een uitdaging om een geschikte (verblijfs-)plek te vinden. De klanten die nieuw instromen hebben een steeds complexere zorgvraag, die niet altijd past bij bestaande klanten van een locatie of afdelingen. De plekken die vrij komen zijn vaak niet passend voor deze doelgroep. Om de zorg aan klanten met een complexere zorgvraag vorm te geven, is gekwalificeerd personeel nodig, wat niet altijd beschikbaar is. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 3
Dubbelproblematiek GGZ/V&V We zien steeds vaker ouderen met chronische psychiatrische verpleeghuiszorg, naast hun psycho-geriatrische en/of somatische zorgvraag. Zij vragen om een meer specialistische aanpak in samenwerking met de GGZ. Deze samenwerking komt langzaam op gang, maar moet nog verder vorm gegeven worden om de zorgvraag van deze klantgroep goed in te kunnen (blijven) vullen. Zilveren Kruis onderzoekt samen met diverse zorgaanbieders, die zorg leveren aan deze doelgroep, hoe de kwaliteit van het zorgaanbod aan deze klanten verder verbeterd kan worden. Op basis van de uitkomsten van dit onderzoek willen we ook de keuze-informatie aan klanten verrijken. De verblijfsduur van V&V-klanten blijft de laatste jaren gelijk Zilveren Kruis deed onderzoek naar de verblijfsduur van V&V-klanten in intramurale instellingen. Uit onze declaratie-data blijkt dat de verblijfsduur van deze klanten in de afgelopen jaren gelijk is gebleven. Klanten verblijven gemiddeld zo n 20 maanden in een intramurale setting (ZZP VV4 en hoger). Zilveren Kruis wil een toekomstbestendig inkoopbeleid voeren en gaat daarom graag in gesprek met de zorgaanbieders om de impact van deze conclusies rond de verblijfsduur op hun bedrijfsvoering en in de regio te bespreken. De informatie hierover vindt u op onze website bij de kwantitatieve bijlages en in deze regioanalyse. De vraag naar zorg in Persoons Gebonden Budget (PGB) stijgt Het aantal aanvragen voor een PGB is in 2016 en 2017 sterk gestegen. Het PGB wordt met name ingezet door klanten die informele zorg willen inzetten of sterk eigen regie willen houden. Ook speelt mee dat klanten voor de dagbesteding in PGB meer flexibiliteit zien. Er zijn verder geen duidelijke redenen aan te wijzen die de stijging op PGB verklaren. In deze trend zien wij als zorgkantoor de uitdaging voor zorgaanbieders om vergelijkbare zorg in Zorg in Natura mogelijk te maken. Wij gaan graag de dialoog aan over wat er nodig is om dit te realiseren. De wachtlijsten binnen de Verpleging & Verzorging zijn beperkt Binnen de regio s van Zilveren Kruis zijn in algemene zin voor de V&V geen grote wachtlijsten. Uiteraard kan dat voor bepaalde specifieke zorgvragers en woonlocaties anders zijn. Het aantal klanten dat langer dan de Treeknorm wacht op Wlz-zorg op korte termijn (actief wachtenden) is klein. Hierbij realiseren wij ons wel dat de wachtlijsten van het zorgkantoor (iwlz) en zorgaanbieders (interne wachtlijsten) verschillende werkelijkheden zijn. Wij kunnen op basis van onze gegevens alleen stellen dat er slechts een aantal klanten wacht op zorg. Cijfers over hoeveel klanten op de best passende of meeste gewenste plek wachten, heeft het zorgkantoor niet. Wij willen hier graag meer zicht op krijgen en vragen er landelijk aandacht voor om dit (in systemen) te faciliteren. Er liggen kansen op het gebied van domotica en innovatie We zien mooie initiatieven bij zorgaanbieders waarbij domotica en innovatie bijdragen aan het versterken van de eigen regie van de klant. Het is geweldig dat bepaalde groepen klanten nu vaker zelf kunnen kiezen wanneer en waarbij zij ondersteuning nodig hebben. Het vergroten van het zelf kunnen doen is waardevol en draagt bij aan een zo gewoon mogelijk leven. Wij denken dat door innovatie en domotica er binnen de Verpleging & Verzorging mogelijkheden liggen, om ook de eerder genoemde arbeidsmarkt en huisvestingsproblematiek te verzachten. Zorg blijft mensenwerk. Laten we met een nieuwe blik en gezond verstand samen komen tot creatieve oplossingen die bijdragen aan de zorg aan klanten binnen de sector. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 4
Regioanalyse Over de regio De zorgkantoorregio is een uitgestrekt gebied met vooral veel plattelandsgebieden (Vechtdal, de Veluwe, kop van Overijssel en de regio rondom ) en de stad in het midden. De regio bestaat uit 15 gemeenten, die samenwerken binnen WMO regio s Noord Veluwe en IJsselland. Daarnaast bestaat er een intensieve samenwerking tussen de gemeenten Ommen en Hardenberg. Kenmerken regionale bevolking Binnen de zorgkantoorregio verschilt het vergrijzingspercentage behoorlijk (= de toename van het aantal 80+ ersplussers van 2017 richting 2025). Dat varieert van 21,3% in de gemeente tot 38,4% in de gemeente Zwartewaterland. Gemiddeld in de regio stijgt het aantal 80+ ers in de periode van 2017 tot 2025 met 28,7%, landelijk is dat 25,1% (Primos, 2017). Het overgrote deel van de inwoners in de regio behoort qua sociaal economische status tot de zogenoemde middengroep. Ten opzichte van het landelijk beeld is het aandeel hoge SES en het aandeel lage SES lager dan gemiddeld. De regio toont qua leeftijdsopbouw grote overeenkomsten met het landelijk beeld. Tabel 1: Cijfers over, opgehaald uit kwantitatieve bijlage Aantal inwoners 546.000 Bevolkingsdichtheid 841 per km 2 Percentage inwoners van 80 jaar en ouder 4% Aantal 80+ ers met ZZP 4 en hoger 3228 Aandeel lage SES 7% Aantal klanten in zorg 3952 Aandeel midden SES 86% Aantal gecontracteerde Wlz locaties 139 Aandeel hoge SES 7% Zorgvraag per 1000 80+ ers 149 (waarvan 138 verzilverd) Wlz-zorg in de regio Het Wlz gebruik in de zorgkantoorregio ligt ongeveer op het landelijk gemiddeld. In zijn er 138 gebruikers per 1000 80+ ers ten opzichte van het gemiddelde van 135 gebruikers. Er zit wel een groot verschil tussen het gebruik per gemeente. In Staphorst zijn er 88 Wlz gebruikers per 1000 80+ ers, maar in de gemeente Elburg zijn dit er 182. Uit de uitvraag aan zorgaanbieders in januari 2017 bleek dat op het peilmoment (november 2016) 3665 klanten intramurale zorg ontvingen in 1 van de 139 locaties binnen de zorgkantoorregio. Uit tabel 1 blijkt dat ca. 76% van de klanten Wlz zorg in intramurale vorm geleverd krijgt. Daarnaast ontvingen op dat moment 287 klanten VPT zorg (ruim 7%). Van alle zorguitgaven in de Wlz in de regio wordt ongeveer 88% uitgegeven aan intramurale zorg (Zorgkosten Zilveren Kruis Zorgkantoor; 2017). Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 5
10,5% 7,1% V&V 2017-06 4,4% Intramuraal MPT VPT PGB 78,0% Figuur 1: Geleverde zorg in in juni 2017 uitgedrukt in leveringsvormen ten opzichte van alle zorgkantoorregio s. Regionale ontwikkelingen Wij merken regelmatig dat (vertegenwoordigers van) klanten op zoek zijn naar gespecialiseerd zorgaanbod. We krijgen bijvoorbeeld vragen over zorg aan klanten met Korsakov, NAH (niet-aangeboren hersenletsel), ernstige gedragsproblemen en Huntington. Verschillende zorgaanbieders in de regio leveren ook deze zorg, maar we merken dat een goed overzicht ontbreekt. Daarnaast doen verschillende gemeenten in de regio onderzoek naar de (toekomstige) vraag van de inwoners naar Wonen, Welzijn en Zorg. Ook zorgaanbieders zijn met deze vraag bezig, al dan niet in combinatie met huisvestingsplannen. Verder merken we aan de bezetting van de crisisbedden, ELV bedden en door de gesprekken met verschillende zorgaanbieders en huisartsen, dat er behoefte bestaat aan tijdelijke opvangmogelijkheden. Regelmatig is er tijdelijke opvang nodig omdat het systeem rond de klant plotseling wegvalt of omdat de zorg in de thuissituatie toch ineens te zwaar wordt. Arbeidsmarktproblematiek In de gehele regio kampen zorgaanbieders met arbeidsproblematiek. Het is lastig om voldoende geschikt/opgeleid personeel te krijgen. Op verschillende plekken in de regio zijn zorgaanbieders in gesprek met scholen om het imago van de sector te verbeteren en om de inhoud van de opleiding beter te laten aansluiten op de praktijk. Conclusies, plannen en aandachtspunten voor 2018 Uit bovenstaande informatie blijkt dat de Wlz-zorg nog niet optimaal over de regio verspreid is. In gesprekken met zorgaanbieders en gemeenten merken we vaak dat er nog onvoldoende bekend is of en in welke mate inwoners dit als een knelpunt ervaren. Ook hebben we geconstateerd dat het overgrote deel van de klanten Wlz zorg ontvangt in intramurale vorm. Wij vragen ons af of klanten voldoende keuze mogelijkheden hebben om Wlz zorg thuis te ontvangen door middel van een VPT of MPT (en bijvoorbeeld met behulp van de inzet van domotica). De komende periode spannen wij ons graag in om samen met gemeenten en zorgaanbieders goed zicht te krijgen op de wonen-welzijn-zorgwens van de toekomstige oudere: waar wensen zij op termijn Wlz zorg te ontvangen? Hoe willen zij dan wonen? En hoe kunnen wij deze wensen faciliteren? Daarin nemen we dan ook de vraag mee naar gespecialiseerd aanbod in de regio. De komende periode willen wij daarnaast graag samen met zorgaanbieders onderzoeken welke oplossingen gezocht moeten worden voor de vraag naar tijdelijke opvangmogelijkheden. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 6
Tot slot Zilveren Kruis gaat door met het delen van regioanalyses Zoals in de inleiding al aangegeven, zetten we het gesprek aan de hand van onze regioanalyses graag voort met onze klanten, verwanten, zorgaanbieders, hun cliëntenraden en andere stakeholders als gemeenten en woningcorporaties. Heeft u nog vragen over de inhoud van dit document? Dan kunt u natuurlijk contact opnemen met uw vaste contactpersoon. Mocht u geen vaste contactpersoon hebben bij het zorgkantoor, stuur dan een email naar: zorginkoopwlz@zilverenkruis.nl. Regioanalyse - Zilveren Kruis Zorgkantoor 7