Aantal Nederlandse mpr-koeien groeit in Mpr-bedrijf telt me Het was een jaar van records, zo laten de mpr-cijfers van CRV zien. Niet eerder telde een Nederlands melkveebedrijf zo veel koeien, was het totaal mpr-koeien zo hoog en lag het rollend jaargemiddelde zo hoog. tekst Inge van Drie Historisch hoog. Met die woorden kopte Veeteelt een jaar geleden bij de publicatie van de statistieken van de melkproductieregistratie (mpr). CRV noteerde toen met in totaal 1,40 miljoen stuks de melkproductie van een record koeien. Maar de nieuwste mpr-statistieken die CRV publiceert, laten zien dat dat record niet lang heeft standgehouden. In het boekjaar 2015-2016, dat loopt van 1 september 2015 tot en met 31 augustus 2016, groeide het mpr-koeien met 105.000 stuks tot maar liefst 1,51 miljoen. Dat melkveehouders in het eerste volledig melkquotumloze mpr-jaar meer koeien zouden gaan melken, lag wel in de lijn der verwachting. Aan de andere kant leek de op handen zijnde invoering van de fosfaatrechten juist een dempend effect te krijgen op het mpr-koeien. Maar blijkbaar heeft dat melkveehouders er nog niet toe bewogen om koeien alvast versneld af te voeren. Reuzensprong van 290 melk Het record mpr-koeien is niet het enige wat opvalt in de jaarstatistieken. Zo steeg ook de melkproductie afgelopen jaar fors. Vlak voor de afschaffing van de melkquota op 1 april 2015 hielden melkveehouders zich wat productie betreft nog in om zo min mogelijk superheffing te betalen. In het quotumvrije tijdperk zijn ze juist massaal harder Tabel 1 Levensduur afgevoerde stamboekkoeien per jaar van afvoer jaar * dagen opfok prod. levensd.** dagen na laatste proefmelking dagen levensd.*** kalvingen gem. tus- melkdagen per tkt. dagen droog per tkt. melkdagen totaal melk per melkdag 2015-2016 286.347 786 1276 30 2092 3,5 413 354 59 1129 27,4 2014-2015 251.551 788 1278 31 2097 3,5 415 355 60 1130 27,3 2013-2014 269.883 790 1284 32 2106 3,5 416 356 60 1134 27,4 2008-2009 265.858 796 1296 36 2128 3,5 417 354 64 1138 26,8 2003-2004 274.508 801 1207 43 2051 3,3 409 344 65 1057 25,6 1998-1999 292.824 803 1121 45 1968 3,2 397 331 66 976 24,5 * = koeien met maximaal 150 dagen tussen laatste proefmelking en afmelding ** = dagen tussen eerste kalfdatum en datum laatste monstername *** = dagen tussen geboorte en laatste afvoerdatum (som van dagen opfok, productieve levensduur en dagen na laatste proefmelking) 10 VEETEELT OKTOBER 1 2016 Bijschrift nog aanpassen!
jaar tijd met 105.000 stuks tot 1,51 miljoen Tussenkalftijd naar 413 dagen Een jaar van records is het boekjaar 2015-2016 zeker, want net als de melkproductie was ook het koeien per bedrijf nog nooit zo hoog. Voor het eerst telt een gemiddeld Nederlands melkveebedrijf meer dan 100 koeien, 101 om precies te zijn. Dat zijn er acht meer dan in 2015. Tien jaar geleden lag de bedrijfsgrootte nog op 67 koeien. Dat betekent dat het gemiddeld koeien op een melkveebedrijf sinds 2006 met vijftig procent is toegenomen. Minder spectaculair is de verandering in levensproer dan 100 koeien 32.000 melk % vet % eiwit 5,00 30.000 28.000 4,50 melk 26.000 4,00 percentage 24.000 22.000 3,50 20.000 3,00 2001-02 2002-03 2003-04 2004-05 2005-06 2006-07 2007-08 2008-09 2009-10 2010-11 2011-12 2012-13 2013-14 2014-15 2015-16 Figuur 1 Ontwikkeling levensproductie van stamboekkoeien per jaar van afvoer gaan melken om zo veel mogelijk melk per koeplaats te produceren. Ook is een veehouders drie keer per dag gaan melken om de productie te verhogen. Gemiddeld produceerden de Nederlandse melkkoeien 8663 melk met 4,38% vet en 3,55% eiwit (tabel 2). Ze maakten daarmee een reuzensprong van 290 melk en 0,04% vet. Met een gelijkblijvend eiwitgehalte resulteert dat in 687 vet en eiwit. Dat is een toename van 26 vet en eiwit. Het economisch jaarresultaat (ejr) komt uit op 1968 euro. Dat is niet een-op-een te vergelijken met het ejr van vorig jaar. CRV heeft de berekening van het economisch jaarresultaat intussen aangepast vanwege de afschaffing van het melkquotum per 1 april 2015 en het aangepaste betalingssysteem van melk door FrieslandCampina. Zo is de negatieve weging van kilogrammen melk vervallen, maar worden de kilo s lactose nu wel in rekening gebracht. Qlip analyseert in haar laboratorium alle mpr-monsters VEETEELT JANUARI OKTOBER 1/2 1 2016 2009 11
provincie gem. huidige gem. lft. melk % vet % eiwit vet eiwit vet en eiwit 187 113 4.04 9.555 4,26 3,52 407 336 743 2.138 258 139 4.05 9.103 4,36 3,53 397 322 719 2.058 1.995 108 4.04 9.061 4,36 3,55 395 322 717 2.056 468 106 4.05 8.850 4,35 3,54 385 314 699 2.003 2.600 91 4.07 8.676 4,41 3,56 382 309 691 1.980 2.776 91 4.07 8.639 4,42 3,56 382 308 690 1.974 2.258 114 4.08 8.509 4,38 3,56 372 303 675 1.936 971 112 4.07 8.541 4,38 3,53 374 301 675 1.935 789 94 4.09 8.548 4,35 3,54 372 302 674 1.933 775 122 4.07 8.405 4,41 3,53 371 297 668 1.909 891 83 4.09 8.431 4,37 3,53 369 297 666 1.907 983 88 4.10 8.392 4,33 3,52 364 295 659 1.889 Nederland 2015-2016 14.951 101 4.07 8.663 4,38 3,55 380 307 687 1.968* 15.104 93 4.07 8.373 4,34 3,55 364 297 661 2.124 Tabel 2 Rollend jaargemiddelde 15.155 per provincie (190 september 4.082014-31 8.376 augustus 2015) 4,33 3,53 363 296 659 2.115 16.841 77 4.09 8.218 4,35 3,52 358 289 647 2.077 Tabel 2 Rollend jaargemiddelde per provincie en over heel Nederland (1 september 2015-31 augustus 2016), * = vanwege nieuwe wegingsfactoren is het ejr niet te vergelijken met eerdere jaren ejr ductie bij afvoer. De koeien die tussen 1 september 2015 en 31 augustus 2016 zijn afgevoerd, hadden gemiddeld 30.967 melk geleverd met 4,35% vet en 3,53% eiwit (figuur 1), ofwel 2440 vet en eiwit. Dat is 99 melk, 0,01% eiwit en 10 vet en eiwit meer dan vorig jaar. Maar in het recordjaar 2014 hadden de afgevoerde koeien nog 32 melk en 3 vet en eiwit meer geproduceerd. Het afgevoerde koeien lag afgelopen jaar met 286.347 stuks wel relatief hoog. Dat zijn er 35.000 meer dan vorig jaar. Voor het laatst in het boekjaar 2001-2002 voerden de Nederlandse melk- Roodbonte holsteins doorbreken grens van 9000 De flinke plus in het rollend jaargemiddelde heeft logischerwijs ook effect op de lactatieproducties. Alle rassen verbeteren hun cijfers. Zo doorbreken de roodbonte holsteins met een productie van 9106 de grens van 9000. Hun zwartbonte rasgenoten naderen met gemiddeld 9859 melk de barrière van 10.000 melk. Alleen in het boekjaar 2011-2012 kwamen ze met een melkplas per koe van 9888 nog iets hoger uit. Voor de buitenlandse kruisingsrassen zijn die producties nog te hoog gegrepen, al noteren ze nu wel stuk voor stuk een productie van minstens 8000 melk. Voor de brown swiss- en montbéliardekruislingen is dat niet uniek, maar de kruislingen met een aandeel fleckvieh, Zweeds roodbont of Noors roodbont van 50 tot 75 procent slechten die grens van 8000 wel voor het eerst. Het in de mpr vertegenwoordigde Tabel 3 Lactatiegemiddelden naar ras (1 september 2015-31 augustus 2016) kruislingkoeien nam opnieuw fors toe. CRV legde afgelopen jaar de lactatieproductie vast van bijna 67.000 kruislingkoeien (inclusief de mrij-kruislingen) tegenover bijna 53.000 in het voorgaande jaar. De fleckviehkruislingen zijn in die groep met ruim een derde het royaalst vertegenwoordigd. Ter vergelijking: het zwartbonte holsteinkoeien met een lactatieproductie steeg van ruim 597.000 naar iets meer dan 637.000. ras koeien lft. afk. dgn. melk % vet % eiwit vet eiwit vet en eiwit ejr zwartbont totaal 706.288 3.09 353 9.765 4,31 3,53 421 345 766 1.950 hf zwartbont 637.033 3.10 354 9.859 4,31 3,53 425 348 773 1.958 roodbont totaal 198.809 3.10 345 8.762 4,51 3,63 395 318 713 1.839 hf roodbont 135.657 3.09 349 9.106 4,52 3,62 412 330 742 1.891 23.891 3.07 323 8.100 4,40 3,56 356 288 644 1.759 10.261 3.02 330 8.118 4,56 3,61 370 293 663 1.780 10.194 3.09 331 8.521 4,33 3,54 369 302 671 1.794 9.175 3.05 335 8.607 4,45 3,61 383 311 694 1.846 8.484 4.02 335 7.473 4,51 3,67 337 274 611 1.600 7.527 4.03 332 6.923 4,49 3,71 311 257 568 1.499 4.640 3.01 328 8.293 4,37 3,59 362 298 660 1.791 2.216 4.01 321 6.580 4,42 3,59 291 236 527 1.427 1.455 3.10 334 7.818 4,28 3,53 335 276 611 1.632 1.432 3.06 317 7.290 4,29 3,55 313 259 572 1.580 1.407 3.05 338 6.265 5,84 4,17 366 261 627 1.599 823 4.02 327 5.905 4,39 3,62 259 214 473 1.259 fh 673 4.04 342 6.786 4,49 3,61 305 245 550 1.410 12 VEETEELT OKTOBER 1 2016
naam, woonplaats koeien - 16 17 11 Tabel 4 Top tien bedrijven met hoogste levensproductie bij afvoer op basis van kilogram vet en eiwit (minimaal tien afgevoerde dieren, 1 september 2015-31 augustus 2016) melk % vet % eiwit vet eiwit vet en eiwit melk naam, woonplaats koeien gem. lft. melk % vet % eiwit vet eiwit ejr tkt. 75 126 72 521 61 61 Tabel 5 Top tien actieve mpr-bedrijven voor ejr met minimaal zes erkende monsternames in het mpr-jaar 2015-2016 (* = driemaal daags melken, ** = melkrobot) veehouders meer koeien af (296.633). De dalende trend van de tussenkalftijd, die in het jaar 2011 is ingezet, zet ook dit jaar door. Met een gemiddelde van 413 dagen neemt de tussenkalftijd met twee dagen af. Op de piek, in 2010, lag de tussenkalftijd op 418 dagen. Ook het opfokdagen neemt langzaam maar zeker af, net als de lengte van de droogstand. Afgelopen jaar kalfden de vaarzen voor het eerst op 786 dagen. Dat is twee dagen eerder dan vorig jaar. De lengte van de droogstand komt met 59 dagen voor het eerst onder de 60 uit. Ter vergelijking: in 1992 stonden de Nederlandse koeien gemiddeld nog 73 dagen droog. Flevolands bedrijf: 139 koeien Het mpr-bedrijven komt voor het eerst uit onder de 15.000. Afgelopen jaar registreerde CRV de melkproductie op 14.951 bedrijven. Dat zijn er 153 minder dan in 2015, ofwel een relatief geringe afname van 1,0 procent. In absolute cijfers haakten in Gelderland ( 31) en Friesland ( 30) de meeste bedrijven af, relatief gezien de meeste in Utrecht ( 2,1%) en Drenthe ( 1,6%). Utrecht is ook de provincie met de kleinste bedrijven met gemiddeld 83 stuks. De melkveehouders in Flevoland melken de meeste koeien: 139 stuks per bedrijf. Friesland blijft met ruim 257.000 stuks de provincie met de meeste koeien, gevolgd door Overijssel, Gelderland en Noord-Brabant. Deze vier provincies nemen samen bijna twee derde van alle mpr-koeien voor hun rekening. Zeeland is de meest koearme provincie met ruim 21.000 koeien, al zijn de mprbedrijven daar wel het snelst gegroeid. Een Zeeuws bedrijf heeft nu 113 koeien tegenover 101 vorig jaar. Ook weten de Zeeuwse melkveehouders de hoogste productie uit hun koeien te halen, met een gemiddelde melkplas van 9555 met 4,26% vet en 3,52% eiwit. Bijna 80.000 bij afvoer De familie Rosegaar uit Pesse neemt dit jaar de leiding in het klassement voor levensproductie bij afvoer. De zestien koeien waarvan Rosegaar afgelopen jaar afscheid nam, hadden gemiddeld 79.675 melk geproduceerd met 4,39% vet en 3,47% eiwit, goed voor 6262 vet en eiwit en gemiddeld 31,5 melk per dag. Voor die productie hadden ze 7,9 lactaties nodig. De Drentse melkveehouder heeft daarmee een straatlengte voorsprong op de familie Detert Oude Weme uit Deurningen en Kees Kortleve uit Noordeloos. Met achtereenvolgens 5381 en 5257 vet en eiwit ontlopen de nummer twee en drie elkaar nauwelijks. De koplopers van vorig jaar, Jos en Ingrid Knoef uit het Overijsselse Geesteren, prijken dit jaar op de vijfde plek. Met vier bedrijven is Overijssel dominant aanwezig in de top tien. Wismans op één In het klassement van bedrijven met de hoogste melkproductie per koe overheerst Noord-Brabant met drie stuks, waaronder de nieuwe nummer één: zuivelboerderij Wismans-van Fessem uit Oosterhout. De 75 koeien van Harrie en Anke Wismans, die met een gemiddelde leeftijd van vier jaar en drie maanden relatief jong zijn, zetten de teller afgelopen jaar op 12.970 met 4,04% vet en 3,51% eiwit, goed voor 977 vet en eiwit en een ejr van 2845 euro. Vader en dochter Wismans zijn niet de enige melkveehouders in de top tien die hun koeien automatisch melken. Ook de nummers twee en drie, Piet Bosscha uit Bant en Jan Nieuwenhuizen uit Zevenhoven, werken met een melkrobot. De nummer één van vorig jaar, Jos Welles uit De Krim, moet genoegen nemen met de vierde plaats. Opvallend is dat het gros van de bedrijven in de top tien minder koeien melkt dan het Nederlands gemiddelde. Alleen Jan Nieuwenhuizen uit Zevenhoven en landbouwbedrijf Van Creij uit Landhorst melken met achtereenvolgens 126 en 190 stuks meer dan 100 koeien. l VEETEELT OKTOBER 1 2016 13
provincie naam, woonplaats koeien lft. melk % vet % eiwit vet eiwit ejr tkt Friesland H. Agema, Kollumerpomp 95 5.01 12.531 4,16 3,37 521 423 2.712 463 227 4.04 12.474 3,76 3,50 469 437 2.668 403 93 4.10 12.301 3,89 3,48 479 428 2.651 445 193 5.01 11.570 4,27 3,56 494 412 2.610 393 193 4.05 11.217 4,21 3,71 472 416 2.581 412 Groningen 154 4.06 11.546 4,15 3,59 479 414 2.589 406 176 4.02 11.219 4,37 3,59 491 403 2.568 433 97 4.06 10.884 4,39 3,71 478 404 2.543 380 157 5.01 11.451 4,21 3,48 482 398 2.533 414 390 3.11 11.340 4,03 3,35 457 380 2.417 406 146 3.09 11.522 3,98 3,53 459 407 2.527 403 75 4.10 10.770 4,52 3,60 487 387 2.495 465 128 5.02 10.637 4,55 3,64 484 387 2.487 412 211 4.05 11.091 4,38 3,46 486 384 2.484 403 96 4.05 11.070 4,34 3,47 481 384 2.474 392 72 5.02 11.981 4,29 3,66 514 438 2.750 402 23 4.03 11.229 4,42 3,75 496 421 2.645 408 137 5.02 11.454 4,15 3,63 475 416 2.587 431 114 4.09 12.004 4,03 3,41 484 409 2.584 413 56 5.05 11.121 4,66 3,55 518 395 2.584 392 Gelderland 81 4.05 12.897 3,92 3,39 506 437 2.740 434 61 4.06 12.490 4,08 3,42 510 427 2.706 397 96 4.04 11.416 4,50 3,57 514 407 2.628 404 mts. C. en C. Krooneman, t Harde 49 4.11 11.736 4,22 3,50 495 410 2.607 416 51 4.03 11.970 4,10 3,41 491 408 2.594 392 61 4.02 12.417 3,99 3,45 495 429 2.683 434 108 3.11 11.847 4,09 3,39 484 402 2.557 395 108 4.04 12.029 3,96 3,37 476 405 2.554 408 80 4.09 10.992 4,32 3,62 475 397 2.512 414 47 3.10 11.432 4,07 3,49 465 399 2.506 397 122 4.07 11.293 4,57 3,57 517 404 2.621 398 39 4.01 10.293 4,70 3,80 484 392 2.503 433 106 4.08 11.051 4,30 3,54 475 391 2.489 411 92 4.09 10.865 4,41 3,56 479 386 2.477 397 213 4.07 10.667 4,39 3,65 468 389 2.465 391 126 4.09 12.803 4,12 3,43 528 439 2.789 438 112 4.11 12.804 3,62 3,36 464 430 2.634 430 72 4.11 11.404 4,25 3,63 485 414 2.600 475 84 4.02 11.049 4,50 3,65 498 403 2.578 437 56 4.11 11.837 4,10 3,41 485 404 2.565 409 56 5.02 11.698 4,16 3,57 486 417 2.614 397 63 4.11 11.950 3,98 3,48 476 415 2.591 425 114 4.01 11.583 4,19 3,50 485 405 2.567 425 121 4.04 11.560 4,06 3,55 469 410 2.556 409 125 4.02 11.088 4,24 3,52 470 391 2.481 391 75 4.03 12.970 4,04 3,51 524 455 2.845 454 190 4.06 12.228 4,24 3,49 519 427 2.722 406 J. H. A. Gooskens, Hoogeloon 53 4.07 11.009 4,83 3,76 532 414 2.683 408 167 3.10 12.153 4,09 3,51 498 427 2.680 395 62 4.04 11.923 4,14 3,58 494 426 2.667 392 Limburg 70 4.08 11.685 4,21 3,36 492 393 2.535 419 110 4.11 11.568 4,09 3,44 473 398 2.518 406 164 4.03 11.059 4,29 3,59 475 397 2.512 404 123 4.04 10.838 4,33 3,53 469 383 2.446 414 66 4.00 10.190 4,67 3,70 476 377 2.431 396 Flevoland 64 4.02 12.941 3,92 3,51 507 454 2.808 426 47 4.07 11.723 4,22 3,53 495 414 2.620 458 111 4.11 11.547 4,34 3,50 501 404 2.592 437 72 4.04 11.359 4,33 3,54 491 403 2.567 387 145 4.06 11.143 4,37 3,58 487 399 2.544 389 Tabel 6 Top vijf bedrijven voor ejr per provincie in het mpr-jaar 2015-2016 (* = driemaal daags melken, ** = melkrobot) 14 VEETEELT OKTOBER 1 2016