Behandelwijzer stomazorg

Patiënteninformatie Behandelwijzer stomazorg Adviezen en richtlijnen over het verzorgen van uw stoma 1234567890-terTER_

Inhoudsopgave Pagina Wat vindt u in deze behandelwijzer? 6 Wie kunt u bellen als u vragen heeft? 6 Waar kunt u vragen over stellen? 7 Materialen bij ontslag 8 Adviezen en richtlijnen 10 Soorten opvangmaterialen 11 Eéndelig systeem 11 Tweedelig systeem 12 Verwisselen van materiaal bij een ééndelig systeem 12 Voorbereiding 12 Werkwijze 12 Verwisselen van materiaal bij een tweedelig systeem 13 Voorbereiding 13 Werkwijze 13 Algemene adviezen over voeding 14 Wat te doen bij... 14 Te harde ontlasting 14 Diarree door verkeerd eten of voedingsstoornissen 14 Verstopping 14 Gasvorming 14 Adviezen bij gasvorming 15 Geur 15 Kleurverandering 15 Vakantie en stoma/voeding 16 Vakantietips 16 Vakantie en voeding 16 Redenen om contact op te nemen 17 Speciale richtlijnen voor een colostoma 17 Speciale richtlijnen voor een ileostoma 18 Diarree 19 Medicijnen en een ileostoma 20 Speciale richtlijnen bij een urostoma 20 Kleur en uiterlijk van de urine 20 Zuurgraad 21 Enkele tips bij de verzorging 21 3

Inhoudsopgave Pagina Seksualiteit 22 Tot slot 25 4

Behandelwijzer stomazorg Adviezen en richtlijnen over het verzorgen van uw stoma U heeft een afspraak in Tergooi gehad voor een behandeling. Onze artsen en medewerkers doen er alles aan om u met de beste zorg te omringen en uw verblijf in het ziekenhuis zo aangenaam mogelijk te maken. Ter voorbereiding op de nazorg van uw operatie, informeren we u met deze folder over de gang van zaken na een stoma-operatie. Daarnaast zetten we een aantal praktische zaken en nuttige informatie voor u op een rij. Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen? Achterin vindt u de contactgegevens van de betreffende afdeling. De medewerkers van de afdeling of uw behandelaar beantwoorden uw vragen graag. Eigendom van: Naam: Adres: Postcode: Plaats: Telefoon: Bij verlies verzoeken we de vinder vriendelijk contact op te nemen met de eigenaar van dit boekje. 5

Wat vindt u in deze behandelwijzer? Deze behandelwijzer is een gezamenlijk initiatief van de stomaverpleegkundigen van Tergooi en Thuiszorg Gooi en Vechtstreek. In deze behandelwijzer staan adviezen en richtlijnen voor de verzorging van de stoma die u nog eens rustig kunt nalezen als u thuis bent. U kunt de behandelwijzer gebruiken als aantekenboekje en er vragen en alle gegevens over materiaal in opschrijven. U kunt hem ook gebruiken als informatiebron voor de wijkverpleegkundige en de stomaverpleegkundige. Neem de behandelwijzer mee als u op de poli komt. Wij hopen dat deze wijzer intensief gebruikt zal worden en zal bijdragen aan uw behandeling en verzorging. Medewerkers aan de inhoud van deze wijzer zijn de stomaverpleegkundigen van: Tergooi locatie Blaricum; Tergooi locatie Hilversum; Thuiszorg Gooi en Vechtstreek. Wie kunt u bellen als u vragen heeft? Tergooi Blaricum, Stomaverpleegkundige T 088 753 37 26, dinsdagmiddag bereikbaar. Tergooi locatie Hilversum, T 088 753 1 753 Stomaverpleegkundige T 088 753 32 23. Alle werkdagen bereikbaar van 08:00 16:30 uur en daarna via de afdeling Spoedeisende Hulp Locatie Blaricum, T 088 753 16 60 Locatie Hilversum, T 088 753 15 60 Algemeen e-mailadres: coloncarepoli@tergooi.nl Tergooi heeft een uitgebreide Stomapoli-site. Ga naar www.tergooi.nl en klik stomapoli aan. 6

Wijkverpleegkundige Huisarts Apotheek Stomaspeciaalzaak Specialist Nederlandse Stomavereniging, T 0346 26 22 86 Waar kunt u vragen over stellen? Ziekte Operatie Verzorging Stoma-opvangmateriaal Medicatie Verzekering Leverancier Voedingsadvies dieet Patiëntenvereniging WAO Werk Sport, hobby s Seksualiteit Zwangerschap Vakantie Aanpassingen Kleding 7

Overdracht stomazorg Algemeen Opnamedatum en duur Diagnose Behandeling en/of soort operatie Verantwoordelijk arts/medisch specialist Stoma Datum aanleg stoma Soort stoma Eindstandig/Dubbelloops/Tijdelijk/Definitief Beschrijving van de hulpvraag aan wijkverpleegkundige of zorginstelling Volledige hulp Ondersteuning bij aanleren stomazelfzorg Begeleiding Stomaverzorging Heeft de stomadragen eenr voorlichtingsgesprek gehad? ja/nee Beschrijving van bijzonderheden stoma Consistentie en hoeveelheid stomaproductie Bijzonderheden rondom hechting (oplosbaar ja/nee)/brug/splints Diameter van de stoma, maat van opening stomahuidplaat, mal meegeven Beschrijving van de peristomale huid Datum laatst stomaverzorging Mate stomazelfzorg Zelfstandig Hulp nodig bij Zelfstandig legen Stomaverzorging door partner/thuiszorg, specifieke aandachtspunten 8

Materiaalkeuze en leverancier Artikelnummers besteld stomamateriaal en eventuele hulpmiddelen Telefoonnummers Bezorgafspraak Polikliniekcontrole Bereikbaarheid stomaverpleegkundige Maandag t/m vrijdag T 088 753 32 23 coloncarepoli@tergooi.nl Vervolgafspraak stomaverpleegkundige 9

Adviezen en richtlijnen 1. De stoma hoeft niet steriel te worden verzorgd. Verzorg de stoma en de omringende huid met water en droog de huid. Nooit droogföhnen omdat de huid daardoor te veel uitdroogt. Bovendien bestaat de kans op onopgemerkte verbranding, omdat de stoma ongevoelig is voor pijn. Als u zeep wilt gebruiken neem dan babyzeep of ph-neutrale zeep. 2. U kunt douchen met of zonder opvangzakje. Er is echter geen garantie dat de stoma niets produceert. Bij gebruik van een koolstoffilter moet u deze tijdens het douchen afplakken met een sticker of na het douchen het zakje verwisselen. Bij baden moet u altijd het zakje dragen, omdat anders een verweking van de huid ontstaat en de druk van het water op de open stoma ongewenst is. Ook kan badzeep of olie een ongunstige invloed hebben op de plaklaag van het materiaal. De huid wordt te vet. 3. Scheer de haren rondom de stoma regelmatig weg met een (wegwerp-) scheermesje. Houd dan een stukje toiletpapier of een gaasje op de stoma ter bescherming. Haren wegscheren in de richting van de haargroei. Gebruik geen ontharingscrème of talkpoeder. 4. Als u de stoma verzorgt, kan er wat bloed te zien zijn. Het slijmvlies van de stoma kan makkelijk bloeden net als tandvlees, dit is niet erg. 5. Als u plakresten wilt verwijderen, maak dan slechts sporadisch gebruik van petroleumether of andere removers, omdat die de huid sterk ontvetten. Spoel de huid goed met water af na eventueel gebruik van deze middelen. 6. Als u veel transpireert, zoals bij warm weer, in spanningen of medicijngebruik (bijvoorbeeld prednison) dan kan de plaat of het stomazakje eerder loslaten. Verwissel dan vaker het opvangmateriaal. Een katoenen hoesje over het zakje voorkomt irritatie van de huid. 7. Regelmatig eten en drinken is belangrijk (zie specifieke adviezen). 8. Als u van huis gaat, zorg dan dat u altijd opvangmateriaal bij u heeft, ook als u maar een uurtje van huis gaat. Bestel ook tijdig nieuw opvangmateriaal, minimaal twee weken van tevoren. Leer de merknaam uit uw hoofd en schrijf die op in deze behandelwijzer. 9. Neem, als u op reis gaat, opvangmateriaal als handbagage mee (voor als uw koffers zoek raken). Neem ook iets mee om uw matras te 10

beschermen. Als u gaat vliegen mag u vijf kilo extra bagage meenemen. Zorg wel voor een bewijs van de stomaverpleegkundige of arts. 10. De eerste tijd na de operatie mag u niet zwaar tillen, omdat er kans is op een breuk van de buikwand. De tilbelasting mag langzaam worden opgevoerd. 11. Houd uw gewicht in de gaten! Zorg ervoor dat u niet te zwaar wordt, omdat dat problemen kan geven met de stoma en de verzorging ervan. 12. U kunt bij een sterke geur eventueel een lucifer afsteken als goedkoop luchtverfrissingsmiddel. Door de zwavel verdwijnt de geur. 13. Verstandig is het om 1 keer per jaar uw stoma preventief te laten controleren door een stomaverpleegkundige om stomagerelateerde problemen te herkennen, te bespreken, te voorkomen en eventueel te behandelen. 14. Een stoma kan een relatie behoorlijk verstoren, maar juist ook hechter maken. Voor meer informatie: www.kanker.nl en www.stomavereniging.nl. Soorten opvangmaterialen Eéndelig systeem Voordelen: Dunner materiaal. Goed voor vaste ontlasting. Zorgvuldig aangebracht, kan het ook in een huidplooi goed blijven zitten. Eenvoudig te verwisselen, twee tot drie keer daags. Nadelen: Moet in zijn geheel worden verwisseld. Als er een open huidbeschadiging is, moet u tijdelijk overstappen op tweedelig materiaal (vraag advies aan de stomaverpleegkundige). Tweedelig systeem Voordelen: De basisplaat blijft een aantal dagen zitten. 11

Het zakje kan, indien nodig, worden verwisseld. Bij een huidirritatie krijgt de huid wat meer rust. Nadelen: Iets meer zichtbaar. Blijft in een huidplooi minder goed zitten; het materiaal gaat niet zo goed met de buikbeweging mee. Verwisselen van materiaal bij een ééndelig systeem Voorbereiding Leg het volgende materiaal binnen handbereik klaar: stomazakje; afvalzakje; gaasjes; eventueel een schaar, de mal en een pen; twee knijpers of een brillenkoordje om de kleding omhoog te houden. Werkwijze Knip zonodig eerst het zakje op de juiste maat met behulp van een mal. Maak de kleding vast met behulp van knijpers of een brillenkoordje. Verwijder het opvangzakje, van boven naar beneden, steun daarbij de buikhuid. Doe het opvangzakje in het afvalzakje. Veeg het achtergebleven slijm en/of de ontlasting voorzichtig van de stoma af met een nat gaasje. Maak de huid rondom de stoma schoon met water. Dep de huid daarna goed droog; niet föhnen. Controleer de huid en de stoma. Als de huid rood ziet kunt u barrièrecreme gebruiken. Neem een klein beetje en masseer dit in de huid totdat de huid stroef aanvoelt. Verwarm de huidplaat van het zakje door er over te wrijven met uw handen. Breng het zakje op de huid aan, van onder naar boven, terwijl u het vooral rondom de stoma goed aandrukt. Doe de vuile gaasjes in het afvalzakje, knoop het zakje dicht en werp het in de vuilnisemmer. Was uw handen. 12

Verwisselen van materiaal bij een tweedelig systeem Voorbereiding Leg het volgende materiaal binnen handbereik klaar: huidplaat; stomazakje; afvalzakje; gaasjes; mal, schaar en pen; twee knijpers of een brillenkoordje om kleding omhoog te houden. Werkwijze Teken met behulp van de mal de juiste opening af op de huidplaat. Knip de opening uit, wrijf met de vinger langs de knipopening vanwege eventuele oneffenheden. Maak de kleding vast met behulp van de knijpers of het brillenkoordje. Plaat en zakje in één keer verwijderen, van boven naar beneden en steun daarbij de buikhuid. Doe het opvangmateriaal in het afvalzakje. Reinig de stoma en de huid met behulp van een nat gaasje. Dep de huid goed droog; niet föhnen. Controleer de huid en de stoma. Als de huid rood ziet kunt u barrièrecreme gebruiken. Neem een klein beetje en masseer dit in de huid tot de huid stroef aanvoelt. Wrijf de huidplaat tussen uw handen warm en bevestig deze op de buik, nadat u het papier geheel heeft verwijderd. Druk de huidplaat rondom de stoma heel goed aan en bevestig het opvangzakje. Controleer de bevestiging van het zakje door er aan te trekken, maar steun hierbij de huidplaat. Doe de vuile gaasjes in het afvalzakje. Knoop het afvalzakje dicht en werp het in de vuilnisemmer. Was uw handen. Algemene adviezen over voeding Maak zoveel mogelijk gebruik van vezelrijke producten om de knijpende beweging in de darm (peristaltiek) te bevorderen. 13

Voedingsvezels zitten vooral in: volkoren graanproducten zoals volkorenbrood, roggebrood, muesli, havermout, zilvervliesrijst, volkorenmacaroni en -spaghetti en aardappelen, peulvruchten, fruit en gedroogde zuidvruchten, groenten. Drink per dag tenminste twee liter vocht, verdeeld over de dag (dit zijn zesglazen + acht kopjes). Eet gevarieerd. Leg u zelf geen beperkingen op, probeer alles uit. Eet rustig en kauw goed. Zorg voor voldoende lichaamsbeweging. Houd uw gewicht in de gaten. Het is beter niet teveel aan te komen of af te vallen. Dit kan problemen geven voor uw stoma. Wat te doen bij... Te harde ontlasting Meer drinken; twee tot drie liter. Vezelrijke voeding. Diarree door verkeerd eten of voedingsstoornissen (u heeft net zoveel kans op diarree als een niet-stomadrager). Drink minimaal twee en een halve liter vocht in de vorm van bouillon, thee, tomatensap en eet daarbij bijvoorbeeld een cracker of een biskwietje (om de ontlasting te binden). Uw urineproductie controleren. De urine moet helder van kleur zijn. Bij sterke urineproductievermindering de huisarts waarschuwen. Verstopping Als u twee dagen geen ontlasting heeft gehad, neem dan extra vocht om te kijken of het op gang komt. Als u zich ook opgeblazen en wat misselijk voelt, neem dan contact op met de huisarts. Het hangt ook af van uw ontlastingpatroon. Gasvorming Doordat de stoma geen kringspier heeft, kunt u geen controle uitoefenen op het laten van windjes. Gasvorming kan ontstaan door inslikken van lucht bij bijvoorbeeld: nervositeit, gebruik van kauwgum, koolzuurhoudende dranken, roken. Ook kan gasvorming ontstaan bij het eten van: uien, prei, kauwgum, 14

peulvruchten, koolsoorten (lang gekookt), knoflook, scherpe kruiden, meloen, nieuwe aardappelen, champignons, sojaproducten. Adviezen bij gasvorming Langzaam eten en drinken. Praten tijdens het eten kan gasvorming bevorderen. Toevoeging van dille, koriander, kummel, mierikswortel en/of salie vermindert de gasvormende werking van sommige producten. U kunt uw hand op de stoma leggen als geluidsdemper. Bij verzadiging van het filter ontstaat geurvorming. Het is dan raadzaam om een ander zakje op te doen. De werking van het filter is per zakje afhankelijk. Een natgeworden filter werkt niet meer. Geur Als u zichzelf ruikt is dat vaak een teken dat er iets niet goed zit. Ga dan een aantal dingen na. Zit het goed vast, laat de plak of het zakje los? Is er lekkage? Zit er ontlasting onder de plak? Dit kan soms gebeuren als het zakje vacuüm trekt (advies: plak het filter geheel of gedeeltelijk af). Is het filter uitgewerkt? Voedingsmiddelen die sterk kunnen geuren zijn: koolsoorten, prei, ui, spruiten, asperges, champignons, vis, ei, oude kaas, sterk gekruid voedsel, chocolade en vitamine B tabletten. Het drinken van yoghurt of karnemelk neutraliseert de geur. Kleurverandering De kleur van de ontlasting kan veranderen door het eten van: rode bietjes, die kleuren de ontlasting rood; spinazie; bosbessensap; ijzerpreparaten geven de ontlasting een zwarte kleur. 15

Vakantie en stoma/voeding Vakantietips Bestel uw voorraad stomahulpmiddelen tijdig en zorg dat u ruim voldoende heeft voor uw vakantie en voor de week dat u terugkomt. Bestel ook een doos open ileozakjes voor het geval dat u diarree krijgt. De praktijk leert, dat u meer hulpmiddelen nodig heeft dan u gewend bent. De blootstelling aan hogere temperaturen en vocht kunnen de houdbaarheid op de huid aanzienlijk verkorten. Bovendien vindt men het vaak prettig om vaker een schoon zakje of een plak te verwisselen. Bewaar uw hulpmiddelen in de kofferbak van de auto en zorg dat ze niet aan te hoge temperaturen worden blootgesteld. Bewaar ze desnoods in een koelbox (zonder koelelementen) of onder een slaapzak. Dit in verband met het uitvloeien van de plaklaag. Voor wintersporters geldt dat het materiaal op lichaamstemperatuur moet zijn voordat het wordt gebruikt. Verspreid het materiaal over de bagage in verband met het zoekraken van de koffers. Als u gaat zwemmen (bij gebruik van een tweedelig systeem), plak dan de randen af met papieren pleister. Vakantie en voeding Als u uw vakantie gaat doorbrengen in het buitenland is het verstandig om alleen gekookt water of flessenwater te gebruiken. Neem nooit ijsblokjes in de frisdrank. Koop alleen goed gekoeld, verpakt ijs. Eet geen rauw vlees of vis. Pas op met barbecuen. Neem geen eten uit de muur. Eet niet van kraampjes op straat, dit geeft te veel kans op een voedselvergiftiging. Groenten altijd goed wassen met flessenwater en goed koken. Fruit goed wassen en eventueel schillen. NB: Krijgt u toch last van diarree, dan kunt u gerust een Norit-tablet innemen. 16

Redenen om contact op te nemen Een plotselinge verandering in grootte, lengte of kleur van de stoma. Stomaproblemen: vernauwing, breuk, uitstulping en dergelijke. Huidproblemen (trek tijdig aan de bel). Verandering van het ontlastingpatroon. Pijn of krampen, voordat de ontlasting uit de stoma komt. Veelvuldige lekkages. Let op waar de lekkage is. Bloed bij de ontlasting of een veranderde kleur. Echter niet bij: zie kleurverandering. Dikker wordende buik, toename van de buikomvang. Psychische problemen. Problemen met de seksualiteit. Speciale richtlijnen voor een colostoma Een colostoma is een stoma op de dikke darm. De stoma produceert ongeveer 100-150 gram ontlasting per 24 uur. De taak van de dikke darm is het onttrekken van vocht en het indikken van de ontlasting. De dikte van de ontlasting is afhankelijk van de plaats van de stoma op de dikke darm. Hoe lager op de darm hoe vaster de ontlasting. Omdat bij colostomadragers obstipatie (verstopping) regelmatig voorkomt, als gevolg van een vezel- en vochtarme voeding, is het belangrijk hier extra op te letten. Door regelmaat in uw voedingsgewoonte zal er, in het algemeen, een bepaald ritme ontstaan in uw ontlastingpatroon. Voor een colostoma gebruikt men in principe gesloten zakjes met filter. Soms kan het gebeuren dat het zakje vacuüm trekt. Men kan dan de filter afplakken of gedeeltelijk afplakken zodat er wat lucht in het zakje komt. Bij dunne ontlasting, bij onderzoeken of tijdens radiotherapie kan men open zakjes gebruiken. De gesloten zakjes kunnen het beste verwisseld worden als het zakje half vol is. Verwijder het zakje, doe het in een afvalzakje en deponeer het in de vuilnisemmer. Spoel het nooit door het toilet. 17

Speciale richtlijnen voor een ileostoma Een ileostoma is een stoma op de dunne darm en produceert ongeveer 500 tot 750 milliliter ontlasting per 24 uur. De ontlasting is eerst dun en na verloop van tijd breiig, doordat de dunne darm een deel van de functie van de dikke darm overneemt. De stoma produceert dag en nacht. Ook s nachts moet het stomazakje soms worden geleegd. De ontlasting uit de dunne darm is heel agressief, het bevat veel sterk prikkelende stoffen. Wanner deze in aanraking komen met de huid, kan deze binnen een paar uur al rood worden en kapot gaan. Het is dus belangrijk de huid goed in de gaten te houden en de stoma tijdig te verzorgen. Men gebruikt in het algemeen open zakjes. Leeg het zakje als het eenderde vol is. Een te vol zakje kan problemen veroorzaken, dit trekt teveel aan de huidplaat of de huid. Voor het legen van het zakje, knielend of zittend, kunt u toiletpapier in het toilet leggen om het opspatten te voorkomen. Tip: hang de uitloop van het stomazakje tussen de benen in de toiletpot, maak de uitloop los en trek deze naar de toiletpot toe om deze te ledigen. Na het ledigen de uitloop weer omhoog trekken, het uiteinde met wc-papier drogen en weer dichtvouwen. Een water- en zouttekort dreigt dan nogal eens, vooral onder omstandigheden van diarree, braken en veel transpireren. Een vochttekort kun je vasstellen aan de urine, deze is dan donker van kleur en geconcentreerd. Verschijnselen van een zouttekort zijn: algemene zwakte, spierslapte en sufheid. Je krijgt dan vaak trek in zoute, hartige dingen. Er mag geen natriumbeperkt dieet worden gevolgd. Drink per dag tenminste twee tot drie liter vocht verdeeld over de dag; dit zijn acht glazen + acht kopjes + twee soepkommen. Probeer altijd drinken met vast voedsel te combineren. Bij gebruik van de warme maaltijd smiddags, loopt de stoma s nachts minder. Natrium kan u aanvullen door extra keukenzout (natriumchloride) te gebruiken bij de maaltijden en te kiezen voor sterk gezouten producten zoals kaas, rookvlees, bouillon. Drop is geen goede zoutleverancier, het bevat ammoniumchloride in plaats van natriumchloride. Kalium kan u 18

aanvullen met vruchten- en groentesappen, fruit, groenten en aardappelen. Diarree Mensen met een ileostoma hebben altijd een dunne en frequente ontlasting. Wanneer de hoeveelheid ontlasting toeneemt en soms zelfs waterdun wordt, is er sprake van diarree. Dit kan komen door verkeerd eten of een voedselvergiftiging. Gebruik in dit geval meer dan drie liter vocht en verhoog de inname van mineralen (kalium en natrium) door middel van bouillon, groentesap, tomatensap en ongezoet vruchtensap te drinken. Ook bij diarree is het belangrijk om drinken met vast voedsel te combineren. Gebruik verder weinig suiker of suikerhoudende producten. Overmatig suikergebruik kan gisting geven in de darm, wat de diarree kan verergeren. Vermijd het gebruik van sorbitol, deze zoetstof zit vaak in producten voor diabetici. Gebruik weinig melk, dit kan vervangen worden door kaas of zure melkproducten zoals karnemelk, yoghurt, kwark en hangop. Beperk het gebruik van gasvormende voedingsmiddelen. Beperk het gebruik van erg vette en gefrituurde producten. Ook bij braken, koorts en veel transpireren zal de inname van vocht en mineralen drastisch moeten worden verhoogd. Wanneer uw lichaamsgewicht als gevolg van het vochtverlies vijf procent is gedaald, is het aan te raden uw arts te raadplegen om eventueel ORS (Oral Rehydraition Salts) te gebruiken. ORS is een glucose/zoutpreparaat ter voorkoming van uitdroging. Het zakje moet opgelost worden in 300 ml. gekookt water of mineraalwater of thee zonder suiker (zie ook de gebruiksaanwijzing). ORS is zonder recept te verkrijgen bij drogist of apotheek. Bij geen effect, na bijvoorbeeld één tot twee dagen, uw arts waarschuwen. Medicijnen en een ileostoma Sommige medicijnen worden minder goed opgenomen, bijvoorbeeld de pil, en dragees en capsules die in de darm behoren te worden 19

opgenomen. Vraag advies aan uw specialist. Bij penicilline kan diarree optreden. Bij gebruik van een pijnstiller, bijvoorbeeld paracetamol, de tablet eerst in een glas water oplossen, de werking is dan effectiever. Vermeld bij een bezoek aan de arts of specialist dat u een ileostoma heeft in verband met het voorschrijven van medicijnen. Dus geen zetpillen laten voorschrijven. Speciale richtlijnen bij een urostoma Een urostoma is een stoma van de urinewegen. De blaas is dan meestal verwijderd. De urinehoeveelheid is anderhalf tot twee liter per 24 uur, als u ruim drinkt. De stoma produceert dag en nacht. Het zakje moet regelmatig worden geleegd via een aftapkraantje dat aan het zakje zit. Voor de nacht kan het urinezakje aangesloten worden op een urine-nachtzak zodat de urine goed kan aflopen. Zet onder de nachtzak eventueel een teiltje zodat u bij een lekkage van de nachtzak niet de hele vloerbedekking nat heeft. Leg de slang over uw been heen, zodat u zich vrij kunt bewegen en de slang niet kan afknikken. De nachtzak s morgens schoon spoelen met water, of met een oplossing van Biotex of schoonmaakazijn. De nachtzak kan ongeveer één tot twee weken worden gebruikt. Kleur en uiterlijk van de urine Bij veel drinken: lichtgeel. Bij weinig drinken: donkergeel. Bloed bij de urine: neem contact op met de huisarts of uroloog. Slijmvlokken in de urine: dit is afkomstig uit het stukje darm, waar de urineleiders op aangesloten zijn. Dit is normaal. Let wel op dat het slijm niet de afvoer van het zakje verstopt. Zuurgraad 20

Eén van de functies van de nieren is het regelen van de zuurgraad (ph) van het bloed. Zij doen dit door een overmaat aan zure of alkalische (niet zure) producten uit te scheiden. Afhankelijk van de eet- en drinkgewoontes wisselt de zuurgraad regelmatig. Normaal zal men de wisseling van de zuurgraad van de urine niet merken maar bij een urinestoma ligt dat anders. Voor hen is het het beste dat de ph van de urine tussen de 5,5-6,5 ligt. Alkalische urine (niet zure urine, dus hoge ph waarde) vormt een goede voedingsbodem voor bacteriën en verhoogt de kans op een urineweginfectie. Tevens beïnvloedt het de kleefkracht van het opvangmateriaal, met als mogelijke gevolgen: huidproblemen en/of lekkages. Ook kunnen zich zoutkristallen in een alkalische omgeving vormen. Als deze zich op of rondom de basis van de stoma afzetten, kan de stoma worden beschadigd. De zoutkristallen kunt u laten verdwijnen door een mengsel te maken van gelijke delen water en witte keukenazijn. Drenk gazen in deze oplossing en leg deze één keer per dag, gedurende vijftien minuten, om de stoma. U zult regelmatig nieuwe gazen moeten aanbrengen, omdat de stoma urine zal blijven produceren. De beste houding om dit te doen is liggend. Herhaling is noodzakelijk om resultaat te zien. Enkele tips bij de verzorging Het beste is de stoma s morgens vroeg te verzorgen. Dan produceert de stoma minder. De huid moet echt goed droog zijn voor u gaat plakken anders krijgt u lekkage. U moet dus vrij snel werken. Gebruik een tampon of een medicijnbekertje gevuld met watten of een gaasje om dit over de stoma heen te leggen tijdens het drogen van de huid. Als het toch weer nat is geworden moet u de handelingen herhalen. Verwissel om de dag de huidplaat daar deze vrij snel oplost door de urine. Iedere dag een schoon opvangzakje (in verband met de slijmvorming), omdat daardoor het aftapkraantje verstopt kan raken. Seksualiteit Bij vrouwen heeft de operatie gewoonlijk geen consequentiesvoor de structuur van de vagina. Wel kan de vagina wat droger zijn. Door eventuele liggingsveranderingen van de iets ingekorte vagina kan het 21

gevoel bij het vrijen iets anders zijn. Zo nodig kunt u een glijmiddel gebruiken. Bij mannen heeft de operatie wel consequenties. Mannen zijn na de operatie impotent en hebben dus problemen met de erectie. U kunt deze problemen met uw uroloog bespreken. Hij kan met u de mogelijkheden op dit gebied bespreken. Tot slot Als u vragen heeft, kunt u contact opnemen met de stomaverpleegkundige Locatie Blaricum T 088 753 37 26 Locatie Hilversum T 088 753 32 23 Tergooi 000230988 17072017 TER-11977-nl--0817-4 22

Ruimte voor aantekeningen 23

T 088 753 1 753 www.tergooi.nl Locatie Blaricum Rijksstraatweg 1 1261 AN Blaricum Locatie Hilversum Van Riebeeckweg 212 1213 XZ Hilversum Locatie Weesp C.J. van Houtenlaan 1b 1381 CN Weesp