Chirurgie Operatie wegens een vernauwing of verstopping van de buik- of bekkenslagader
Inleiding Uw vaatchirurg heeft ontdekt dat u een ernstige vernauwing of verstopping heeft van uw buikslagader (aorta abdominalis) of bekkenslagader. Binnenkort zal deze afwijking tijdens een operatie in het Lievensberg ziekenhuis worden verholpen. Uw arts heeft u verteld hoe de gang van zaken rond de operatie is. Om u voor te bereiden op wat komen gaat, schetsen wij u in deze folder een algemeen beeld van de gebeurtenissen rondom uw vaatoperatie. Diverse factoren kunnen de gang van zaken echter beïnvloeden, waardoor van de beschreven procedures moet worden afgeweken. De medewerkers van ons ziekenhuis zullen u ook steeds mondeling inlichten over wat er gaat gebeuren. Slagaderverkalking Slagaderverkalking (figuur 1) is een chronische ziekte die de slagaders (arteriën) aantast, waardoor ze vernauwd of afgesloten kunnen raken. De binnenwand van slagaders is bekleed met een enkele laag zogenoemde endotheelcellen. In deze gladde wand kunnen kleine beschadigingen optreden. Het lichaam probeert die beschadigingen te herstellen en tijdens dit proces klonteren witte bloedcellen en bloedplaatjes samen op de beschadigde plaats. Andere stoffen uit het bloed, bijvoorbeeld cholesterol, blijven hieraan kleven. Er ontstaat dan een brijachtige massa, waarop zich onder andere ook kalk kan afzetten. Deze massa wordt weer met een laagje endotheelcellen afgedekt, waarna een verdikking in het bloedvat is ontstaan (plaque). Deze verdikkingen maken dat de slagaders steeds nauwer worden. 1
Het gevolg hiervan is dat de bloedtoevoer naar organen of lichaamsdelen tekortschiet. Door de verminderde aanvoer van zuurstof functioneren zij slechter. Dit kan geleidelijk gaan, maar kan ook ineens optreden. Het proces van slagaderverkalking komt al vroeg op gang (na het twintigste levensjaar), maar gaat zo geleidelijk dat het pas na tientallen jaren klachten kan geven. De snelheid waarmee slagaderverkalking zich als ziekte openbaart, hangt af van het natuurlijke verouderingsproces van het lichaam en van de aanwezigheid van risicofactoren. Figuur 1 Risicofactoren De belangrijkste risicofactoren zijn hoge leeftijd, roken, een hoog cholesterolgehalte in het bloed, hoge bloeddruk, overgewicht, te weinig bewegen en diabetes mellitus (suikerziekte). Verschillende technieken 1. Dotteren en plaatsen van een stent (figuur 2). 2. Een operatie door middel van een vaatprothese (figuur 3). 2
1. Dotteren en plaatsen van een stent Figuur 2 Tegenwoordig is het mogelijk dat de vernauwing kan worden opgeheven door middel van een dotter- en stentprocedure. Via de lies wordt er een katheter op de plaats van de vernauwing gebracht en opgeblazen. De wand van het bloedvat wordt daardoor wijder gemaakt. Door middel van een stentplaatsing blijft het bloedvat open. Opnameduur bij deze techniek is 2 à 3 dagen. 2. De operatie door middel van een vaatprothese Bij een operatie wegens een afsluiting van de aorta abdominalis wordt het slechte gedeelte van het bloedvat vervangen of overbrugd (zgn. bypass) door een kunststof bloedvat (vaatprothese). Is de vernauwing beperkt tot de buikslagader, dan wordt een buisprothese ingehecht, loopt de vernauwing door tot in de slagaders naar het bekken of de benen dan zal een broekprothese (een buis met 2 poten) gebruikt worden (zie figuur 3). Voor deze operatie wordt de gehele buik opengemaakt (van maagkuiltje tot schaambeen). De dag voor de operatie wordt u opgenomen en krijgt u 's avonds een klysma. 3
Figuur 3 Mogelijke complicaties van de buikoperatie Geen enkele operatie is zonder risico's. Zo is ook bij deze operatie de normale kans op complicaties aanwezig, zoals wondinfectie, longontsteking, trombose of longembolie. Bij operaties aan de buikslagader kunnen zich ook specifieke complicaties voordoen, namelijk een nabloeding of een bloedstolsel dat de vaatprothese of een beenslagader afsluit. Bij het optreden van een dergelijke complicatie moet vaak opnieuw geopereerd worden. De operatie is een grote belasting voor het hart, zodat de kans op een hartinfarct met eventueel overlijden daaraan groter is dan bij andere operaties. Ook kan door de operatie de functie van de nieren verstoord raken. Dan is soms dialyse (kunstnierspoeling) na de operatie noodzakelijk. In veel gevallen herstelt de nierfunctie zich na enkele dagen. Bij mannen kan het voorkomen dat na de operatie aan de aorta de erectie gestoord is, of dat, ondanks een normale erectie, de zaadlozing wegblijft. Dit kan tijdelijk zijn, maar is meestal blijvend van aard. 4
Uiteraard wordt er naar gestreefd de risico's zo klein mogelijk te houden. Daarom wordt u voor de operatie veelal nog door een internist, cardioloog of longarts onderzocht en worden er vele voorzorgsmaatregelen genomen. Na de operatie De operatie voor een vernauwing/verstopping van de aorta abdominalis of bekkenslagaderen is een zware operatie. Wanneer u een bypassoperatie moet ondergaan, moet u dan ook rekening houden met een ziekenhuisopname van 7-8 dagen. Na de operatie wordt u minstens 24 uur intensief gecontroleerd op de intensive care. Direct na de operatie bent u door een aantal slangen verbonden met apparaten. Dat kunnen zijn: een of twee infusen voor vochttoediening, een slangetje in een slagader voor bloeddrukbewaking, een dun slangetje in uw rug voor pijnbestrijding, een sonde door uw neus, die via de slokdarm in de maag ligt en ervoor zorgt dat overtollig maagsap wordt afgezogen, een drain in uw buik voor afvoer van eventueel bloed en inwendig wondvocht, een blaaskatheter voor afloop van urine. Afhankelijk van uw herstel na de operatie worden al deze hulpmiddelen verwijderd. In de loop van de dagen na de operatie gaat het drinken geleidelijk aan beter en gaat u via vloeibare voeding weer op vaste voeding over. Daar is geen vast schema voor. U krijgt de eerste dagen drinken en eten naarmate uw maagdarmstelsel dat kan verdragen. Na de operatie kunt u de dagelijkse activiteiten langzaam maar zeker weer ter hand gaan nemen. Wanneer uw wonden 5
genezen zijn, gelden er geen beperkingen meer. Echter: goede leef- en eetgewoonten kunnen het ontstaan van nieuwe problemen aan uw bloedvaten helpen voorkomen. Voordat u met ontslag gaat, zullen uw arts en de verpleegkundigen deze met u doorspreken. Hieronder kunt u alles, puntsgewijs, nog eens rustig nalezen. Adviezen Lichamelijke inspanning: - Uw lichaam geeft aan waar uw grenzen liggen ten aanzien van activiteiten zoals lopen, fietsen en dergelijke. U kunt deze activiteiten zelf langzaam opbouwen. - Het duurt meestal drie tot zes maanden voordat u zich weer helemaal fit voelt. - Na ongeveer zes weken zullen de in- en uitwendige littekens genezen zijn. Tillen moet u gedurende zes weken beperken in verband met (inwendige) littekens. Ook hier geldt: luister naar uw lichaam. - Wanneer u uw werk kunt hervatten, bepaalt u in overleg met uw (bedrijfs)arts. Seksualiteit: U kunt na de operatie gewoon weer seksueel contact hebben. Dit is absoluut ongevaarlijk. Uw behoefte aan seks zal hetzelfde zijn als vóór de operatie. Met vragen over seksualiteit na uw operatie kunt u altijd bij uw vaatchirurg terecht. Bij mannen kan het plaatsen van een broekprothese gevolgen hebben voor de wijze waarop de zaadlozing plaatsvindt. Tijdens de operatie kan namelijk de zenuw die de zaadlozing regelt, licht beschadigd raken. Daardoor stroomt het sperma niet naar buiten toe, maar de blaas in. Pas later wordt het sperma uitgeplast via de urine. Deze inwendige zaadlozing is geheel onschadelijk. Er verandert ook niets aan het gevoel; het orgasme 6
(klaarkomen) en stijf worden van de penis (erectie) blijven normaal. Lichamelijke verzorging: - U mag douchen. Om te voorkomen dat uw wond week wordt, kunt u de eerste 2 á 3 weken na de operatie beter niet in bad gaan. - Richtlijnen voor de been- en voetverzorging: -- Eén keer per dag wassen met lauw-warm water en grondig afdrogen. Gebruik hierbij een zachte handdoek. -- Inspecteer regelmatig op blaren, wondjes, ingegroeide nagels en huidverkleuring, vooral op uw hiel en tussen de tenen. -- Bij een droge huid: dagelijks dun insmeren met een vette crème, lanoline of vaseline. Gebruik slechts weinig crème; teveel doet de huid verstikken. -- Gebruik voetpoeder bij voetschimmel (herkenbaar aan schilfers, blaasjes en jeuk) of bij sterk transpirerende voeten. -- Uw teennagels moeten recht afgeknipt of gevijld worden (liefst door een pedicure). Knip de hoekjes nooit te rond af: dit veroorzaakt ingegroeide nagels. Wonden: - De eerste weken na de operatie zullen uw operatiewonden nog pijn doen. Dit kan onder andere het lopen bemoeilijken. Dit is een heel normaal verschijnsel. - Indien nodig: verzorg/verbind uw wonden zoals uw arts heeft voorgeschreven. - Na ongeveer zes weken is de wond volledig genezen. Voeding: - U mag alles eten. Maar: om aandoeningen aan hart en bloedvaten te voorkomen, adviseren wij u niet alleen om gezónd, maar ook om cholesterol-, zout- en vetarm te eten. Daarnaast is het van belang dat u op gewicht blijft. 7
- Wanneer u veel moeite hebt met de ontlasting, is het verstandig om veel te drinken en om vezelrijke voeding te eten (zoals bruin brood, ontbijtkoek, zemelen, pruimen). Medicijnen: U blijft in ieder geval bloedverdunners gebruiken tot uw eerste controle op de polikliniek. Uw behandelend arts overlegt dan met u of u de bloedverdunnende medicijnen nog langer moet gebruiken. Ook eventuele andere medicatie gebruikt u in overleg met uw specialist. U gebruikt bloedverdunners. Daarom een paar adviezen: Drink niet meer dan twee borrels per dag. Gebruik een zachte tandenborstel in verband met het sneller bloeden van uw tandvlees. Uitgebreidere informatie krijgt u via de Trombosedienst die de bloedverdunning controleert. Algemene tips: Deze tips gelden voor iedereen, maar vooral voor vaatpatiënten: stop met roken, beweeg veel en voorkom stress. Het ontslag Als alles goed gaat, kunt u 7-8 dagen na de operatie het ziekenhuis verlaten. Bij ontslag krijgt u een afspraak mee voor de poliklinische controle. Als u weer thuis bent, zult u merken dat u nog snel moe bent. Dit duurt vaak lang, minstens 3 maanden. 8
Patiëntenvereniging Er is een 'Vereniging van Vaatpatiënten' die o.a. ook de belangen behartigt van patiënten met een vernauwing van de buikslagader. Het adres is: Vereniging van Vaatpatiënten Postbus 123 3980 CC Bunnik Telefoon: 030-6594651 Vragen Heeft u nog vragen, stel ze gerust aan uw behandelend arts of vaatverpleegkundige (telefoonnummer polikliniek chirurgie: 0164-278368) of huisarts. Bij dringende vragen of problemen vóór uw behandeling kunt u zich het beste wenden tot de afdeling waar de behandeling plaats moet vinden. Wanneer zich thuis na de operatie problemen voordoen, neem dan contact op met de huisarts of het ziekenhuis. Tot slot Bent u van mening dat bepaalde informatie ontbreekt of onduidelijk is, dan vernemen wij dat graag van u. maart 2011 9