INFOBOX DOSSIER EEN GOED REGENWATERSYSTEEM De Vlaming verbruikt gemiddeld 120 liter drinkwater per dag. Hiervan gaat een groot deel naar het doorspoelen van toiletten, de wasmachine, de tuin of het schoonmaken. Regenwater kan perfect voor deze toepassingen aangewend worden. Jaarlijks is er zo n 750 liter regenwater per vierkante meter beschikbaar. De voorraden zijn dus groot genoeg, en bovendien kost regenwater niets. Bovendien is de opvang van regenwater één van de oplossingen om de afvoer naar de riolering te verminderen en te vertragen. Waterzuiveringsinstallaties kunnen zo optimaal werken en het risico op overstromingen daalt. REGELGEVING REGENWATER Waterbalans bij onverhard opervlak - invloed bij onverhard oppervlak Bron: vmm Het regenwater van verharde oppervlakken en daken versneld afvoeren heeft een negatieve invloed. De verdunning van het afvalwater zorgt namelijk voor een minder efficiënte zuivering. Bovendien treden bij hevige neerslag de overstorten in werking waarbij afvalwater uit het gemengde rioolstelsel en water uit de regenwaterriool direct worden geloosd in het oppervlaktewater. Periodieke lozingen uit de riolering kunnen een gezond ecosysteem grondig verstoren. Indien de regenval zo extreem is dat zelfs een overstort niet voldoende is, kan een versnelde afvoer van regenwater zelfs zorgen voor wateroverlast in de straten en/of woningen. Om deze problemen te verhelpen heeft de overheid een aantal verplichtingen opgelegd. Bij de afvoer van regenwater moet de voorkeur volgens graad van belang gaan naar: Opvangen voor hergebruik De toepassing van een regenwaterput is sinds 1997 in het Vlaamse gewest verplicht voor wie met residentiële doeleinden bouwt of verbouwt. Deze moet aangesloten worden op minstens 1 functioneel aftakpunt zoals toilet of buitenkraan. Infiltratie op eigen terrein Infiltratie van het regenwater op eigen terrein kan men onder andere realiseren door het gebruik van een waterdoorlatende verharding. Voorbeelden hiervan zijn grastegels, grasbetontegels, steenslag, dolomietverharding, drainage-asfalt, waterdoorlatende bestrating, schors, gehakseld hout,... Het regenwater kan ook afgeleid worden naar andere doelmatigere infiltratievoorzieningen of bekkens. Bij voorkeur via open systemen zoals wadi s, grachten, infiltratiesleuven en infiltratiebekkens op het eigen terrein. Dergelijke systemen voor vertraagde afvoer, opslag en infiltratie kunnen als biotopen worden ingericht met een ecologische meerwaarde. Waar men niet over de nodige ruimte beschikt, zoals bij parkings en industriële complexen, of door vereiste veiligheidsoverwegingen, zoals in de omgeving van scholen en dergelijke, kan er gebruik gemaakt worden van gesloten ondergrondse voorzieningen of van groendaken. Buffering, vertraagd lozen in beken en grachten Indien de ondergrond onvoldoende infiltratie toelaat, kan het overtollige regenwater vertraagd afgegeven worden aan openbare oppervlaktewateren. INFOBOX - 1
Lozing in de hemelwaterafvoerleiding (RWA) Indien de vorige opties niet haalbaar zijn, mag het regenwater geloosd worden in de RWA. Het is verplicht om regenwater en vuil water op je eigen terrein gescheiden op te vangen en af te voeren. Bij de heraanleg van de straat worden gemengde rioleringen systematisch vervangen door een gescheiden systeem. Ook al is er een gemengde riolering in de straat, toch blijft de gescheiden opvang op eigen terrein gelden. Voorlopig worden beide dan samen aangesloten tot de straat aangepakt wordt. HET REGENWATERSYSTEEM Een goedwerkende, volautomatische regenwaterinstallatie bestaat uit volgende basiselementen: dak, regenwaterafleiders, voorfiltratie, regenwaterput, aanzuigleiding, nafiltratie, pomp met droogloopbeveiliging, bijvulsysteem. Alle dakoppervlakken kun je in principe zonder problemen op een regenwaterput aansluiten. Let wel op met bepaalde dakdichtingen (naakte APP gemodificieerde membramen) voor platte daken. Onder invloed van UV-licht verweert het membraam waardoor bij langere zonnige periodes kleine deeltjes afgegeven worden aan het regenwater. Daarom wordt deze dakdichting best behandeld tegen de zoninwerking als men het regenwater wil hergebruiken. Het water dat afstroomt van terreinverhardingen, zoals terrassen en opritten, of uit drainages komt, sluit je best niet aan op de regenwaterput voor hergebruik binnen de woning. Dat regenwater kan immers vervuild zijn met detergenten, oliën en andere vervuilende stoffen. Sluit dit aan op een infiltratievoorziening of, als infiltratie niet mogelijk is, op een buffervoorziening met vertraagde afvoer naar de openbare riolering. Gescheiden afvoer van vuil water (DWA) en regenwater (RWA) Een keuring van de waterinstallatie is verplicht bij het openstellen van een nieuwe waterteller, een beduidende wijziging of uitbreiding van de installatie. Belangrijkste vereiste bij de keuring wanneer regenwater wordt toegepast is dat het drink- en regenwaternet niet met elkaar in contact komen. Tappunten met regenwater moeten gemerkt worden. Meer info op www.belgaqua.be. Voorfiltratie Regenwater dat van de dakoppervlakken afstroomt, kan nog veel vaste stoffen meevoeren, zoals bladeren en slib. Deze vervuilen systematisch de put en hebben een negatieve invloed op de kwaliteit van het water. Om een hoge waterkwaliteit te behouden en het aantal reinigingsbeurten van de opslagput te beperken, is het aangewezen om een voorfilter plaatsen. Dit kan op 2 manieren: valpijpfilter of bladvanger enerzijds of cycloonfilter of volumefilter anderzijds. STINKEND REGENWATER Stinkend water wordt veroorzaakt door de aanwezigheid van bepaalde bacteriën: zuurvormende bacteriën leiden tot een scherpe geur terwijl sulfaatreducerende bacteriën de geur van rotte eieren produceren. Hoewel deze van nature uit in het regenwater aanwezig zijn, doet het geurprobleem zich enkel voor als ze zich massaal kunnen ontwikkelen. De ideale omstandigheden zijn gebrek aan onderhoud, weinig waterafname en warme temperaturen. De geur wegkrijgen kan door leidingen en opslagtank goed te reinigen en te spoelen. Verlucht in dit geval uw regenputten alvorens u start met het onderhoud (bedwelmingsgevaar)! Links: volumefilter, rechts: cycloonfilter Nadeel van cycloon- en volumefilter is dat er een vrij groot verval nodig is (hoogteverschil tussen in- en uitgang) wat niet altijd mogelijk is. Bovendien zijn deze vrij duur en is er een vrij groot verlies aan water. Het alternatief is een bladvanger onderaan de regenbuis ofwel bij de ingang van de buis. De bladvanger op de ingang van de buis is spotgoedkoop, maar minder goed toegankelijk omdat je steeds een ladder nodig hebt voor controle of reiniging. INFOBOX - 2
Links: bladvanger op de buis, recht: bladvanger ingang buis Betonnen putten hebben het voordeel dat het kalkhoudende materiaal de zuurtegraad in de put neutraliseert. Nadeel dan weer is het gewicht waardoor er een kraan aan te pas komt bij de plaatsing. Deze putten worden best onmiddellijk na het plaatsen met water tegen het opdrijven. Eens er aarde aangevuld is op de put en de put goed ingetrokken is in de grond, kan een lege put niet meer opdrijven. Een tweede noodzakelijke voorfiltratie is een bezinkput. Doordat het water in een bredere zone komt, vertraagt de watersnelheid en gaan kleine deeltjes bezinken. Regelmatig het slib verwijderen is de boodschap. Dit kan met een simpel betonnen controleputje van circa 40 op 40 cm. Dit kan ook onder de vorm van een plastieken bezinkput met een makkelijk uithaalbaar mandje. De fijne deeltjes kunnen ook simpelweg tegengehouden worden met een nylonkous vastgezet met een spanbandje op de ingangsbuis van de bezinkput. De EPDM-zakken passen makkelijk in een kruipkelder. De lichte kunststofputten (PVC, polyethyleen, polypropyleen) worden vaak toegepast daar waar geen kraan kan gebruikt worden (vb rijwoning). Bij kunststofputten is het nodig om bijkomend extra ballast aan te brengen om opdrijven tegen te gaan als de put leeg is, deze wordt best in gestabiliseerd zand geplaatst om voldoende weerstand te bieden aan de druk van de omringende grond. Bezinkput Regenwaterput Dimensionering van de regenwaterput De grootte van de regenwaterput is heel belangrijk, enerzijds om de overloop naar het riool te beperken en anderzijds om teveel leegstand tegen te gaan. Op de volgende link vind je meer info terug over de dimensionering van een regenwaterput: http://www.vmm.be/water/waterwegwijzerbouwen/waterafvoer/regenwater/hergebruik/dimensioneren-regenwaterput Materiaalkeuze Er is keuze uit EPDM-zakken, betonnen, gemetselde of kunststofputten. Bij gebruik van kunststofputten wordt het regenwater best eerst door een betonnen put van 1500 liter geleid om de zuurtegraad te neutraliseren. Het water dat uit deze bezinkput komt, kan dan in één of meerdere ingegraven kunststofputten bewaard worden. Men kan ook kalksteen of zakken met kalkkorrels in de kunststofput plaatsen om het water te neutraliseren. Die dient meteen als ballast tegen het opdrijven, maar het nadeel is dat het moeilijk wordt om de bezinklaag te verwijderen wanneer men onderhoud op de put uitvoert. Bij putten uit metselwerk moet men opletten dat er geen grondwater in de put sijpelt. Voor het geval men insijpeling van grondwater in de put zou vrezen, kan men aan de buitenwanden van de put een asfaltlaag of een ander waterdicht materiaal aanbrengen. De binnenwanden worden bekleed met een mortellaag. Vermijd het aanbrengen van een synthetische waterdichte laag aan de binnenzijde van de put omdat hierdoor het voordeel van het neutraliseren van de zuurtegraad wegvalt. Combinatie van meerdere putten Links: bezinkput beton - rechts: bezinkput pvc Meerdere regenwaterputten koppelen kan door in beide putten een aanzuigleiding naar de regenwaterpomp plaatsen, waardoor men de 2 putten tegelijk leeg trekt. Alternatief is om de putten te koppelen met een hevel en in 1 van de putten het water aan te zuigen. INFOBOX - 3
overloop naar hemelwater riool vulleiding stadwater aanzuigleiding waterpomp bij drukschommelingen in het riool, water niet terug gestuwd wordt in de tank. De ongedierteklep voorkomt dat ratten in de tank in kunnen komen. afvoer dak zonder filter trage hevel met afsluitkranen en aanzuigstuk De andere put dient dan ook als bezinkput. Volgens het principe van de communicerende vaten blijft het waterniveau in alle gekoppelde putten gelijk. Er bestaan prefabputten die onderaan de put kunnen gekoppeld worden, maar hier schuilt het gevaar dat er zich aan de koppelingen lekken kunnen manifesteren. Dit omwille van eventuele bewegingen van de bodem. Men riskeert zelfs de volledige watervoorraad in de putten kwijt te spelen als zich een barst zou voordoen in één van de doorgangen door de beweging van de bodem. Aanzuigleiding met vlotterfilter met ingebouwde voetklep Via de vlotter (zwarte bal) wordt de aanzuigleiding steeds 15cm onder het oppervlak gepositioneerd. Daar bevindt zich het zuiverste water. De aanzuigleiding heeft een beperkte lengte zodat bij lage waterstand de aanzuigkorf niet op de bodem valt. Nafiltratie De nafiltratie moet een groffilter, fijnfilter en actief koolfilter bevatten. Grof en fijnfilter houden zwevende deeltjes tegen. De actief-kool-filter absorbeert geur-, kleur- en smaakstoffen. Indien het water ook gebruikt wordt om te douchen is een UV-filter nodig. De UV-filter maakt het water kiemvrij. Een dergelijk probleem herstellen is niet simpel. Een flexibele hevel aan de bovenkant is een betere oplossing. Let op dat de hevel geen lucht kan zuigen. Leg de onderkant van de hevel in een emmer zodat de hevel geen lucht zuigt als de put leeg is. Voorzie de emmer met keien tegen het opdrijven. Voorzieningen in de regenwaterput Mantelbuis Pomp met droogloopbeveiliging Toevoer Afvoer met keer Sifon met klem Sedimentlaag De pomp dient om water uit de put onder druk in de leidingen te brengen. Kies voor een meercellige centrifugaalpomp. De meercellige centrifugaalpomp wordt aangedreven door een elektromotor waarbij een schoppenwiel met meerdere waaiers de druk opvoert. Deze pomp is normaal gezien niet zelfaanzuigend maar wordt door middel van een intern circulatiesysteem wel zelfaanzuigend gemaakt. Er zijn 2 mogelijke types hiervan: Een mangat is verplicht voor onderhoud. Om de 2 jaar zeker de put nazien. De rustige toevoer zorgt ervoor dat het regenwater rustig in de tank stroomt. Daarmee wordt voorkomen dat de sedimentlaag die op de bodem ligt, los gewoeld wordt en het water vertroebelt. Bovendien wordt er via de rustige toevoer relatief veel zuurstof aan het water toegevoegd waardoor er een optimale waterkwaliteit ontstaat Een sifon overloop is belangrijk tegen de geurhinder uit de riool. De terugslagklep zorgt ervoor dat De hydrofoorinstallatie is een combinatie van een centrifugaalpomp met een drukvat met balg. Deze zuigt het water uit de put op tot het reservoir op druk is. Het is een vrij goedkoop en betrouwbaar pompsysteem. Het voordeel van een reservoir is dat de pomp niet iedere keer moet aanslaan bij waterafname. Nadeel is dat de waterdruk niet stabiel is waardoor er nood is aan een drukregelaar. De kans bestaat dat er in het drukvat bacteriën ontstaan waardoor regelmatig spoelen nodig is. Een drukgestuurde pomp heeft een elektronische sturing en geen reservoir. Het voordeel hiervan is dat je een veel stabielere druk hebt en dat er in de elektronische sturing ook een droogloopbeveiliging is ingebouwd die de pomp gaat beschermen. De pomp slaat aan als er water wordt afgenomen om meteen het aftakpunt te bedienen. Deze pomp is minder luidruchtig dan de hydrofoorgroep. INFOBOX - 4
Bij een aanzuighoogte boven de 7m kan men geen meercellige centrifugaalpomp meer gebruiken maar moet men overschakelen op een dompelpomp die in het water hangt of op de bodem staat. Vanaf 7m kan het water immers niet meer aangezogen worden omwille van de atmosferische druk. Een dompelpomp in de regenwaterput stuwt het water in plaats van aan te zuigen en is de ideale pomp in geval van te lange aanzuigleidingen en/of hoogtes. Deze pomp werkt geruisloos en is plaatsbesparend. Het nadeel is dat je haast geen overzicht hebt of de pomp draait of niet. In geval van problemen moet je de pomp uit de put halen. Een goede regenwaterpomp voor een particuliere woning heeft een droogloopbeveiliging, is volledig in inox, geluidsarm en energiezuinig. Afhankelijk van de opvoerhoogte kies je voor een dompelpomp of een meercellige, drukgestuurde centrifugaalpomp. Links: dompelpomp, midden: centrifugaalpomp, rechts: hydrofoorinstallatie Bijvulsysteem Het regenwatercircuit moet volledig gescheiden zijn van het drinkwatercircuit. Leidingwater rechtstreeks in het regenwatercircuit pompen door een bypasskraantje te openen, zoals vroeger de gewoonte was, is dus niet meer toegelaten. Daarom vult men nu bij tekorten de regenwaterput met leidingwater. Let op dat de put niet teveel gevuld wordt zodat er bij een volgende regenbui terug regenwater kan opgeslagen worden. Gaan een groendak en regenwaterrecuperatie samen? Een groendak en regenwaterrecuperatie zorgen beide voor een vertraagde afvoer naar de openbare riolering zodat pieken afgevlakt worden. De beide kunnen gecombineerd worden, maar door het groendak kun je slechts 50% bij een extensief dak (dunne substraatlaag met mossen en lage planten) en 10 tot 30% bij een intensief groen dak (dikke substraatlaag met bomen en struiken) van het regenwater recupereren. Het navullen van de regenwaterput kan op volgende manieren gebeuren: Manueel Manueel gebeurt dit via een leidingwaterkraan met een vrije uitstroom van minstens 2 cm boven een trechter die verbonden is met de regenwaterput. Dit is het goedkoopste systeem, maar je moet wel het peil in de put in de gaten houden en je moet zelf de gevulde hoeveelheid inschatten. Automatisch op basis van vlotter in de put Ofwel kies je voor een geautomatiseerd systeem die de leidingwaterkraan boven de trechter open zet op basis van een vlotter of een sonde in de put. Er bestaan ook automatische systemen waarbij omgeschakeld wordt op drinkwater zonder dat de regenwatertank wordt bijgevuld. Een omschakelkast laat de regenwaterpomp bij onvoldoende regenwater uit een klein ingebouwd reservoir drinkwater aanzuigen. Met een automatisch omschakelsysteem gebruikt u dus nooit meer drinkwater dan nodig is. Bron: regenwatershop.be BESLUIT De scheiding van regen- en afvalwater en het nuttig gebruiken en infiltreren van regenwater, zijn de sleutelfactoren om tot een efficiënt en duurzaam waterbeleid te komen. Mits het in acht nemen van een aantal aandachtspunten in het ontwerp en voldoende onderhoud, is het mogelijk om regenwater van een hoge kwaliteit te verbruiken. Particulieren kunnen meestal met het aanbod aan regenwater net in hun behoefte voldoen. De keuze voor een groen dak is dan ook eerder van esthetische aard dan de nood van buffering. Het afgevoerde regenwater uit het groendak kan hergebruikt worden op voorwaarde dat het gezuiverd wordt met actieve-koolstoffilters. In het afgevoerde water is er een toename van biodegradabele stoffen en van het sulfaat- en kaliumgehalte. Bovendien vertoont het afgevoerde water een zekere verkleuring, zodat het voor huishoudelijke toepassingen minstens een bijkomende behandeling met een actieve-koolstoffilter moet ondergaan. Dit werd aangetoond door een onderzoek van het WTCB. INFOBOX - 5