Kiezersonderzoek 2017 Onderzoek naar stemgedrag van gemeentepanelleden Bestuursstaf Advies en ondersteuning Venlo, juli 2017 Onderzoek & Statistiek
2
Samenvatting In maart 2018 vinden er in Venlo gemeenteraadsverkiezingen plaats. De gemeente Venlo is erg geïnteresseerd in de afwegingen die de burgers maken om wel of niet te gaan stemmen. Daarnaast zijn we ook geïnteresseerd in de afwegingen om tot een keuze te komen. In totaal hebben 657 van de 1128 gemeentepanelleden de vragenlijst ingevuld. De respons komt hiermee uit op 58%. Representativiteit Bij het lezen van de bevindingen in dit rapport dient u rekening te houden met de representativiteit van het gemeentepanel. Het gemeentepanel is namelijk wat scheef verdeeld op gebied van geslacht en leeftijd. Over het algemeen zijn hierin de mannen oververtegenwoordigd evenals de respondenten die ouder zijn dan 55 jaar. In hoofdstuk 6 van dit rapport vindt u hiervan de verdeling. Politieke interesse en kennis Gemeentepanelleden hebben over het algemeen een bovengemiddelde politieke interesse. Hierbij is de interesse in nationale politiek het grootst, gevolgd door de lokale politiek. Dit is ook terug te zien in het stemgedrag; 9 geeft aan (waarschijnlijk) te gaan stemmen, terwijl bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen de opkomst maar 49% was. Het merendeel van de panelleden kent de standpunten van de politieke partijen op hoofdlijnen of verdiept zich hier in ten tijden van verkiezingen. Media Het meest gebruikte medium voor nieuwsberichten is voor gemeentepanelleden de tv. Hierbij zie je wel duidelijke leeftijdsverschillen optreden. Jongeren maken veel minder gebruik van de tv of krant dan. Zij zijn meer geneigd nieuwsberichten te lezen van internet. Wat betreft social media zie je dat deze onder de gemeentepanelleden nog niet zo veel worden gebruikt. Dit heeft uiteraard ook met de leeftijd van de panelleden te maken. Wanneer zij wel gebruik maken van social media is dit meestal facebook. Jongere panelleden (onder de 25 jaar) maken vaker gebruik van instagram. Stemgedrag Gemeentepanelleden zijn trouwe stemmers. Negen van de tien heeft de afgelopen verkiezingen gestemd, 9 geeft aan ook bij de komende verkiezingen (waarschijnlijk) te gaan stemmen. Om te kiezen voor een bepaalde kandidaat of partij kunnen verschillende aspecten een rol spelen. Het hebben van dezelfde standpunten is het belangrijkste punt. De belangrijkste onderwerpen hierbij zijn zorg en welzijn en. Twee vijfde van de panelleden stemt bij de gemeenteraadsverkiezingen doorgaans hetzelfde als bij de Tweede Kamer verkiezingen. Toch geven de respondenten aan dat lokale overwegingen zwaarder meewegen in de keuze voor een partij dan nationale overwegingen. 3
4
Inhoudsopgave Samenvatting 3 Inhoudsopgave 5 1 Inleiding 7 1.1 Aanleiding en doel 7 1.2 Onderzoeksopzet 7 1.3 Respons 7 1.4 Representativiteit 7 2 Politieke interesse en kennis 8 3 Media gebruik 9 4 Stemgedrag 10 5 Overwegingen 13 6 Achtergrondkenmerken 16 Bijlage A Belangrijke onderwerpen per potentiële stemmers politieke partij 17 5
6
1 Inleiding 1.1 Aanleiding en doel In maart 2018 vinden er in Venlo gemeenteraadsverkiezingen plaats. Afgelopen maart hebben de Tweede Kamerverkiezingen plaatsgevonden. Verder is onlangs bekend gemaakt dat de PVV voor het eerst deel gaat nemen aan de gemeenteraadsverkiezingen van 2018. De gemeente Venlo is erg geïnteresseerd in de afwegingen die u maakt om niet of wel te gaan stemmen. Daarnaast in de afwegingen die u maakt om tot uw keuze te komen. Dit helpt ons om te kijken of er manieren zijn om de opkomst bij de verkiezingen te verhogen. Daarnaast willen we de uitkomsten gebruiken om te bekijken of ons gemeentepanel een goede afspiegeling vormt van de Venlose bevolking, niet alleen op demografische kenmerken maar ook wat betreft bereidheid om te gaan stemmen. Na het uitzetten van de online vragenlijst zijn er vragen gesteld over één vraag in het onderzoek. Het betrof de vraag of de respondenten zouden overwegen om op de PVV te stemmen wanneer zij mee zouden doen aan de gemeenteraadsverkiezingen. Er waren twee redenen om deze extra vraag op te nemen. Allereerst, was dit om te kijken of deelname van de PVV de opkomst bij de verkiezingen zou kunnen vergroten. Er zijn in Venlo namelijk veel mensen die helemaal niet gaan stemmen. Uit ander onderzoek blijkt dat mensen niet gaan stemmen, omdat ze geen vertrouwen meer hebben in de gevestigde politieke partijen (SCP,2002) 1. Op de twee plaats was deze vraag van belang bij de bepaling van de representativiteit van ons panel. 1.2 Onderzoeksopzet Voor dit kiezersonderzoek is gekozen om gebruik te maken van het gemeentepanel Venlo. Het gemeentepanel Venlo bestaat sinds 2010 en bestaat uit ongeveer 1100 inwoners van gemeente Venlo. In mei 2017 is de uitnodiging voor de vragenlijst verzonden naar alle gemeentepanelleden. 1.3 Respons In totaal hebben 657 van 1128 gemeentepanelleden de gehele vragenlijst ingevuld. Een zestal leden heeft de vragenlijst niet geheel ingevuld, maar wel voldoende om er iets mee te kunnen. De respons komt hierbij uit op 58% 2. Voor dit gemeentepanel is dit percentage wat aan de lage kant, maar vanwege het onderwerp en de commotie eromheen is het logisch dat de respons wat lager uitvalt. Verder is er dit keer ook geen herinnering uitgestuurd naar de panelleden, terwijl dit normaal wel gebruikelijk is. 1.4 Representativiteit Het gemeentepanel heeft nog altijd een enigszins scheve verdeling over de achtergrondkenmerken. Met name op het gebied van geslacht en leeftijd is deze merkbaar. Dit heeft uiteraard invloed op de representativiteit en generaliseerbaarheid van de resultaten. Hiermee moet bij het bekijken van de resultaten rekening worden gehouden. Wat betreft representativiteit op bereidheid tot stemmen is het panel niet representatief voor de Venlose bevolking. Het aandeel niet-stemmers is in het gemeentepanel Venlo zeer laag. De uitkomsten van dit rapport geven dus weinig handvaten om de niet-stemmers naar de stembus te bewegen. Wel geeft het inzicht in de Venlose stemmers. 1 Niet-stemmers, een onderzoek naar achtergronden en motieven in enquêtes, interviews en focusgroepen. Paul dekker, Jeroen Boelhouwer, Peter de Greef en Judith van Male, SCP 2002. 2 Hierbij is er een betrouwbaarheidsmarge van 1,9 procent behaald. Deze marge betekent dat als bijvoorbeeld 50% van de respondenten een vraag met ja heeft beantwoord, met een zekerheid van 95% gesteld kan worden dat dit percentage in de populatie tussen de 47,6% en de 52,4% ligt. 7
2 Politieke interesse en kennis Politiek speelt zich af op verschillende niveaus. Aan de gemeentepanelleden is gevraagd in hoeverre zij geïnteresseerd zijn in politiek. Hierbij is te zien dat men het meest geïnteresseerd is in nationale politiek, gevolgd door de lokale politiek. Voor provinciale politiek is de minste interesse onder de gemeentepanelleden. Figuur 1. Kunt u aangeven in hoeverre u geïnteresseerd bent in de verschillende politieke niveaus? (n=663) nationale politiek 2% 9% 45% 44% lokale politiek 3% 1 40% 39% wereldpolitiek 4% 21% 48% 28% europese politiek 5% 21% 46% 28% provinciale politiek 34% 41% 19% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helemaal niet geïnteresseerd Matig geïnteresseerd Redelijk geïnteresseerd Zeer geïnteresseerd Ongeveer de helft van de panelleden kent de standpunten van de verschillende partijen goed dan wel op hoofdlijnen. De andere helft verdiept zich hier in ten tijde van verkiezingen. Een op de 20 kent de stadpunten niet en verdiept zich hier ook niet in. Figuur 2. Welk van de onderstaande stellingen past het beste bij uw politieke kennis over de gemeentelijke politieke partijen? (n=658) Ik ken de standpunten van de verschillende partijen niet, en verdiep me hier ook niet in 5% Ik ken de standpunten van de verschillende partijen eigenlijk niet, maar verdiep me er wel in als er verkiezingen zijn 46% Ik ken de standpunten van de verschillende gemeentelijk partijen op hoofdlijnen 41% Ik ken de standpunten van de verschillende gemeentelijke partijen goed 8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 8
3 Media gebruik In dit hoofdstuk wordt gekeken op welke manier mensen informatie tot zich krijgen. Nieuwsberichten kijken de meeste gemeentepanelleden nog gewoon op tv. Ook de krant wordt hiervoor nog vaak gebruikt. Wel moet hierbij worden vermeld dat de gemiddelde leeftijd van de gemeentepanelleden wat hoger ligt dan gemiddeld. Als we kijken naar mediagebruik per leeftijdsgroep is te zien dat van de 65 plussers bijna 88% dagelijks de krant leest tegenover 20% van de panelleden onder de 35 jaar. Eenzelfde beeld zien we ook bij het medium tv, alleen is het verschil wat kleiner. Voor de jongere gemeentepanelleden (tot +/- 35 jaar) geldt dat zij vaker gebruik maken van websites om nieuwsberichten te lezen. Naast al deze bevindingen is opvallend dat het medium radio redelijke leeftijdsneutraal is. Dit medium wordt door alle leeftijdsgroepen regelmatig gebruikt. Figuur 3. Volgt u nieuwsberichten? (n=663) tv 82% 12% 3% 3% krant 63% 10% 6% 21% radio 50% 23% 20% websites 43% 24% 13% 19% social media 34% 18% 10% 36% 1% apps 28% 14% 4 4% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% (bijna) dagelijks enkele keren per week enkele keren per maand (vrijwel) nooit weet niet Wat betreft social media zien we hieronder dat het aandeel mensen met een account veel lager is dan je zou denken. Dit is te verklaren door de oververtegenwoordiging van het aandeel in het panel. Het zijn nog vaak de die helemaal geen account hebben. 22% Van de gemeentepanelleden heeft geen social media account en 90% hiervan is 45 jaar of ouder. Verder valt nog op dat instagram met name gebruikt wordt door jongeren onder de 25 jaar. Figuur 4. Heeft u een sociale media account? (n=663) facebook 44% 11% 5% 33% linkedin 8% 14% 12% 15% 50% twitter 8% 3% 16% 66% instagram 6% 4% 9% 75% pinterest 4% 4% 11% 74% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% ja, dagelijks ja, enkele keren per week ja, enkele keren per maand ja, (bijna) nooit nee, geen account 9
4 Stemgedrag Dit hoofdstuk gaat over het stemgedrag van gemeentepanelleden. Allereerst is gevraagd of ze in het verleden gestemd hebben. Van de panelleden heeft 91% bij de gemeenteraadsverkiezingen (2014) gestemd en 96% bij de Tweede Kamer verkiezingen (2017). De stembereidheid onder de panelleden is hiermee dus hoog te noemen. Het opkomstpercentage voor de Tweede Kamerverkiezingen in 2017 was voor Venlo totaal 76%. En voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2014 was dit 49%. Figuur 5. Heeft u gestemd bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2014? En heeft u gestemd bij de tweede kamer verkiezingen in 2017? (n=663) ja, ik heb gestemd 91% 96% nee, ik heb niet gestemd nee, ik mocht (nog) niet stemmen weet ik niet meer 6% 2% 2% 1% 2% 0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% 120% GR 2014 TK 2017 Er zijn maar weinig panelleden die niet gestemd hebben. Redenen waarom mensen niet stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen zijn vaker dat ze er geen interesse in hebben, of dat ze onvoldoende geïnformeerd zijn. Figuur 6. Waarom heeft u niet gestemd bij de gemeenteraadsverkiezingen? (n=35) geen interesse 8 onvoldoende geinformeerd 7 geen vertrouwen in lokale politiek 6 geen geschikte kandidaten geen tijd 5 5 overig 4 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10
De volgende figuur geeft weer waarop de gemeentepanelleden gestemd hebben. VVD is hierbij zowel voor de Gemeenteraadsverkiezingen (GR14) als voor de Tweede Kamerverkiezingen (TK17) het grootst. Figuur 7. Wat heeft u gestemd? VVD 22% 22% PVV n.v.t. 10% CDA 13% 14% D66 4% 9% Groen Links SP 10% 9% 10% GR14 TK17 PvdA 13% overig 9% 16% weet ik niet meer/wil ik niet zeggen 9% 15% 0% 5% 10% 15% 20% 25% In onderstaande tabel is vergeleken of mensen hetzelfde stemmen bij de Tweede Kamerverkiezingen als bij de gemeenteraadsverkiezingen, indien mogelijk. En als ze op een andere partij stemmen, welke partijen dat dan vaker is. Figuur 8. Stemgedrag Tweede Kamer en Gemeenteraadsverkiezingen vergeleken Gemeenteraadsverkiezingen 2014 Tweede Kamer Verkiezingen 2017 1 e partij 2 e partij 3 e partij VVD VVD (61%) CDA (6%) Lokale Democraten (6%) PVV Niet gestemd* (16%) Venlokaal (16%) CDA/VVD (beide 14%) CDA CDA (51%) VVD (18%) Lokale Democraten (10%) D66 D66 (23%) VVD (22%) PvdA (15%) Groen Links Groen Links (41%) PvdA 30% SP (6%) SP SP (5) Niet gestemd* (11%) PvdA (10%) PvdA PvdA (71%) Groen Links (11%) D66 () Andere partij Lokale Democraten (19%) Anders (15%) Venlokaal (13%) Niet gestemd* Niet gestemd* (63%) PvdA (4%) SP/Lokale Democraten (3%) *het totaal van niet gestemd, blanco en weet niet 11
Naast de vragen over stemgedrag uit het verleden is ook gevraagd naar de toekomst. In maart 2018 zijn er gemeenteraadsverkiezingen. Bijna alle gemeentepanelleden geven aan dat ze gaan stemmen bij de komende gemeenteraadsverkiezingen. Figuur 9. Gaat u stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018? 85% 12% 1%2% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Ja, zeker Ja, waarschijnlijk wel Nee, waarschijnlijk niet Nee, zeker niet Ik mag dan (nog) niet stemmen weet ik niet Vervolgens is gevraagd wat ze van plan zijn te stemmen. Hierbij konden ze maximaal 3 partijen aankruisen. Hierdoor is het totale percentage hoger dan 100%. Een kwart van de stemmers weet al zeker op welke partij ze gaan stemmen, de rest weet het nog niet zeker. De VVD krijgt potentieel de meeste stemmen bij de komende gemeenteverkiezingen, op de voet gevolgd door D66 en Groen Links. Figuur 10. Wat denkt u te gaan stemmen bij de gemeenteraadsverkiezingen in 2018? VVD D66 Groen Links CDA SP PVV PvdA Venlokaal weet ik niet Lokale Democraten Andere partij Blanco ik zou niet stemmen 2% 1% 6% 15% 14% 14% 12% 26% 24% 23% 21% 20% 18% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 12
5 Overwegingen Bij het kiezen voor een bepaalde partij of kandidaat kunnen verschillende aspecten een rol spelen. We hebben aan de gemeentepanelleden gevraagd welke overwegingen zij maken bij hun keuze voor een bepaalde kandidaat. Hieronder is te zien dat het hebben van gelijke standpunten de belangrijkste reden is om voor een bepaalde kandidaat te kiezen. Ook is de keuze voor een partij doorgaans belangrijker dan voor een specifieke kandidaat. Figuur 11. Welke van de onderstaande stellingen is waar of niet waar bij het maken van uw keuze voor een bepaalde kandidaat bij de gemeenteraadsverkiezingen? Ik stem op de partij die het beste bij mijn standpunten past 94% 4% 2% Ik stem op een specifieke partij en maak vervolgens een keuze voor de kandidaat 73% 24% 3% Ik stem meestal op dezelfde politieke partij als bij de Tweede Kamer verkiezingen 43% 53% 4% Ik stem meestal op de eerste kandidaat van de lijst van de partij van mijn voorkeur 3 60% 2% Ik stem het liefst op iemand uit mijn eigen kern 28% 66% 6% Ik stem meestal op een vrouwelijke kandidaat van de partij van mijn voorkeur 1 76% Ik stem op een specifieke kandidaat en bij welke partij diegene zit is minder van belang. 8% 89% 2% Ik stem meestal op een kandidaat van allochtone afkomst 2% 90% 8% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90%100% waar niet waar weet niet 13
In de volgende figuur zie je dat lokale aspecten over het algemeen zwaarder wegen bij de keuze voor een partij bij de gemeenteraadsverkiezingen dan landelijke aspecten. Figuur 12. Als u denkt aan uw partijkeuze voor de gemeenteraadsverkiezingen 2018, kunt u aangeven in hoeverre die keuze zal worden bepaald voor lokale of landelijke aspecten en overwegingen? uitsluitend lokale overwegingen 14% overwegend lokale overwegingen 35% evenveel lokale als landelijke overwegingen 40% overwegend landelijke overwegingen uitsluitend landelijke overwegingen 1% weet ik niet/wil ik niet zeggen 3% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 14
Tot slot is nog aan de respondenten gevraagd welke onderwerpen zij belangrijk vinden in het maken van hun keuze voor een bepaalde partij bij de gemeenteraadsverkiezingen. Zorg en welzijn is hierbij het vaakst genoemd, op de voet gevolgd door. In bijlage A vind je de figuren waarin wordt weergegeven welke onderwerpen het belangrijkst zijn per politieke partij. Figuur 13. Welke onderwerpen zijn voor u het belangrijkst bij het maken van uw keuze voor een bepaalde partij voor de gemeenteraadsverkiezingen? zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de burgers verkeer, parkeren en (openbaar) vervoer 21% 18% 15% 15% 14% 13% 12% 11% 10% 8% 6% 6% 5% 5% 5% 4% 3% 3% 2% 1% 48% 54% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 15
6 Achtergrondkenmerken In dit laatste hoofdstuk staat de verdeling van de respondenten over de achtergrondkenmerken. Te zien is dat mannen oververtegenwoordigd zijn, evenals de respondenten van ouder dan 55 jaar. Bent u man of vrouw? % N man 68% 450 vrouw 32% 207 Totaal 100% 657 Wat is uw leeftijd? % N 25 jaar of jonger 4% 23 26-35 jaar 5% 33 36-45 jaar 11% 72 46-55 jaar 22% 143 56-65 jaar 30% 198 66 jaar of ouder 29% 188 Totaal 100% 657 Wat is uw hoogst genoten opleiding? % N Geen 0% 1 Basisonderwijs 1% 4 LBO 3% 19 VMBO/MAVO/MULO 8% 52 MBO 22% 147 HAVO/VWO 12% 76 HBO 40% 263 WO 12% 81 weet ik niet/wil ik niet zeggen 2% 14 Totaal 100% 657 Welk stadsdeel woonachtig? % N Venlo 43% 283 Blerick 25% 166 Tegelen/Belfeld 20% 134 Arcen/Velden 9% 62 wil niet zeggen 2% 12 Totaal 100% 657 16
Bijlage A Belangrijke onderwerpen per potentiële stemmers politieke partij zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de verkeer, parkeren en (openbaar) VVD totaal VVD 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de verkeer, parkeren en (openbaar) PVV totaal PVV 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 17
zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de verkeer, parkeren en (openbaar) CDA totaal CDA 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de verkeer, parkeren en (openbaar) D66 totaal D66 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 18
Groen Links zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de verkeer, parkeren en (openbaar) totaal GroenLinks 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de verkeer, parkeren en (openbaar) SP totaal SP 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 19
zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de verkeer, parkeren en (openbaar) PvdA totaal PvdA 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de verkeer, parkeren en (openbaar) Venlokaal totaal Venlokaal 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 20
zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de verkeer, parkeren en (openbaar) Lokale Democraten totaal Lokale Democraten 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% zorg en welzijn lokale belastingen en lasten voor de verkeer, parkeren en (openbaar) Weet niet totaal weet niet 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 21