Imagine the result Vluchten doe je zo Het vluchtprincipe volgens Bouwbesluit 2012 Meer informatie Neem dan contact op met een van onze kantoren: Amersfoort 033 477 1000 Arnhem 026 377 8911 Bodegraven 0172 631 414 Maastricht 043 352 3311 Rotterdam 010 253 2222 s-hertogenbosch 073 680 9211 E info.gebouwen@arcadis.nl I www.arcadis.nl
2 ARCADIS Vluchten doe je zo ARCADIS Vluchten doe je zo Voorwoord 3 Voorwoord Hoe werkt het nieuwe vluchten volgens het Bouwbesluit 2012? Moet ik nu uitgaan van één vluchtroute of mag ik ook met twee vluchtroutes rekenen? Welk beschermingsniveau heeft een vluchtroute? Wanneer moet deze beschermd of extra beschermd zijn? Dit zijn vragen die wij in de praktijk gehoord hebben rond de invoering van het nieuwe vluchtprincipe in het Bouwbesluit 2012. ARCADIS en (bouw)regelgeving Door de vele opdrachten die wij voor de Rijksoverheid, gemeenten en het bedrijfsleven hebben uitgevoerd hebben wij uitgebreide kennis van bouwregelgeving en brandveiligheid. We zijn onder andere nauw betrokken bij de ontwikkeling van het Bouwbesluit 2012 en voorgaande versies. Ook ondersteunen wij het ministerie van BZK bij de uitrol van het Bouwbesluit 2012. Daarnaast beantwoorden wij sinds 2003 vragen voor de Helpdesk Bouwregelgeving en Brandveilig gebruik van het ministerie van BZK. De teller staat op het moment van het schrijven van deze publicatie op meer dan 35.000 antwoorden. Doel van deze publicatie is inzicht te geven in de nieuwe voorschriften vluchten bij brand. De achtergronden van het nieuwe vluchtprincipe wordt beschreven. Aan de hand van een aantal voorbeelden wordt dit vluchtprincipe toegelicht. Met deze publicatie proberen wij de bouwpraktijk kennis te laten maken met de nieuwe taal. Jeroen Bunschoten en Rick Bleeker Adviseurs bij ARCADIS De kracht van ARCADIS zit in het inzichtelijk maken en vertalen van (complexe) vraagstukken. Deze kracht gebruiken wij vervolgens bij het maken van voorlichtingsmateriaal, het geven van (maatwerk)trainingen en het vertalen en toepassen van wet- en regelgeving in beleid. Ook zijn wij veel betrokken bij second opinions of het beoordelen van en adviseren over gelijkwaardige oplossingen voor het bedrijfsleven. Wij treden op bij geschillen tussen het bevoegd gezag en het bedrijfsleven. Beleidsvraagstukken over het gewenste brandveiligheidsniveau voor bouwwerken, voor zowel nieuwbouw als voor de bestaande voorraad, kunnen wij invullen. Naast brandveiligheid adviseren wij zowel het bevoegd gezag als het bedrijfsleven bij vraagstukken over andere veiligheidsaspecten, duurzaamheid, gebouwkwaliteit en omgevingsrecht. Volg alle actualiteiten rondom Bouwbesluit 2012 op Twitter @Bouwbesluit2012
4 ARCADIS Vluchten doe je zo Inhoud ARCADIS Vluchten doe je zo Inhoud 5 Inhoud Waarom een nieuw Bouwbesluit? 6 Uitgangspunten van de gewijzigde brandveiligheidssystematiek 9 Het vluchtprincipe volgens Bouwbesluit 11 Voorbeelden 15 1. Corridorflat 16 2. Portiek-etage woning 18 3. Eetcafé 20 4. Kantoorgebouw met twee trappenhuizen 24 5. Kantoorgebouw met één centraal trappenhuis 26 6. Zorginstelling 28 Integrale brandveiligheid 30 Colofon 34
6 ARCADIS Vluchten doe je zo Waarom een nieuw Bouwbesluit ARCADIS Vluchten doe je zo Waarom een nieuw Bouwbesluit 7 Waarom een nieuw Bouwbesluit? Een belangrijke politieke doelstelling is vermindering van regeldruk, vereenvoudiging van de voorschriften en het vergroten van de samenhang van de bouwregelgeving. Veel van de eisen die worden gesteld aan bouwwerken waren verspreid over verschillende besluiten en regelingen. De bouwtechnische en gebruiksvoorschriften waren verspreid over het Bouwbesluit 2003, het Gebruiksbesluit en de gemeentelijke bouwverordening. Daarnaast waren binnen het Bouwbesluit eisen aan bijvoorbeeld installaties verspreid over verschillende hoofdstukken. Door de praktijk werd dit als lastig ervaren. Mede hierdoor is besloten om alle bouw- en gebruiksvoorschriften samen te voegen in één besluit. Door deze samenvoeging en het logisch hergroeperen van voorschriften is een eenduidiger en compacter systeem van voorschriften ontstaan. Waarom een nieuwe brandveiligheidssystematiek? De bestaande brandveiligheidssystematiek leverde in de praktijk soms discussie op tussen aanvrager en bevoegd gezag. Het ministerie van BZK heeft ervoor gekozen tegelijk met de integratie van de regelgeving de brandveiligheidsvoorschriften en dan in het bijzonder het vluchtprincipe logischer op te schrijven. De nieuwe rangschikking en met name het anders formuleren ervan heeft geleid tot vermindering van het aantal voorschriften voor vluchten. Verder heeft dit ook tot meer uniformiteit in de voorschriften geleid. De bouwpraktijk zal kennis moeten nemen van deze nieuwe systematiek en deels van nieuwe begrippen. Een ingewikkelde wijziging? Een nieuwe brandveiligheidssystematiek klinkt ingrijpender dan het is. Er is gekozen voor een andere benadering, met respect voor het bestaande brandveiligheidsconcept. De nieuwe benadering maakt een eenvoudige en compactere formulering mogelijk, die beter aansluiten op het concept. De wijziging is in essentie beleidsneutraal. Dat wil zeggen dat gebouwen die ontworpen zijn volgens Bouwbesluit 2003 in vrijwel alle situaties voldoen aan het Bouwbesluit 2012. Er zijn slechts enkele uitzonderingen als gevolg van het stroomlijnen van de voorschriften. De meest in het oog springende wijziging is dat het Bouwbesluit 2012 het vluchten beschrijft in de volgorde van start naar finish. Verder zijn nieuwe begrippen geïntroduceerd, de betekenis van bestaande begrippen veranderd en oude begrippen verdwenen. Voorbeelden zijn de beschermde vluchtroute (nieuw), het subbrandcompartiment (gewijzigd) het rookcompartiment en de rookvrije vluchtroute (vervallen). De feitelijke voorzieningen wijzigen bijna niet, enkel de naamgeving, zie tabel 1. Tabel 1 Vergelijking compartimenteringsbegrippen Bouwbesluit 2003 Bouwbesluit 2012 Brandcompartiment Rookcompartiment Brandcompartiment Subbrandcompartiment (let op, hiervoor geldt niet alleen een rookwerendheid, maar ook een brandwerendheidseis) Subbrandcompartiment Beschermd subbrandcompartiment
8 ARCADIS Vluchten doe je zo Waarom een nieuw Bouwbesluit ARCADIS Vluchten doe je zo Uitgangspunten van de gewijzigde brandveiligheidssystematiek 9 Uitgangspunten van de gewijzigde brandveiligheidssystematiek Met deze publicatie proberen wij de bouwpraktijk kennis te maken met de nieuwe taal. Doel van de publicatie Doel van deze publicatie is inzicht te geven in de nieuwe voorschriften voor vluchten bij brand. De achtergronden van het nieuwe vluchtprincipe worden beschreven. Aan de hand van een aantal voorbeelden wordt dit vluchtprincipe toegelicht. Als er brand ontstaat, kunnen aanwezigen in een vroeg stadium de brand zelf doven, maar al snel kan een situatie ontstaan waarin het beter is als iedereen het gebouw direct verlaat. Om dat laatste mogelijk te maken, moet er veilig gevlucht kunnen worden. Dit houdt in dat via een veilige route tijdig een veilige plaats bereikt kan worden. In deze publicatie wordt het nieuwe vluchtprincipe uitgelegd, waarbij in dit hoofdstuk eerst op hoofdlijnen uitleg wordt gegeven over de totale brandveiligheidssystematiek aan de hand van nieuwe vluchtprincipes. Enig inzicht in de totale brandveiligheidssystematiek helpt het nieuwe vluchtprincipe beter te begrijpen. Beperking van uitbreiding van de brand Om te beginnen wordt ervan uitgegaan dat brand niet in elke ruimte zal ontstaan. De ruimten waarin brand naar verwachting kan ontstaan moeten in een brandcompartiment liggen. Een brandcompartiment is een gedeelte van een of meerdere bouwwerken, bestemd als maximaal uitbreidingsgebied van brand. In de regelgeving wordt aangenomen dat er niet tegelijkertijd brand ontstaat op twee plaatsen en dus ook niet in twee brandcompartimenten. Tijdelijke bescherming van personen tegen de brand Iedereen moet voldoende tijd hebben om te kunnen vluchten bij brand. Afhankelijk van de risicosetting is meer of minder tijd nodig. De factoren die meespelen zijn de omvang van de compartimenten, het aantal personen, de mate van zelfredzaamheid en de bekendheid met het gebouw van de aanwezige personen. Afhankelijk van de loopafstand, het aantal aanwezigen en het gebruik (gebruiksfunctie) betekent dat het brandcompartiment
10 ARCADIS Vluchten doe je zo Uitgangspunten van de gewijzigde brandveiligheidssystematiek ARCADIS Vluchten doe je zo Het vluchtprincipe volgens Bouwbesluit 11 Het vluchtprincipe volgens Bouwbesluit ingedeeld moet worden in subbrandcompartimenten. Het subbrandcompartiment zorgt enerzijds voor een verdere beperking van de uitbreiding van brand. En anderzijds dat rook zich niet kan verspreiden, zodat veilig kan worden gevlucht. Als binnen een brandcompartiment veel personen liggen te slapen (hotel) of ziek in bed liggen (ziekenhuis), kunnen zij niet altijd snel vluchten. Door de subbrandcompartimenten verder op te delen in beschermde subbrandcompartimenten, krijgen ook zij meer tijd om te vluchten. Door de indeling in brandcompartimenten, subbrandcompartimenten en beschermde subbrandcompartimenten, is het aantal personen dat direct door de brand wordt bedreigd beperkt. Men is namelijk beschermd tegen brand in een ander beschermd subbrandcompartiment. Er is immers maar brand in één (klein) beschermd subbrandcompartiment. Personen die aanwezig zijn in een compartiment waarin brand is, moeten dit compartiment sneller kunnen verlaten dan personen die aanwezig zijn in andere compartimenten (waar geen brand is). De hitte en de rook maken zowel het verblijven in als het vluchten uit het compartiment al snel onmogelijk. Compartimentering is zowel bedoeld om het uitbreiden van brand en het verspreiden van rook te voorkomen, alsook om de door brand of rook af te leggen afstand te beperken. Het nieuwe vluchtprincipe van het Bouwbesluit 2012 is in de kern heel simpel. Door de voorschriften anders te rangschikken en te formuleren was daardoor ook reductie van het aantal artikelen mogelijk. Het eisenniveau is in principe inhoudelijk op hoofdlijnen gelijk gebleven. Het uitgangspunt van het vluchtprincipe is dat op elk punt in een ruimte, bestemd voor personen, ten minste één vluchtroute moet beginnen. Met ruimte bestemd voor personen wordt bedoeld: ruimten waarin bij normaal gebruik personen aanwezig zullen zijn. Bijvoorbeeld een technische ruimte, waar incidenteel een onderhoudsmedewerker aanwezig is, wordt niet gezien als een ruimte bestemd voor personen. Echter, voor de technische ruimte gelden wel arbo-voorschriften, zodat ook deze ruimte veilig moet kunnen worden verlaten. Dit mag ook met andere veiligheidsvoorzieningen dan de in het Bouwbesluit 2012 bedoelde voorzieningen. Deze vluchtroute moet een bepaalde bescherming bieden tegen rook en brand. De mate van bescherming is afhankelijk van de risicosetting, net als de indeling in brandcompartiment, subbrandcompartiment en beschermd subbrandcompartiment. Voor nieuwe gebouwen zijn er vier beschermingsniveaus voor vluchtroutes: Vluchtroute Basis veiligheid verboden aan elke ruimte van het bouwwerk. Beschermde Buiten een subbrandcompartiment vluchtroute gelegen gedeelte van een vluchtroute die uitsluitend voert door een verkeersruimte. Extra beschermde Buiten een brandcompartiment gelegen vluchtroute gedeelte van een beschermde vluchtroute. Veiligheids- Gedeelte van een extra beschermde vluchtroute vluchtroute dat voert door een niet besloten ruimte en aansluitend daarop door een ruimte die uitsluitend kan worden bereikt vanuit niet besloten ruimten.
12 ARCADIS Vluchten doe je zo Het vluchtprincipe volgens Bouwbesluit ARCADIS Vluchten doe je zo Het vluchtprincipe volgens Bouwbesluit 13 Voor bestaande gebouwen zijn ook dezelfde vier beschermingsniveaus van toepassing. (Doelstelling: voorkomen van verzwaring van eisen bestaande bouwwerken.) Waarbij in plaats van een beschermde vluchtroute sprake is van een beschermde route. Het verschil is dat deze laatste door elke ruimte mag lopen, dus ook door een verblijfsgebied of -ruimte. Inhoudelijk is dit hetzelfde als de rookvrije vluchtroute uit Bouwbesluit 2003. Een (specifieke) bescherming van de enkele vluchtroute is niet altijd nodig als er een tweede vluchtroute is. In de volgorde van de voorschriften van het Bouwbesluit 2012 worden eerst eisen gegeven waaraan een enkele vluchtroute moet voldoen. Daarna is aangegeven welke eisen niet van toepassing zijn als er een tweede (onafhankelijke) vluchtroute is. Ten opzichte van Bouwbesluit 2003 is dit een wisseling van de volgorde van de eisen voor vluchten. Bouwbesluit 2003 gaat ervan uit dat er altijd twee vluchtroutes moeten zijn. In nader genoemde situaties kon worden volstaan met één vluchtroute. Voor het toetsen en beoordelen van bouwplannen veranderd niet veel. Het beste is om na te gaan of er twee onafhankelijke vluchtroutes aanwezig zijn. In dat geval zijn de eisen lager en kunnen de voorschriften over één vluchtroute buiten beschouwing worden gelaten. Lengte van een vluchtroute De maximale loopafstand bij het vluchten door een ruimte is voor vrijwel alle situaties 30 meter. Voor woningen gold in Bouwbesluit 2003 bijvoorbeeld een eis van maximaal 15 meter vanaf de toegang van een verblijfsruimte van de woning naar een uitgang van de woning. Ook voor woningen geldt in Bouwbesluit 2012 een loopafstand van 30 meter, gemeten op enig punt in een gebruiksgebied van de woning tot aan de uitgang van de woning. Hiermee hebben alle gebruiksfuncties hetzelfde principe qua veilig vluchten; dezelfde afstand en hetzelfde systeem (vluchten vanaf een punt in de ruimte). Capaciteit van een vluchtroute Voor de capaciteit van vluchtroutes is in het Bouwbesluit een prestatie-eis opgenomen. In de Regeling is aanvullend een rekenmethode (ook een prestatie-eis) opgenomen die het mogelijk maakt rekening te houden met de extra veiligheid die een vluchtroute kan bieden. Aangezien deze rekenmethode vrij complex is, stelt het ministerie van BZK hiervoor op de Rijksoverheid website een rekenhulpmiddel ter beschikking. Bruikbaarheid van vluchtroutes Aan de bruikbaarheid van vluchtroutes is niets veranderd. Zoals voorheen gold in het Gebruiksbesluit dat onder andere vluchtroutes vrij moeten zijn van obstakels en dat het vluchten niet belemmerd mag worden is ook opgenomen in het Bouwbesluit 2012.
14 ARCADIS Vluchten doe je zo Het vluchtprincipe volgens Bouwbesluit ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden 15 Voorbeelden Aandachtpunt bij vluchten in zorg- en cellengebouwen Alleen patiëntenkamers en cellen moeten in een beschermd subbrandcompartiment liggen. De eisen voor brandwerendheid gelden eenzijdig vanuit de patiëntenkamer en cel naar een andere ruimte. Andere ruimten zoals een linnenkamer, zusterspost, koffiecorner, etc. liggen niet in een beschermd subbrandcompartiment en vanuit deze ruimten worden geen eisen gesteld aan de brandwerendheid. Bij een brand in bijvoorbeeld een linnenkamer (zie voorbeeld 6) zijn zowel de patiëntenkamers als de verkeersruimte (vluchtroute) niet extra beschermd tegen brand. Door deze ruimte vrijwillig in een beschermd subbrandcompartiment op te nemen kan de veiligheid worden verhoogd en wordt mogelijk bespaard op de veiligheidsorganisatie. Aan de hand van een zestal voorbeelden van bouwplannen wordt het nieuwe vluchtprincipe van Bouwbesluit 2012 toegelicht. Op de volgende pagina s is op elke linker pagina een plattegrond weergegeven. Hierbij is aangegeven welke gebruiksfunctie en bouwlaag het betreft. In de plattegrond is met verschillende symbolen het vluchten aangegeven, zoals onderstaand weergegeven. Deel Uitleg Subbrandcompartiment, tevens brandcompartiment Beschermd brandcompartiment / subbrandcompartiment tevens subbrandcompartiment Beschermd subbrandcompartiment tevens bedgebied Linnenkamer Patiëntenkamer = Patiëntenkamer = beschermd beschermd subbrandcompartiment subbrandcompartiment Verkeersruimte Richting van de weerstand tegen branddoorslag Vluchtroute binnen het subbrandcompartiment Vluchten buiten het subbrandcompartiment Verkeersruimte Vluchten in het trappenhuis Op de rechter pagina s wordt het vluchtprincipe in tabelvorm toegelicht aan de hand van voorgaande symbolen. In de laatste kolom van de tabel zijn de verwijzingen naar de artikelen van het Bouwbesluit 2012 als volgt weergegeven: Deel Uitleg Artikel Uitleg symbool 2.92,2 Bijvoorbeeld: indeling in brandcompartimenten Voor de komma verwijzing naar artikel 2.92. Na de komma is de verwijzing naar het lid 2.
16 ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden 17 1. Corridorflat 1. Corridorflat Deel Uitleg Artikel Gebruiksfunctie is Woonfunctie 1.1,2 Alle woningen zijn gelegen in een eigen brandcompartiment, 2.92,2 subbrandcompartiment en extra beschermd subbrand compartiment. 2.92,4 2.82,1 Vluchten binnen de woning 2.102,1 De gecorrigeerde loopafstand vanaf elk punt in de woning tot de 2.102,4 toegangsdeur van de woning is maximaal 30 m. De gecorrigeerde loopafstand wordt berekend door constructie-onderdelen die geen 1.1,1 onderdeel uitmaken van de bouwconstructie buiten beschouwing te laten en de loopafstand in gebruiksgebied 1,5 keer mee te rekenen. Vluchten uit de woning (1) uit de deur Uit de woning moet in één of twee richtingen gevlucht kunnen 2.106,1 worden. Vanaf de uitgang van deze woning kan in twee richtingen worden gevlucht. De twee routes liggen in het begin wel in dezelfde ruimte. Deze ruimte moet daarom aan een aantal voorwaarden voldoen. Zie de volgende stap. 2.106,3 De eisen voor een situatie met één vluchtroute zijn niet van toepassing. 2.106,1 Vluchten uit de woning (2) in de verkeersruimte Omdat het begin van de twee vluchtroutes samenvallen 2.106,3 in de verkeersruimte, moet deze ruimte aan een aantal eisen voldoen: 1. De ruimte moet grenzen aan de uitgang van het subbrandcompartiment (deur van de woning). 2. De vluchtroutes moeten een (extra) beschermde vluchtroute zijn. 3. De loopafstand in de ruimte is in iedere vluchtrichting maximaal 30 m. 4. De vluchtroutes voeren in verschillende richtingen. Vluchten uit de woning, Art. 2.102,1 Vanuit de woning wordt gevlucht via de woningtoegangsdeur, naar de centrale gang in het woongebouw. Vanuit de gang kan in twee richtingen worden gevlucht. Via één van de trappenhuizen wordt de begane grond bereikt waar door een deur het openbaar gebied wordt bereikt. De deuren aan het einde van de verkeersruimte hebben geen brandwerendheid, ze zijn puur functioneel. De verkeersruimte ligt niet in een brandcompartiment. Daarom moet de ruimte een extra beschermde vluchtroute zijn. Dit betekent dat de loopafstand van 30 meter wordt gemeten 2.106,3 vanaf de deur van de woning tot de uitgang van het trappenhuis. Vluchten uit de woning (3) in het trappenhuis Het trappenhuis overbrugt een hoogteverschil van 9 meter. 2.104,8 Daarom moet het trappenhuis een extra beschermde vluchtroute zijn.
18 ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden 19 2. Portiek-etage woning 2. Portiek-etage woning Deel Uitleg Artikel Gebruiksfunctie is Woonfunctie 1.1,2 Alle woningen zijn gelegen in een eigen brandcompartiment, 2.92,2 subbrandcompartiment en extra beschermd 2.92,4 subbrandcompartiment. 2.82,1 Vluchten binnen de woning De gecorrigeerde loopafstand vanaf elk punt in de woning 2.102,1 tot de toegangsdeur van de woning is maximaal 30 m. 2.102,4 De gecorrigeerde loopafstand wordt berekend door constructie- 1.1,1 onderdelen die geen onderdeel uitmaken van de bouwconstructie buiten beschouwing te laten en de loopafstand in gebruiksgebied 1,5 keer mee te rekenen. Vluchten uit de woning (1) uit de deur Uit de woning moet in één of twee richtingen gevlucht kunnen worden. Vanaf de uitgang van deze woning kan in één richting worden gevlucht. Omdat één route beschikbaar is, moet deze route extra veilig zijn. 2.103 Er worden bepaalde voorwaarden gesteld aan de ruimten waardoor t/m wordt gevlucht. Zie de volgende stap. 2.104 Vluchten uit de woning (2) in de verkeersruimte De woningtoegangsdeur is de enige uitgang van het 1.1,1 brandcompartiment. Daarom is de vluchtroute een extra beschermde vluchtroute. Vluchten uit de woning, Art. 2.102,1 Vanuit de woning wordt gevlucht via de woningtoegangsdeur, naar het open trappenhuis. Via de trap wordt openbaar terrein bereikt. De vluchtroute voert door een trappenhuis. Op dit trappenhuis zijn 4 woningen aanwezig. 2.104,2 Zoals te zien is in de afbeelding wordt voldaan aan de criteria 2.104,3 (< 6 woningen, < 6m meetniveau) van een portiek-etage woning 2.104,4 en mag voorbij de andere woningen (brandcompartimenten en bewegende constructie-onderdelen) worden gevlucht. Extra beschermde vluchtroute: buiten een brandcompartiment gelegen gedeelte van een beschermde vluchtroute. 1.1,1
20 ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden 21 3a. Eetcafé café deel 3a. Eetcafé café deel Deel Uitleg Artikel Gebruiksfunctie is Bijeenkomstfunctie 1.1,2 Het gebouw is één brandcompartiment. De bouwlagen zijn ieder 2.92,2 een eigen subbrandcompartiment. 2.92,4 2.82,1 2.102,5 Begane grond Vluchten binnen het café 2.102,1 Voor het café moet de maximale loopafstand voor vluchten op twee manieren gecontroleerd worden: - de gecorrigeerde loopafstand; 2.102,4 - de werkelijke loopafstand. 2.102,5 Deze zijn vanaf elk punt binnen het café tot één van de uitgangen maximaal 30 m. 1.1,1 De gecorrigeerde loopafstand wordt berekend door constructieonderdelen die geen onderdeel uitmaken van de bouwconstructie buiten beschouwing te laten en de loopafstand in gebruiksgebied 1,5 keer mee te rekenen. 2.102,10 Het café bestemd is voor 175 personen. Aangezien er meer dan 150 personen aanwezig zijn betekent dit dat minimaal twee uitgangen, met een onderlinge afstand van minimaal 5 meter, aanwezig moeten zijn. Vluchten uit het café uit de deur Uit het café moet in één of twee richtingen gevlucht kunnen 2.106 worden. Het café heeft in totaal drie uitgangen, waar men direct buiten is en openbaar terrein kan bereiken. De eisen voor een situatie met één vluchtroute zijn niet van toepassing. 2.106,1 Vluchten uit het café, Art. 2.102,1 1e verdieping Het vluchten vanuit het boven gelegen restaurant wordt op de volgende pagina behandeld. Het café gedeelte van het eetcafé is alleen op de begane grond gelegen. Het café heeft 3 uitgangen. Bij de ingang wordt direct openbaar terrein bereikt. Via de achter- en zijuitgang kan via een steeg het openbaar terrein worden bereikt worden.
22 ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden 23 3b. Eetcafé restaurant deel 3b. Eetcafé restaurant deel Deel Uitleg Artikel Gebruiksfunctie is Bijeenkomstfunctie 1.1,2 Het gebouw is één brandcompartiment. 2.92,2 De bouwlagen zijn ieder een eigen subbrandcompartiment. 2.92,4 2.82,1 2.102,5 Vluchten binnen het restaurant Voor het restaurant moet de maxima- 2.102,1 le loopafstand voor vluchten op twee manieren worden gecontroleerd: - de gecorrigeerde loopafstand; - de werkelijke loopafstand. 2.102,4 Deze zijn vanaf elk punt binnen het restaurant tot de brandwerende 2.102,5 deur boven aan de trap maximaal 30 m. De gecorrigeerde loopafstand wordt berekend door constructie-onderdelen die 1.1,1 geen onderdeel uitmaken van de bouwconstructie buiten beschouwing te laten en de loopafstand in gebruiksgebied 1,5 keer mee te rekenen. Begane grond De uitgang van het subbrandcompartiment (1e verdieping) is op de 2.102,9 1e verdieping gelegen, omdat de hoogteverschillen tussen de 1e verdieping en de uitgang op de begane grond groter is dan 4m. Wanneer het hoogteverschil kleiner dan 4m mag de uitgang op de begane grond zijn gelegen. Het restaurant deel bestemd is voor 60 personen. Aangezien dit deel 2.102,10 een apart subbrandcompartiment is één uitgang voldoende. Vluchten uit het restaurant, Art. 2.102,1 1e verdieping Het vluchten vanuit het op de begane grond gelegen café wordt op de vorige pagina toegelicht.het restaurant gedeelte ligt op de eerste verdieping. Via de met een deur afgesloten trap wordt het halletje op de begane grond bereikt. Vervolgens kan direct naar buiten en via de steeg naar het openbaar terrein worden gevlucht. Vluchten uit het restaurant uit de deur Uit het eetgedeelte (1e verdieping) moet in één of twee richtingen gevlucht kunnen worden. Vanaf de uitgang (bovenaan de trap) kan in één richting worden gevlucht. Omdat één route beschikbaar is, 2.103 moet deze route extra veilig zijn. Er worden bepaalde voorwaarden t/m gesteld aan de ruimten waardoor wordt gevlucht. Zie de volgende stap. 2.104 Vluchten uit het restaurant (2) in de verkeersruimte De deur bovenaan de trap is de uitgang van het subbrandcompartiment. Daarom is de vluchtroute een beschermde vluchtroute. Op een beschermde vluchtroute mogen maximaal 37 personen zijn 2.103,2 aangewezen. Aangezien 60 personen gewenst zijn, moet het trappenhuis als extra beschermde vluchtroute worden uitgevoerd. Dan mogen maximaal 150 personen aanwezig zijn. 2.103,3 De loopafstand door de het trappenhuis is maximaal 30 meter. Het deel dat over een trap loopt hoeft niet meegeteld te worden. Beschermde vluchtroute: buiten een subbrandcompartiment gelegen gedeelte 1.1,1 van een vluchtroute die uitsluitend voert door een verkeersruimte.
24 ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden 25 4. Kantoor met twee trappenhuizen 4. Kantoor met twee trappenhuizen Deel Uitleg Artikel Gebruiksfunctie is Kantoorfunctie 1.1,2 Het gebouw is één brandcompartiment. De bouwlagen zijn ieder 2.92,2 een eigen subbrandcompartiment. Dit om te kunnen voldoen aan de 2.92,4 maximale loopafstand van 30m. 2.82,1 2.102,5 Vluchten binnen het kantoor 2.102,1 Voor het kantoor moet de maximale loopafstand voor vluchten op twee manieren worden gecontroleerd: - de gecorrigeerde loopafstand; 2.102,4 - de werkelijke loopafstand. 2.102,5 Deze zijn vanaf elk punt binnen het kantoor tot de toegang van een trappenhuis maximaal 30 m. 1.1,1 De gecorrigeerde loopafstand wordt berekend door constructieonderdelen die geen onderdeel uitmaken van de bouwconstructie buiten beschouwing te gelaten en de loopafstand in gebruiksgebied 1,5 keer mee te rekenen. Vluchten uit het kantoor (1) uitgang kantoorverdieping 2.106,1 Uit het kantoor moet in één of twee richtingen gevlucht worden. De kantoorverdieping heeft twee uitgangen die uitkomen in twee trappenhuizen (die nergens samenvallen). Vluchten uit het kantoor (2) in de verkeersruimte/trappenhuis Beide trappenhuizen hebben een bepaalde mate van bescherming. Dit is afhankelijk van de keuze van het ontwerp en het hoogteverschil dat wordt overbrugd: Vluchten uit het kantoor, Art. 2.102,1 Vanuit een kantoor of vergaderzaal wordt gevlucht naar de gang. In de gang kan in twee richtingen worden gevlucht: naar het trappenhuis met de vluchttrap of het hoofdtrappenhuis. De vluchttrap komt direct buiten uit. Het hoofdtrappenhuis in de centrale hal van het kantoorgebouw. Via de hoofduitgang wordt het openbaar terrein bereikt. Lager dan 8 meter: 1. De verkeersruimte ligt buiten een brandcompartiment. 2.106,3 De verkeersruimte is een extra beschermde vluchtroute. 2. De verkeersruimte ligt in een brandcompartiment (bijvoorbeeld 2.106,3 het brandcompartiment van de begane grond) De verkeersruimte is dan een beschermde vluchtroute. Hoger dan 8 meter: 2.104,8 Een trappenhuis dat meer dan 8 meter overbrugt moet een extra beschermde vluchtroute zijn. Voor een trappenhuis die een hoogte verschil van minder dan 8 m 2.82,4 overbrugt worden geen nadere eisen gesteld.
26 ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden 27 5. Kantoor met één centraal trappenhuis 5. Kantoor met één centraal trappenhuis Deel Uitleg Artikel Gebruiksfunctie is Kantoorfunctie 1.1,2 Het gebouw bestaat uit één brandcompartiment. 2.92,2 De bouwlagen zijn ieder een eigen subbrandcompartiment. 2.92,4 Dit om te kunnen voldoen aan de maximale loopafstand 2.82,1 van 30m. 2.102,5 Vluchten binnen het kantoor 2.102,1 Voor het kantoor moet de maximale loopafstand voor vluchten op twee manieren worden gecontroleerd: - de gecorrigeerde loopafstand; 2.102,4 - de werkelijke loopafstand. 2.102,5 Deze zijn vanaf elk punt binnen het kantoor tot de toegang van het centrale trappenhuis maximaal 30 m. De gecorrigeerde loopafstand wordt berekend door constructie-onderdelen die geen 1.1,1 onderdeel uitmaken van de bouwconstructie buiten beschouwing te gelaten en de loopafstand in gebruiksgebied 1,5 keer mee te rekenen. Vluchten uit het kantoor, Art. 2.102,1 Vanuit een kantoor of vergaderzaal wordt gevlucht naar de gang. Vervolgens kan gevlucht worden via de deur in het midden van de gang het centrale trappenhuis in. Via de centrale hal wordt het gebouw verlaten via de hoofdingang op de begane grond. Vluchten uit het kantoor (1) uitgang kantoorverdieping Uit het kantoor moet in één of twee richtingen gevlucht kunnen worden. Vanaf de uitgang van de kantoorverdieping (bovenaan de trap) kan in één richting worden gevlucht, het centrale trappenhuis in. Omdat één route beschikbaar is, moet deze route extra veilig zijn. Er worden bepaalde voorwaarden gesteld aan de ruimten waardoor wordt gevlucht. Zie de volgende stap. Vluchten uit het kantoor (2) in de verkeersruimte De deur bovenaan de trap is de uitgang van het subbrandcompartiment en niet van een brancompartiment. Daarom is de vluchtroute een beschermde vluchtroute. Op een beschermde vluchtroute mogen maximaal 37 personen zijn 2.103,2 aangewezen. De spreekkamer wordt ook gebruikt voor het houden van presentaties waarbij de ruimte wordt omgebouwd tot een theateropstelling. Tijdens deze presentaties zijn maximaal 125 personen tegelijkertijd aanwezig op de verdieping. Dit betekent 2.104,5 dat de vluchtroute uitgevoerd moet worden als een extra beschermde vluchtroute. Het plan moet dus worden aangepast, waarbij het trappenhuis buiten het brandcompartiment wordt gelegd. De loopafstand door de extra beschermde vluchtroute is 2.104,6 maximaal 30 meter. Na deze 30 meter moet: - Het aansluitende terrein zijn bereikt, of - Starten er twee onafhankelijke vluchtroutes, of - Gaat de vluchtroute over in een veiligheids vluchtroute. Beschermde vluchtroute: buiten een subbrandcompartiment gelegen gedeelte van 1.1,1 een vluchtroute die uitsluitend voert door een verkeersruimte.
28 ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden ARCADIS Vluchten doe je zo Voorbeelden 29 6. Zorginstelling 6. Zorginstelling Deel Uitleg Artikel Gebruiksfunctie is Gezondheidszorgfunctie (met bedgebied) 1.1,2 De afdeling is een brandcompartiment en een subbrandcompartiment. 2.92,2 2.92,4 2.82,1 Het brandcompartiment valt samen met het subbrandcompartiment. 2.83,10 De kamers zijn een bedgebied. 1.1,1 Een bedgebied ligt in een beschermd subbrandcompartiment. 2.92,5 Bij het vluchten uit een gezondheidszorgfunctie speelt het beschermde subbrandcompartiment een belangrijke rol. Vluchten van de afdeling, Art. 2.102,1 De patiënten die bedgebonden zijn, worden door aanwezige personeelsleden eerst met bed en al uit de kamer gereden. Vervolgens wordt gevlucht via de gang naar de centrale hal op dezelfde verdieping. Daarna worden zij naar een van de twee andere vleugels gereden waar geen brand is. Zonodig kunnen patiënten de trap af worden gedragen. - - Vluchten binnen de zorgafdeling 2.102,1 Voor een gezondheidszorgfunctie met bedgebied moet de maximale loopafstand voor vluchten op twee manieren worden gecontroleerd: - de gecorrigeerde loopafstand; 2.102,4 - de werkelijke loopafstand. 2.102,5 Deze zijn vanaf elk punt op de afdeling tot een toegangsdeur van de afdeling maximaal 45 m. 2.102,6 Aangezien de bezetting minder is dan 1 persoon per 12 m2 is de maximale loopafstand 45 m i.p.v. 30 m. De gecorrigeerde loopafstand wordt berekend door constructie-onderdelen die geen 1.1,1 onderdeel uitmaken van de bouwconstructie buiten beschouwing te gelaten en de loopafstand in gebruiksgebied 1,5keer mee te rekenen. Vluchten uit de zorgafdeling (1) uit de deur Uit de zorgafdeling moet in één of twee richtingen gevlucht kunnen 2.106,1 worden. De zorgafdeling heeft twee uitgangen die uitkomen in het centrale trappenhuis. Vluchten uit de zorgafdeling (2) in de verkeersruimte/ trappenhuis De twee vluchtroutes vallen samen in het trappenhuis. Dit is onder bepaalde voorwaarden toegestaan: 2.106,3 - De ruimte grenst aan de uitgang van het subbrandcompartiment. - De vluchtroute is een (extra) beschermde vluchtroute. - De loopafstand van elke vluchtroute is maximaal 30 m. - De vluchtroutes voeren in verschillende richtingen. Omdat de verkeersruimte buiten het subbrandcompartiment en het brandcompartiment ligt, is het een extra beschermde vluchtroute. Ook de loopafstand voldoet in het voorbeeld. Er kan in twee richtingen gevlucht worden naar de trap en vleugel 1 (en 3). Het trappenhuis overbrugt een hoogteverschil van meer dan 8 meter. Daarom moet het trappenhuis een extra beschermde vluchtroute 2.104,8 zijn.
30 ARCADIS Vluchten doe je zo Integrale brandveiligheid ARCADIS Vluchten doe je zo Integrale brandveiligheid 31 Integrale brandveiligheid Een brandveilige situatie bereik je niet met alleen een brandveilig gebouw. Ook het gebruik van dat gebouw en de veiligheidsorganisatie in dat gebouw spelen een belangrijke rol. In de praktijk wordt dit nogal eens vergeten of blijft dit onderbelicht. Gemeente Inspectie SZW Als een gebouw voldoet aan het Bouwbesluit 2012 wordt er vaak van uit gegaan dat de brandveiligheid onder controle is. Het is een goed begin, maar nog lang niet compleet. Het Bouwbesluit voorziet namelijk niet in de aanwezigheid van een veiligheidsorganisatie terwijl de niveaus van eisen van het Bouwbesluit wel zijn afgestemd op de aanname dat die er is. Een veiligheidsorganisatie is wel vereist krachtens de Arbowet. En, is het dan wel in orde als het gebouw en de brandveiligheidsorganisatie aan de wettelijke voorschriften voldoen? Nee, dat is nog geen garantie op een brandveilige situatie. De veiligheidsmaatregelen moeten namelijk wel op elkaar aansluiten. Ook indien aan deze wettelijke voorschriften is voldaan kan het zijn dat nog niet voldoende maatregelen zijn genomen. Op grond van het Burgerlijk Wetboek is een eigenaar en/of gebruiker van een pand namelijk verantwoordelijk voor de gebruikers respectievelijk werknemers en bezoekers van het gebouw. Als een persoon in het gebouw op onbehoorlijke wijze wordt benadeeld of schade wordt toegebracht, waarbij de eigenaar of gebruiker dat redelijkerwijs had kunnen voorkomen, kan sprake zijn van een onrechtmatige daad als bedoeld in artikel 6:162 van het Burgerlijk Wetboek. Bouwbesluit 2012 Bouwkundig Gebruik Installatie Beleid Restrisico s Burgerlijk wetboek Organisatie Inrichting klanten (derden) RI&E Arbowet Noodplan BHV Model integrale brandveiligheid Het is dus niet voldoende als wordt voldaan aan de wettelijke eisen per wet. Nee, het is pas brandveilig als de brandveiligheid op alle aspecten in samenhang is gewaarborgd. Het samenspel van Bouwbesluit, Arbowet en eigen brandveiligheidsbeleid noemen we integrale brandveiligheid, waarmee voor een echte brandveilige situatie gezorgd kan worden. Dit is verwoord in het naaststaande model.
32 ARCADIS Vluchten doe je zo Integrale brandveiligheid ARCADIS Vluchten doe je zo Integrale brandveiligheid 33 Een praktijk voorbeeld Neem een zorggebouw dat voldoet aan het Bouwbesluit 2012. Met het gebruik van matrassen in de reguliere consumentenkwaliteit wordt geen veiligheidsvoorschrift overtreden. Toch kan er, zeker indien het gaat om huisvesting van verminderd zelfredzame personen, sprake zijn van een uit oogpunt van brandveiligheid onwenselijke situatie. Zou een dergelijk matras in brand raken, bijvoorbeeld door een ongelukkig neergekomen smeulende sigaret, kan in een korte tijd een levensbedreigende situatie ontstaan. Het gaat vaak om elementaire vragen die in de praktijk doorgaans niet gesteld worden en die de organisatie diep kunnen raken. ARCADIS kijkt vanuit een integrale visie naar het vraagstuk. Daarmee zijn wij in staat om altijd de meest kosten efficiënte oplossing voor uw organisatie te vinden, waarbij de veiligheid het beste gegarandeerd is. Op basis van de Arbowet is de gebruiker van een gebouw verplicht een Risico Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) op te stellen. Daarin moeten alle restrisico s mee worden genomen die volgen uit het gebouw en het gebruik van het gebouw. Op basis van deze RI&E wordt in de praktijk een BHV organisatie opgetuigd en een noodplan opgesteld. In de RI&E zouden brandbare matrassen dus genoemd moeten worden. Het is de vraag hoeveel RI&E s in de praktijk met deze risico s rekening houden. Stel dat de RI&E de matrassen heeft benoemd en de BHV organisatie en noodplan daarop af zijn gestemd. Het is dan de vraag of dit de meest economische oplossing is. Een omvangrijke BHV organisatie met de daarbij horende opleidingsbehoefte en middelen kan kostbaar zijn. Soms bieden andere maatregelen meer veiligheid tegen lagere kosten. Denk bijvoorbeeld aan een verbod op brandgevaarlijke matrassen of een rookverbod. De organisatie moet zich dan ook inspannen voor de handhaving van dat verbod. Bouw- en installatietechnische maatregelen bieden over het algemeen meer zekerheid tegen lagere kosten als wordt gekeken naar de totale levensduur van een gebouw. Denk daarbij aan de mogelijkheid voor een meer verfijnde brandcompartimentering of een sprinklerinstallatie.
34 ARCADIS Vluchten doe je zo Colofon Colofon Tekstbijdrage Rick Bleeker Jeroen Bunschoten Peter-Willem van Calis Guido Coppens Talon van der Grift Joost Pothuis Natasja Schouten-Lening Henk Vermande eerste druk, maart 2012 tweede druk, juni 2012 Over ARCADIS: ARCADIS is een internationale onderneming die advies, ontwerp-, ingenieurs- en managementdiensten levert op de gebieden infrastructuur, water, milieu en gebouwen. We verbeteren mobiliteit, duurzaamheid en de kwaliteit van leven, door balans aan te brengen in de gebouwde en natuurlijke leefomgeving. ARCADIS ontwikkelt, ontwerpt, implementeert, onderhoudt en exploiteert projecten voor bedrijven en overheden. Met 21.000 medewerkers en 2,4 miljard omzet, heeft de onderneming een uitgebreid internationaal netwerk dat steunt op sterke lokale marktposities. ARCADIS ondersteunt UN-HABITAT met kennis en expertise om de leefomstandigheden in snel groeiende steden over de hele wereld te verbeteren. Bezoek ons op www.arcadis.com Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, daaronder mede begrepen gehele of gedeeltelijke bewerking van het werk, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ARCADIS Nederland BV.