1 ENERGIE... 2 1.1. Inleiding... 2 1.2. Het omzetten van energie... 2 1.3. Fossiele brandstoffen... 5 1.4. Duurzame energiebronnen... 7 1.5. Kernenergie... 9 1.6. Energie besparen... 10 1.7. Energieverbruik berekenen... 11 2 ELEKTRICITEITSLEER... 15 2.1. Inleiding... 15 2.2. Atomen... 15 2.3. Moleculen... 17 2.4. Lading en elektriciteit... 18 2.5. Geleiders en islolatoren... 20 2.6. Stroomkringen... 21 3 GELUID... 23 3.1. Inleiding... 23 3.2. Geluidsbronnen... 23 3.3. Geluidsgolven... 23 3.4. Volume... 23 3.5. Toonhoogte... 23 3.6. Geluidssnelheid... 23 4. LICHT... 23 4.1. Inleiding... 23 4.2. Lichtbronnen... 23 4.3. Lichtgolven... 23 4.4. Zichtbaar licht en kleuren... 23 4.5. Spiegelen... 23 4.6. Lenzen... 23 4.7. Lichtsnelheid... 23 Bronvermelding...23
1 ENERGIE 1.1. Inleiding 1.2. Het omzetten van energie Opdracht 1: R Welke soort energie gebruiken elektrische apparaten? Opdracht 2:R Welke nadelen zijn er bij het gebruik van chemische energie? Opdracht 3:R Hoe noemt men een grote dynamo meestal? Opdracht 4:T1 Noem vier soorten energie die je kunt omzetten in elektrische energie. Opdracht 5:T1 Welke drie soorten energie kom tegen je in een elektriciteitscentrale? 2
Opdracht 6:T1 Een smartphone werkt ook als hij niet is aangesloten op het stopcontact. Welke energie wordt er omgezet in de accu om de smartphone te laten werken? Opdracht 7:T2 Een elektriciteitscentrale zet warmte-energie om in bewegingsenergie. Leg uit hoe je dat ook in een gewone keuken zou kunnen doen. Opdracht 8:T2 Een dynamo zet bewegingsenergie om in elektrische energie. Hoe kun je er voor zorgen dat een dynamo meer elektriciteit gaat leveren? Opdracht 9:T2 Hoe kun je energie opwekken in een auto? En waar bewaar je de elektrische energie? 3
Opdracht 10:I Met een dynamo kun je elektrische energie maken van bewegingsenergie. Maar andersom kan ook, je kunt van elektrische energie bewegingsenergie maken. Waarmee kun je dat doen? 4
1.3. Fossiele brandstoffen Opdracht 11:R Wat zijn de bekendste fossiele brandstoffen? Opdracht 12:R Welke nadelen zijn er bij het gebruik van fossiele brandstoffen? Opdracht 13:R Fossiele brandstoffen worden niet alleen gebruikt als energiebron. Waar wordt aardolie nog meer voor gebruikt? Opdracht 14:T1 Is elektriciteit een uitvinding van de mens? Opdracht 15:T1 Stel dat iemand op één plaats aardolie en aardgas heeft gevonden. Welke van deze twee brandstoffen zit het diepste onder de grond? Waarom is dat zo? 5
Opdracht 16:T1 Noem 5 dingen die je bij je hebt waar kunststof in zit. Opdracht 17:T2 Een bos is 1000 jaar geleden afgestorven en onder de grond verdwenen. Is het hout van de bomen al in steenkolen veranderd? Leg je antwoord uit. Opdracht 18:T2 Waarom geeft het gebruik van windenergie ons meer vrijheid dan het gebruik van aardolie? Opdracht 19:I Als je een elektrische auto koopt gebruik je geen fossiele brandstoffen meer. Klopt dit? Verklaar je antwoord. 6
1.4. Duurzame energiebronnen Opdracht 20:R Noem drie duurzame energiebronnen. Opdracht 21:R Noem twee voordelen van duurzame energie. Opdracht 22:R Hoe noemt men een grote dynamo? Opdracht 23:T1 Welk nadeel is er aan het gebruik van waterkrachtcentrales? Opdracht 24:T1 Welke duurzame energiebron maakt geen gebruik van bewegingsenergie? Opdracht 25:T2 Getijdenenergie wordt opgewekt door gebruik te maken van eb en vloed. Hoe zou je met eb en vloed elektrische energie kunnen opwekken? 7
Opdracht 26:T2 Welke duurzame energiebron kun je gebruiken om je mobiele telefoon op te laden als je buiten bent? Opdracht 27:I Welke duurzame energiebron zou je op de maan gebruiken? 8
1.5. Kernenergie Opdracht 28:R Welke radioactieve stof gebruikt men in een kerncentrale? Opdracht 31:T1 Wordt er verbrandingsenergie gebruikt in een kerncentrale? Verklaar je antwoord. Opdracht 32:T1 Welke kleur heeft radioactieve straling? Opdracht 34:T2 Waarom is een kerncentrale duur om te bouwen? Opdracht 35:I Soms komt er een wolk uit een kerncentrale. Wat zou dit kunnen zijn? 9
1.6. Energie besparen Opdracht 36:R Kijk om je heen en zoek drie dingen op die elektrische energie gebruiken. Opdracht 37:R Noem drie dingen die je zelf kunt veranderen om energie te besparen. Opdracht 38:T1 Schrijf tien elektrische apparaten op die jullie thuis hebben. Opdracht 39:T1 Noem twee redenen op waarom het goed is om energie te besparen. 10
1.7. Energieverbruik berekenen Opdracht 40:T2 Als je een apparaat van 1000 Watt een uur lang gebruikt dan kost dat ongeveer 0,20. Een wasdroger gebruikt 1000 Watt en staat 2,5 uur aan. Laat met een rekensom zien hoeveel dit kost. Opdracht 41:T2 Hoeveel kost het als je wasdroger een jaar lang elke dag 2,5 uur gebruikt? Laat met een rekensom zien hoeveel dit kost. Opdracht 42:I Waarom gebruikt een gloeilamp veel meer energie dan een led-lamp? Opdracht 43:I Hoeveel kost een kilowattuur (kwh)? 11
Opdracht 44a:T1 Een apparaat van 2000 Watt wordt 3 uur lang gebruikt. Hoeveel kwh is er gebruikt? Schrijf de berekening op. Opdracht 44b:T1 Hoeveel kost dit? Schrijf de berekening op. Opdracht 45a:T1 Een apparaat van 1500 Watt wordt 16 uur lang gebruikt. Hoeveel kwh is er gebruikt? Schrijf de berekening op. Opdracht 45b:T1 Hoeveel kost dit? Schrijf de berekening op. Opdracht 46a:T1 Een apparaat van 600 Watt wordt 3 uur lang gebruikt. Hoeveel kwh is er gebruikt? Schrijf de berekening op. Opdracht 46b:T1 Hoeveel kost dit? Schrijf de berekening op. 12
Opdracht 47a:T1 Een apparaat van 10 Watt wordt 1 uur lang gebruikt. Hoeveel kwh is er gebruikt? Schrijf de berekening op. Opdracht 47b:T1 Hoeveel kost dit? Schrijf de berekening op. Opdracht 48a:T1 Een apparaat van 1000 Watt wordt 30 minuten gebruikt. Hoeveel kwh is er gebruikt? Schrijf de berekening op. Opdracht 48b:T1 Hoeveel kost dit? Schrijf de berekening op. Opdracht 49:T2 Een apparaat van 250 Watt wordt een hele week gebruikt. Hoeveel kost dat? Schrijf de berekening op. 13
Opdracht 50a:T2 In een huis hangen 15 lampen van 60 W. Gemiddeld branden ze 3 uur per dag. Hoeveel kwh wordt er per jaar gebruikt door al deze lampen bij elkaar? Schrijf de berekening op. Opdracht 50b:T1 Hoeveel kost de verlichting van het huis per jaar? Schrijf de berekening op. Opdracht 50c:T2 Alle 15 lampen in het huis worden vervangen door LED-lampen van 6 W. Ook deze lampen worden 3 uur per dag gebruikt. Wat kost het nu per jaar? Schrijf de berekening op. Opdracht 50d: I Hoeveel geld bespaar je in het eerste jaar door LED-lampen van 5,00 per stuk te gebruiken? Schrijf de berekening op. Opdracht 50e: I En hoeveel geld bespaar je in het volgende jaar? Schrijf de berekening op. 14
2 ELEKTRICITEITSLEER 2.1. Inleiding 2.2. Atomen Opdracht 51:R Waaruit bestaan atomen? Opdracht 52:R Wat zit er in kern van een atoom? Opdracht 53:T1 Zitten er atomen in de zon? Verklaar je antwoord. Opdracht 54:T1 Bestaat de lucht ook uit atomen? Verklaar je antwoord. 15
Opdracht 55:T2 Bij verbranding ontstaat het gas kooldioxide (CO 2). Soms ontstaat er bij verbranding het gas koolmonoxide (CO) in plaats van kooldioxide. Welk gas heeft meer zuurstofatomen? Leg je antwoord uit. Opdracht 56:T1 Wat draait er om de kern van een atoom? Opdracht 57:I Kan een stof die atomen bestaat soms vloeibaar zijn en soms een vaste stof? Verklaar je antwoord, dit mag ook met een voorbeeld. 16
2.3. Moleculen Opdracht 58:R Hoe noemen we een groep atomen die aan elkaar vast zitten? Opdracht 59:T1 Teken het schema van een water: Opdracht 60a:T2 In de lucht zit het distikstofoxide. Zoek het op in de tabel op de vorige bladzijde en teken dit molecuul. Opdracht 60b:T2 Teken ook het schema van het molecuul distikstofoxide. Opdracht 61:T2 Zoutzuur (HCl) bestaat uit waterstofatomen (H) en chlooratomen (Cl). Teken het schema van een zoutzuurmolecuul: Opdracht 62a:I In lucht zit ook het gas methaan. Teken dit molecuul. Opdracht 62b:I Teken het schema van methaan: 17
2.4. Lading en elektriciteit Opdracht 63:R Welke lading heeft een elektron? Opdracht 64:R Welke lading heeft een proton? Opdracht 65:R Welke lading heeft een neutron? Opdracht 66:T1 In een stof zitten: 10 protonen, 10 elektronen en 10 neutronen. Welke lading heeft deze stof? Laat dit zien met een berekening. Opdracht 67:T1 In een stof zitten: 10 protonen, 11 elektronen en 10 neutronen. Welke lading heeft deze stof? Laat dit zien met een berekening. Opdracht 68:T1 In een stof zitten: 12 protonen, 11 elektronen en 2 neutronen. Welke lading heeft deze stof? Laat dit zien met een berekening. 18
Opdracht 69:T1 In een stof zitten evenveel elektronen als protonen. Wat voor lading heeft deze stof? En waarom? Welke lading heeft deze stof? Leg je antwoord uit. Opdracht 70:T2 Er worden een paar protonen in de stof van opdracht 69 toegevoegd. Wat gebeurt er met de lading van deze stof? Verklaar je antwoord. Opdracht 71 :I Kan een wollen trui lading hebben? Verklaar je antwoord met een uitleg of een voorbeeld. 19
2.5. Geleiders en islolatoren Opdracht 72:R Welke soort stoffen hebben vrije elektronen? Opdracht 73:R Welke soort stoffen hebben geen vrije elektronen? Opdracht 74:R Een stof heeft geen vrije elektronen. Kan er elektriciteit door deze stof stromen? Leg uit. Opdracht 75:T1 Geef drie voorbeelden van stoffen met vrije elektronen. Opdracht 76:T2 Geef drie voorbeelden van stoffen zonder vrije elektronen. Opdracht 77:I Er stroomt elektriciteit door het snoer van je oplader. Toch krijg je geen schok als je het snoer vastpakt. Hoe kan dat? 20
2.6. Stroomkringen Opdracht 78: Je sluit schakelaar X. Gaat lamp A branden? Gaat lamp B branden? Opdracht 79: Je sluit schakelaar X. Gaat lamp A branden? Gaat lamp B branden? Opdracht 80: Je sluit alleen schakelaar X. Gaat lamp A branden? Je sluit alleen schakelaar Y. Gaat lamp A branden? Je sluit schakelaar X en Y. Gaat lamp A branden? Opdracht 81: Alleen Lamp B moet gaan branden. Welke schakelaar(s) moet je sluiten? 21
Opdracht 82: Lamp B moet uitgezet worden. Wat moet je doen? Opdracht 83: Welke drie zaken zijn er nodig om elektriciteit te laten stromen? Opdracht 84: Teken het symbool van een spanningsbron: Opdracht 85: Teken het symbool van een lamp: Opdracht 86: Teken het symbool van een schakelaar: 22
3 GELUID 3.1. Inleiding 3.2. Geluidsbronnen 3.3. Geluidsgolven 3.4. Volume 3.5. Toonhoogte 3.6. Geluidssnelheid 4. LICHT 4.1. Inleiding 4.2. Lichtbronnen 4.3. Lichtgolven 4.4. Zichtbaar licht en kleuren 4.5. Spiegelen 4.6. Lenzen 4.7. Lichtsnelheid Bronvermelding 23