Craniotomie - meningeoom Het openen van de schedel in verband met een meningeoom Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Wat is een meningeoom? 1 De behandeling 2 Belangrijk voor opname 2 De operatieroute 2 Het herstel 3 Uitslag weefselonderzoek en nabehandeling 5 Mogelijke problemen 5 Wanneer moet u contact met de afdeling Neurochirurgie opnemen? 6 Adviezen voor thuis 6 Tot slot 7 Belangrijke telefoonnummers 7 Binnenkort wordt u in het ETZ (Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis), locatie ETZ Elisabeth opgenomen voor een craniotomie in verband met een meningeoom in het hoofd. In deze brochure leest u informatie over deze operatie en ontvangt u een aantal richtlijnen en adviezen welke kunnen bijdragen aan een sneller herstel. Deze operatie wordt meerdere malen per jaar in het ETZ uitgevoerd. Wat is een meningeoom? Een meningeoom is een gezwel (tumor) dat uitgaat van het hersenvlies. Dit betekent dat hij overal kan voorkomen waar zich hersenvlies bevindt: rond het hele centrale zenuwstelsel (dus ook rond het ruggenmerg) en tussen de hersendelen, waar het hersenvlies een tussenschot vormt. Het is een goedaardige tumor, die slechts heel zelden kwaadaardig kan ontaarden. De tumor is niet te vergelijken met een hersentumor die uit het hersenweefsel zelf voortkomt. De tumor komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, wat te maken heeft met de gevoeligheid ervan voor hormonen. Meestal ontstaat hij op middelbare leeftijd. Het is een langzaam groeiende tumor, zodat de verschijnselen vaak heel langzaam en sluipend ontstaan. De verschijnselen kunnen algemeen zijn en berusten op verhoging van de druk in het hoofd, zoals hoofdpijn, eventueel met misselijkheid en braken. Anderzijds zijn er de verschijnselen die te maken hebben met de plaats van de tumor. Deze kunnen variëren van psychische stoornissen, spraakstoornissen, verlammingsverschijnselen, dubbelzien, tot epileptische aanvallen (het optreden van stuipen of toevallen met schokken van armen en benen). Meningeomen zijn tumoren die vaak rijkelijk voorzien zijn van bloedvaten en kunnen daardoor bij een operatie tot een behoorlijk bloedverlies leiden. Daarom is voorafgaande aan de operatie soms nog een vaatonderzoek (angiografie) nodig. De radioloog probeert bij dit onderzoek, door middel van een slangetje in de lies, met diverse materialen de bloedtoevoer te verminderen (emboliseren). Hierdoor zal het meningeoom tijdens de operatie minder sterk bloeden. Voor meer informatie kunt u naar de folder Embolisatie van een meningeoom vragen. 1
De behandeling Wat is een craniotomie? Craniotomie is het openen van de schedel door het maken van een luikje in de schedel. Via dit luikje wordt het meningeoom verwijderd. De operatie wordt door een neurochirurg verricht en duurt enkele uren. U wordt onder algehele narcose geopereerd (zie ook de folder Een ingreep onder anesthesie). Belangrijk voor opname Sommige medicatie moet voor de operatie gestopt worden. Dit geldt met name voor antistollingsmedicatie (bloedverdunners). Gebruikt u bijvoorbeeld Ascal, Acetylsalicylzuur Cardio, Marcoumar, Acenocoumarol, Plavix pradaxa of Aspirine, dan dient u, in overleg met uw behandelend arts daar minstens één week voor de opname mee te stoppen. Bent u niet zeker of u anti-stollingsmedicatie gebruikt, neem dan altijd contact op met uw huisarts of met uw behandelend arts. De operatieroute De opnamedag Voor de operatie wordt u 9 dagen in het ziekenhuis opgenomen. U meldt u, op de dag van opname, op de afgesproken tijd bij etage D: kamer 1 t/m 16 of kamer 32 t/m 47 (zie ook de brochure Wegwijs op etage D,Neurochirurgie). Hier wordt u ontvangen door een verpleegkundige. Op het verpleegkundig spreekuur Neurochirurgie bent u geïnformeerd over de opname. Er is bloed bij u afgenomen en afhankelijk van uw leeftijd en gezondheid is er ook een ECG (elektrocardiogram) gemaakt. Dit is een opname van de hartslag om een indruk te krijgen van het ritme van het hart. In het opnamegesprek worden eventuele aanvullingen besproken. Ook hebt u een afspraak met de anesthesioloog. Hij/zij zal u informeren over de gang van zaken rondom de verdoving. In de loop van de dag komt de zaalarts bij u langs. Deze dag wordt gestart met tabletten dexamethason. Deze tabletten voorkomen dat na de operatie te veel zwelling in de hersenen ontstaat. Ook krijgt u een tablet esomeprazol om irritatie van de maagwand, die door de dexamethason veroorzaakt kan worden, te voorkomen. Ter voorbereiding op de operatie worden uw haren gewassen met een speciale desinfecterende shampoo. Hierna krijgt u markers op uw hoofd geplakt die voor het MRI-onderzoek bestemd zijn (zie ook de folder Neuronavigatie m.b.v. een Stealth MRI ). Dit onderzoek is bedoeld om de exacte plaats van de afwijking in het hoofd te bepalen en dient dus als een soort navigatiesysteem. Het onderzoek vindt plaats op de afdeling Radiologie. Voordat u naar deze afdeling gaat, wordt er door de verpleegkundige een infuusnaaldje in een bloedvat van uw arm gebracht. Via dit naaldje wordt bloed afgenomen voor onderzoek en wordt, op afdeling Radiologie, contrastvloeistof ingespoten voor het MRI-onderzoek. Als u wilt, mag u deze dag (na afspraak) op de afdeling intensive care (IC) gaan kijken. Daar wordt u namelijk de eerste nacht na de operatie verpleegd. Meer informatie over deze afdeling vindt u in de folder Algemene informatie intensive care. s Avonds kunt u een slaaptablet krijgen voor een goede nachtrust. 2
Nuchter zijn voor de operatie Voor de operatie moet u vanaf een bepaalde tijd nuchter zijn. De richtlijnen hiervoor vindt u in de brochure Een ingreep onder anesthesie. Deze hebt u gekregen bij uw polikliniekbezoek of bij het pre-operatief spreekuur. U dient u te houden aan deze richtlijnen. De operatiedag Korte tijd voordat u naar de operatiekamer gaat, wordt u gevraagd een operatiehemd aan te trekken. Vervolgens geeft een verpleegkundige u een medicijn ter voorbereiding op de verdoving. Dit medicijn geeft u een slaperig gevoel. Om trombose (bloedstolsels) te voorkomen, geeft de verpleegkundige u een injectie bij de navel. Na de operatie krijgt u deze injectie elke dag. Hierna wordt u naar de operatiekamer gebracht. Op de operatiekamer krijgt u een infuus aangesloten en wordt de verdoving toegediend. Wanneer u eenmaal in slaap bent gebracht, wordt een gedeelte van uw hoofd kaal geschoren. Ook krijgt u een blaaskatheter. De operatie De neurochirurg gaat eerst door de hoofdhuid en het onderhuids weefsel heen om bij de schedel te komen. De hoofdhuid en het onderhuids weefsel vormen samen een huidlapje dat omgeklapt wordt. In het schedelbot maakt de chirurg een luikje waardoor de operatie verder verloopt. Na de operatie Na de operatie wordt u wakker in de uitslaapkamer. U hebt om uw hoofd een verband en vanuit de wond een eventuele wonddrain. Uit deze drain komt het wondvocht. Als u weer voldoende wakker bent en uw toestand het toelaat, gaat u naar de afdeling IC. Op deze afdeling worden uw vitale functies, zoals ademhaling, hartritme, bloeddruk en bewustzijn goed bewaakt. De verpleegkundigen voeren regelmatig controles uit, ook tijdens de avond en nacht. De neurochirurg komt na de operatie bij u langs en informeert u en uw familie over hoe de operatie verlopen is. Pijn Na de operatie voelt u pijn bij het litteken. Hiervoor krijgt u pijnstillende medicijnen toegediend (zie folder Pijnmeting). De wond van de operatie kan enkele dagen tot weken gevoelig blijven. Bij sommige mensen duurt dit langer. Het herstel De eerste dag na de operatie Deze dag verlaat u de afdeling IC en komt u terug op de verpleegafdeling. De eventuele wonddrain wordt verwijderd en om de twee uur zijn er controles van uw polsslag, bloeddruk, bewustzijn en pupilreacties. U mag rechtop in bed zitten. Als dat goed gaat, mag u onder begeleiding van de verpleegkundige voor het eerst uit bed. Afhankelijk van uw conditie wordt de blaaskatheter verwijderd. Als u voldoende drinkt, wordt ook het infuus gestopt. U mag weer eten. De verpleegkundige plant vandaag met u een zorggesprek in voor over 2 dagen. 3
De tweede dag Op de tweede dag zijn de controles om de vier uur. Het infuusnaaldje wordt verwijderd en uw wond wordt gecontroleerd en verzorgd. U mag uzelf op de rand van het bed verzorgen of eventueel aan de wastafel in de badkamer. Het uit bed komen (mobiliseren) mag uitgebreid worden. Het is wel van belang dat u het rustig aan doet. De derde dag Vanaf de derde dag mag u meer gaan rondlopen. De controles vinden nu 3 keer per dag plaats. U mag douchen en uw haren mag u vanaf vandaag wassen met een milde shampoo. Vooraf wordt de wond door de verpleegkundige gecontroleerd. De wondcontrole zal tijdens uw verblijf dagelijks plaatsvinden. Vandaag wordt er bij u 2 keer een bloedsuiker (bloedglucose) geprikt. Deze controle is nodig omdat het gebruik van dexamethason tabletten de bloedglucose kan ontregelen. In de loop van de dag vindt er een zorggesprek plaatst met u en uw partner of een andere vertrouwenspersoon. In dit gesprek wordt besproken of er wijzigingen in het zorgproces nodig zijn. Verder wordt vooruit gekeken naar uw ontslag uit het ziekenhuis en of hiervoor nog zaken geregeld moeten worden. Tijdens dit gesprek wordt een ontslaggesprek gepland voor dag zes. De vierde dag Vandaag vinden de controles 2 keer per dag plaats. U mag uzelf verzorgen en het mobiliseren verder uitbreiden. De vijfde dag Vandaag wordt de laatste controle gedaan. De dexamethason tabletten worden, in overleg met de behandelend arts, vanaf vandaag afgebouwd. Komt u van een ander ziekenhuis en gaat het herstel langer duren, en vindt de behandelend arts het niet noodzakelijk dat u gedurende die tijd op de afdeling Neurochirurgie van het ETZ, locatie ETZ Elisabeth verblijft, dan wordt u overgeplaatst naar uw eigen ziekenhuis. De zesde dag Omdat u de volgende dag met ontslag mag, vindt vandaag het ontslaggesprek plaats. Tijdens dit gesprek wordt u voorbereid op het naderende ontslag. Uiteraard is het mogelijk om hierbij uw partner of ander vertrouwenspersoon uit te nodigen. In dit gesprek worden een aantal vaste punten besproken. Het belangrijkste is natuurlijk hoe u de ziekenhuisopname en het verblijf op de afdeling ervaren hebt. De zevende dag Bent u weer goed ter been en in staat uzelf te verzorgen dan mag u vandaag met ontslag (± 10.00 uur in de ochtend). Niet oplosbare hechtingen worden voor het ontslag verwijderd. Als de hechtingen langer moeten blijven zitten, krijgt u een afspraak voor het verwijderen van de hechtingen. Het ontslag Voordat u naar huis gaat, krijgt u een aantal ontslagpapieren mee en worden er nog een aantal afspraken met u gemaakt. Als de uitslag van het weefselonderzoek en de verdere nabehandeling nog niet met u is besproken, wordt er een afspraak gemaakt met de neurochirurg. Deze afspraak vindt dan binnen 2 weken na het ontslag plaats. 4
Er wordt een telefonische afspraak gemaakt (datum ongeveer 6 weken na het ontslag). De neurochirurg belt u dan op de afgesproken datum en tijd. Er wordt een controle afspraak gemaakt met de neurochirurg (datum ongeveer 12 weken na ontslag). U krijgt een afspraak voor het nazorggesprek. Deze wordt, als het mogelijk is, op dezelfde datum gezet als de controle afspraak. Het nazorggesprek vindt plaats op het verpleegkundig spreekuur. Als u nog hechtingen hebt, krijgt u een afspraak mee voor het verwijderen van de hechtingen. De ontslagbrief voor de huisarts wordt opgestuurd naar de huisarts. Als u bepaalde medicijnen moet blijven gebruiken, krijgt u hiervoor een recept. Ook worden er nog een aantal zorginstructies aan u gegeven. Uitslag weefselonderzoek en nabehandeling Tijdens de operatie is weefsel weggenomen. De behandelend arts bespreekt de uitslag van het weefselonderzoek met u en of u een nabehandeling moet ondergaan. Vaak kan dit gesprek al tijdens uw verblijf in het ziekenhuis plaatsvinden. Mocht dit niet het geval zijn, dan wordt op korte termijn een afspraak met u gemaakt op de polikliniek. Mogelijke problemen Bij elke operatieve ingreep bestaat een risico op mogelijke problemen. Meestal hangen mogelijke problemen samen met de plaats en grootte van de afwijking in het hoofd. Mogelijke andere oorzaken voor problemen heeft uw behandelend arts al met u besproken. Als u hierover nog vragen hebt, kunt u deze altijd aan uw behandelend arts stellen. Wondinfectie Een wondinfectie verraadt zich door roodheid, zwelling, kloppende pijn en het warm aanvoelen van de operatiewond. Enige roodheid en zwelling zijn echter gewoon omdat ze de tekenen zijn van de weefselreactie op de operatie. Ondanks dat er uiterste zorg wordt besteed aan het voorkomen van infecties gedurende de operatie (tijdens de operatie krijgt u antibiotica toegediend) zijn infecties niet altijd te voorkomen. Vooral bij langdurige of gecompliceerde operaties en bij mensen met een verlaagde weerstand kunnen infecties van de wond voorkomen. Uiteraard worden de nodige maatregelen genomen als er toch een infectie ontstaat. Loslatende wondranden Als de wondranden een klein beetje loslaten, kan dit geen kwaad en groeit het gewoon weer dicht. Loslatende wondranden kunnen echter duiden op een beginnende infectie. Als de wondranden over meer dan 1 cm loslaten, moet u op het verpleegkundig spreekuur Neurochirurgie de wond laten nakijken. Lekkage van hersenvocht (liquor) Veel neurochirurgische operaties vinden plaats binnen de hersenvochtruimte. Door het zorgvuldig sluiten van het hersenvlies en de wond, wordt lekkage van hersenvocht voorkomen. Hersenvochtlekkage is echter niet te vermijden als delen van hersenvliezen die de hersenvochtruimte omsluiten, moeten worden verwijderd of als delen van het schedelbot ontbreken. Voor de effectieve behandeling van hersenvochtlekkage moet soms het vocht via een slangetje in de rug (lumbale drain) worden afgevoerd terwijl de patiënt bedrust moet houden. 5
Functie-uitval Uitval van functie na een operatie, zoals verlamming is vaak het gevolg van oedeem (zwelling) van het hersenweefsel. De functie herstelt zich weer wanneer het oedeem na enige dagen verdwenen is. Een enkele keer is de functie-uitval het gevolg van een verslechterde doorbloeding. Dan kan het herstel veel langer duren of onvolledig zijn. Nabloeding Nabloedingen in het operatiegebied kunnen, evenals hersenoedeem, beknelling (inklemming) van vitale hersengebieden geven. Hoewel aan het einde van de operatie de uiterste zorg wordt besteed aan het stelpen van het bloeden, kunnen nabloedingen de eerste paar dagen na de operatie optreden. Dit wordt veroorzaakt door een verstoorde bloedstolling of door sterke schommelingen van de bloeddruk. Vaak is het nodig om via een nieuwe operatie de bloeduitstorting te verwijderen en de nabloeding te stoppen. Wanneer moet u contact opnemen? Als u één van de volgende symptomen merkt, moet u contact opnemen: abnormale zwelling van de wond; opengesprongen wond; pus uit de wond; hoge koorts; lekkage van hersenvocht via de neus (verliezen van helder vocht via de neus als men niet verkouden is); lekkage van helder vocht door de wond; toenemende sufheid. U kunt van maandag t/m vrijdag (van 08:45 uur tot 09:15 uur) bellen voor een afspraak op het telefonisch spreekuur, telefoonnummer; (013) 539 80 32. U wordt dan tussen 09.30 uur en 10.00 uur teruggebeld door een verpleegkundige. U kunt ook e-mailen naar: nazorg@etz.nl. De ontvangen e-mails worden van maandag t/m vrijdag door verpleegkundigen bekeken en zo spoedig mogelijk beantwoord. Bij acute problemen of klachten: binnen kantooruren telefonisch contact opnemen met de polikliniek via (013)539 80 32; buiten kantooruren contact opnemen met uw huisarts of huisartsenpost. Adviezen voor thuis Activiteit en rust U mag vrij bewegen, maar bouw uw conditie gedurende de eerste zes weken langzaam op. U mag niet met uw hoofd voorover bukken en ook niet zelf autorijden. Het verrichten van werkzaamheden De eerste 6 weken is het niet verstandig om zware (huishoudelijke) werkzaamheden te verrichten. Uw behandelend arts bespreekt met u wanneer u uw werk kunt hervatten en welke sporten u mag beoefenen. 6
Wondverzorging Vanaf de derde dag na de operatie mag u uw haren weer wassen met een milde shampoo. U moet voorzichtig zijn met de tere hoofdhuid. Het is beter uw hoofd niet bloot te stellen aan fel zonlicht of extreme kou. U kunt dan last krijgen van hoofdpijn. Rijgeschiktheid Een aandoening/ operatie aan de hersenen kan gevolgen hebben voor de rijbevoegdheid. Informatie hierover kunt u terugvinden op www.cbr.nl en zoek regeling eisen geschiktheid 2000. Tot slot Als u na het lezen van deze brochure nog vragen hebt, kunt u deze stellen aan uw behandelend arts of aan de verpleegkundigen. Voor meer informatie kunt u ook terecht op; www.ncct-nl.com Patiëntenverenigingen: www.cerebraal.nl Belangrijke telefoonnummers ETZ (Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis) (013) 221 00 00 Locatie ETZ Elisabeth Route 42 Neurocentrum polikliniek Neurochirurgie: (013) 539 80 32 etage D kamer 1 t/m 16 (013) 539 22 42 etage D kamer 32 t/m 47 (013) 539 22 43 E-mailadres: polinrc@etz.nl Vragen over uw operatiedatum? Vragen over uw Gamma-Knife behandeling? Overige vragen? okplanningnrc@etz.nl gammaknife@etz.nl secretariaa@nrc.nl Neurochirurgie, 41.640 04-17 Copyright ETZ Afdeling Communicatie Aan deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend. 7