Samenvatting Titel: Schulden en inkomen Auteur: Odile Oort en Wijnand Prins Vierde druk Gemaakt door: SharonD 09-2016 Deel 1 Schulden en hun maatschappelijke context Hoofdstuk 1 Geschiedenis en context van de schuldhulpverlening In de loop van de eeuwen heen is de hulpverlening langzaam ontwikkelt. In de 19 e eeuw was Nederland nog een nachtwakersstaat oftewel waar de staat alleen het privé bezit van burgers beschermde en vrijwel niks ondernam op sociaal gebied. Richting het einde van de 19 e eeuw ontstond de een prille verzorgingsstaat die voltooid was in de jaren 70. Maar aan het einde van de 20 e eeuw begon de afslanking van de verzorgingsstaat. Begin van de verandering In 1800 werd door Johannes van den Bosch een initiatief gedaan en de maatschappij voor de weldadigheid opgericht. Zij hadden projecten waarbij zij mensen een vak leerden en tijdelijk huisvesten. Rond dezelfde tijd werd de maatschappij tot het nut van t algemeen opgericht met als doel de mens te ontwikkelen en te ontplooien. Pas in de tweede helft voerde arbeidersbewegingen strijd voor sociale verbetering wat leidde tot nieuwe wetgeving zoals kinderwetten, woningwet, armenwet etc. Zo ontstonden er maatschappelijk werkers die deze wetten uit voerde (eerste school voor maatschappelijk werk werd opgericht 1899). Begin 20 e eeuw werd veel gewerkt aan de volksontwikkeling en woningmaatschappelijk werk. Na de jaren 70 werd het maatschappelijk werk meer emancipatiegericht. Halverwege de 20 e eeuw ontstonden nieuwe wetten als: algemene ouderdomswet(aow), algemene bijstandswet(abw), wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering(wao). Hierdoor was financiële nood niet langer meer de grootste problematiek en werd van het maatschappelijk werk ontkoppeld.
Aan het begin van de 21 eeuw hebben er veel veranderingen plaatsgevonden waardoor de vraag naar schuldhulpverlening steeg. Rond deze tijd ontstond ook de wet schuldsanering natuurlijke personen. De welvaart in de samenleving bereikte een piek aan het einde van de 20 e eeuw. Leningen waren daardoor makkelijk te krijgen en al gauw bouwde de schulden op en de vraag naar schuldhulpverlening stijgt. Begrip armoede en armoedegrens Armoede Toestand van iemand die niet veel te besteden heeft, behoefte, vervalle Armoedegrens Het absolute minimum waarvan men kan leven zonder dat de gezondheid wordt aangetast. Soorten armoede: - Tijdelijke armoede Een tijdelijke niet voldoende inkomen hebben om een maatschappelijk aanvaardbaar niveau van bestaan te leidde. - Structurele armoede De langdurige situatie van armoede dat mensen niet voldoende inkomen hebben om een maatschappelijk aanvaardbaar niveau van het bestaan te bereiken/in stand te houden. - Relatieve armoede De situatie van armoede is heel anders in bijv. India omdat dat daar een hele andere vorm van armoede is. Armoede/armoede grens zijn subjectieve begrippen afhankelijk van de tijd waarin we leven welke normen en waarden we op dat moment hebben. Geschiedenis en waarde van geld Bijna alle hedendaagse geldsystemen zijn gebaseerd op fiduciair geld. Munten en biljetten vertegenwoordigen een bepaalde hoeveelheid goud.
Hoofdstuk 2 Schulden Wat zijn schulden? Hieronder wordt de definitie op drie manieren geformuleerd: - De verplichting van de ene partij om te voldoen waartoe ze krachtens een verbintenis een geldsom verschuldigd is aan de wederpartij. - Het verschuldigd zijn van geld aan een ander. Het kan gaan om grote of kleine bedragen en om een tijdelijk of lange termijn lening. - Alle openstaande financiële vorderingen van personen, overheden, bestuursorganen en rechtspersonen. Hoe ontstaan schulden? Er zijn 3 hoofdoorzaken voor het ontstaan van schulden. 1. Eenmalig probleem Bijvoorbeeld door baanverlies of ziekte. 2. Structureel gedragsprobleem Meer uitgeven dan dat er binnenkomt. Door bijvoorbeeld een verslaving. 3. Structurele onbalans De kosten zijn hoger dan het inkomen. De achterliggende oorzaken hiervan zijn dan: 1. Aanpassing(schulden) Door een achteruitgang van het inkomen. 2. Compensatie(schulden) Extra onnodige uitgaven vanwege stress. 3. Overbesteding(schulden) Op een te grote voet leven.
Soorten schulden De belangrijkste soorten schulden zijn: - Langlopende schulden Schulden die over een lange periode moeten worden voldaan (over maandelijkse termijnen). - Kortlopende schulden Schulden die moeten worden voldaan op korte termijn, binnen een jaar of binnen een maand (bijv. gas, water en zorgverzekering). - Huishoudelijke schulden Bijv. het vervangen van een koelkast of wasmachine. Het gaat alleen om kosten die bevorderlijk zijn voor het huishouden. Wat voor schuldeisers zijn er? Er zijn 2 soorten schuldeisers: 1. Preferente schuldeisers Deze hebben prioriteit en gaan voor concurrente schulden. Preferente schulden zijn bijvoorbeeld schulden bij de overheid en verwante organisaties zoals belastingschulden. Deze schuldeiser kan zonder tussenkomst van de rechtbank dwangmiddelen inzetten. 2. Concurrente schuldeisers Zijn de overige schulden die worden afgehandeld nadat de preferente schulden zijn afgelost. Let op: PRE-CONCURRENTE schulden zijn: Hypotheek schulden. Deze vallen officieel NIET onder preferente schulden maar dienen wel DIRECT/EERST betaalt te worden. Deze krijgen voorrang ontstaat omdat er sprake is van ONDER PAND. Bureau Krediet Registratie Als wandbetaler kun je geregistreerd worden bij het BKR oftewel Bureau Krediet Registratie.
Hoofdstuk 3 Kwetsbare groepen en schuldhulpverlening Kwetsbare groepen(hoofdgroepen) 1. Jongeren Leeftijd van ongeveer 14 t/m 24 jaar. Ze hebben bijvoorbeeld gemeen dat ze allemaal meer geld uitgeven dan sparen en zijn opgegroeid in een consumptie maatschappij. 2. Ouderen Leeftijd van ongeveer 55 t/m 65 jaar. Zij hebben bijvoorbeeld gemeen dat ze allemaal minder mogelijkheden hebben om schulden af te lossen en hebben eerder te maken met ziekten en lichamelijke ongemakken. 3. Mensen met een beperking.(lichamelijk, geestelijk en psychisch) Het gaat hier voornamelijk om mensen met een beperking en die beperking brengt vaak extra kosten met zich mee. Sommige hebben beperkte sociale vaardigheden of zijn niet in staat om hun financiën zelf te regelen. 4. Verslaafden (alcohol, drugs en gokken) 5. Mensen die de taal niet spreken/analfabeten Wat ligt er ten grondslag? Door informatie te hebben over de volgende punten geeft het nodige inzicht. Stel jezelf de volgende vragen per geval: - Leefomstandigheden - Sociale vaardigheden - Gedrag - Kennis en kunde van financiële zaken - Actuele omstandigheden: zoals baanverlies en ziekte en dergelijke Het is natuurlijk belangrijk dat de klant gemotiveerd is om uit de schulden te komen en te blijven. Hiervoor is de juiste mentaliteit nodig en het juiste gedrag. Bij het oplossen van de schuld zijn 2 factoren belangrijk: 1. De schuld moet afgelost worden 2. De oorzaak van schuld oplossen Onthoud: Het ontstaan van een schuld heeft zelden maar 1 oorzaak.
Deel 2 Juridische zaken en schuldhulpverlening Hoofdstuk 4 Mogelijkheden voor (financiële) vertegenwoordiging Begrippen: 1. Handelingsbekwaamheid 2. Wilsbekwaamheid 3. Volmacht/machtiging 4. Zaakwaarneming 1. Handelingsbekwaamheid Een meerderjarige is handelingsbekwaam en een minderjarige is dus handelingsonbekwaam(een meerderjarige is 18 jaar of ouder). Maar ook personen die bijvoorbeeld onder curatele zijn gesteld zijn handelingsonbekwaam. Handelingsonbekwaamheid houdt in dat de persoon niet bevoegd is tot het verrichte van juridische rechtshandelingen, doet hij dat wel dan zijn deze handelingen vernietigbaar en als de handelingen eenzijdig waren dan zijn ze zelfs nietig. 2. Wilsbekwaamheid Iemand die in staat is duidelijk zijn wil in te uiten, in woord of geschrift. 3. Volmacht/machtiging Met een volmacht laat je je vertegenwoordigen door een ander. Deze persoon/gevolmachtigde kan dan in jouw naam rechtshandelingen verrichten. Naast volmacht is er ook een machtiging. Het verschil is dat een machtiging voor een specifiek doel is. De gemachtigde kan dan alleen over een specifiek doel in jouw naam rechtshandelingen verrichten. De volmacht is dus een algehele vertegenwoordiging. - Volmacht = algehele vertegenwoordiging - Machtiging = specifiek doel De machtiging gever kan de machtiging altijd weer intrekken.
4. Zaakwaarneming Een zaakwaarnemer behartigt de belangen van een ander terwijl hij dit niet aan de ander verplicht is. De gene voor wie de zaak is waargenomen, moet de gemaakte kosten aan de zaakwaarnemer vergoeden. Dit wordt vaak mondeling geregeld maar het is vaak beter om dit schriftelijk vast te leggen. Hoofdstuk 5 Beschermingsmaatregelen Begrippen: 1. Curatele art. 1:378 BW 2. Bewind voering 3. Mentorschap 1. Curatele(dit is een vonnis) De curandus is degene die onder curatele staat, hij verliest hierdoor zijn handelingsbekwaamheid. Het onder curatele stellen van iemand gebeurt door een kantonrechter. Daarbij benoemd de kantonrechter een curator(dat is meestal de partner of directe familie). - Curandus(de persoon die onder curatele is gesteld) is handelingsonbekwaam. - Handelingen van de curandus zijn door de curator. - Curator bekijkt mogelijk of de curandus wilsbekwaam is. - Als de rechter daar toestemming voor geeft kan de curandus stemmen en bijvoorbeeld een testament opmaken. - Publicatie van de maatregel in de staatcourant en in het curatele- en bewind register. De curatele wordt door de rechter weer beëindigt op het moment dat: - De curandus zijn eigen belangen weer kan behartigen. - Er een rechterlijke uitspraak is dat de curatele niet meer van toepassing is. - Als het wordt omgezet naar mentorschap of bewind voering. - Als de curandus overlijd.
Provisionele bewind voerder = een tijdelijke bewindvoerder die alle taken van een curator heeft die de rechter hem toekent. Dit wordt alleen gedaan in spoedgevallen. De provisionele bewind voerder stopt als er een curator is benoemd. 2. Bewind voering(dit is een beschikking) Er zijn 3 vormen van bewind voering: 1. Beschermingsbewind art. 1:431 BW 2. Bewind in het kader van de Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen(WSNP) Faillissementswet titel 3 Voor de curator in een faillissement situatie geldt dat hij ook de belangen van schuldeisers behartigd. 3. Testamentair bewind 1. (Beschermingsbewind)GERICHT OP FINANCIELE BEHEER Is bedoel voor mensen die door geestelijke of lichamelijke beperkingen tijdelijk of blijvend niet in staat zijn om hun financiële belangen te behartigen. Maar ook voor mensen met problematische schulden. De persoon onder beschermingsbewind blijft handelingsbekwaam maar verliest gedeeltelijk bevoegdheden. De bewindvoerder is bevoegd om: - Beschikkingshandelingen(koop en verkoop zaken) - Beheer handelingen(gericht op instandhouding denk bijv. aan reparaties) De onder bewind gestelde heeft hiertoe geen bevoegdheid. Wel heeft de bewindvoerder medewerking van de onder bewind gestelde nodig. Maar de kantonrechter kan altijd een machtiging of een doorlopende machtiging verlenen aan de bewindvoerder. Bewind voering kan worden beëindigt als: - De onder bewind gestelde zijn eigen belangen weer kan behartigen.
- De periode die de rechter heeft vastgesteld voorbij is. - Bij omzetting van bewind naar curatele. - Als voortzetting van de maatregel niet meer zinvol is. - De onder bewind gestelde overlijd. 2. Mentorschap GERICHT OP PERSOONLIJKE BELANGEN Het gaat dan om belangen uit persoonlijke levenssfeer. Denk beslissingen over verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. De mentor wordt wettelijke vertegenwoordiger(is aansprakelijk) van de betrokkene. De betrokkene blijft handelingsbekwaam. Meestal betreft het mensen met verstandelijke beperking, mensen die aan dementie lijden of lichamelijke beperking. Mentorschap wordt door de rechter beëindigt als: - Betrokkene eigen belangen weer kan behartigen. - Mentorschap wordt omgezet naar curatele. - Voortzetting van de maatregel niet meer zinvol is. - De periode voorbij is. - De betrokkene overlijd. Hoe vraag je een beschermingsmaatregel aan? Voor het aanvragen van curatele, bewind of mentorschap moet een speciaal formulier worden ingevuld(voor curatele is een apart formulier). Bij alle 3 geldt dat dit bij een kantonrechter moet worden aangevraagd door een natuurlijk persoon of rechtspersoon: betrokkene zelf, partner, directe familie, voogd, openbaar ministerie. 1. Aanvraag 2. Oproep en zitting Belanghebbende(alle aanwezige tijdens de zitting/rechtsreeks te maken hebben met de procedure) kunnen in hoger beroep gaan bij het Hof als zij het er niet mee eens zijn dit kan ook de betrokkende zelf zijn. Hiervoor moet wel een advocaat ingeschakeld worden.
Alle benodigde op een rij Nogmaals om een aanvraag te doen zijn de juiste formulieren nodig hier het overzicht. - Verzoek tot onderbewindstelling en/of instelling mentorschap - Verzoek tot onder curatelestelling - Verzoek tot instelling van afwezigheidsbewind - Verzoek tot ondercuratelestelling in plaats van bewind en/of mentorschap - Verzoek tot onderbewindstelling en/of instelling van mentorschap in plaats van curatele Benoeming en verantwoording Kwaliteitseisen voor uitvoerders met 3 of meer mensen onder hun hoed. Zie hieronder voor beide groepen: Eisen curator: - Rechter informeren - Jaarlijks verslag uitbrengen Eisen bewind voering: - Moet enkele weken na benoeming een boedelbeschrijving inleveren bij de kantonrechter. Hierin staan de volgende zaken vermeld: o Vermogen van de betrokkende incl. zijn inkomen o Zijn vaste lasten o Zijn schulden Hierbij horen rapportage formulieren. Het LOVCK(Landelijke Overleg Vak inhoud Civiel en Kanton) geeft aanbevelingen voor de uitvoering van curatele, bewind en mentorschap. Bespreken onderwerpen als: taken, beloningen en erfenis.
Omstanders of de beschermende zelf kunnen een klacht indienen bij de kantonrechter. Hoofdstuk 6 Beschermingsmaatregelingen in de praktijk Domicilie Domicilie kiezen(rechtbank kiezen) dit gebeurt op basis van je verblijf of woonplaats. Domicilie = de officiële woonplaats/juridische woonplaats. Rechtspositie De uitvoerders zijn aansprakelijk de beslissingen die zij nemen. Bij bewind voering enkel financieel aansprakelijk. Hoofdstuk 7 Incasso en beslaglegging Begrippen: 1. Incasso 2. Beslaglegging 1. Incasso Incasso definitie: de inning van vorderingen/automatische incasso. Een incasso is in te delen in 2 fases: - Fase 1: minnelijke/buitenrechtelijke fase Proberen via brieven en telefoongesprekken betaling af te dwingen. Ruimte voor betalingsafspraken. - Fase 2: gerechtelijke fase Start juridische procedure: dagvaarding en zitting, betaalt de debiteur nog steeds niet dan volgt dwangbetaling door beslag of executie.
Beslaglegging mag niet door een incassobureau worden gedaan. Dit mag alleen een deurwaarder doen, hij heeft hier wel een rechter voor nodig. In de eerste fase komt nog geen rechter, deurwaarder of andere juridische partij aan de orde. Normering buiten rechterlijke incassokosten - Maximum incassokosten - Incassokosten worden als percentage berekend - Hoofdstuk 7 Incasso en beslaglegging