Stand van Transport de transportsector in economisch perspectief Transportsector heeft tij mee Madeline Buijs Sector Econoom Transport & Logistiek November 217
Stand van Transport Transportsector heeft tij mee 21 november 217 Inhoudsopgave sheet 1 Macro-economie Mondiaal, eurozone, Nederland 2, 3 en 4 2 Stemmingsindicatoren Ondernemersvertrouwen, producenten- en consumentenvertrouwen en 6 3 Omzetontwikkelingen Trends in omzet 7 4 Luchtvracht Vervoerde volumes door de lucht 8 Zeevaart en havens Toegevoegde waarde, nieuwbouw, orders, overslag 9 en 1 6 Binnenvaart Vervoerde volumes over het water 11 7 Wegvervoer Volume, dieselprijs, bouwproductie- en omzet, omzet detailhandel 12 8 Spoorvervoer Vervoerde volumes over het spoor 13 9 Logistieke dienstverleners en opslag Tarieven, opname en aanbod 14 1 Arbeidsmarkt Aantal banen, vacatures, leeftijdsopbouw, maandloon 1 11 Bedrijfsdemografie Faillissementen, oprichtingen, opheffingen, fusies & overnames 16 A Appendix Contactgegevens, disclaimer en extra informatie 17 Stand is positief (groen), neutraal (oranje) of negatief (rood)
BBP groei 218 (% j-o-j) 1 Macro-economie - Mondiaal Drie risico s bedreigen het positieve mondiale beeld 8% 7% 6% % 4% 3% 2% 1% Brazilie Latijns-Amerika Japan Rusland VK VS MO/N.-Afrika Opkomend Europa eurozone Opkomend Azië Wereldeconomie Wereldhandel India China % % 2% 4% 6% 8% BBP groei 217 (% j-o-j) De wereldeconomie heeft het de afgelopen kwartalen goed gedaan en er was sprake van een flinke groei in alle belangrijke regio s. Er zijn nu geen tekenen van vertragingen op de korte termijn. Het economisch sentiment is momenteel relatief goed. Maar diverse vertrouwensindicatoren laten per regio een gemengd beeld zien. De PMI van de VS liet in een groot deel van 217 een stijgende lijn zien, maar in oktober keerde deze trend en was er een daling te zien. De inkoopmanagers in het VK zijn juist in oktober weer wat positiever geworden waardoor de PMI steeg. Voor de komende tijd zijn er drie belangrijke risico s voor de mondiale economie: 1) het beleid van Trump, 2) een sterker dan verwachte groeivertraging in China en 3) de normalisering van het monetaire beleid van de ECB. 12 11 China macro-economische indicator 12 1 8 Japan macro-economische indicator 6 VS PMI sentiment inkoopmanagers 6 6 VK PMI sentiment inkoopmanagers 1 6 99 index (1=neutraal) 98 4 2 index (1=neutraal) index (=neutraal) 4 index (=neutraal) 4 Bronnen: CBS, Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau Voor meer informatie over macro-economische trends, neem contact op met de macro-economen van ABN AMRO. Meer informatie via deze link: contact informatie. 2
BBP % groei (j-o-j) 218 1 Macro-economie - eurozone Stemmingsindicatoren eurozone blijven positief % 4% Ierland Spanje 3% Duitsland Nederland 2% 1% Frankrijk Oostenrijk EUROZONE Griekenland Belgie Finland Italie % % 1% 2% 3% 4% % BBP % groei (j-o-j) 217 Diverse stemmingsindicatoren in de eurozone blijven in gunstig terrein staan en lijken erop te duiden dat de eurozone-economie verder aan kracht zal winnen. De meest gezaghebbende Europese indicator voor het ondernemersvertrouwen is de Duitse Ifo-index. Na een dip in september steeg deze indicator weer in oktober. Ook in België en Frankrijk is het vertrouwen van ondernemers groeiende. In België kwam het vertrouwen over de ondernemersactiviteit voor het eerst sinds januari weer boven nul uit. Ook in Frankrijk stijgt het industrieel vertrouwen. De politieke risico s in de eurozone zijn afgenomen door de verkiezingsuitslagen in Nederland en Frankrijk. 1-1 eurozone industrieel vertrouwen netto balans -2 12 11 1 Duitsland IFO, index (1=neutraal) 9 1-1 Belgie ondernemersactiviteit, netto balans -2 4 3 Frankrijk industrieel vertrouwen, netto balans 2 1-1 -2-3 -4 - -6 Bronnen: CBS, Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau Voor meer informatie over macro-economische trends, neem contact op met de macro-economen van ABN AMRO. Meer informatie via deze link: contact informatie. 3
1 Macro-economie - Nederland Ramingen economische groei Nederland voor 217 flink omhoog 21 216 217 218 Bbp 2,3 2,1 3,1 2, Particuliere consumptie 2, 1, 2,2 2,2 Overheidsconsumptie -,2 1,1 1, 1,2 Investeringen 11,,2,7 4,3 Uitvoer 6, 4,1,3 4,8 Invoer 8,4 3,9,1, Consumentenprijzen (CPI),6,3 1,4 1,4 Lonen particuliere sector 1,2 1,6 1,6 2, % 4% 3% 2% 1% % -1% -2% -3% -4% -% 28 29 21 211 212 Economische groei (l.as, BBP % j-o-j) Economisch sentiment indicator (r.as, index) 12 11 1 9 8 7 6 Economie groeit verder in derde kwartaal 217 In het derde kwartaal groeide de Nederlandse economie wat minder hard dan in het tweede kwartaal, wat een uitzonderlijk goed kwartaal was. Het bruto binnenlands product (bbp) steeg met,4% ten opzichte van het voorgaande kwartaal (k-o-k) volgens voorlopige cijfers van het CBS. De bbp-stijging van de voorgaande drie kwartalen is niet bijgesteld. Groei is breed gedragen Alle bestedingscomponenten zorgden voor de expansie in het tweede kwartaal. De uitvoer van goederen en diensten steeg harder dan in de eerste twee kwartalen van 217, met 6% j-o-j. Er werden vooral meer machines en apparaten uitgevoerd. Ook de investeringen stegen flink, met 6,2% j-o-j. Er werd vooral meer geïnvesteerd in woningen, vliegtuigen en personenauto s. De consumptie van huishoudens steeg met 2,% j-o-j. Deze stijging was ook wat hoger dan in de eerste twee kwartalen. Zakelijke Dienstverlening koploper De Zakelijke Dienstverlening was in het derde kwartaal van 217 de koploper met 6,2% j-o-j groei. Vooral de uitzendbranche profiteert van de opleving van de Nederlandse economie. Ook de industrie en de bouwsector groeiden hard in het derde kwartaal van 217. De delfstoffenwinning liet een krimp van 12,3% j-o-j zien. Dit heeft alles te maken met het steeds verder dichtdraaien van de gaskraan in Groningen. Bronnen: CBS, Thomson Reuters Datastream, ABN AMRO Economisch Bureau Voor meer informatie over macro-economische trends, neem contact op met de macro-economen van ABN AMRO. Meer informatie via deze link: contact informatie. 4
2 Vertrouwensindicatoren Nederland en transportbedrijven Ondernemersvertrouwen transportbedrijven stijgt verder 6% % ondernemers met veel vertrouwen % 4% 3% 2% 1% % 21 211 212 Ondernemersvertrouwen Het aantal positief gestemde ondernemers in de transportsector is hoog. In het tweede kwartaal van 217 steeg dit percentage van 49% naar 1%. Zowel het producenten- als het consumentenvertrouwen liggen op een hoog niveau. Het producentenvertrouwen daalde licht in oktober, het consumentenvertrouwen bleef stabiel. Dit reflecteert de gunstige vooruitzichten voor de Nederlandse economie. Het oordeel van transportondernemers over hun orderpositie laat sinds eind 213 een stijgende trend zien. In het derde kwartaal van 217 was het oordeel voor het eerst sinds 212 weer positief. Internationaal blijven er onzekerheden voor transportondernemers, zoals de Brexit. Dit kan in de toekomst effect hebben op de orderpositie. 12 11 1 9 Economisch sentiment index (1=neutraal) 8 1 - Producentenvertrouwen netto balans -1 3 2 1-1 -2-3 -4 Consumentenvertrouwen netto balans - - -1-1 -2 Oordeel orderpositie Netto balans -2 Bronnen: CBS, TLN, Thomson Reuters Datastream
2 Sectorbeeld Transportondernemers blijven positief gestemd, vooral in vervoer bouwmaterialen Oordeel van ondernemers naar type vervoer (Een hoge indicator (max. 1) duidt op veel vertrouwen) Aandeel branches in totale sector transport (% van volume in mln ton) 9 8 7 6 4 3 Afvalstoffen Agrarisch Bouwmaterialen Container Wegvervoer 43,3% Spoorvervoer 2,4% Luchtvaart,1% Zeevaart 3,3% Binnenvaart 18,8% % van het aantal transport ondernemers dat belemmeringen ervaren De stemming van transportondernemers laat een stijgende lijn zien. Ondernemers die actief zijn in het vervoer van bouwmaterialen hebben op dit moment veel vertrouwen. Hun ondernemersvertrouwen steeg in het tweede kwartaal van 217 van 7,8 naar 8,3. Dit heeft te maken met de goede vooruitzichten van de bouwsector. Het ondernemersvertrouwen van transportondernemers die agrarische producten, afvalstoffen en containers vervoeren daalde in het tweede kwartaal van 217. Het vertrouwen van containervervoerders was in het tweede kwartaal van 217 het laagst, namelijk 6,2 (op een schaal van -1). Wel zijn de vooruitzichten hiervoor gunstig, gezien de sterke stijging van de containeroverslag in de Rotterdamse haven. Transportondernemers maken zich steeds meer zorgen over het tekort aan arbeidskrachten. Het is inmiddels de belangrijkste belemmering voor transportondernemers. 1% 8% 6% 4% 2% % 217 april 217 juli 217 oktober Andere oorzaken Weersomstandigheden Financiële beperkingen Productiemiddelen, materiaal, ruimte Tekort aan arbeidskrachten Onvoldoende vraag Geen belemmeringen Bron: TLN, CBS 6
3 Omzetontwikkelingen Omzetgroei in alle branches in eerste halfjaar van 217 Groei totale omzet branches transport (Index 21=1) 12 Goederenwegvervoer 12 11 11 1 1 9 114 Opslag 112 11 18 16 12 Zee- en kustvaart 118 116 114 112 11 18 16 14 12 1 98 118 116 114 112 11 Logistieke dienstverleners 112 Binnenvaart 11 18 16 14 12 1 98 96 14 18 Legenda: = 12-mnd voortschrijdend gemiddelde = lt gemiddelde 12 1 98 96 16 14 12 1 Alle transportbranches profiteren van aantrekkende economie In het tweede kwartaal van 217 steeg de omzet van goederenwegvervoerders het hardst, met 6,1% j-o-j. Ook de binnenvaart (+% j-o-j) en de logistieke dienstverleners (+,4% j-o-j) lieten flinke omzetgroei zien. De omzet van ondernemers in de zee- en kustvaart (+3,3% j-o-j) en opslagbedrijven (+1,2% j-o-j) steeg minder hard. De balans over het eerste halfjaar van 217 slaat positief uit. Ook in het eerste halfjaar van 217 lieten de goederenwegvervoerders de hoogste omzetgroei zien, van 6,9% j-o-j. De omzet binnenvaartondernemers steeg met,6% j-o-j en van logistieke dienstverleners met % j-o-j. De omzet van ondernemers in de zee- en kustvaart steeg met 4,6% j-o-j en van opslagbedrijven met 1,4% j-o-j. Bronnen: CBS 7
4 Trends in luchtvracht Vrachtvluchten Schiphol nemen minder hard toe 2 % groei, j-o-j 1 1 - -1 Schipholvolume Wereldhandel Europa blijft hardst groeien als bestemming 14. Europa 16. Noord-Amerika 12. 1. 14. 1. 13. 8. 12. 6. 11. 1. 4. 9. 2. 8. 21 216 217 21 216 217 12. 13. Afrika 12. Midden-Oosten 1. 11. 1. 8. 9. 6. 8. 7. 4. 6.. 2. 4. 21 216 217 21 216 217 Volume in tonnen : binnenkomend : uitgaand 14. Latjins-Amerika 12. 1. 8. 6. 4. 2. 21 216 217 31. Verre-Oosten 29. 27. 2. 23. 21. 19. 17. 1. 21 216 217 De wereldhandel trekt duidelijk aan, maar Schiphol groeit nog steeds harder. In de eerste tien maanden van 217 steeg het vervoerde volume via Schiphol met 7,3% j-o-j. De wereldhandel steeg in de eerste acht maanden van 217 met 4,4% j-o-j. Wel zakte het vervoerde volume via Schiphol in oktober flink terug. Vooral het vervoer van en naar Europa, Noord-Amerika en het Midden-Oosten liep terug. Het vervoer van en naar Afrika herstelde, maar dat is voor Schiphol een kleinere bestemming. Het aantal vliegbewegingen van vrachtvluchten steeg in de eerste tien maanden van 217 met 2,4% j-o-j. In 216 steeg het aantal vliegbewegingen nog met 6,2%. Eén van de oorzaken is dat er steeds meer vracht met passagiersvluchten wordt vervoerd. Dat zal het komende jaar ook doorzetten, want de capaciteit voor vrachtvluchten op Schiphol is verminderd. Dit als gevolg van het feit dat Schiphol het maximum van. vliegbewegingen per jaar hoogstwaarschijnlijk in 217 al gaat halen. Vooral het uitgaande volume groeide hard, met 8,6% j-o-j. Het binnenkomende volume steeg met 6,2% j-o-j. Het Verre Oosten blijft voor Schiphol de belangrijkste bestemming voor vracht en blijft gestaag doorgroeien. In de eerste tien maanden van 217 werd er 8,1% j-o-j meer vracht van en naar het Verre Oosten vervoerd. Europa blijft de sterkste stijger wat betreft het vervoerde vrachtvolume, wel zakte het volume in oktober wat weg. In de eerste tien maanden van 217 steeg het vervoerde volume met 2,2% j-o-j. Zowel binnenkomende als uitgaande vracht steeg sterk. Belangrijkste oorzaak is dat vracht naar het Verre Oosten via een andere Europese bestemming (veelal Baku of Moskou) vervoerd wordt in plaats van rechtstreeks naar de eindbestemming. Het vervoerde volume van en naar Afrika herstelde flink in oktober, maar in de eerste tien maanden van 217 daalde het volume met 7,3% j-o-j. De bloemenexport naar Nederland lijkt te herstellen, want het binnenkomende volume nam weer toe in vergelijking met een maand eerder. In het vervoer van en naar Noord-Amerika is er een duidelijk verschil zichtbaar tussen binnenkomend (-3,7% j-o-j) en uitgaand (+7,2% j-o-j) vrachtvervoer. Dit is opvallend, want de EUR/USD koers is wel gestegen in 217. Bronnen: CPB, Schiphol 8
Trends in de zeevaart Zeevaart blijft het moeilijk houden, maar eerste lichtpuntjes zichtbaar 12. 1. In EUR mln De toegevoegde waarde van de zeevaart daalde in 216 met 12,7%. Ook de offshore-industrie had het moeilijk in 216. Hun toegevoegde waarde daalde met 3,1%. De Nederlandse havens deden het goed. Hun toegevoegde waarde steeg in 216 met 1,7%. De havens zijn binnen de maritieme sector veruit de belangrijkste branche. 8. 6. Een van de oorzaken hiervoor is de overcapaciteit, waar de zeevaart lange tijd mee te maken heeft gehad. Dit wordt wel langzaam minder. Dat is ook terug te zien in het orderboek voor nieuwe schepen. Die daalt namelijk nog steeds. Wel gaat de prijs van nieuwe schepen sinds januari 217 weer licht omhoog. Inmiddels zijn in 217 de prijzen met 1,6% gestegen. 4. 2. De containerexport groeit al langere tijd en naar verwachting zal dit ook de komende jaren het geval blijven. Voor 217 verwacht Clarksons een groei van,2% en voor 218 een groei van,3%. Hier kunnen de Nederlandse havens van profiteren. 26 27 28 29 21 211 212 213 214 21 216 Zeevaart Offshore Havens Maritieme dienstverlening Maritieme toeleveranciers De Clarksea Index meet de inkomsten van de grote commerciële schepen. Het is een gewogen index van de inkomsten van tankers, bulkcarriers, containerschepen en schepen dei gas vervoeren. Al langere tijd ligt de index tussen de USD 1. en USD 2. per dag, terwijl dit in 28 nog USD. per dag was. In 217 is de Clarksea Index wel met 11,1% gestegen. 2 19 18 17 16 1 14 13 12 11 1 Prijs nieuwbouw schepen Index jan 1988=1 28 21 212 214 216 14. 12. 1. 8. 6. 4. 2. Orderboek schepen Aantal wereldwijd 28 21 212 214 216 22 2 18 16 14 12 1 Containerexport Mln TEU wereldwijd 28 21 212 214 216 218* 6.. 4. 3. 2. 1. Clarksea Index USD/per dag 28-jan-4 211-jan-4 214-jan-4 217-jan-4 Bronnen: Maritieme monitor 217, Clarksons 9
Ertsen en schroot Kolen Agribulk Overig droge bulk Totaal Ruwe aardolie Minerale olieproducten LNG Overig natte bulk Totaal Trends in de haven van Rotterdam Eerste drie kwartalen laten positief beeld zien 12 1 8 6 4 2 De overslag in de Rotterdamse haven blijft doorgroeien. In de eerste drie kwartalen van 217 steeg de overslag met 2% j-o-j. De groei zwakt daarmee in het derde kwartaal wel wat af ten opzichte van de eerste twee kwartalen van 217. Er zijn grote verschillen in de segmenten. Er was in de eerste drie kwartalen van 217 een stijging te zien in de overslag van droge bulk van 1,4% j-o-j. Vooral de overslag van agribulk nam hard toe, met maar liefst 14,7% j-o-j. Hierbij gaat het om de overslag van cacao, mais, granen en sojabonen. De overslag van ertsen nam licht toe. De overslag van kolen liet een daling zien, van 2,6% j-o-j. Dit kwam volgens de Rotterdamse haven door de sluiting van twee kolencentrales in Rotterdam en vanwege de opmars van duurzame energie. -2 Er werd in de eerste drie kwartalen van 217 4,2% minder natte bulk overgeslagen in de Rotterdamse haven. Alleen de overslag van ruwe aardolie steeg nog. Vooral de export van minerale olieproducten uit Rusland viel tegen. Dit kwam door een toename in de uitvoerrechten vanuit Rusland waardoor er minder minerale olieproducten uit Rusland zijn geëxporteerd. Groei totale overslag Rotterdam in % De containeroverslag is de uitblinker in de Rotterdamse haven. In de eerste drie kwartalen van 217 werden er 11,7% meer containers overgeslagen. 16 14 12 1 8 6 4 2-2 -4 Droge bulk In % j-o-j jan-sep 217 6 4 2-2 -4-6 -8-1 -12-14 Natte bulk In % j-o-j jan-sep 217 14 Containers Groei in % 12 1 8 6 4 2-2 -4-6 Bronnen: Port of Rotterdam 1
6 Trends in de binnenvaart Ook in de binnenvaart blijven containers de uitschieter 31. 3. 3. 29. 29. 28. 28. 27. 211 212 6% % 4% 3% 2% 1% % -1% -2% -3% -4% -% Binnenvaartvolume (x 1 ton) -1,% -3,7% Bronnen: CBS, Interrijn Langetermijngemiddelde -,%,3% Totaal Droge bulk Natte bulk Container Binnenvaartvolume Het binnenvaartvolume daalde in de eerste drie kwartalen van 217 met 1,% in vergelijking met dezelfde periode vorig jaar. Wel ligt het volume nog ruim boven het langetermijngemiddelde. Er werd in de eerste drie kwartalen minder binnenlands vervoerd (-1,2% j-o-j), er was minder afvoer (-2,9% j-o-j) en de doorvoer daalde in het eerste kwartaal ook, met 1,4% j-o-j. Alleen de aanvoer van producten steeg met,7% j-o-j. In het derde kwartaal was er een duidelijke verbetering te zien. Toen steeg het vervoerde volume weer, met,3% j-o-j. In de eerste drie kwartalen van 217 werd zowel minder droge bulk als natte bulk vervoerd. In het vervoer van natte bulk was in het derde kwartaal van 217 wel een duidelijke verbetering te zien. Toen steeg het vervoerde volume met 2,7% j-o-j. Net als in de Rotterdamse haven doet het containervervoer het goed. Het aantal containers dat door de binnenvaart werd vervoerd in de eerste drie kwartalen van 217 steeg met,3%. Hiervan kunnen droge bulkschepen profiteren, want containers worden in dezelfde schepen vervoerd. Nu het vervoer van droge bulk blijft tegenvallen, is dit voor droge bulkschepen een goed alternatief. Ook wordt droge bulk ook steeds vaker in containers vervoerd, waardoor in de toekomst het containervervoer verder kan stijgen ten kosten van het vervoer van droge bulk. In 21 was er een lange periode van laagwater waar binnenvaartondernemers van hebben geprofiteerd, omdat er dan minder lading per schip vervoerd kan worden. Dit had toen een opwaarts effect op de prijs en omzet. In 216 is er deels sprake geweest van laagwater, maar het effect was minder dan in 21. Dat is ook te zien in de toename van het vervoerde volume. In 217 is er nog steeds sprake van laagwater, wat gunstig is voor de omzetontwikkeling in de binnenvaart. 11
7 Trends in wegvervoer Nederlandse vervoerders belangrijke spil in het web % aandeel in vervoer van en naar Nederland 1 98 4,7 4,6 4,7 4,6 4,4 4,4 4,4 96 1,9 2, 94 2,1 2, 2,8 3,2 3,8 92 9 93,4 93, 93,2 93, 92,8 92,4 91,8 88 86 21 211 212 213 214 21 216 Nederlandse vervoerders Vervoerders MOE-landen Vervoerders andere Europese landen Het grootste gedeelte van het vervoerde volume over de weg van en naar Nederland wordt nog steeds door Nederlandse vervoerders vervoerd. In 216 werd 91,8% van de goederen door Nederlandse transportbedrijven vervoerd. In 21 was dit nog 93,4%. Midden- en Oost-Europese (MOE-landen) vervoerders worden steeds actiever in Nederland, maar hun aandeel in het vervoer blijft relatief beperkt. In 216 werd 3,8% van de goederen door Oost-Europese vervoerders van en naar Nederland gebracht. In 21 was dit nog 1,9%. De dieselprijs daalde in de periode januari-oktober 217 weer licht, met 1%. Wel is er sinds juni 217 weer een stijging te zien. Sindsdien is de dieselprijs weer met 3,8% gestegen. Het wegvervoer profiteert van de sterke toename van de bouwproductie- en omzet. In de eerste acht maanden van 217 steeg zowel de bouwproductie- als de omzet met,% j-o-j. Het detailhandelsvolume steeg in de eerste acht maanden van 217 met 2,7% j-o-j. Voor 217 wordt 2,7% groei van het verkoopvolume verwacht en voor 218 een groei van 2%. Vooral de omzet van webwinkels groeide hard. In de eerste acht maanden van 217 steeg de omzet met 16,3% j-o-j. 1,6 1, 1,4 1,3 1,2 1,1 1,,9 Dieselprijs EUR per liter,8 jan-13 jan-14 jan-1 jan-16 jan-17 11 11 1 1 9 9 8 Bouwproductie- en omzet Index 21=1 8 214 21 216 217 Bouwproductie Omzet bouw 99 98 97 96 9 94 93 92 91 9 89 88 Detailhandelsvolume Index 21=1 19 18 17 16 1 14 13 12 11 1 Omzet webwinkels Index 213=1 9 21 216 217 Bronnen: CBS, Thomson Reuters Datastream 12
8 Trends in het spoorvervoer Vervoerde volume over het spoor daalde in het eerste halfjaar van 217 11. x1 ton 1. 1. 9. 9. 8. 8. 7. 7. 21 211 212 Vervoerde volume Langetermijngemiddelde Het goederenvervoer over het spoor daalde in het eerste halfjaar van 217 met,%. Vooral het tweede kwartaal werd er minder over het spoor vervoerd. Toen daalde het vervoerde volume met 1,8% j-o-j. In het tweede kwartaal van 216 werd overigens wel uitzonderlijk veel via het spoor afgevoerd naar andere landen in Europa. Het vervoerde volume ligt nog wel ruim boven het langetermijngemiddelde. Ruim 93% van het volume werd in het eerste halfjaar van 217 internationaal vervoerd. Duitsland en Italië zijn de belangrijkste bestemmingen. In het eerste halfjaar van 217 daalde het internationaal vervoer met 7% j-o-j. De meeste goederen werden afgevoerd. De haven van Rotterdam is hiervoor een belangrijk beginpunt. De afvoer van goederen daalde wel met 1,7% j-o-j, ondanks dat de overslag in de Rotterdamse haven toenam. Ook werden er minder goederen aangevoerd (-2,9% j-o-j). Wel werden er meer goederen doorgevoerd (+19,7% j-o-j) en meer goederen binnenlands vervoerd (+1,3% j-o-j). 2% 1% Groei H1 217, j-o-j 1,3% 2% 2% 1% 19,7% 1% 1% % % % -% -1% -,% -7,% Totaal Binnenlands Internationaal % -% -1% -1% -2,9% -7,% -1,7% Internationaal Aanvoer Afvoer Doorvoer Bronnen: CBS 13
9 Trends in de logistieke dienstverlening en opslag Logistieke dienstverlening en opslag profiteren van economische meewind 11 Index tarieven, 21=1 18 16 14 12 1 98 96 21 211 212 Transport Opslag koelhuizen Bulkopslag vloeistoffen en gassen Vrachtbehandeling Logistieke dienstverleners en opslagbedrijven profiteren van de economische groei. Echter, nog niet in elke branche is het daardoor mogelijk om hogere tarieven te vragen. Er is een duidelijk onderscheid tussen opslagbedrijven en logistieke dienstverleners. Opslagbedrijven kunnen hogere tarieven vragen vanwege de toegenomen vraag. De tarieven van koelopslag stegen met,4% j-o-j, terwijl de tarieven voor bulkopslag van vloeistoffen en gassen met,1% j-o-j stegen. De logistieke dienstverleners hebben het nog moeilijker. Hun tarieven daalden in het eerste halfjaar van 217 met 1,9% j-o-j. Dat het economisch beter gaat, blijkt ook uit het aanbod en de opname van logistiek vastgoed. In 216 werd er 97.6 m 2 opgenomen. Dit is 18% minder dan in 21, maar het volume ligt nog wel flink boven het langetermijngemiddelde. Het aanbod van logistiek vastgoed blijft ook dalen. Per 1 januari 217 is er 1.387.8 m 2 logistiek vastgoed beschikbaar. Dit is een afname van 13% ten opzichte van 21. Veel van dit aanbod is verouderd. Dynamis heeft berekend dat % van de opname in 216 nieuwbouw betreft. Veel marktpartijen kunnen geen geschikt bestaand logistiek vastgoed vinden en laten daarom nieuwe panden neerzetten. 2.. In m 2 4. Aanbod, in m 2 2.. 3. 3. 1.. 2. 2. 1.. 1.. 1.. 213 214 21 216 Rotterdam Amsterdam Nijmegen Venlo Tilburg Breda Opname Aanbod 213 214 21 216 Bronnen: CBS, Dynamis 14
1 Arbeidsmarkt 3 2 2 1 1 Arbeidstekort loopt op, maar groei aantal banen blijft achter % ondernemers dat tekort arbeidskrachten ervaart 214 21 216 217 Transport Goederenwegvervoer Zee- en kustvaart Binnenvaart Opslag Logistieke dienstverleners Het arbeidstekort in de transportsector loopt steeds verder op. In het derde kwartaal van 217 gaf 16% van de transportondernemers aan dat zij een tekort aan werknemers hebben. Dit percentage is nog nooit zo hoog geweest. Er zijn grote verschillen tussen de transportbranches. Het goederenvervoer en de binnenvaart hebben de grootste problemen. 29,1% van de wegvervoerders geeft aan dat zij een tekort aan werknemers hebben. Dit komt door de snelle groei van de Nederlandse economie. Ook binnenvaartondernemers geven steeds vaker aan dat zij moeite hebben om goed personeel te vinden. Inmiddels zegt 2,% van de binnenvaartondernemers hier moeite mee te hebben. De binnenvaart heeft naast economische groei ook te maken met vergrijzing. Het aantal banen in de transportsector was in mei 217 stabiel op 37. banen. Wel is er een stijging van 1,9% in vergelijking met een jaar eerder te zien. Gezien het arbeidstekort, is dit opvallend. Ook staan er steeds meer vacatures open. In het tweede kwartaal van 217 stonden er 8.4 vacatures open. Een jaar eerder waren dit er nog 6.6, een stijging van 27,3%. De gemiddelde leeftijd van werknemers in de transportsector blijft stijgen. In mei 217 was bijna 28% van de werknemers tussen de 4 en jaar oud. Ruim 22% van de werknemers is tussen de en 6 jaar oud. Werknemers in de transportsector zijn de afgelopen jaren gemiddeld meer gaan verdienen. Het gemiddelde maandloon in mei 217 lag op EUR 2.76, het hoogste niveau sinds januari 26. 38 37 37 36 36 Aantal banen x1 3 Aantal banen (x1) Lt gemiddelde 9 8 7 6 4 3 2 1 Openstaande vacatures x1 3 2 2 1 1 Banen naar leeftijd In % 1-2jr 2-3jr 3-4jr 4-jr -6jr 6jr en ouder 2.8 2.7 2.7 2.6 2.6 2. 2. 2.4 2.4 Maandloon In EUR 2.3 Bronnen: CBS 1
11 Bedrijfsdemografie Faillissementen transport in de eerste tien maanden van 217 met 6,1% op jaarbasis gedaald 4 Aantal 3 3 2 2 1 1 214 21 216 217 Goederenwegvervoer Zee- en kustvaart Binnenvaart Goederenluchtvervoer Opslag Logistieke dienstverleners In de eerste tien maanden van 217 bleef het aantal faillissementen dalen. Het aantal daalde met 6,1% op jaarbasis. In totaal gingen in de eerste tien maanden van 217 168 transportbedrijven failliet. Het aantal faillissementen daalt sinds eind 213. De meeste faillissementen zijn te zien in het goederenwegvervoer. In de eerste tien maanden van 217 gingen 68 wegvervoerders failliet. In de maanden augustus, september en oktober nam het aantal faillissementen weer toe. Waardoor uiteindelijk het aantal faillissementen in de eerste tien maanden van 217 met 3% j-o-j toenam. In het spoorvervoer gingen in de eerste tien maanden van 217 geen bedrijven failliet. Sterker nog, in het spoorvervoer zijn sinds 29 geen bedrijven meer failliet gegaan. In de binnenvaart gingen in 217 twee bedrijven failliet. In 216 waren dit er in dezelfde periode nog vier. In de zee- en kustvaart gingen in de eerste tien maanden van 217 vijf bedrijven failliet. In de eerste tien maanden van 216 waren dit er twee. Er gingen in de eerste tien maanden van 217 23 logistieke dienstverleners failliet. In dezelfde periode in 216 waren dit er 36. 2. 2. 1. 1. Oprichtingen Aantal 1. 9 8 7 6 4 3 2 1 Opheffingen Aantal 8 7 6 4 3 2 1 Fusies en overnames Aantal Bronnen: CBS 16
A Appendix Contactgegevens, disclaimer en extra informatie ABN AMRO Sander van Wijk Hoofd sander.van.wijk@nl.abnamro.com Franka Rolvink-Couzy Hoofd Sector Research Maria Gambin Andres Secretaresse maria.gambin.andres@nl.abnamro.com david.kemps@nl.abnamro.com Agrarisch Pierre Berntsen Sector Banker pj.berntsen@nl.abnamro.com Industrie David Kemps Sector Banker david.kemps@nl.abnamro.com Jan de Ruyter Sector Banker jan.de.ruyter@nl.abnamro.com Casper Burgering Sector Econoom casper.burgering@nl.abnamro.com Nadia Menkveld Sector Econoom nadia.menkveld@nl.abnamro.com Alexander Goense Sector Analist alexander.goense@nl.abnamro.com Martijn Leguit Sector Analist martijn.leguit@nl.abnamro.com Bouw Petran van Heel Sector Banker petran.van.heel@nl.abnamro.com Food Rob Morren Sector Banker rob.morren@nl.abnamro.com Madeline Buijs Sector Econoom madeline.buijs@nl.abnamro.com Nadia Menkveld Sector Econoom nadia.menkveld@nl.abnamro.com Bram van Amerongen Sector Analist bram.van.amerongen@nl.abnamro.com Martijn Leguit Sector Analist martijn.leguit@nl.abnamro.com Transport & Logistiek Bart Banning Sector Banker bart.banning@nl.abnamro.com Retail Henk Hofstede Sector Banker henk.hofstede@nl.abnamro.com Madeline Buijs Sector Econoom madeline.buijs@nl.abnamro.com Sonny Duijn Sector Econoom sonny.duijn@nl.abnamro.com Bram van Amerongen Sector Analist bram.van.amerongen@nl.abnamro.com Saskia van de Scheur Sector Analist saskia.van.de.scheur@nl.abnamro.com TMT Steven Peters Sector Banker steven.peters@nl.abnamro.com Leisure Stef Driessen Sector Banker stef.driessen@nl.abnamro.com Kasper Buiting Sector Econoom kasper.buiting@nl.abnamro.com Sonny Duijn Sector Econoom sonny.duijn@nl.abnamro.com Justine Vijver Sector Analist justine.vijver@nl.abnamro.com Saskia van de Scheur Sector Analist saskia.van.de.scheur@nl.abnamro.com Zakelijke diensten Han Mesters Sector Banker han.mesters@nl.abnamro.com Grondstoffen: Kasper Buiting Sector Econoom kasper.buiting@nl.abnamro.com - Industriele Metalen Casper Burgering Sector Econoom casper.burgering@nl.abnamro.com Justine Vijver Sector Analist justine.vijver@nl.abnamro.com - Agricommodities Nadia Menkveld Sector Econoom nadia.menkveld@nl.abnamro.com Voor meer sectorkennis, zie abnamro.insights.nl en volg ons op via ABNAMROSectorkennis Disclaimer This document has been prepared by ABN AMRO. It is solely intended to provide financial and general information on the sector developments in the Netherlands. The information in this document is strictly proprietary and is being supplied to you solely for your information. It may not (in whole or in part) be reproduced, distributed or passed to a third party or used for any other purposes than stated above. This document is informative in nature and does not constitute an offer of securities to the public, nor a solicitation to make such an offer. No reliance may be placed for any purposes whatsoever on the information, opinions, forecasts and assumptions contained in the document or on its completeness, accuracy or fairness. No representation or warranty, express or implied, is given by or on behalf of ABN AMRO, or any of its directors, officers, agents, affiliates, group companies, or employees as to the accuracy or completeness of the information contained in this document and no liability is accepted for any loss, arising, directly or indirectly, from any use of such information. The views and opinions expressed herein may be subject to change at any given time and ABN AMRO is under no obligation to update the information contained in this document after the date thereof. Before investing in any product of ABN AMRO Bank N.V., you should obtain information on various financial and other risks and any possible restrictions that you and your investments activities may encounter under applicable laws and regulations. If, after reading this document, you consider investing in a product, you are advised to discuss such an investment with your relationship manager or personal advisor and check whether the relevant product considering the risks involved- is appropriate within your investment activities. The value of your investments may fluctuate. Past performance is no guarantee for future returns. ABN AMRO reserves the right to make amendments to this material. ABN AMRO, 217 Teksten zijn afgesloten op 17 november 217