College Uitvoeringsprogramma

Voorwoord Beste lezer, Met dit collegeuitvoeringsprogramma willen we laten zien welke taken we in onze bestuursperiode ten uitvoer zullen brengen en hoe we invulling geven aan onze verantwoordelijkheid als dagelijks bestuurders van het hoogheemraadschap van Rijnland. Graag stellen we het gebied, dat aan ons is toevertrouwd, aan u voor. Daarna schetsen we de klimatologische en ruimtelijke kaders waarbinnen we ons werk moeten doen. Vervolgens gaan we in op ons takenpakket (Wat gaan we doen?), waarna we u laten zien hóe en vanuit welke visie we dat gaan doen. Tenslotte gaan we in op de daaraan verbonden kosten. Het college van dijkgraaf en hoogheemraden van het hoogheemraadschap van Rijnland 3

College van dijkgraaf en hoogheemraden G.J. (Gerard) Doornbos dijkgraaf P. (Pieter) Hellinga hoogheemraad T.C.M. (Thea) de Roos-van Rooden hoogheemraad 4

A.G. (Aad) Straathof hoogheemraad H. (Hans) Pluckel Hoogheemraad J.G.M. (Hans) Schouffoer hoogheemraad 5

6 Droge voeten, schoon water

Missie Rijnland zorgt, in samenwerking met partners, voor duurzame veiligheid tegen en met het water en voor blijvend voldoende water van goede kwaliteit op de juiste plaats, ten dienste van mens en milieu in ons gebied. Bestuurders en medewerkers van Rijnland zijn resultaatgericht en dienstverlenend. IJmuiden Haarlem Amsterdam De oudste taak die Rijnland uitoefent is het peilbeheer. De tweede taak is het voorkomen van overstromingen door de zee. De derde taak betreft het voorkomen van overstromingen veroorzaakt door de rivieren. De vierde taak van Rijnland betreft de zorg voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. De vijfde taak is het zuiveren van afvalwater. Daar komen in de toekomst taken bij, onder meer met betrekking tot het beheer van het grondwater en het beheer van de vaarwegen. Wassenaar Leiden Een uitgebreide toelichting staat op onze website www.rijnland.net Den Haag Op het kaartje ziet u het gebied waar Rijnland voor veiligheid, droge voeten en schoon water zorgt. Een prachtig gebied, met veel variatie. Van de schitterende kust, met het strand en de Gouda 7

duinen, tot het grazige Groene Hart en de uitgestrekte meren en plassen, zoals bijvoorbeeld de Nieuwkoopse Plassen. Van waterrijke plaatsen met veel historie zoals bijvoorbeeld Gouda en Haarlem, tot de bedrijvigheid van Schiphol en de duinen bollenstreek. Een stukje Nederland om trots op te zijn. Bovendien wordt het gebied waarin we werken steeds verder bebouwd. Ook dat is van invloed op de waterstand. Waar stenen liggen kan het regenwater niet in de grond zakken, met als gevolg dat het grondwaterpeil daalt en het oppervlaktewater stijgt. En waar je trots op bent, dat moet je koesteren. Met ons waterbeleid zorgen we daarom voor veilig wonen en werken en prettig recreëren. Op deze wijze draagt Rijnland bij aan de kwaliteit van onze leefomgeving. Met al deze factoren houden we rekening. Zo waarborgen we bescherming tegen overstromingen, een verantwoord waterpeil en schoon en gezond water. Nu én in de toekomst. Klaar voor de toekomst De diversiteit van ons gebied, in combinatie met de klimatologische en economische ontwikkelingen, vraagt om een doordacht en uitgebalanceerd beleid. Met in de afweging respect voor ieders belangen maken we Rijnland klaar voor de toekomst. Daarbij past, met het oog op de financiering van onze werkzaamheden, ook zeker aandacht voor de huidige economische crisis die onze inwoners niet ongemerkt voorbij gaat. Ten eerste spelen we in op het veranderende klimaat. Beetje bij beetje stijgt de zeespiegel. Dat heeft gevolgen voor de kustbescherming. Ook krijgen we te maken met meer neerslag, in extremere buien en langere periodes waarin het helemaal niet regent. 8

10 2008-2012 Wat gaan we doen?

Veilig achter duinen en dijken De duinen en dijken aan de kust moeten hoog en sterk genoeg zijn om zelfs een stormvloed die gemiddeld eens in de 10.000 jaar voorkomt het hoofd te bieden. Daarom wordt een aantal zwakkere schakels in Rijnland versterkt. Recentelijk is een gedeelte van de zeewering bij Noordwijk aangepakt en nu is Katwijk aan de beurt. We zijn blij met de manier waarop het proces in Noordwijk is verlopen. Door vanaf het allereerste begin goed te overleggen met gemeente, inwoners en belangengroepen hebben we een resultaat behaald waar iedereen tevreden mee is. Ook in Katwijk wordt veiligheid direct gekoppeld aan de behoeften van belanghebbenden en de kwaliteit van het gebied. Naast de kustwering heeft Rijnland nog twee andere primaire waterkeringen: de Spaarndammerdijk (bij Spaarndam, tussen Amsterdam en IJmuiden) en de Goejanverwelledijk (bij Gouda). Ook deze moeten worden versterkt om aan de strengere normen voor primaire waterkeringen te voldoen. Alles op peil Niet alleen zee- en rivierwater moet buiten de deur worden gehouden, ook het andere oppervlaktewater moet in goede banen worden geleid. Bij een te hoge waterstand ontstaat namelijk wateroverlast (bijvoorbeeld water in kelders en kruipruimten, ondergelopen tuinen of erger) en een te laag peil leidt tot problemen voor de natuur en de landbouw. Het watersysteem van Rijnland, waarmee we alles op peil houden, bestaat uit de boezem (de grote wateren waarop polders overtollig water lozen en van waaruit ze een tekort aan water weer aanvullen) en 176 polders, met de bijbehorende polderen boezemgemalen. De boezem loost het water (al dan niet direct) op zee en indien nodig wordt er zoet water ingelaten, bijvoorbeeld uit de Hollandse IJssel. Dit watersysteem willen we nog robuuster maken, zodat we nog beter zijn voorbereid op de sterkere afwisseling van extreem natte en extreem droge perioden die we in de toekomst verwachten. Weersomstandigheden kunnen we tenslotte niet beïnvloeden, maar we kunnen er wel actief op inspelen. Het robuuster maken van het watersysteem past binnen de afspraken die de gezamenlijke waterschappen, het Rijk, de provincies en de gemeenten hebben vastgelegd in het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW). Waar dat kan sluiten we daarbij aan bij lopende projecten, zoals bijvoorbeeld het Westflankproject in de Haarlemmermeer. En zijn er geen bestaande aanknopingspunten, maar vraagt de situatie wel om actie, dan nemen we zelf het initiatief. Zo 11

ronden we de komende bestuursperiode watergebiedsplannen af voor Vierambacht, Zuidgeest, Wassenaarsche Polder en Nieuwkoop. We lichten hier de werking van de watersystemen integraal door en komen met maatregelen om deze beter te laten functioneren. Piekaanbod onder controle Het oppervlaktewater krijgt, door de heviger regenval in combinatie met de verstening van ons gebied, te maken met piekhoeveelheden die ook opgevangen moeten kunnen worden. Om te zorgen dat het waterpeil door die pieken niet te sterk oploopt moeten we twee dingen doen: het water meer ruimte geven en zorgen dat we het in noodgevallen snel kunnen afvoeren. Piekberging wordt op dit moment gecreëerd in de Haarlemmermeer en in de Nieuwe Driemanspolder bij Zoetermeer. Hiermee krijgen zowel de natuur, de landbouw als de recreatiemogelijkheden en de waterberging een positieve impuls. Boezemgemaal Katwijk Het liefst houden we zoet water zo lang mogelijk vast, maar als het nodig is - om droge voeten te houden - moet het snel kunnen worden afgevoerd. Daarom wordt de capaciteit van het boezemgemaal in Katwijk bijna verdubbeld. Het gemaal kan in 2011 5700 m 3 water per minuut afvoeren naar zee, dat is net zoveel als 2 Olympische zwembaden! Overal op voorbereid Ondanks bovenstaande maatregelen kan het toch gebeuren dat het peil in de boezem hoger komt te liggen dan wenselijk is. Mede omdat de invulling van de lagergelegen gebieden steeds kostbaarder wordt (woningen i.p.v. landbouwgewassen), onderzoekt Rijnland zorgvuldig waar polderdijken en boezemdijken versterkt moeten worden. Indien nodig wordt die versterking vervolgens gerealiseerd. Snel in actie Een andere manier waarop Rijnland zich voorbereidt op onverwachte tegenvallers (absolute veiligheid bestaat tenslotte niet) is door het ontwikkelen van een nieuw calamiteitenplan. Mochten we, ondanks alle maatregelen, tóch te maken krijgen met overstromingen dan treden we snel en adequaat op om erger te voorkomen. Schoon water Rijnland is ook verantwoordelijk voor de kwaliteit van het oppervlaktewater. Schoon water in sloten, rivieren, kanalen en plassen is van levensbelang voor planten en dieren. En ook mensen zijn gebaat bij schoon buiten-water. Niet alleen als ze 12

gaan zwemmen of vissen, ook voor de algemene waterbeleving is de kwaliteit van belang. Een stinkende sloot met weinig leven erin is een stuk minder plezierig om naar te kijken dan een sloot met schoon water en de bijbehorende rijke flora en fauna. Rijnland zorgt ervoor dat het water chemisch en ecologisch in orde is. De Europese Kaderrichtlijn water (KRW) die in december 2000 van kracht is geworden, maakt het mogelijk om de waterverontreiniging van rivieren internationaal aan te pakken. Dat is gunstig voor Nederland, dat via de grote rivieren verontreinigingen uit andere landen binnenkrijgt. Rijnland heeft een aantal middelen om de waterkwaliteit mee te bewaken of te verbeteren. In de eerste plaats zijn dat onze afvalwaterzuiveringsinstallaties (awzi s). Hier wordt al het afvalwater uit ons gebied zodanig gereinigd dat het schoon genoeg is om aan het oppervlaktewater toe te voegen. Daarnaast is het lozen van afvalwater door bedrijven aan strenge voorschriften gebonden en moet hiervoor bij Rijnland een vergunning worden aangevraagd. Handhavers van Rijnland controleren of dit allemaal volgens de richtlijnen gebeurt. Andere manieren waarop we de kwaliteit van het water een positieve impuls geven is door te baggeren en ons gebied met 13

zoet water door te spoelen, en door het aanleggen en stimuleren van natuurvriendelijke oevers. Niet te zout graag Voor de natuur en landbouw (met name voor de bollen- en bomenteelt) is het van belang dat het water niet te veel verzilt. Binnen dit thema baart vooral de inlaat bij Gouda zorgen. Rijnland zorgt voor de aanvoer van voldoende zoet water om de verzilting zoveel mogelijk tegen te gaan en doet onderzoek naar nieuwe mogelijkheden voor de toekomst (bijvoorbeeld andere zoetwaterbronnen dan de Hollandse IJssel). Ook zetten we ons in om de verziltingsproblematiek nadrukkelijker op de agenda te zetten bij het Rijk, de Deltacommissie, provincies, gemeenten en belangengroepen. 15

Hoe gaan we het doen? Bij de uitvoering van ons veelzijdige takenpakket komt enorm veel kijken. Gelukkig zijn we daar op voorbereid. We kunnen teruggrijpen op onze eeuwenlange ervaring (het hoogheemraadschap van Rijnland bestaat tenslotte al sinds 1253) en de daaruit voortvloeiende kennis, en daarnaast zien we extra kansen door in onze manier van werken het accent te leggen op daadkracht, innovatie, communicatie en participatie. Hieronder lichten we de manier waarop we de komende jaren aan de slag gaan toe. De schop in de grond! De afgelopen jaren is er veel voorwerk gedaan. De plannen liggen klaar, nu is het tijd om die kennis te verzilveren en in de praktijk ten uitvoer te gaan brengen. Het is tijd voor actie: de schop gaat de grond in. Samen nog sterker Meer nog dan voorheen zullen we samenwerking zoeken met gemeenten, provincies, het bedrijfsleven, Schiphol, natuur- en milieuorganisaties en landen tuinbouworganisaties. Voorbeelden uit het verleden laten zien hoe succesvol goede interactie is. In Noordwijk bijvoorbeeld, waar we in overleg met inwoners, gemeente en belangenorganisaties een prachtige in de duinen geïntegreerde dijk hebben aangelegd. Door in een vroeg stadium met elkaar te praten en van elkaar te leren berei- 16

Voorbeelden waar de komende jaren de schop in de grond gaat periode 2012 met een doorkijk naar 2015 Veiligheid De buitensluis en boulevard van Katwijk zijn in 2013 versterkt, rekening houdend met de ruimtelijke kwaliteit van Katwijk en de behoeften van de belanghebbenden. De meest kwetsbare trajecten van de regionale keringen zijn aangepakt voor 2015. Het gaat hierbij om circa 150 kilometer. De voorbereidingen zijn gestart in 2008. Ieder half jaar daarna zal een cluster van 16 kilometer aangepakt worden. De grote sluis in Spaarndam is uiterlijk eind 2012 vernieuwd. Droge voeten In 2009 worden tenminste zes peilbesluiten herzien. De renovatie en uitbreiding van het boezemgemaal Katwijk is in 2011 gereed. In 2013 is de uitbreiding/renovatie van het boezemgemaal Gouda gereed. In 2013 is de waterberging in de Nieuwe Driemanspolder gereed. In 2015 is de waterberging in de Haarlemmermeer gereed. Het baggerprogramma wordt met kracht voortgezet, zodat alle wateren in het Rijnlandse beheergebied uiterlijk per 2020 voldoen aan de eisen die aan onze watergangen zijn gesteld. Schoon water De afvalwaterzuiveringsinstallatie (awzi) Noordwijk is in 2010 gemoderniseerd en uitgebreid. In 2010 is de overlast van blauwalgen op de Braassemermeer en bij Aalsmeer blijvend opgelost. In 2010 worden er natuurvriendelijke oevers aangelegd in de Reeuwijkse plassen, langs de Vijfhuizertocht en in het Noorder Buiten Spaarne. In 2010 worden, in samenwerking met de Vereniging Natuurmonumenten, petgaten gegraven in de Nieuwkoopse plassen. 17

ken we meer. Bovendien is door samenwerking ook financieel veel voordeel te behalen. Bijvoorbeeld: door samen met gemeenten op allerlei plekken het regenwater af te koppelen van het riool, wordt onnodige verdunning van het te reinigen afvalwater voorkomen, wat de zuivering van het afvalwater een stuk efficiënter maakt. Ook door onze belastingen qua inning te koppelen aan de gemeentelijke belastingen is winst te behalen. Deze samenwerking gaan we in de komende periode met meer gemeenten zoeken. In 2009 is het fusietraject gestart om de laboratoriumactiviteiten van 7 waterschappen te bundelen. Dit zal leiden tot de vorming van één organisatie met vier laboratoriumlocaties per januari 2011. Een ander mooi voorbeeld van samenwerking zijn de stedelijke waterplannen, waarin we in overleg met gemeenten een gezamenlijke visie op het waterbeleid hebben neergelegd. In de komende jaren breiden we het aantal waterplannen verder uit en wordt de uitvoering hiervan ter hand genomen. Daarnaast vinden we het belangrijk om ook op grotere schaal samen te werken. Als bijdrage aan de millenniumdoelen dragen we graag onze waterkennis over, zodat deze in ontwikkelingslanden kan worden ingezet. (Akkoord van Schokland, juni 2007; met name millennium ontwikkelingsdoel 7: in 2015 leven meer mensen in een duurzaam milieu ). Slim plannen Grote efficiencybesparingen komen voort uit de fusie van Rijnland met aan aantal aangrenzende waterschappen in 2005 en uit de aanpassingen van de organisatiestructuur in juni 2007. Deze samen hebben al geleid tot een besparing van zo n 20% op de arbeidsplaatsen en enkele miljoenen euro s aan jaarlijkse exploitatiekosten. Ook de komende jaren zal de organisatie doorgaan met het realiseren van efficiencybesparingen. Ons werk bestaat uit zoveel verschillende processen die onderling met elkaar in verband staan, dat integraal werken van groot belang is. We letten er daarom extra goed op onze activiteiten zo veel mogelijk op elkaar af te stemmen. Niet alleen intern, maar juist ook extern. Door goed contact te houden met onze partners (Rijk, provincies, gemeenten, natuur- en milieuorganisaties, landen tuinbouworganisaties, etc.) kunnen veel vereisten vanuit waterbeleid gekoppeld worden aan andere ontwikkelingen, bijvoorbeeld op het gebied van recreatie. Moeten er ergens bijvoorbeeld werkzaamheden aan een kade worden verricht dan wordt meteen gekeken naar de mogelijkheden om daar een natuurvriendelijke oever aan te leggen. 18

Respect voor onze leefomgeving Ons werk voeren we te allen tijde uit met respect voor de natuur. Ten eerste zorgen we natuurlijk voor oppervlaktewater dat zowel chemisch als ecologisch op orde is, wat resulteert in een grote soortenrijkdom in sloot en plas, en aan de waterkant. Daarnaast proberen we ook op andere manieren zo veel mogelijk rekening te houden met plant en dier, de landbouw en de (natuurminnende) recreant. Visvriendelijke gemalen Zo beschermen we bijvoorbeeld de visstand en geven deze waar mogelijk een positieve impuls. Een van de manieren waarop we dat doen is door de komende jaren, binnen een realistische bedrijfsvoering, onze polderen boezemgemalen visvriendelijk (de vissen raken niet beschadigd) of zelfs vispasseerbaar te maken (de vissen kunnen ondanks het blokkerende gemaal vrijelijk van polder naar boezem zwemmen en andersom). Duurzaamheid en innovatie Dit college hecht er aan om het accent te leggen op innovatie. Dat betekent dat we willen leren en willen vernieuwen. Innoveren is voor ons een breed begrip: het omvat zowel technologisch- als sociaal innoveren. Bij sociale innovatie wordt ook nadrukkelijk gedacht aan innovatieve samenwerkingsvormen met onze omgeving. Voorbeelden van innovatie en duurzaamheid zijn onder andere te vinden in de ontwikkelingen rond de afvalwaterzuiveringsinstallaties (awzi s). In verschillende van onze awzi s wordt het slib dat bij de zuivering van het water vrijkomt vergist en omgezet in biogas, een zeer milieuvriendelijke brandstof. Deze techniek zullen we de komende jaren verder doorvoeren. Awzi s worden energiefabrieken Ook op een ander spoor kunnen de awzi s in de toekomst een grote rol in duurzaamheid gaan spelen. Samen met andere waterschappen onderzoeken we de mogelijkheden om van onze zuiveringsinstallaties ware energiefabrieken te maken. Uitgangspunt is ook hier vergisting, en het gebruik van gasmotoren, maar dan met een hoger rendement. Als bijvoorbeeld alle awzi s het binnenkomende afvalwater op die manier om gaan zetten in energie, worden de gezamenlijke waterschappen de grootste groene energieproducenten van Nederland! Tevreden inwoners We zijn een dienstverlenend bedrijf en hebben service hoog in het vaandel staan. Burgers en bedrijven behandelen we zoals we zelf ook behandeld willen worden: zorgvuldig, vlot, efficiënt en met respect. Communicatie en transparantie zijn daarbij onontbeerlijk. Op basis van deze uitgangspunten heeft Rijnland servicenormen opgesteld, die u kunt vinden op onze 19

website. Ook voeren we klanttevredenheidsonderzoeken uit om te kijken of onze inspanningen het gewenste effect sorteren. Waar nodig passen we vervolgens ons beleid aan. En tevreden medewerkers Het geldt nog steeds: verbeter de wereld, begin bij jezelf. Daarom blijven we ook in de komende bestuursperiode investeren in onze medewerkers. Alleen met tevreden en kundige medewerkers kunnen we weer een stap verder komen. Door medewerkerstevredenheidsonderzoeken uit te voeren controleren we ook hier of onze inspanningen het verwachte resultaat hebben. Het prijskaartje Rijnland ziet zich gesteld voor grote opgaven en verantwoordelijkheden. Daarbij gaat het in de eerste plaats om het uitvoeren van onze kerntaken: zorgen voor veiligheid, droge voeten en schoon water. Als wij onze kerntaken goed uitvoeren dragen wij bij aan het behoud en herstel van onze leefomgeving, zowel nu als ook in de toekomst. en bedrijven daarvan zoveel mogelijk te verzachten voeren we deze stijging geleidelijk door, houden deze zo laag mogelijk en verdelen we deze zo evenwichtig mogelijk. De uitwerking hiervan staat in het meerjarenperspectief 2010-2013 van Rijnland. Reacties? We horen ze graag! Reacties van klanten en relaties zien wij als een kans om onze dienstverlening te verbeteren. Dus hebt u naar aanleiding van dit boekje opmerkingen, ideeën of tips? Laat ze ons weten! Reageren kan per e-mail via servicenormen@rijnland.net, per telefoon via 071-306 3063 of per brief via postbus 156, 2300 AD te Leiden. Voor meer informatie verwijzen wij u graag naar onze website: www.rijnland.net En daar zijn kosten aan verbonden. Willen we het beleid dat we voor ogen hebben goed uitvoeren dan ontkomen we niet aan een stijging van onze tarieven. Om de pijn, mede in het licht van de huidige economische crisis, voor de huishoudens 20

Hoogheemraadschap van Rijnland Archimedesweg 1 postbus 156 2300 AD Leiden telefoon (071) 30 63 063 fax (071) 51 23 916 post@rijnland.net Meer weten over het hoogheemraadschap van Rijnland? kijk op: www.rijnland.net Redactie: Team Communicatie & Erfgoed Hoogheemraadschap van Rijnland Fotografie: Bas Czerwinski, Rotterdam Tekst: Elize Hertzberger, Leiden www.goedverhaalcommunicatie.nl Vormgeving: Kicks concept & design, Voorschoten Juni 2009