Themadag De Veilige School Giti Bán, Frank Brouwer Stichting School & Veiligheid 15 november 2017 Programma 9.15 10.50 uur De Veilige School wetten en beleid (Frank) Professioneel en gedragen gedrag (Giti) Voorkomen is beter dan genezen preventief sociaal veiligheidsbeleid (Frank) 1
Wat is sociale veiligheid? https://youtu.be/w85h2iiare8 De piramide van Maslow Behoefte aan VEILIGHEID en ZEKERHEID 2
Landelijk beleid ARBO-wet (1994) Kwaliteitswet (1998) Wet Bestrijding van seksueel misbruik en seksuele intimidatie in het onderwijs (1999) Wet op de jeugdzorg (2005) Meldcode (2013) Wet Veiligheid op school (2015) Het ontstaan van de wet Veiligheid op school 3
De beweging Pesten Sociale veiligheid De beweging Pesten was aanleiding Aandacht voor: de discussie over evidence-based methoden een structurele aanpak: schoolbreed, op klassenniveau en individueel preventieve én curatieve aanpak de competenties van docenten Sociale veiligheid is de inzet geworden Men is zich ervan bewust geworden dat het méér is dan het bestrijden van incidenten. Werken aan een integrale benadering. Stichting School Stichting & Veiligheid School ondersteunt & Veiligheid scholen ondersteunt bij het scholen bevorderen bij het van bevorderen een sociaal van veilig een klimaat. sociaal klimaat 4
In de wet (po en vo) 1. Expliciete verantwoordelijkheid voor het voeren van sociaal veiligheidsbeleid 2. Verplichte monitoring van de veiligheidsbeleving van leerlingen 3. Beleggen van de volgende taken bij een persoon: een vast aanspreekpunt pesten voor leerlingen en ouders coördinatie van het anti-pestbeleid Wet Veiligheid op school Oude situatie Wet Nieuwe implicaties Sociaal veilige leeromgeving is impliciet verplicht Inspectie van het Onderwijs kan niet handhavend optreden Monitoring van de veiligheidsbeleving van leerlingen is vrijblijvend Delen van de resultaten met de Inspectie is niet verplicht Veel scholen hebben een aanspreekpunt (vaak een vertrouwenspersoon) voor leerlingen en ouders Dat is niet verplicht Expliciete inspanningsverplichting om te zorgen voor een sociaal veilige leeromgeving Verplichte monitoring van de veiligheidsbeleving van leerlingen Beleggen bij persoon: - aanspreekpunt pesten voor leerlingen en ouders - coördinatie van antipestbeleid Inspectie kan handhavend optreden Monitoring met een instrument dat een actueel en representatief beeld geeft en verplicht delen resultaten Er is een vast aanspreekpunt pesten en een coördinator van het anti-pestbeleid. 5
Wetgeving sociale veiligheid Arbo-wet CAO Klachtrecht Wetsaanscherping Sociale veiligheid op school VEILIGHEIDSPLAN, Klachtenregeling Coördinatie anti-pestbeleid? Aanspreekpunt? Vertrouwenspersoon? Professioneel en gedragen gedrag 6
Doel Van zo maar iets te doen bewust handelen Van papieren beleid naar echte betrokkenheid Van veilig naar veiliger Wat is voor u professioneel? 7
Professioneel Met het genoemde als beroep Heel goed en vakkundig Niet stuntelig, goed georganiseerd Wat door beroepsmensen gedaan wordt Tegenstelling: amateuristisch Ontwikkelen van afspraken en regels Zicht hebben op de beleving van veiligheid Signaleren en effectief handelen bij signalen en incidenten Voorwaarden scheppen voor sociale veiligheid op school Specifiek adviseren Preventieve activiteiten en programma s VOORBEELDGEDRAG & zorgen voor een pedagogische benadering van leerlingen 8
Bekwaam & vakkundig Kenmerken Beroepsopleiding Werken volgens beroepsprofiel Werken vanuit beroepshouding Betaald Belang van beroepshouding Herkenbaar Onderlinge afstemming Herkenbaarheid naar buiten Begrensd Bepaald door de wet instellingsregels beroepscode instelling (geen landelijke, uitzondering: KVLO) persoonlijke grenzen 9
Vechtende scholieren De praktijk Op school laat een leerling aan een docente een filmpje zien van een vechtpartij tussen twee medeleerlingen. De docent schrikt van de opname, maar tegelijkertijd twijfelt zij wat zij ermee moet; het is buiten school gebeurd. 10
De praktijk In een klas staat een meisje (15 jaar) leunend op haar tafel in een strakke broek, voorover gebogen met haar billen naar achteren. De docent loopt haar voorbij, geeft een klap op haar billen en zegt: Je vraagt erom. Dit nieuws verspreid zich als een lopend vuurtje. Iedereen praat erover. De praktijk Een van de collega s wordt steeds in de maling genomen. Als hij denkt dat zijn computer kapot is, blijkt dat de stekker uit het stopcontact is gehaald; zijn koffie verdwijnt van zijn tafel; zijn kwijtgeraakte agenda vindt hij in de lunchpauze toevallig in de koelkast terug. Blijkbaar vindt iedereen dit erg grappig. Hij lacht zelf ook mee 11
Persoonlijke grenzen Functionele grenzen Wettelijke grenzen Relationele grenzen Naar gedragen grenzen: samen verantwoordelijk Beroepscode = ethische, praktische normen aangaande alle facetten van de professie Gedragscode = richtlijnen en voorschriften in (sociale) schoolsituaties Gedragsregels = concrete voorschriften of geboden voor het sociaal verkeer binnen (en buiten) de school 12
Doelen gedragscode algemeen Bewaren, bewaken en vergroten van de sociale veiligheid Bevorderen van professioneel handelen door (onderwijs)personeel Houvast voor handelen (onderwijs)personeel Zorgvuldigheid bevorderen in afhankelijke situaties Nakomen van zorgplicht jegens leerlingen Cultuur concretiseren Invloed uitoefenen op de cultuur Toetssteen bij klachten Doelen gedragscode specifiek Het beschermen van leerlingen en medewerkers tegen overschrijding van professionele grenzen, machtsmisbruik en seksuele intimidatie Medewerkers bewust maken van hun professionele grenzen Medewerkers helpen om hun professionele grenzen te bewaken Houvast voor de schoolleiding om grensoverschrijdingen te signaleren en te sanctioneren 13
Gedragscode Medewerkers van de school hebben in alle situaties een professionele, pedagogische houding ten opzichte van de leerlingen Voorbeeldfunctie Verantwoordelijk Gedragscode Medewerkers zorgen ervoor dat er te allen tijde een sfeer van volledige openheid is rond de contacten Transparant Aanspreekbaar 14
Gedragscode Ook buiten schoolverband behoudt de medewerker een voorbeeldfunctie en houdt de professionele grenzen in het oog Individuele contacten in de privésfeer Gedragscode Contacten met leerlingen via telefoon en sociale media hebben een zakelijk karakter School gerelateerd Passend/correct taalgebruik 15
Gedragscode Respectvolle benadering van de leerlingen persoonlijke kenmerken persoonlijke keuze de grenzen van de leerling; wie bepaalt het? Aparte gedragsregels ter preventie van seksuele intimidatie? Redenen: Bescherming van leerlingen Vormen van seksuele intimidatie zijn wettelijk ingekaderd (maatschappelijke grenzen) 16
17
18
Medewerkers Wat is professioneel gedrag en professionele communicatie, ervan uitgaande dat iedere schoolmedewerker een voorbeeldfunctie heeft intern en een representatieve taak vervult naar de buitenwereld en in die positie ook gezien wordt als vertegenwoordiger van? Voorkomen is beter dan genezen 19
Beleidsontwikkeling Naar aanleiding van incidenten Naar aanleiding van meldingen Naar aanleiding van signalen Naar aanleiding van horen en zien Naar aanleiding van mediaberichten Naar aanleiding van PREVENTIEF! Schoolbeleid = vertaling van de wetgeving en meer 1. Inzicht 2. Preventief beleid Cultuur Organisatie: Klachtencommissie Klachtenregeling Vertrouwenspersoon Gedragscode Gedragsregels Continuïteit 3. Curatief beleid Maatregelen, sancties 20
Veiligheidsplan Sociale veiligheid op school is een belangrijke voorwaarde voor een goed leer- en werkklimaat en krijgt vorm in het dagelijks handelen en denken van iedereen in de school. Een veiligheidsplan geeft weer hoe de school dit organiseert en werkt preventief Hebben we dit op orde? Is het voor ons van toepassing? Moeten we hier een actiepunt van maken? Wie pakt het op? Wat staat er zoal in het veiligheidsplan? Gezamenlijk ontwikkelde en gekende visie, kernwaarden, doelen, regels en afspraken Scheppen van voorwaarden, beleggen van taken, samenwerken met partners buiten de school Positief pedagogisch handelen; ondersteunende houding, voorbeeldgedrag, verbindende relaties Preventieve activiteiten en programma s in de school, gericht op leerlingen, ouders en personeel Signaleren en effectief handelen bij signalen, grensoverschrijdend gedrag en incidenten door leerlingen, ouders en personeel 21
Visie, kernwaarden, doelen, regels en afspraken Is er een visie op veiligheid? Hanteert de school kernwaarden m.b.t. sociale veiligheid? (bijv. op basis identiteit) Zijn er concrete doelen gesteld m.b.t. sociale veiligheid en worden deze systematisch geëvalueerd? Zijn er schoolregels? (bijv. omgangs- en gedragsregels, regels voor mobiele telefoons, regels voor hulpouders e.d.) Zijn er afspraken over gedrag en toezicht buiten de school (bijv. speelplein, fietsenstalling)? Visie, kernwaarden, doelen, regels en afspraken Zijn er afspraken en regels bij bijvoorbeeld schoolreisjes of schoolkamp (en zijn die voor iedereen duidelijk)? Worden in de groepen jaarlijks gezamenlijke gedragen gedragsregels opgesteld? Zijn afspraken of protocollen vastgelegd voor vormen van grensoverschrijdend gedrag of incidenten? Denk aan protocollen rond (online) pesten, agressie en geweld, ongewenste omgangsvormen, discriminatie en racisme, strafbare feiten, meldcode, ongewenst seksueel gedrag, schorsing en verwijdering 22
Visie, kernwaarden, doelen, regels en afspraken Zijn er afspraken of protocollen voor veelvoorkomende gevallen van grensoverschrijdend gedrag of incidenten waarvoor niet wettelijk verplicht? Bijv. deurbeleid, opvang leerlingen, diefstal/inbraak, vernieling/graffiti, social media, wangedrag ouders, rouwverwerking, kledingvoorschriften, omgaan met media bij incidenten Worden alle geledingen actief betrokken bij het formuleren van visie, kernwaarden, doelen en regels? Kennen alle betrokkenen de visie, kernwaarden, doelen, regels, afspraken of protocollen of weten ze waar ze die kunnen vinden? (Dit geldt ook voor nieuwe medewerkers, de school informeert hen hierover) Scheppen voorwaarden, beleggen taken, samenwerken ouders en externe partners Wordt regelmatig onderzocht of ruimtes, materialen, buitenruimtes, toezicht enz. zodanig zijn ingericht dat de sociale veiligheid daarmee gediend is? Worden signalen van leerlingen of personeel over onveilige ruimtes of materialen altijd serieus genomen en zo nodig aangepakt? Zijn taken/functies m.b.t. sociale veiligheid belegd? Vertrouwens-/contactpersoon (incl. klachtenregeling en klachtencommissie) Aanspreekpunt in het kader van pesten Coördinatie beleid rondom pesten BHV-er Preventiemedewerker (Arbo) IB-er Aandachtsfunctionaris 23
Scheppen voorwaarden, beleggen taken, samenwerken ouders en externe partners Zijn goede afspraken gemaakt met externe partners uit jeugdhulp en veiligheid om ondersteuning of hulp te kunnen bieden aan leerlingen, leraren en ouders? Jeugdgezondheidszorg, Politie, Leerplichtambtenaar, Wijkteam jeugdhulp, Maatschappelijk werk, Veilig Thuis, Verwijsindex, Jeugd-GGZ/GGD, MEE, Gemeente Is er een algemeen privacyreglement t.b.v. privacybescherming van ouders/leerlingen? Ook voor uitwisseling van gegevens met externe partners? (Wet Bescherming Persoonsgegevens) Scheppen voorwaarden, beleggen taken, samenwerken ouders en externe partners Is er een meldingsregeling misstanden en een protocol medisch handelen? Klokkenluidersregeling Passend onderwijs Worden ouders/leerlingen altijd uitgenodigd of om toestemming gevraagd voor besprekingen over de voor hen benodigde (extra) ondersteuning en hulp, zowel intern als met externe partners? Is de rol die ouders op pedagogisch vlak binnen de school hebben duidelijk? 24
Positief pedagogisch handelen Zijn de uitgangspunten voor positief pedagogisch handelen geformuleerd? Worden de uitgangspunten voor positief pedagogisch handelen in de dagelijkse praktijk waargemaakt? Wordt gestimuleerd dat alle personeelsleden voorbeeldgedrag vertonen op het gebied van positief gedrag? Wordt gestimuleerd dat alle personeelsleden de uitgangspunten en school- en gedragsregels consequent naleven? Wordt actief aan een helder beleid met betrekking tot belonen en straffen gewerkt? (ook voor personeel) Stemt de school af met de ouders? Preventieve activiteiten en programma s in de school Worden leerstof, activiteiten of evidence- of practice-based programma s aangeboden, gericht op het bevorderen van positief gedrag en het tegengaan van onveilig gedrag? (Denk ook aan het verplichte kerndoel Actief burgerschap en sociale integratie en aan anti-pestprogramma s) Worden leerlingen gewezen op hulpmogelijkheden bij problemen of onveiligheid op school, thuis of in de vrije tijd? Wordt leerlingen duidelijk gemaakt dat er geheimen zijn waarover je moet praten en met wie zij kunnen praten? 25
Preventieve activiteiten en programma s in de school Wordt personeel geschoold en getraind op het gebied van competenties voor het bevorderen van sociale veiligheid en omgaan met grensoverschrijdend gedrag en wordt dit door schoolleiding en bestuur gestimuleerd en gefaciliteerd? Bijv. sociale vaardigheden, omgaan met pesten/ pestprotocol, conflicthantering, communiceren met ouders, kennis van interculturele waarden/normen Wordt de scholing aangeboden aan alle betrokken functionarissen binnen de school? (Wettelijk verplicht voor BHV en preventiemedewerkers) Signaleren en effectief handelen Wordt actief gewerkt met een sociaal-emotioneel leerlingvolgsysteem om leerlingen in hun gedrag te volgen? Worden signalen van onveiligheidsgevoelens of onveilig gedrag, waaronder pesten, bij leerlingen en personeel opgemerkt? Bijv. meidenvenijn, radicaliseren, seksueel gedrag, seksuele diversiteit Worden expliciete signalen van leerlingen en ouders over veiligheid en pesten altijd serieus genomen? Worden de gemaakte afspraken en protocollen altijd nageleefd bij grensoverschrijdend gedrag of incidenten? 26
Signaleren en effectief handelen Weet iedereen binnen de school met wie hij signalen kan delen en gebeurt dit ook? Is de samenwerking met externe partners van jeugdhulp en veiligheid in de ondersteuningsstructuur effectief georganiseerd? Wordt er altijd voor goede opvang voor slachtoffers van incidenten, waaronder pesten, gezorgd? (Denk hierbij aan het bieden van acute hulp, het inschakelen van passende hulpverlening en/of slachtofferhulp, voldoende belangstelling tonen voor het herstel van het slachtoffer, de rol van de interne contactpersonen of vertrouwenspersonen) Wordt altijd voor duidelijkheid gezorgd naar de dader(s), ook bij pesten? (Denk hierbij aan gevolgen/sancties, aansprakelijkheid, verhalen schade, aangifte bij strafbare feiten, meldplicht, meldcode) Borging door een continu en cyclisch proces Is gewaarborgd dat het onderwerp sociale veiligheid regelmatig op de agenda staat in het team en in de groepen? Wordt in het team en in de groepen geleerd van incidenten? Wordt sociale veiligheid een teamverantwoordelijkheid? Neemt de directie initiatieven om persoonlijke en pedagogische waarden met elkaar te bespreken? Worden gezamenlijke waarden geformuleerd en uitgedragen naar het team, ouders en leerlingen? Komen de visie, doelen en kernwaarden voor sociale veiligheid overal terug? Pedagogische aanpak, de PDCA-cyclus, het schoolplan, de schoolgids, het curriculum, personeelsbeleid, professionaliseringsbeleid, kwaliteitszorgsysteem, strategische planvorming, etc? 27
Wat nu? Op school inventariseren: Wat hebben we allemaal al? Wat missen we nog? Prioritering van de onderwerpen Wie pakt wat op? Geen activiteit voor één teamlid Groeimodel Maak eventueel gebruik van het digitaal veiligheidsplan van School & Veiligheid: http://www.digitaalveiligheidsplan.nl/ 28
Helpdesk School & Veiligheid Een helpdesk waar u terecht kunt met al uw vragen over sociale veiligheid en de daarmee samenhangende thema s Wij zijn dagelijks te bereiken (9.00-16.00 uur) op 030 285 66 16 of per mail via helpdesk@schoolenveiligheid.nl Handige links http:// https:///po-vo/visie/werken-met-hetdigitaal-veiligheidsplan/ https:///po-vo/kennisbank/meldcodemeldplicht-verplicht/ https:///po-vo/kennisbank/meldcodemeldplicht-verplicht-vo/ https:///po-vo/kennisbank/ informatieblad-pesten-klas-aanpakken-en-voorkomen/. 29