Grenspalen Gemeente Den haag en gemeente Wassenaar 1 Beschermd gezicht Een aantal palen staat in het beschermde gezicht. Aantal onderdelen behorend tot het beschermde 6 monument Oorspronkelijke functie Markering gemeentegrens /Bouwjaar 1885 Inleiding De grens tussen de gemeenten Den Haag en Wassenaar werd op 1 mei 1885 gewijzigd en verder naar het oosten verlegd. De oude grens was waarschijnlijk gemarkeerd met houten grenspalen. Er hebben vele palen langs deze gemeentegrens gestaan. Tussen het Noorderstrand en de Landscheidingsweg stonden er alleen al twintig. Zes palen hebben de tand des tijds doorstaan. Daarvan staan er nu nog drie overeind (GPW9, GPW11 en GPW12). Eén paal (GPW8) is afgebroken, alleen de stomp staat er nog, het bovendeel ontbreekt en ligt mogelijk ergens in de omgeving, al dan niet onder het zand verborgen. Inderdaad is bij de inventarisatie van 2016 een hardstenen brokstuk (onderstuk) in het zand aangetroffen, vlak bij een letterpaal (N 52 07.637 E 4 18.297). Onduidelijk is het of dit stuk van een gemeentelijke grenspaal afkomstig is. Paal GPW10 is in 2915 heropgericht. Paal GPW20 is er slecht aan toe, deze is bij de aanlegwerkzaamheden van de sportvelden Groenendaal in twee stukken gebroken en gedumpt in het talud van de Landscheidingsweg. Nog maar een stuk werd aangetroffen. Mogelijk ligt het andere stuk nog ergens onder het groen verborgen. Stedenbouwkundige aspecten Met uitzondering van paal GPW20 liggen alle palen in het huidige waterwingebied van Dunea. In het Haags gemeentearchief is een document aanwezig uit 1933 waarin de hoofdcommissaris van de politie erop wijst dat er op het noorderstrand een niemandslandzone ligt tussen de gemeentegrenzen van Den Haag en Wassenaar, waar in het zomerseizoen venters, paardenverhuurders en andere overtreders gebruik van maken om bekeuring te ontlopen. Hierop heeft de gemeente Den Haag actie ondernomen door de grens opnieuw te laten vaststellen en twee grenspalen te plaatsen op het strand en het duin en een foutief geplaatste grenspaal in de grenslijn te verplaatsen 2. Aanvullend archiefonderzoek kan mogelijk meer gegevens opleveren over de datering, vervanging en mogelijke verplaatsing van grenspalen. Architectonische beschrijving De palen zijn in hardsteen uitgevoerd met daarop de afkorting van beide plaatsnamen: aan één zijde de inscriptie s G met daaronder een volgnummer en aan de andere zijde W, als afkorting van respectievelijk s Gravenhage en Wassenaar. De palen hebben een vierkante schacht met afgeschuinde hoeken en een afgeronde kop (van paal GPW8 is de kop niet bewaard gebleven). Niet alle palen zijn van dezelfde ouderdom. Bij periodieke schouwingen werden zo nodig beschadigde of ontbrekende palen vervangen 3. Meer palen hebben waarschijnlijk eerder dienst gedaan als afscheidingspalen, gezien de gaten in de schacht voor de bevestiging van ijzeren stangen. 1 De informatie over deze grenspalen is voor een groot deel afkomstig uit het in de bronnen genoemde rapport en van Pieter Jansen van Dunea. 2 Haags Gemeentearchief, bnr. 0487-01, Gemeentelijke Dienst Stadsontwikkeling en Volkshuisvesting, inv.nr. 13, grenspalen 1933-1934. 3 Met name de palen GPW10 en GPW20 hebben meer onregelmatig afgeschuinde hoeken dan de overige palen, wat op een andere datering dan de overige palen zou kunnen wijzen (Informatie afkomstig van Joost Veer).
Nummer paal GPW 8 X/Y-coördinaten 81.386 /459.790 20x20 cm Inscriptie: s G 8 - W Vierkante paal met rechte hoeken. In het midden van het bovenvlak een rond (geboord) gat. De paal is in slechte staat, het bovenste deel ontbreekt Alleen (losstaand) deel van de schacht is nog aanwezig. Het geboorde gat kan wijzen op een eerdere reparatie. Nummer paal GPW 9 X/Y-coördinaten 81.505 /459.655 20x20 x 135 cm Inscriptie: s G 9 - W Vierkante paal met De schacht is aan de basis vierkant, maar aan de bovenzijde zijn de hoeken van de voor- en achterzijde op verschillende hoogte afgeschuind. In één zijde bevinden zich twee gaten. Vanwege de op verschillende hoogte afgeschuinde hoeken van de schacht is dit waarschijnlijk een hergebruikte stoeppaal. Ook de gaten voor de bevestiging van stangen wijzen hierop 4. 4 Deze waarneming is eerder gedaan door Frans Meeus bij een inventarisatie van de grenspalen van Rijnland en Delfland.
Nummer paal GPW 10 X/Y-coördinaten 81.572 /459.562 20x20 x 189 cm Inscriptie: s G 10 - W De paal was uit de grond verwijderd en lag naast zijn oorspronkelijke standplaats, maar is in 2015 heropgericht. Nummer paal GPW 11 X/Y-coördinaten 81.692 /459.422 20x20 cm Inscriptie: s G 11 - W De paal staat normaal onder water in een infiltratieplas. De andere paal is een grenspaal van de hoogheemraden van Delfland en Rijnland.
Nummer paal GPW 12 Kadastraal nummer G 3508 X/Y-coördinaten 81.767 /459.325 20x20x96 cm Inscriptie: s G 12 - W Nummer paal 20 Kadastraal nummer E 2060 X/Y-coördinaten 82.562 /458.346 20x20 cm Inscriptie: s G 20 - W Staat niet op zijn oorspronkelijke locatie. Is bij de aanleg van de sportvelden Groenendaal verwijderd en gedumpt in het talud van de landscheidingsweg. Nog maar een van de twee stukken is aangetroffen in 2016.
Waardestelling De grenspalen zijn vanwege de cultuurhistorische - en ensemblewaarde van algemeen belang voor de gemeente Wassenaar als onderdeel van, als uitdrukking van en als herinnering aan de geschiedenis Den Haag en Wassenaar; vanwege de historische relatie tussen de complexonderdelen onderling en hun functionele ligging ten opzichte van elkaar; als herkenbare uitdrukking van een functie; vanwege de zeldzaamheid; vanwege de ouderdom van een aantal palen. Bijlagen Luchtfoto met aanduidingen Literatuur/bronnen Grenspalen in de gemeente Den Haag, Een inventarisatie, afdeling archeologie Dienst stadsbeheer gemeente Den Haag, auteur: A.O.J. Meering 2014 Kaart informatiesysteem gemeente Wassenaar