Wat is decubitus? Decubitus is een letsel dat ontstaat ter hoogte van de huid en de onderliggende weefsels, onder invloed van de aanhoudende druk van het eigen lichaam op een onderlaag. De bloedvaten in de weefsels vervormen. Daardoor kunnen ze hun normale werk, nl. het uitwisselen van zuurstof, niet uitvoeren. De huid en de weefsels lijden onder dit zuurstofgebrek en in het slechtste geval sterven ze af. In de volksmond spreekt men van doorliggen of kapot gaan. Er zijn verschillende gradaties in decubitus. Dit kan gaan van een plaatselijke rode verkleuring van de huid, over de vorming van een blaar en het ontstaan van een oppervlakkige of diepe wonde, tot het zwart verkleuren van de weefsels. Wanneer ontstaat decubitus? Wanneer u door operatie, ziekte, ongeval, ouderdom of andere oorzaken, weinig of niet kunt bewegen, bestaat de kans dat u decubitus ontwikkelt. U bevindt zich namelijk langere tijd (= meer dan 2 uur) in dezelfde houding zodat uw lichaam gedurende langere tijd op dezelfde weefsels drukt. Dit gebeurt zowel wanneer u op een stoel of in een zetel zit, als wanneer u in bed ligt. Alleen de plaatsen waar de letsels ontstaan zullen wat verschillen. Infobrochure az Sint-Blasius
De figuur toont de risicoplaatsen bij verschillende houdingen. De tekening van de rechtopstaande man toont de risicoplaatsen wanneer u in bed op de rug ligt. Decubitus kan ook ontstaan wanneer u in bed, op een stoel of in een zetel onderuit glijdt. De huid en de andere weefsels verschuiven dan ten opzichte van elkaar. Dit heeft hetzelfde effect als aanhoudende druk. Een aantal factoren maakt dat decubitus bij de ene toch nog gemakkelijker ontstaat dan bij de andere. Extra risicofactoren zijn: - u bent ouder dan 60 - u verliest in bepaalde omstandigheden urine en/of stoelgang - u kan reeds een tijdje minder goed eten - u drinkt te weinig - u voelt zich nogal eens suf en slaperig, en u kan zich moeilijk concentreren Misschien geeft bovenstaande informatie u het idee dat decubitus in uw geval niet te vermijden is. Niets is minder waar! Samen met onze verpleegkundigen kunt u heel wat doen om het niet zo ver te laten komen. Wat doen wij om bij u decubitus te voorkomen? Wanneer u inderdaad maar heel weinig zelf kunt bewegen zorgen wij in de eerste plaats voor een goede, aangepaste verzorging, verschillende malen daags. Daar horen wisselhoudingen bij, dit wil zeggen dat de verpleegkundigen u iedere twee tot drie uur in een andere houding leggen zodat de druk op de weefsels regelmatig opgeheven wordt. Indien nodig zal u specifiek antidecubitus materiaal ter beschikking gesteld worden bv. een aangepaste matras of een zitkussen. Wij zorgen er ook voor dat u een goed uitgebalanceerde voeding aangeboden krijgt en voldoende vocht via een infuus of voldoende drinken. 2
Wat kunt u zelf doen? U kunt zelf meewerken op drie vlakken, namelijk beweging en houding, huidverzorging en voeding. 1) Beweging en houding Door regelmatig te bewegen en van houding te veranderen vermindert u de druk op de weefsels. Concreet raden wij u het volgende aan: - zorg dat u op een gladde onderlaag zit of ligt; kruimels, plooien en leidingen verhogen de druk - kom indien u kunt tussen de verzorgingen door een aantal keer per dag uit bed en stap een poosje rond - beweeg regelmatig wanneer u wakker ligt in bed, desnoods alleen met armen en benen als de rest van uw lichaam niet mee wil - zit in bed nooit helemaal rechtop, maar eerder wat schuin - zorg ervoor dat u niet onderuitglijdt in bed of in de zetel: gebruik de papegaaienstok om in bed van houding te veranderen en duw uzelf af op de leuningen van stoel en zetel om te gaan verzitten - neem de kussens die verpleegkundigen aanbrengen, bijvoorbeeld onder uw hielen of knieën, of tussen uw benen, niet weg (zie figuur) 3
- gebruik zelf ook dergelijke kussens wanneer u van houding verandert - verwittig de verpleegkundige wanneer u niet gemakkelijk ligt of zit, en zelf niet van houding kunt veranderen - blijf in een stoel of zetel nooit langer dan een uur in dezelfde houding zitten - vermijd om op een reeds bestaand decubitusletsel te gaan zitten of liggen 2) Huidverzorging Een sterke, gezonde huid heeft meer verweer tegen het ontstaan van wonden. Volgende tips kunnen helpen : - was u met een zacht washandje, lauw water en een beetje zachte zeep, spoel goed na en dep de huid volledig droog - zorg dat u altijd op een gladde onderlaag zit of ligt; kruimels, plooien en leidingen kunnen kleine wondjes veroorzaken - draag goed absorberende onder- en nachtkledij, bij voorkeur van katoen - bescherm in geval van diarree de omgevende huid met een voedende crème of zalf - verwittig onmiddellijk de verpleegkundige wanneer u urine en/ of stoelgang verliest, zodat u snel verschoond kunt worden - controleer de huid van hielen en zitvlak indien mogelijk op rode verkleuringen - verwittig de verpleegkundige wanneer een rode vlek niet wit wegtrekt als u er met de vinger op drukt - laat geen huidmassage (ook niet met ijs) uitvoeren op drukpunten - maak geen gebruik van een zitring 4
3) Voeding Om de weefsels van uw lichaam in een goede conditie te houden moet u goed en genoeg eten en drinken. - drink gemiddeld anderhalve liter water per dag extra, d.w.z. naast de koffie, thee en soep die u toch al dronk - eet voldoende zuivelproducten (= melk, kaas, yoghurt), vis en mager vlees - vraag hulp als u niet of niet lang genoeg zelfstandig kunt eten - verwittig de verpleegkundige als u merkt dat u minder eet dan thuis, eventueel zorgt zij voor voedzame tussendoortjes - vraag, als het eten echt moeilijk gaat, naar de voedingsmiddelen die u graag lust Tot slot Het is mogelijk dat u, ondanks de informatie in deze brochure, nog met een heleboel vragen zit. Stel ze gerust aan de verpleegkundigen van de afdeling, zij zullen u graag helpen. 5