Deel B Lezingen over Over het bereiken van boeddhaschap in dit leven (Uit president Ikeda s lezingenreeks; uitg. SGI Nederland, 2008) Het bereiken van boeddhaschap in dit leven het hoofddoel in het leven en een bron van hoop voor de mensheid (p. 4) Als u zich wilt bevrijden van het lijden door geboorte en dood dat u sinds de tijd zonder begin hebt ondergaan, en in dit leven zeker onovertroffen verlichting wilt bereiken, dan moet u uw ogen openen voor de mystieke waarheid die van oorsprong in alle levende wezens aanwezig is. Deze waarheid is Myoho-renge-kyo. Daarom stelt het reciteren van Myoho-rengekyo u in staat de mystieke waarheid die eigen is aan alle leven, te begrijpen. (GND-I, 29) Wat is eigenlijk een echt betekenisvol leven? Wat is echt geluk? Het boeddhisme van Nichiren Daishonin is een leer die hoop geeft en ons in staat stelt een staat van onovertroffen en onverwoestbaar geluk te creëren en een uiterst waardevol leven te leiden, waarbij we anderen helpen hetzelfde te doen. Iedereen heeft het vermogen om boeddhaschap te bereiken; bovendien kunnen we deze verheven staat bereiken in onze huidige gedaante en zijn we er in feite van verzekerd dat we dit kunnen verwezenlijken in dit leven. Het boeddhisme van Nichiren Daishonin geeft een duidelijke uitleg over dit wonderbaarlijke pad naar verlichting. De diepgaande leer van de Daishonin over het bereiken van boeddhaschap in dit leven was een revolutionair begrip dat de destijds heersende boeddhistische denkwijze op zijn kop zette. En deze leer is inderdaad tot op heden blijven schitteren als een beginsel dat dit tijdperk op een krachtige manier kan veranderen en in de 21e eeuw een stralende toekomst kan openen. Daarom kijk ik ernaar uit om samen met jullie het geschrift van de Daishonin Over het bereiken van boeddhaschap in dit leven te gaan bestuderen, nu wij vol vreugde beginnen aan een nieuwe reis van groei en ontwikkeling op weg naar het 80-jarig bestaan van de Soka Gakkai (in 2010). De diepe betekenis van het reciteren van daimoku De gosho Over het bereiken van boeddhaschap in dit leven is een belangrijk geschrift dat de basistheorie en de beoefening van het boeddhisme van Nichiren Daishonin uitlegt. SGI-leden in de hele wereld hebben hun begrip van de essentie van de leer van de Daishonin verdiept door dit geschrift serieus te bestuderen als richtlijn voor hun beoefening en studie. Hoewel het origineel niet meer bestaat en de exacte datum waarop het is geschreven niet bekend is en ook de naam van de ontvanger niet, denkt men dat deze brief omstreeks 1255 is geschreven aan Toki Jonin. De bewering dat de brief in 1255 is geschreven, kort nadat de Daishonin in 1253 in het openbaar zijn leer van Nam-myohorenge-kyo had verkondigd, is geloofwaardig gezien de inhoud van de brief. Omdat in deze brief de betekenis wordt uitgelegd van het reciteren van daimoku, zowel wat de theorie als de praktijk betreft. De beoefening van het reciteren van daimoku is de basis van de leerstellingen die de Daishonin tijdens zijn leven uiteenzette. Anders dan bij de gevestigde boeddhistische scholen van die tijd was het boeddhisme van Nichiren Daishonin niet gericht op het vereren van een specifieke god of boeddha. De Daishonin vestigde het middel om verlichting te bereiken voor alle mensen, het ideaal van de Lotus Soetra, door de beoefening van het reciteren van Nammyoho-renge-kyo, waardoor we onze inherente boeddhanatuur kunnen activeren en het als de levensstaat van boeddhaschap tot uitdrukking kunnen brengen. De daimoku in het Nichiren Boeddhisme heeft twee aspecten: de daimoku van geloof en de daimoku van beoefening. De daimoku van geloof verwijst naar het geestelijke aspect van onze beoefening. Dit bestaat voornamelijk uit de strijd die wij van binnen voeren tegen onze innerlijke illusies of 1
duisternis, een strijd tegen de negatieve en vernietigende krachten binnen in ons leven. Het duidt op het doorbreken van deze duisternis die onze boeddhanatuur versluiert en op het naar buiten brengen van de levensstaat van boeddhaschap door de kracht van geloof. De daimoku van beoefening verwijst naar het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo en dit ook aan anderen leren. Het betekent ons inspannen in woord en daad voor het geluk van onszelf en van anderen, als bewijs van onze geestelijke strijd tegen innerlijk negativisme en illusie. Wanneer wij Nam-myoho-renge-kyo reciteren, reciteren wij de naam van de boeddhanatuur in ons eigen leven en in het leven van anderen, en roepen we die ook op. Als ons geloof het wint van onze innerlijke twijfel en misvattingen, dan wordt de kracht van onze inherente boeddhanatuur opgeroepen door de klank van onze daimoku en komt deze spontaan in ons leven tot uitdrukking. Het belangrijkste punt wat het boeddhisme van de Daishonin anders maakte dan de andere boeddhistische scholen van zijn tijd was het vestigen van dit concrete middel voor het bereiken van boeddhaschap. En vanaf het moment dat hij voor de eerste keer Nam-myoho-renge-kyo verkondigde tot het moment van zijn dood heeft de Daishonin er vurig naar gestreefd om dit verheven pad van verlichting aan de mensen in het hele land te onderwijzen. In de eerste zinnen van Over het bereiken van boeddhaschap in dit leven legt de Daishonin duidelijk en volledig uit wat de basisfilosofie is van het verlossen van de mensheid, de filosofie die de kern van zijn leer vormt voor het geluk van de hele mensheid: Als u zich wilt bevrijden van het lijden door geboorte en dood dat u sinds de tijd zonder begin hebt ondergaan, en in dit leven zeker onovertroffen verlichting wilt bereiken, dan moet u uw ogen openen voor de mystieke waarheid die van oorsprong in alle levende wezens aanwezig is. Deze waarheid is Myohorenge-kyo. Daarom stelt het reciteren van Myoho-renge-kyo u in staat de mystieke waarheid die eigen is aan alle leven, te begrijpen. (GND-I, 29) Ik zou graag een volgende keer de diepgaande betekenis van deze zinnen tot in detail bespreken. In het kort staat er dat wij ons kunnen bevrijden van het eindeloze lijden door geboorte en dood, door de mystieke waarheid die inherent is aan alle levende wezens in ons leven tot uitdrukking te brengen. De naam van die mystieke waarheid is Myoho-renge-kyo, en de manier om haar zichtbaar te maken is het reciteren van Myoho-renge-kyo. De betekenis van ons leven als mens Maar ook al reciteert u met geloof Myoho-renge-kyo, als u denkt dat de Wet buiten uzelf is, dan sluit u niet de Mystieke Wet in uw hart maar een inferieure leer. (GND-I, 29) Het beginsel van het bereiken van boeddhaschap in dit leven verwijst naar een gewoon mens die in de loop van zijn huidige leven verlichting bereikt. Dit betekent dat hij verlichting kan bereiken in zijn huidige gedaante. In die zin betekent het bereiken van boeddhaschap in dit leven hetzelfde als het bereiken van boeddhaschap in de huidige gedaante. Dit is de benadering van boeddhaschap die we in de Lotus Soetra aantreffen en die geïllustreerd wordt met het voorbeeld van de dochter van de drakenkoning in het (12e) hoofdstuk Devadatta van de Lotus Soetra. Deze zienswijze staat in scherp contrast met de leerstellingen voorafgaand aan de Lotus Soetra, waarin wordt uitgelegd dat iemand pas verlichting kan bereiken na strenge beoefening gedurende talloze levens. Omdat de levensstaat van boeddhaschap een is met de eeuwige Mystieke Wet en een overvloed aan grenzeloze wijsheid en compassie bezit, dacht men over het algemeen dat dit volkomen losstond en onbereikbaar was in het leven van gewone mensen dat vol illusies is. Men dacht dat om verlichting te bereiken het nodig was de onmetelijk diepe kloof tussen de geestelijke staat van een boeddha en die van gewone mensen te overbruggen. En hierdoor dacht men dat het nodig was om ontelbare kalpa s lang een ascetisch leven te leiden. Het boeddhisme van Nichiren Daishonin legt uit dat we juist in dit huidige bestaan, waarin we als mens zijn geboren, het 2
beginsel van het bereiken van boeddhaschap in onze huidige gedaante kunnen realiseren, wat in de Lotus Soetra wordt onthuld. Dat bracht de Daishonin ertoe om zijn diepgaande leer van het bereiken van boeddhaschap in dit leven duidelijk te maken. De Daishonin maakt een vergelijking met de rijstoogst [in zijn geschrift Ichinen sanzen homon ( De leer van de drieduizend gebieden in een enkel bestaansmoment )] en merkt dan op dat terwijl sommige soorten vroeg rijp worden en andere laat, ze allemaal zullen rijpen en binnen het jaar klaar zijn voor de oogst. Hij legt uit dat degenen die de Lotus Soetra in praktijk brengen, zonder twijfel op dezelfde manier boeddhaschap zullen bereiken in dit leven. De Daishonin legt de nadruk op het huidige leven van mensen. Natuurlijk bezitten niet alleen mensen de boeddhanatuur, maar ook alle levende wezens en hebben zij het vermogen om boeddhaschap in hun huidige gedaante te bereiken. Maar de reden dat de Daishonin de nadruk legt op het bereiken van boeddhaschap in dit leven, is dat hij zich allereerst richt op het geluk van de mensen. Het menselijk hart is gevoelig, veelzijdig en rijk en het bezit de capaciteit om ongelofelijke prestaties te leveren. Maar juist daardoor ondergaat het ook vaak groot leed en kwellingen. Maar precies om deze reden kan het menselijk hart verstrikt raken in een eindeloze, neergaande spiraal. Zal ons leven zich voor altijd op de paden van het kwaad, bevinden of zullen we erin slagen om het in de baan van het goede te brengen? Zoals uit veel van zijn geschriften blijkt, legt de Daishonin herhaaldelijk de nadruk op het cruciale belang van het hart, of ons wezen. In dit innerlijke gebied van ons leven ligt het vermogen voor de belangrijke verschuiving van kwaad naar goed, of van goed naar kwaad. Daarom kan de leer van verlichting van de Daishonin worden gezien als een proces dat begint met een innerlijke verandering. Met andere woorden, door de kracht van geloof kunnen wij de negatieve functies - functies die worden beheerst door de fundamentele duisternis die in ieder menselijk hart huist - in onszelf verslaan en de positieve functies van het leven die een zijn met de dharma-natuur, oftewel onze boeddhanatuur, tot uitdrukking brengen. Dit huidige leven, waarin we als mens zijn geboren, biedt een gouden kans om zeker te stellen dat ons leven zich niet langer beweegt langs de kwade paden, maar in plaats daarvan de paden van het goede opgaat. Nadruk op innerlijke verandering Daarom moet u tijdens het reciteren van myoho en renge het diepe geloof oproepen, dat Myoho-renge-kyo uw leven zelf is. (GND-I, 29) * Wek een diep geloof op en poets uw spiegel ijverig dag en nacht. Hoe u hem moet poetsen? Alleen door het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo. (GND-I, 31) In Over het bereiken van boeddhaschap in dit leven legt de Daishonin nauwgezet uit dat we geen verlichting kunnen bereiken zonder een diepe verandering in ons eigen leven, dat wil zeggen, een verandering in ons hart en in onze gedachten. Allereerst zegt hij dat de mystieke waarheid waarmee alle levende wezens begiftigd zijn, het beginsel van het in elkaar besloten liggen van een enkel bestaansmoment en alle verschijnselen onthult (GND-I, 29). Dit betekent dat ons leven of onze geest op ieder moment zowel alle verschijnselen belichaamt als alle verschijnselen doordringt. Dat zou men kunnen omschrijven als een levensstaat van eenheid met het universum. De Daishonin waarschuwt ook dat als we de Mystieke Wet buiten onszelf zoeken, we niet in staat zullen zijn om verlichting te bereiken, hoeveel daimoku we ook reciteren; integendeel, onze boeddhistische beoefening zal dan alleen maar een eindeloze, pijnlijke beproeving zijn (GND- I, 30). Hij zegt duidelijk: Maar ook al reciteert u Myoho-renge-kyo met geloof, als u denkt dat de Wet buiten uzelf is, dan sluit u niet de Mystieke Wet in uw hart maar een inferieure leer (GND-I, 29). De Daishonin legt uit dat het oproepen van een diep geloof de sleutel is tot het reciteren van daimoku en hij verklaart dat we als we dat doen, ons leven kunnen polijsten en verlichting kunnen bereiken. Hij schrijft: Daarom moet u tijdens het reciteren van myoho en renge [het reciteren 3
van daimoku] het diepe geloof oproepen, dat Myoho-renge-kyo uw leven zelf is [letterlijk, uw wezen op ieder moment] (GND-I, 29); en: Wek een diep geloof op en poets uw spiegel ijverig dag en nacht. Hoe u hem moet poetsen? Alleen door het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo. (GND-I, 31) Daarbij spreekt de Daishonin over het mystieke wezen van de Middenweg die de hoogste werkelijkheid is (GND-I, 31), of anders gezegd, de mystieke ondoorgrondelijke aard van het leven, van ons wezen en geest, die zich manifesteert als boeddhaschap. Op deze manier geeft hij aan dat Myoho-renge-kyo de mystieke wet van het leven is, van het innerlijke gebied van ons wezen. Op basis hiervan verzekert hij ons dat we, als we daimoku reciteren met een diep geloof in de Mystieke Wet, in dit leven boeddhaschap kunnen bereiken. De Lotus Soetra is de koning der soetra s, de directe weg tot verlichting, want deze legt uit dat het wezen van ons leven [letterlijk, onze geest of innerlijke realiteit], dat elk moment of het goede of het kwade manifesteert, in feite het wezen van de Mystieke Wet is. Wanneer u met een diep geloof in dit beginsel Myoho-renge-kyo reciteert, zult u in dit leven zeker boeddhaschap bereiken. (GND-I, 31) Een leer van echt humanisme Vervolgens wil ik drie aspecten noemen die de leer van de Daishonin over het bereiken van boeddhaschap in dit leven zo betekenisvol maken. Ten eerste wil ik erop wijzen dat de Daishonin, door voor alle mensen de weg te openen naar het bereiken van verlichting in dit leven door middel van het reciteren van daimoku, voor het eerst een leer van echt humanisme vestigde. Het openen van de weg naar verlichting voor alle mensen zou het vereiste voor een echt menselijke religie kunnen worden genoemd. Dit is, denk ik, de religieuze of filosofische betekenis van het beginsel van het bereiken van boeddhaschap in dit leven. Nichiren Daishonin had een diep inzicht in het potentieel van mensen en wist dat zij zich kunnen bevrijden uit de cirkel van negatieve transmigratie - reincarnatie - en ze door een diepgaande innerlijke verandering een positieve transmigratie kunnen realiseren. En onderwees een praktische manier om hen in staat te stellen dit te bereiken. Daarom is er geen enkele andere leer die met evenveel recht humanistisch genoemd kan worden als het boeddhisme van de Daishonin. In Het ware aspect van alle verschijnselen schrijft de Daishonin: Dit houdt in dat, hoewel boeddha Shakyamuni wordt verondersteld de drie deugden van vorst, leraar en ouder te bezitten ten behoeve van ons, alle levende wezens, dit in feite niet zo is. Integendeel, het zijn juist de gewone stervelingen die hem de drie deugden toeschrijven. (GND-II, 281) Deze passage beschrijft een verschuiving van een autoritaire religie naar een humanistische, op de mens gerichte religie. Het boeddhisme van Nichiren Daishonin, dat vorm geeft aan het concrete middel voor het bereiken van verlichting in dit leven, maakt deze verandering mogelijk. Toen de eerste president van de Soka Gakkai, Tsunesaburo Makiguchi, zijn theorie van waarde opstelde, nam hij daarbij niet de begrippen heiligheid of gewijdheid op, waaraan een aantal andere denkers voor hem een religieuze waarde hadden toegekend. Makiguchi zag in groot goed juist datgene waaraan de hoogste waarde moest worden toegekend in een religie. Groot goed verwijst hier naar de hoogste waarde die mensen en de maatschappij kunnen realiseren. In de theorie van waarde van Makiguchi vinden wij de visie dat een ware religie een religie is die het welzijn van de mensen dient. Het openen van de weg naar het bereiken van boeddhaschap in dit leven door de Daishonin, betekent het vestigen van een religie die op de grootst mogelijke wijze bijdraagt aan het geluk van mensen. De betekenis van het bereiken van boeddhaschap in dit leven vanuit een persoonlijk gezichtspunt Ten tweede creëerde de Daishonin, door de weg te openen naar het bereiken van boeddhaschap in dit leven, de mogelijkheid om ons leven te leiden op basis van de grenzeloze kracht van de Mystieke Wet. Dat wil zeggen, een solide en veilig leven leiden dat ons de moed en het vertrouwen geeft 4
om onafhankelijk te zijn. Dat is de betekenis van het beginsel van het bereiken van boeddhaschap in dit leven wat betreft ons persoonlijke leven. In het boeddhisme van de Daishonin heeft het bereiken van verlichting niets te maken met het beginnen aan een ongelooflijk lange reis om een schitterende, op een god lijkende boeddha te worden; het gaat erom een verandering in het diepst van je wezen te maken. Deze revolutionaire opvatting over het bereiken van verlichting heeft de hele betekenis van de boeddhistische beoefening zoals men die van oudsher zag, totaal veranderd. Met andere woorden, het is niet een kwestie van beoefenen om op een bepaald moment in de verre toekomst de hoogste top van verlichting te bereiken. Het is eerder een voortdurende innerlijke strijd, van minuut tot minuut, tussen de tegengestelde wegen van het onthullen van onze aangeboren boeddhanatuur en ons laten overheersen door onze fundamentele duisternis en illusies. Deze onophoudelijke inspanning om ons leven te polijsten is de kern en essentie van de boeddhistische beoefening. Alleen door het overwinnen van onze innerlijke duisternis en ons volledige potentieel naar buiten brengen. Hetzelfde geldt wanneer we een echt vervuld leven willen genieten. In die zin zou ik graag willen benadrukken dat de beoefening die in het boeddhisme van Nichiren Daishonin wordt uiteengezet voor het bereiken van boeddhaschap in dit leven, het enige middel is om de duisternis en illusies te overwinnen die de oorzaak zijn van het menselijk kwaad, en een echte onafhankelijkheid te ontwikkelen, een krachtige persoonlijkheid op te bouwen en een levensstaat te creëren van grenzeloos geluk en gemoedsrust. Het bereiken van boeddhaschap in dit leven wordt zo het hoofddoel in iemands persoonlijke leven. De betekenis van het bereiken van boeddhaschap in dit leven vanuit een collectief gezichtspunt De Lotus Soetra is de koning der soetra s, de directe weg tot verlichting, want deze legt uit dat het wezen van ons leven, dat elk moment of het goede of het kwade manifesteert, in feite het wezen van de Mystieke Wet is. Wanneer u met een diep geloof in dit beginsel Myoho-renge-kyo reciteert, zult u in dit leven zeker boeddhaschap bereiken. Daarom staat er in de soetra: Nadat ik in een toestand van niet-zijn ben overgegaan, moet [men] deze soetra aannemen en hooghouden. Iemand die dit doet zal zonder enige twijfel de weg naar boeddhaschap bereiken. Twijfel niet in het minst hieraan. (GND-I, 31) Ten derde verklaar ik dat het beginsel van het bereiken van boeddhaschap in dit leven een bron van hoop voor de mensheid is en de weg opent naar het veranderen van de lotsbestemming van de hele mensheid. Dat is de collectieve of universele betekenis ervan. Vele toonaangevende denkers en intellectuelen delen het inzicht dat de moderne beschaving de mens uit het oog verloren heeft en op vele fronten op een dood punt is beland. Het valt niet te ontkennen dat het innerlijke, geestelijke gebied veronachtzaamd is en dat maar al te veel mensen geobsedeerd worden door hun zucht naar comfort, gemak en oppervlakkige pleziertjes, dingen die buiten henzelf liggen. Zonder het overwinnen van de fundamentele menselijke illusies van hebzucht, woede en dwaasheid zullen wij niet in staat zijn de vele problemen het hoofd te bieden waarmee de wereld vandaag de dag wordt geconfronteerd, waaronder de nadruk op economische groei, politiek waaraan elke vorm van menselijkheid ontbreekt, internationale conflicten, oorlogvoering, de groeiende ongelijkheid tussen rijk en arm en de snel om zich heen grijpende discriminatie. Een van de conclusies uit de dialogen die ik heb gevoerd met vooraanstaande denkers is dat de enige echte oplossing te vinden is in een verandering in de mensen zelf, dat de enige sleutel ligt in menselijke revolutie. Verder zou men kunnen zeggen dat, zonder het creëren van een juiste visie op leven en dood, het onmogelijk is om innerlijke duisternis en illusies op het meest elementaire niveau te overwinnen. Zonder de visie op leven en dood van de Middenweg - een visie die de extremen van de leer van 5
annihilatie en de leer van blijvendheid 1 verwerpt - kan echt duurzaam geluk niet worden bereikt. De enige manier waarop mensen kunnen veranderen is door het overwinnen van hun innerlijke duisternis en het opnieuw ontdekken van de eeuwige onschendbaarheid en waardigheid van hun eigen leven. Het ontwikkelen van de edele aard waarmee alle mensen van oorsprong begiftigd zijn, zal direct leiden tot een verandering in het lot van de mensheid. In die overtuiging hebben wij als leden van de SGI ons ingezet voor het creëren van een wereldwijd netwerk van het goede. In de loop van deze lezingen zou ik graag verder willen ingaan op de groeiende verwachtingen van en het eerbetoon voor deze weergaloze inspanning die wij maken. Aan het einde van dit geschrift zegt de Daishonin: Twijfel niet in het minst hieraan (GND-I, 31). Hij zegt ons dat we er volledig vertrouwen in moeten hebben dat we in dit leven boeddhaschap zullen bereiken. Zijn woorden bevatten ook de waarschuwing dat, tenzij we een sterk geloof behouden, we gemakkelijk het elementaire doel van verlichting uit het oog kunnen verliezen en in diepe duisternis en illusies terecht kunnen komen. Alle mensen verlangen er diep in hun leven naar om verlichting te bereiken. Maar er is geen leer die moeilijker aan te nemen of te begrijpen is dan de leer dat wij in ons huidige leven zeker boeddhaschap kunnen bereiken. Als SGI-leden hebben wij de uitdaging aangenomen om deze diepgaande leer in praktijk te brengen en op brede schaal met anderen te delen in Japan en in de hele wereld. Laten wij, moedige Bodhisattva s van de Aarde, in de wereld van vandaag een fantastisch feitelijk bewijs laten zien dat een mens zijn lot kan veranderen. Laten we 1 De leer van annihilatie is het ten onrechte vasthouden aan de idee dat het leven begint met de geboorte en eindigt met de dood. Volgens deze opvatting is er alleen het huidige leven en de dood betekent een volledig ophouden te bestaan, zowel lichamelijk als geestelijk. De leer van blijvendheid is ook de misvatting dat wat hier op dit moment bestaat, eeuwig is en onveranderlijk. Deze visie verwerpt de causaliteit, zodat noch het doen van goede daden, noch het doen van slechte daden enige verandering brengt in iemands situatie. daarom, trots op onze nobele missie, doorgaan met het vreugdevol verspreiden van het boeddhisme van de Daishonin, waarin de leer vervat is om in dit leven boeddhaschap te bereiken, waardoor alle mensen in staat zijn een onovertroffen geluk te creëren. Laten we een zo waardevol en vervuld mogelijk leven leiden. (p. 4 t/m 14) Als u denkt dat de Wet buiten uzelf is, dan sluit u niet de Mystieke Wet in uw hart! (p. 26) Het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo is een worden met de Mystieke Wet. Het is de boeddhistische beoefening om ons leven met de Mystieke Wet te laten versmelten. Tegelijkertijd is het een strijd om de innerlijke duisternis die deze versmelting tegenhoudt, te overwinnen. Als we deze duisternis van illusie en onwetendheid met ons geloof overwinnen en een worden met de Mystieke Wet, komt de oneindige kracht van deze grote wet in ons leven tot uitdrukking. Dat is de onmetelijke weldaad van het reciteren van Nam-myoho-rengekyo. Het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo met een zoekende geest in geloof is de essentie van de beoefening van het chanten, die door Nichiren Daishonin is gevestigd en verkondigd. Waar het om gaat is het hart, verzekert de Daishonin ons (GND-I, 177). Dus als het op chanten aankomt, moeten we er vooral naar streven om een moedig geloof op te roepen om zo illusies te overwinnen, zonder ons te laten verslaan door de drie hindernissen en vier duivels. Oorzaak en gevolg van het bereiken van boeddhaschap tot de kern en diepste essentie van ons leven maken Myoho-renge-kyo is de naam van de hoogste mystieke waarheid en Nam-myoho-rengekyo is de naam van de levensstaat van de boeddha s die deze waarheid belichamen en onthullen. Dus als we Nam-myoho-renge-kyo reciteren met een zoekende geest in geloof, komt de oneindige voorspoed van Myohorenge-kyo in ons leven tot uitdrukking. Dit is de betekenis van het tevoorschijn brengen van de wereld van boeddhaschap. Hier werkt het beginsel van oorzaak en 6
gevolg in een enkel bestaansmoment, waarin geloof de oorzaak is en het tot uitdrukking brengen van de levensstaat van boeddhaschap het gevolg. Als we in tijden van vreugde en van verdriet doorgaan met het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo, en ons daarbij inspannen voor het geluk van onszelf en van anderen, kunnen we de oorzaak en het gevolg van het bereiken van boeddhaschap - hetgeen op zich al besloten ligt in de beoefening van het chanten - tot de kern en diepste essentie van ons leven maken. Zo komt de onbedwingbare staat van boeddhaschap in ons naar boven. Dat is de betekenis van boeddhaschap bereiken in dit leven. In de gosho Het voorwerp van toewijding voor het waarnemen van de geest zegt de Daishonin: Boeddha Shakyamuni, die de volmaakte verlichting heeft bereikt, is ons eigen vlees en bloed. Zijn beoefening en de daaruit voortkomende deugden vormen ons beendergestel. (GND-II, 253) Hij legt uit dat het in je hart sluiten van Myoho-rengekyo op zich het bereiken van verlichting is. 2 Door de kracht van het reciteren van Nammyoho-renge-kyo kunnen we oorzaak en gevolg in een enkel bestaansmoment realiseren; dat wil zeggen, het geloof (oorzaak) dat leidt tot het zichtbaar worden van onze boeddhaschap (gevolg). Vanuit dit gezichtspunt is onze stem die daimoku reciteert de stem van een onwankelbaar geloof en een zoekende geest die de innerlijke duisternis van onwetendheid en illusie vernietigt en hindernissen en duivelse functies uit de weg ruimt. Hij is ook het moedige gebrul van de leeuw dat voortkomt uit de boeddhaschap die we hebben onthuld door middel van onze daimoku. 2 Het in je hart sluiten van Myoho-renge-kyo is op zich verlichting: De Mystieke Wet is de fundamentele wet op grond waarvan alle boeddha s in de drie bestaansperioden verlichting kunnen bereiken. Nichiren Daishonin zag de Mystieke Wet in zijn eigen leven en gaf deze concreet vorm in de gohonzon, het voorwerp van fundamentele toewijding. Het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo met geloof in deze gohonzon staat voor de beoefening van het waarnemen van je geest teneinde boeddhaschap te bereiken door de Mystieke Wet in je eigen leven te zien. Dit is het beginsel van het in je hart sluiten van de gohonzon is op zich verlichting. Het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo is niet alleen de stem van geloof van gewone mensen; het is ook de stem van boeddhaschap. Daarom moeten we altijd proberen om met een sonore stem te chanten, in het levendige, krachtige ritme van bijvoorbeeld een galopperend paard. Je zou ook kunnen zeggen dat het reciteren van daimoku een handeling is waarmee we bevestigen dat wij zelf van nature de entiteit van Myoho-renge-kyo zijn. Het is een strijd om terug te keren naar ons ware oorspronkelijke zelf en te putten uit de aangeboren levenskracht die we al vanaf de tijd zonder begin bezitten. De Daishonin verklaart: Alleen door het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo kunnen mensen werkelijk gelukkig worden (GND-I, 129). Dit geluk, zegt hij, is de grenzeloze vreugde, ontleend aan de Wet. Vreugde, ontleend aan de Wet beschrijft het onverstoorbare geluk en de gemoedsrust die inherent zijn aan het leven en het bestaan op zich. Het ervaren van deze vreugde betekent de oneindige levenskracht die een is met de Mystieke Wet volledig te proeven en te genieten. De Daishonin stelt dat wij de vreugde van de Mystieke Wet alleen kunnen proeven door Nam-myoho-renge-kyo te reciteren. De Mystieke Wet en onvolledige leerstellingen Maar ook al reciteert u met geloof Myoho-renge-kyo, als u denkt dat de Wet buiten uzelf is, dan sluit u niet de Mystieke Wet in uw hart maar een inferieure leer. Inferieure leer wil zeggen elke andere dan deze [Lotus] soetra, want alle andere leerstellingen zijn voorlopige hulpmiddelen. Geen enkele voorlopige leer leidt direct tot verlichting en zonder de directe weg naar verlichting kunt u geen boeddhaschap bereiken, ook al beoefent u leven na leven, talloze kalpa s lang. Dan is het bereiken van boeddhaschap in dit leven onmogelijk. Daarom moet u tijdens het reciteren van myoho en renge 3 het diepe geloof oproepen, dat Myoho-renge-kyo uw 3 Het reciteren van myoho en renge betekent het reciteren van de daimoku van de Mystieke Wet, of Nam-myoho-renge-kyo. 7
leven zelf is. (GND-I, 29) Gezien de diepgaande betekenis van daimoku moeten we er tijdens het reciteren altijd aan denken dat Myoho-renge-kyo ons leven zelf is. Als we dit punt uit het oog verliezen, dan wijken we af van de beoefening van het chanten die Nichiren Daishonin ons heeft geleerd, hoeveel daimoku we misschien ook reciteren. Daarom geeft de Daishonin in Over het bereiken van boeddhaschap in dit leven de strikte waarschuwing: Maar ook al reciteert u met geloof Myoho-renge-kyo, als u denkt dat de Wet buiten uzelf is, dan sluit u niet de Mystieke Wet in uw hart maar een inferieure leer. (GND-I, 29) Inferieur betekent hier onvolledig. De Mystieke Wet is de hoogste waarheid die volmaakt en volledig is; een onvolledige leer zet daarentegen slechts een gedeeltelijke waarheid uiteen. Bovenstaande passage bevat een diepgaande filosofie die een van de grootste valkuilen waarin een religie al gauw terecht kan komen, weet te voorkomen. Het is een wezenlijk belangrijke filosofie waarmee mensen echt gelukkig kunnen worden. Over het algemeen beschouwt men een religie als een universeel streven om de mens in verbinding te brengen met het oneindige, absolute en goddelijke. En al is dit in zekere zin waar, toch lijkt het alsof veel religies vanaf het begin een scheiding maken tussen het wereldse en het goddelijke, en tussen mensen en goden of boeddha s, en dus naar een manier zoeken om die kloof te overbruggen. Maar de Daishonin beschouwt dit soort leerstellingen, die het absolute of goddelijke zien als iets dat buiten de mensen ligt, als onvolledig en haalt het voorbeeld aan van de voorlopige leerstellingen die Shakyamuni voorafgaand aan de Lotus Soetra uiteenzette. Deze leerstellingen verklaren niet de beginselen of de beoefening waarmee gewone mensen in dit leven boeddhaschap kunnen bereiken. Zij verkondigen eerder dat iemand zich eerst ontelbare kalpa s lang aan een ascetische beoefening moet houden, voordat verlichting kan worden bereikt. In de voorlopige leerstellingen van voor de Lotus Soetra bestaat er een praktisch onoverbrugbare kloof tussen boeddha s en gewone mensen. Er is slechts een handjevol buitengewone beoefenaars dat, na talloze kalpa s van ascese, enkel een poging kunnen wagen om het doel van verlichting te bereiken. Bovendien is het volgens deze leerstellingen niet mogelijk dat iemand die een boeddha is geworden, weer een gewoon iemand wordt. Meestal is de wereld waar boeddha s verblijven niet deze saha-wereld vol strijd waar gewone mensen leven. Boeddha s en gewone mensen zijn volledig gescheiden. Daarom is er, zolang er een dergelijke kloof bestaat tussen de wereld van boeddhaschap en de negen werelden (het gebied van gewone mensen), voor alle mensen echt geen manier om verlichting te bereiken. In deze wereldvisie bestaat er een enorme afstand tussen gewone mensen en geïdealiseerde boeddha s, en dus hebben gewone mensen geen andere keus dan te hopen op redding door de steun of tussenkomst van zulke boeddha s. Deze waargenomen scheiding tussen de negen werelden en de wereld van boeddhaschap wordt teniet gedaan door de leer van de Lotus Soetra van drieduizend gebieden in een enkel bestaansmoment, of met andere woorden, de leerstelling dat de negen werelden de mogelijkheid van boeddhaschap in zich hebben en dat boeddhaschap de negen werelden bevat (WND-I, 539). 4 Hier zien we het immense belang van het beginsel in de Lotus Soetra van het onderling in elkaar voorkomen van de Tien Werelden. De Daishonin heeft de weg geopend naar het realiseren van dit laatste beginsel, de sleutel tot het bereiken van boeddhaschap in dit leven, door de beoefening in te stellen van het reciteren van Nam-myohorenge-kyo. De leer van het boeddhisme die streeft naar verlichting voor alle mensen, vindt hierin zijn meest volkomen en volledige vorm. De boeddhanatuur oproepen en tot uitdrukking brengen 4 De negen werelden hebben de mogelijkheid van boeddhaschap in zich en boeddhaschap bezit de negen werelden : dit betekent dat het leven van wezens in de negen werelden de wereld van hel tot en met die van bodhisattva is begiftigd met de wereld van boeddhaschap en dat het leven van boeddha s ook is begiftigd met de negen werelden. Anders gezegd, gewone mensen en boeddha s zijn in wezen hetzelfde en er bestaat geen onderscheid tussen hen. 8
De Mystieke Wet is de fundamentele Wet van het universum. In die zin is zij zo alomvattend, dat zij ons individuele zelf overstijgt. Maar, zoals al wordt aangegeven met de beschrijving de mystieke waarheid die van oorsprong in alle levende wezens aanwezig is (GND-1, 29), zit de Mystieke Wet in ons. Zij zit in ons, maar overstijgt ons ook. Anders gezegd, de Mystieke Wet is ook inherent aan ons leven, omdat zij de allesomvattende wet is die tot in alles in het universum doordringt. In zijn geschrift Hoe zij die aanvankelijk het verlangen koesterden om de Weg te vinden, boeddhaschap kunnen bereiken door middel van de Lotus Soetra legt de Daishonin de essentie van Myoho-renge-kyo als volgt uit: Wat de betekenis van Myoho-renge-kyo betreft: de boeddhanatuur die van nature in ons, gewone mensen, aanwezig is; de boeddhanatuur van Brahma, Shakra en de andere godheden; de boeddhanatuur van Shariputra, Maudgalyayana en de andere stemhoorders; de boeddhanatuur van Manjushri, Maitreya en de andere bodhisattva s; en de Mystieke Wet die de verlichting is van de boeddha s van de drie bestaansperioden, zijn allemaal een en dezelfde. Dit beginsel wordt Myohorenge-kyo genoemd. (WND-I, 887) Niet alleen is Myoho-renge-kyo onze eigen boeddhanatuur, zegt hij, maar het is ook de boeddhanatuur van alle hemelgoden, stemhoorders, bodhisattva s, enzovoorts. Bovendien is deze boeddhanatuur gelijk aan de Mystieke Wet waartoe de boeddha s van de drie bestaansperioden verlicht zijn. De Daishonin legt dan verder uit, dat het reciteren van daimoku een beoefening is waarmee we de boeddhanatuur die in het leven van alle wezens in de tien werelden aanwezig is, oproepen en tot uitdrukking brengen : Daarom roepen wij als wij eenmaal Myoho-renge-kyo reciteren, met alleen dat enkele geluid de boeddhanatuur op, en brengen die tot uitdrukking, van alle boeddha s; van alle bestaansperioden; alle bodhisattva s; alle stemhoorders; alle godheden zoals Brahma, Shakra en koning Yama; de zon en de maan en de ontelbare sterren; de hemelgoden en aardse godheden tot aan helbewoners, hongerige geesten, dieren, ashura s, menselijke en hemelse wezens en alle andere levende wezens toe. Deze zegen is onmetelijk en grenzeloos groot. (WND-I, 887) En met betrekking tot de betekenis van het reciteren van daimoku zegt hij verder: Wanneer wij Myoho-renge-kyo, dat inherent is aan ons leven, eren als het voorwerp van toewijding, dan wordt de boeddhanatuur in ons leven opgeroepen en wordt tot uitdrukking gebracht door onze recitatie van Nam-myoho-rengekyo. Dat wordt er bedoeld met boeddha. (WND-I, 887) De uitdrukking wordt opgeroepen en tot uitdrukking gebracht verwijst naar de diepgaande betekenis van de Mystieke Wet. De Daishonin gebruikt een prachtige metafoor om dit beginsel van het oproepen en onthullen van de innerlijke boeddhanatuur uit te leggen: Als een gekooide vogel zingt, worden de vogels die in de lucht vliegen daardoor geroepen en verzamelen zij zich, en als de vogels die in de lucht vliegen bijeenkomen, probeert de vogel in de kooi om eruit te komen. (WND-I, 887) Het zingen van de gekooide vogel verwijst naar de daimoku die gereciteerd wordt door gewone mensen die, vastgeketend in hun fundamentele duisternis en aardse verlangens, geloof in de Mystieke Wet opwekken. Met andere woorden, het gaat om de daimoku die met het vastberaden geloof wordt gereciteerd dat men alle hindernissen overwint en zeker gelukkig zal worden door de kracht van de Mystieke Wet. De kracht van zo n sterke vastberaden daimoku roept de boeddhanatuur op in alle levende wezens. Niet alleen de boeddhanatuur van Brahma en Shakra en van de boeddha s en bodhisattva s in het hele universum komt tot uitdrukking, maar degenen die Nam-myoho-renge-kyo reciteren zijn ook in staat om de ketenen van fundamentele duisternis en illusie te 9
verbreken en hun eigen boeddhanatuur te onthullen. Met andere woorden, het is de kracht van onze stem die Nam-myohorenge-kyo reciteert, die ons leven verbindt met de Mystieke Wet die doordringt tot in alle verschijnselen van de drieduizend gebieden. In zijn geschrift Brief aan Niike legt de Daishonin de betekenis van het reciteren van daimoku verder uit door middel van de bekende analogie van een moedervogel en een ei. Hij zegt dat het reciteren van Nammyoho-renge-kyo is als de warmte van de moedervogel (GND-I, 190). Eerst zit er alleen maar vloeistof in het ei, maar doordat het warm wordt gehouden door de moedervogel, vormen zich de snavel, ogen en veren. Uiteindelijk breekt de babyvogel de eierschaal en komt uit het ei, en al gauw vliegt het vogeltje de lucht in net als zijn moeder. In deze analogie staat de substantie in het ei voor de boeddhanatuur van levende wezens, terwijl de moedervogel symbool staat voor de Boeddha die anderen naar verlichting leidt. Het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo is tegelijk de stem van geloof van gewone mensen en een functie van de levensstaat van boeddhaschap. De belangrijkste waarschuwing die de Daishonin geeft met betrekking tot het bereiken van verlichting door het reciteren van Nam-myoho-renge-kyo is, dat we de Wet niet moeten zien als iets dat buiten onszelf is. Als we denken dat de Wet buiten ons leven bestaat, komen we terug op de kloof tussen boeddha s en gewone mensen, zoals we die in de leerstellingen van voor de Lotus Soetra aantreffen. Zien dat ons eigen leven Nam-myohorenge-kyo is De daimoku van Nam-myoho-renge-kyo heeft een onmetelijk grote weldadige kracht. Josei Toda, de tweede president van de Soka Gakkai, beschreef de oneindig grote kracht van de Mystieke Wet als volgt: Het is alsof u languit op uw rug ligt in de vrije natuur en omhoog kijkt naar de lucht. Alles wat u zich wenst, verschijnt meteen voor u. Hoeveel u misschien ook weggeeft, er is altijd meer. Het raakt nooit op. Probeer eens te zien of u deze levensstaat kunt bereiken. Nam-myoho-renge-kyo kan inderdaad worden vergeleken met een wensenvervullend juweel. Hoe kunnen we de grenzeloze levensstaat ontwikkelen waarmee we de nodige kracht kunnen opbrengen als we daar behoefte aan hebben? President Toda zei vaak: Als u werkelijk zo n levensstaat wilt bereiken, moet u met ieder greintje van uw wezen vechten voor de Lotus Soetra, voor kosenrufu! Het is de instelling om waar men zich ook in het universum bevindt - voor altijd samen met de boeddha s van de drie bestaansperioden en met Brahma en Shakra te streven naar het realiseren van een wereld van geluk en vrede, een wereld waarin men zich toelegt op het creëren van waarde. Dit bereiken we door mensen te helpen ellende en tegenslagen en het lijden door geboorte, ouderdom, ziekte en dood te overwinnen. Dat was de enorme onbeperkte geestkracht van mijn leermeester. Door alles heen bleef Toda standvastig de Wet nastreven die nergens anders dan in ons eigen leven bestaat. En hij benadrukte het belang om trouw te blijven aan jezelf. Zijn uitgangspunt was het diepe besef in de gevangenis dat de Boeddha het leven zelf is, en het besef van zijn identiteit als Bodhisattva van de Aarde. Hij sprak ook vaak over de spirit van geloof die we nodig hebben om de Mystieke Wet in ons leven te kunnen zien en zei dan: U moet ervan overtuigd zijn dat Nammyoho-renge-kyo uw eigen leven is! ; of: Het verspreiden van de Mystieke Wet in het Laatste Tijdperk betekent vast erin geloven dat uw leven niet losstaat van Nammyoho-renge-kyo! Dit is de instelling die de Daishonin onderwijst als hij zegt: Daarom moet u tijdens het reciteren van myoho en renge het diepe geloof oproepen, dat Myoho-renge-kyo uw leven zelf is. (GND-I, 29) Een universele religie voor het geluk van de hele mensheid In het algemeen spreken religies zich uit over een oneindig grote, eeuwige entiteit die zowel de mensen als de vergankelijkheid van deze wereld overstijgt en gebruiken ze daarvoor termen als god of wet. De verschillende religies hebben uiteenlopende visies op deze oneindig grote eeuwige entiteit: voor sommigen is het een bron van 10
angst en ontzag, voor anderen een voorwerp van aanbidding, een grote lege ruimte of een bron van alomvattende liefde. De Daishonin zag de kracht van de Mystieke Wet, die alles in het universum omvat en voedt, als een wet die in het leven van mensen bestaat en hij voorzag in het middel waarmee die Wet in hun leven feitelijk tot uitdrukking kan worden gebracht. Tijdens mijn tweede lezing aan de Universiteit van Harvard (in September 1993), heb ik drie gebieden voorgesteld waarin het Mahayana-boeddhisme zou kunnen bijdragen aan de moderne beschaving: geluk van de hele mensheid een religie die de benadering overstijgt van leerstellingen die een strikte scheidslijn aanbrengen tussen externe kracht en de eigen individuele kracht, en die de ene meer benadrukken dan de andere. (p. 26 t/m 36) 1. het creëren van vrede, 2. de weg openen naar het herstel en het opleven van menselijkheid, 3. het verschaffen van een filosofische basis voor het symbiotisch samenleven van alle dingen. In verband met het tweede punt heb ik benadrukt hoe belangrijk de benadering is van Nichiren Daishonins boeddhisme, dat noch een eenzijdig vertrouwen op de eigen kracht van de individuele persoon onderwijst, noch een dergelijk vertrouwen op een kracht van buitenaf. Dit gezichtspunt vond bij veel geleerden een diepe weerklank. Volgens de visie van het boeddhisme van de Daishonin kunnen we alleen door te bidden tot en door een te worden met de externe krachten van de eeuwige onveranderlijke waarheid die ons eigen beperkte en eindige zelf overstijgt, onze eigen kracht volledig activeren. Tegelijkertijd echter bestaat deze eeuwige alomvattende, externe kracht van nature in ons leven. De Daishonin schrijft: Mensen beschikken zeker over eigen kracht, en toch ook weer niet ( ). Mensen beschikken zeker over externe kracht, en toch ook weer niet. (WND-II, 62) Dit betekent, denk ik, dat we, door ons noch uitsluitend te verlaten op externe kracht noch op onze eigen kracht, de transcendente kracht die in ons leven aanwezig is tot uitdrukking kunnen brengen. We zijn hiertoe in staat door het reciteren van Nam-myoho-rengekyo. Op deze manier laat het boeddhisme van de Daishonin een ruimdenkende nieuwe visie zien van een universele religie voor het 11