1 Denken + Doen = Durven Werkboek voor ouders Houten Bohn Stafleu van Loghum, 2008
2 Denken + Doen = Durven Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit Denken + Doen = Durven, Werkboek voor ouders, is onderdeel van de Kind en Adolescent Praktijkreeks. In deze reeks is naast dit werkboek voor ouders o.a. verkrijgbaar een werkboek voor kinderen en jongeren: Denken + Doen = Durven, Werkboek voor jezelf Uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum, Houten Voor klinisch psychologen, psychotherapeuten, orthopedagogen, psychiaters en andere hulpverleners is er de handleiding bij deze werkboeken: Behandeling van angststoornissen bij kinderen en adolescenten Met het cognitief-gedragstherapeutisch protocol: Denken + Doen = Durven Uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum, Houten Bestellen: De boeken zijn te bestellen via de boekhandel, of via uitgeverij Bohn Stafleu van Loghum te Houten: www.bsl.nl
3 Denken + Doen = Durven Werkboek voor ouders Susan M. Bögels Illustraties door Corien M. Bögels Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008
4 Denken + Doen = Durven 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een zo betrouwbaar mogelijke uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 978 90 313 52012 NUR 777/847 Layout: Houdbaar, Deventer Omslagontwerp: Nanja Toebak, Den Bosch Illustraties: Corien Bögels Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl
Inleiding 5 Inleiding Iedereen is wel eens bang en dat is maar goed ook. Waarom dat zo is, zult u in dit boek lezen. Dit boek beschrijft een programma om te grote angsten en zorgen bij kinderen aan te pakken en de rol van ouders daarbij. Het programma is gemaakt voor kinderen en jeugdigen van acht tot achttien jaar die veel last hebben van angsten en zorgen, en daardoor belemmerd worden in hun leven. We noemen dit angststoornissen. Aan angststoornissen is iets te doen! Het boek begint met uitleg over wat angst is, wat eraan te doen is en welke steun u als ouders kunt bieden. Daarna zijn er veel oefeningen voor uw kind om de angst aan te pakken. Voor u zijn er tips en oefeningen hoe u uw kind hierbij kunt helpen Het grootste deel van dit werkboek is hetzelfde als het werkboek dat uw kind meekrijgt, zo kunt u zien welke oefeningen uw kind doet. Daarnaast staan er tips en uitleg voor ouders in dit werkboek. Deze tekst voor ouders is in dit boek te herkennen aan de Tips voor ouders. Meestal volgen gezinnen dit programma bij een therapeut die opgeleid is in cognitieve gedragstherapie. De therapeut zal elke week vertellen wat te lezen en welke oefeningen te doen. De therapeut helpt uw kind op weg om zo goed mogelijk te oefenen, en wat het en u kunnen doen als iets moeilijk gaat. Als u zo n therapeut zoekt, kunt u het best even naar de huisarts gaan, die kan verder helpen. Welk effect heeft dit programma? We deden hiernaar onderzoek bij een grote groep kinderen en jeugdigen met angststoornissen. De gezinnen volgden dit programma onder begeleiding van een cognitief gedragstherapeut. Het programma duurde drie maanden, de therapie was een keer per week. Driekwart van de kinderen was daarna vrij van hun belangrijkste angststoornis. Die kinderen die nog niet vrij van hun angststoornis waren, merkten wel verbetering. Alleen de kinderen die het programma niet hadden afgemaakt, merkten soms geen verbetering. Of dit programma even goed werkt als het gezin het zonder begeleiding van een therapeut volgt weten we nog niet. Veel succes! Prof. dr. Susan Bögels, Universiteit van Amsterdam De aanpak zoals beschreven in dit boek werd onderzocht met steun van subsidie nr. 94502052 van ZonMw. Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd worden in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de auteur.
6 Denken + Doen = Durven Inhoud 1. Uitlegcognitievegedragstherapie 7 2. Uitdagenenhelpendegedachten 16 3. Helpendgedrag 35 4 Tips voor ouders:deinvloedvanoudersopangstbijhunkind 40 5 Stapvoorstapdoenwaarjebangvoorbent 45 6 Tips voor ouders:begeleidenvanuwkindbijexposure 48 7 Experimenten 52 8 Tips voor ouders:autonomievanuwkindbevorderen 55 9 Tips voor ouders: Pratenmetuwkindoverangst 60 10 Tips voor ouders:hetouderteam 62 11 Samenvattingvandetherapie 66 12 Terugval 68