De partiële gebitsprothese

De partiële gebitsprothese

De partiële gebitsprothese Onder redactie van: Prof. dr. N.H.J. Creugers Dr. D.J. Witter Prof. dr. C. de Baat Dr. H.M.A.M. Keltjens Houten 2012

Ó 2012 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 978 90 313 7575 2 NUR 887 Ontwerp omslag: Bas Smidt, Den Haag Ontwerp binnenwerk: Pre Press Media Groep, Zeist Automatische opmaak: Pre Press Media Groep, Zeist Tekeningen: Ron Slagter, Voorschoten Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

Inhoud Voorwoord 1 Lijst van redacteuren en auteurs 3 1 Partiële gebitsprothese; functies en typen 5 Inleiding 5 Esthetiek 5 Stabiliteit van de mandibula 6 Kauwfunctie 6 Spraakfunctie 6 Comfort 6 Typen 6 Overwegingen over partiële gebitsprothesen 6 Literatuur 7 2 De indicaties voor een partiële gebitsprothese 9 Negatief imago 9 Alternatieven 9 Indicatiegebied 10 Terughoudendheid 11 Literatuur 12 3 Preventie: het succes van een partiële gebitsprothese 13 Inleiding 13 Preventiegericht ontwerp voorkomt plaqueaccumulatie 14 Zelfzorg 14 Extra maatregelen 14 Professionele ondersteuning 15 Fluoride 15 Chloorhexidine 16 Dentineadhesieven 17 Gezonde restdentitie is mogelijk 17 Literatuur 17 4 Behandeling met een partiële gebitsprothese 1. Regelgeving, zorg- en behandelplan 19 Inleiding 19 Regelgeving 19 Zorgplan 22 Behandelplan 23 Nut van behandelplan 26 Literatuur 26

VI De partiële gebitsprothese 5 Behandeling met een partiële gebitsprothese 2. Oorzaken en gevolgen van een gereduceerd occlusiesysteem 27 Inleiding 27 Onvoldoende zorg en verlies van gebitselementen 28 Classificaties gereduceerd occlusiesysteem 29 Criteria voor functionaliteit van het occlusiesysteem 30 Gevolgen van verlies van gebitselementen 30 Adaptatie versus insufficiëntie en disfunctie 33 Prothetische behandelstrategie 33 Literatuur 34 6 Het opstellen van een behandelplan voor een frameprothese 37 Inleiding 37 Diagnostiek 37 Patiëntgerelateerde problemen 38 Complicerende factoren 39 Zuiver prothetische problemen 40 Specifieke problemen 41 Aanvullend onderzoek 42 Voorbereidende behandeling 43 Behandeloverwegingen 44 Indicatie frameprothese 45 Literatuur 45 7 Conventionele verankering van frameprothesen 47 Inleiding 47 Mechanische aspecten interface frameprothese - dentitie 48 Aandachtspunten verankering 50 Biologische aspecten interface frameprothese dentitie 52 Occlusale interface frameprothese dentitie 53 Kronen op pijlers 54 Voor- en nadelen 54 Geen uitsluitsel 55 Literatuur 55 8 Het ontwerpen van conventionele frameprothesen 57 Inleiding 57 Verantwoordelijkheid 57 Uitgangspunten voor een ontwerp 58 Ontwerpfasen 58 Verantwoordelijkheid van de mondzorgverlener 67 Literatuur 67 9 (Semi)precisieverankering bij frameprothesen 69 Inleiding 69 Indicatie 69 Combinatie van (semi)precisieverankering en implantaten 70 Soorten (semi)precisieverankering 70 Gegoten coronaire (semi)precisieverankering 71 Adhesieve verankering 74 (Semi)precisieverankering voor overkappingsprothesen 75 Behandeling 75 Specifieke nazorg 76 Voor- en nadelen van (semi)precisieverankering 76 Literatuur 77 10 Partiële kunststof plaatprothesen 79 Inleiding 79 Voor- en nadelen 80 Indicaties 81 Bijzondere varianten 81 Vervaardiging 82

Inhoud VII Plaatsen 83 Nazorg 84 Literatuur 84 11 Het effect van partiële gebitsprothesen op de levenskwaliteit bij mensen met verkorte tandbogen 85 Inleiding 85 Materiaal en methode 86 Resultaten 88 Impact op de levenskwaliteit 91 Conclusie 92 Literatuur 92 12 Verlenging van (extreem) verkorte tandbogen met vaste of uitneembare prothetische constructies 93 Inleiding 93 Gebitsfuncties en verkorte tandbogen 94 Behandelopties 95 Verlenging niet vanzelfsprekend 98 Literatuur 98 13 Behandeling van een sterk gemutileerde dentitie 101 Verlies en vervanging van gebitselementen 101 Richtlijnen voor zorgrichting 101 Haalbare doelen 102 Betand-onbetand 103 Onderfront en edentate bovenkaak 104 Afweging van veel factoren 106 Literatuur 106 14 Ouderen en partiële gebitsprothesen 109 Inleiding 109 Probleemstelling en zorgvraag 110 Algehele conditie 110 Conditie van het orale slijmvlies 110 Antagonistische kaak 110 Bijdrage aan functie en/of esthetiek 110 Mogelijkheden orale zelfzorg en/of mantelzorg 111 Aanpassingvermogen 111 Gevaren 111 Expliciete zorgvraag 112 Literatuur 112 15 De frameprothese in de maxillofaciale prothetiek 115 Inleiding 115 Hoofd-halsoncologie 116 Schisis 119 Hypodontie 120 Microstomie 121 Indicatie voor specifieke situaties 122 Literatuur 122 16 Periodieke mondonderzoeken en specifieke nazorg bij partiële gebitsprothesen 125 Inleiding 125 Periodiek mondonderzoek 126 Onderhoudsbehandelingen 126 Restauratieve behandelingen 126 Prothetische behandelingen 128 Literatuur 130

VIII De partiële gebitsprothese 17 Klinische procedures bij de vervaardiging van een frameprothese 131 Prepareren 131 Afdrukken 133 Relatiebepaling 136 Informatie voor de tandtechnicus 136 Passen framemetaal 137 Passen frameprothese met opstelling in was 138 Plaatsen 138 Aanpassingen/correcties 138 Register 141

Voorwoord Dit boek vervangt de in 1992 verschenen uitgave De partiële prothese uitgangspunten bij de diagnostiek en de behandeling van het gemutileerde gebit. De redactie gaat uit van dezelfde doelstelling van de tandheelkundige zorg als in de eerdere uitgave, namelijk het behoud van een functionele natuurlijke dentitie gedurende het gehele leven. De patiënt/ zorgvrager wordt geacht aan deze doelstelling actief meetewerkenenhierinmedeverantwoordelijkheid te dragen. De interactie tussen zorgverlener en zorgvrager is tegenwoordig zichtbaar vervat in de regelgeving en wordt mede daarom benadrukt. Restauratieve interventies zoals in dit boek beschreven, kunnen een belangrijk hulpmiddel zijn om het gestelde doel te bereiken. Zij moeten echter terughoudend en probleemgericht worden toegepast. Doorslaggevend daarbij is de bijdrage aan de levenskwaliteit die is gerelateerd aan de mondgezondheid. De auteurs hebben inhoud en vorm benaderd vanuit de huidige inzichten en mogelijkheden. De belangrijkste inhoudelijke ontwikkeling in de afgelopen decennia is een verschuiving in de indicatie van uitneembare gebitsprothesen richting vaste constructies, al dan niet in combinatie met implantaten. Het boek bestaat uit zestien hoofdstukken. Het zijn compacte verhandelingen gebaseerd op de meest recente evidence-based inzichten rondom klinisch relevante thema s. De aandacht gaat daarbij meer uit naar de biologische aspecten van het verlies en de vervanging van tanden en kiezen dan naar de technische aspecten van het prothetische werk. Volledigheidshalve is in een toegevoegd hoofdstuk een korte geïllustreerde beschrijving van gangbare klinische stappen bij de vervaardiging van frameprothesen opgenomen. De inhoud van dit boek richt zich op de algemeen practicus in de doorsnee praktijk. Het boek is dan ook primair geschreven voor tandartsen, tandprothetici en tandheelkundestudenten. Ook tandtechnici en mondhygiënisten treffen op het terrein van ontwerpen, nazorg en onderhoud nuttige informatie aan over de interactie tussen partiële gebitsprothese en mond. Nico Creugers Dick Witter Cees de Baat Herman Keltjens

Lijst van redacteuren en auteurs Redacteuren Prof. dr. N.H.J. Creugers Dr. D.J. Witter Prof. dr. C. de Baat Dr. H.M.A.M. Keltjens Auteurs D.B. Armellini DDS Department of Restorative Dentistry, School of Dentistry, University of Maryland Prof. dr. C. de Baat Drs. J.C. Barèl Dr. P.G.F.C.M. Battistuzzi voormalig medewerker van de vakgroep Orale functieleer, Universitair Medisch Centrum St Radboud, Nijmegen Mr. dr. W.G. Brands vakgroep Preventieve en curatieve tandheelkunde, Universitair Medisch Prof. dr. N.H.J. Creugers Drs. K.M.A. ten Dam sectie Orale functieleer, Prothetische tandheelkunde en biomaterialen, Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen Drs. N. Droulias sectie Orale functieleer, Prothetische tandheelkunde en biomaterialen, Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen Drs. R. den Haan Dr. G. Heydecke Department of Prosthodontics, School of Dentistry, University Medical Center Freiburg Drs. R.A. Hoefnagel Prof. dr. W. Kalk sectie Orale functieleer, Prothetische tandheelkunde en biomaterialen, Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen Dr. H.M.A.M. Keltjens Prof. dr. C. van Loveren afdeling Cariologie Endodontologie Pedodontologie, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) Dr. H. Reintsema Centrum voor Bijzondere Tandheelkunde, afdeling Kaakchirurgie, Universitair Medisch Centrum Groningen en de Rijksuniversiteit Groningen

4 De partiële gebitsprothese Drs. B.M. Schwencke sectie Orale functieleer, Prothetische tandheelkunde en biomaterialen, Centrum voor Tandheelkunde en Mondzorgkunde, Universitair Medisch Centrum Groningen Drs. P.A. Snoek Prof. dr. M.A.J. van Waas afdeling Orale functieleer, Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA) Dr. D.J. Witter