Stappenplan ten behoeve van het ontwikkelen van een AMHK VERSIE 14 NOVEMBER 2013

Stappenplan ten behoeve van het ontwikkelen van een AMHK VERSIE 14 NOVEMBER 2013

Een product van het Ondersteuningsprogramma AMHK van de VNG 14 november 2013

Inhoudsopgave Inleiding 4 Vorming van een AMHK 4 Doel 4 Taken 4 Wettelijke kaders 5 Wetgevingstraject 5 Tijdpad 6 Hoofdfase Richten 7 1 Analyse en Inventarisatie 7 Hoe ziet de huidige aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling eruit? 7 2 Visie, keuzes en ambities 7 Op welke manier kan het geïntegreerde AMHK bijdragen aan een betere dienstverlening voor burgers, zowel volwassenen als kinderen, die te maken hebben met huiselijk geweld of kindermishandeling? 7 3 Fase Uitwerking 8 Op welke manier wordt concreet toegewerkt naar een operationeel AMHK op 1 januari 2015? 8 De financiering van het AMHK 8 Hoofdfase Inrichten 9 4 Het organiseren van de uitvoering 9 Hoe wordt het AMHK feitelijk ingericht? 9 Aandachtspunt in deze fase 9 5 Financieel en inhoudelijk akkoord op het uitvoeringsplan AMHK 9 Komt het uitvoeringsplan overeen met het beeld dat ik mij er als gemeente van had voorgesteld en stel ik de gevraagde middelen beschikbaar? 9 6 Fase uitwerking 10 Op welke manier wordt gewerkt aan de randvoorwaarden bij het operationaliseren van het AMHK? 10 Hoofdfase Verrichten 10 Checklist voor regio s 10 Instrument om de voortgang van een regio te meten 11 Vereniging van Nederlandse Gemeenten 3

Inleiding Op 1 januari 2015 moeten Gemeenten een Advies en Meldpunt Huiselijk Geweld en Kindermishandeling (AMHK) ingericht hebben. Dit is het gevolg van de nieuwe Jeugdwet en Wmo die vanaf die datum gelden. Daarmee dragen gemeenten verantwoordelijkheid voor de meest kwetsbare groepen in onze samenleving. Volwassenen en kinderen die te maken krijgen met agressie, geweld of verwaarlozing in huiselijke kring. De taken van het toekomstige AMHK worden op dit moment nog uitgevoerd door respectievelijk de Steunpunten Huiselijk Geweld en Advies- en Meldpunten Kindermishandeling. Er zijn voor de wetgever twee belangrijke redenen om een AMHK te organiseren. Eén meldpunt voor alle vormen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Meer samenhang in de aanpak van kindermishandeling en huiselijk geweld. In opdracht van de VNG is het ondersteuningsprogramma AMHK in de zomer van 2013 gestart om gemeenten te ondersteunen bij de ontwikkeling van AMHK s. Een van de producten van het ondersteuningsprogramma AMHK is dit Stappenplan. Het stappenplan is, vergelijkbaar met de stappenplannen van de andere decentralisaties, opgebouwd uit drie procesfasen: Richten, Inrichten, Verrichten. Het gaat achtereenvolgens over het maken van strategische keuzes, de organisatorische invulling daarvan en het realiseren van deze keuzes. Het stappenplan is bedoeld als een leidraad voor gemeenten bij het realiseren van een AMHK. Uit het Stappenplan wordt duidelijk dat gemeenten, in de regio s waarin ze samen een AMHK gaan organiseren, in korte tijd heel veel te doen hebben. Het ondersteuningsprogramma biedt die regio s daarbij de helpende hand. Vooreerst richt die ondersteuning zich op de keuze van de regio, de visievorming, de positionering van het AMHK, het formuleren van de opdracht tot het vormen van een AMHK en (het versnellen van) de besluitvorming over deze onderwerpen. Later volgt een aanbod op de andere delen van dit Stappenplan. Vorming van een AMHK Doel Een verbetering van de aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling door: Samenhang tussen de aanpak van huiselijk geweld en die van kindermishandeling door: één gezin, één plan; Eén meldpunt voor burgers en professionals. Met de decentralisatie van de jeugdzorg wordt de verantwoordelijkheid voor de taken die op dit moment uitgevoerd worden door het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (verder AMK) overgeheveld van provincie naar gemeenten. Taken In de nieuwe Jeugdwet worden deze verantwoordelijkheden samengevoegd tot de opdracht om op bovenlokaal niveau een AMHK te ontwikkelen dat minimaal de volgende wettelijke taken uitvoert: het verstrekken van advies en zo nodig het bieden van ondersteuning aan degene die een vermoeden heeft van huiselijk geweld of kindermishandeling met betrekking tot de stappen die in verband daarmee kunnen worden ondernomen; het fungeren als meldpunt voor gevallen of vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling; het naar aanleiding van een melding van huiselijk geweld of kindermishandeling of een vermoeden daarvan, onderzoeken of daarvan daadwerkelijk sprake is; 4 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

het indien noodzakelijk - inschakelen van passende hulpverlening; het zo nodig in kennis stellen van de politie of de Raad voor de Kinderbescherming. Indien een verzoek tot onderzoek bij de Raad voor de Kinderbescherming wordt ingediend, wordt het college van burgemeester en wethouders daarvan in kennis gesteld; het terug rapporteren aan de melder van datgene wat met de melding is gebeurd. De huidige taken van het SHG, en soms ook AMK, zijn breder. Naast het regelen van de wettelijke taken zal aandacht moeten zijn voor de taken die momenteel uitgevoerd worden door het AMK en het SHG die niet binnen de wettelijke taken van het AMHK vallen. Er zullen besluiten genomen moeten worden over het al dan niet continueren van deze taken. En of het AMHK deze taken uit moet voeren of een andere organisatie. Het gaat om de volgende taken: Voorlichting en deskundigheidsbevordering (bijvoorbeeld leren signaleren); Regie over de ketenaanpak huiselijk geweld (bewaken ketenafspraken, oplossen knelpunten in de keten, inbrengen nieuwe inzichten); Expertise opbouwen en onderhouden op diverse vormen van huiselijk geweld (bijvoorbeeld ouderenmishandeling, eergerelateerd geweld); Crisisdienst of crisisinterventie uitvoeren; Bereikbaarheidsdienst uitvoeren; Uitvoeringstaken bij de Wet tijdelijk huisverbod; Monitoring van de ketenaanpak op resultaat. Wettelijke kaders De wettelijke taken en bevoegdheden van de AMHK s worden opgenomen in een wijziging van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Deze wijziging van de Wmo loopt mee in het wetstraject van de nieuwe Jeugdwet. De gemeente wordt verantwoordelijk voor de inrichting van een AMHK dat de wettelijke taken uitvoert. Voor wat betreft de taken en positie van de AMHK s verwijst de nieuwe Jeugdwet naar de Wmo. Wel geeft de nieuwe Jeugdwet zelf nog een definitie van het begrip kindermishandeling en een bepaling dat het AMHK zelf geen jeugdhulpaanbieder is en dus geen jeugdhulp biedt, maar tot taak heeft deze, na onderzoek, zo nodig te organiseren. De reden om de AMHK s onder te brengen in de Wmo en niet in de nieuwe Jeugdwet is dat het nieuwe advies- en meldpunt zich richt op de aanpak van geweld tegen alle burgers. De wijziging van de Wmo over de AMHK s beschrijft naast de taken van de AMHK s ook de wettelijke bevoegdheden. Deze bestaan, kort gezegd, uit het ook zonder toestemming van de betrokkenen opvragen, vastleggen en zo nodig verstrekken van informatie over gezinnen, voor zover dit noodzakelijk is voor het aannemen van meldingen, het doen van onderzoek en het zetten van de noodzakelijke vervolgstappen. Ook wordt in het nieuwe onderdeel van de Wmo het toezicht op de AMHK s geregeld. In een algemene maatregel van bestuur (AMvB) bij de bepalingen in de Wmo over de AMHK s worden kwaliteitseisen gesteld aan de AMHK s en aan de professionals die daar werkzaam zijn. Ook zal in deze AMvB nader worden geregeld in welke gevallen melders en informanten anoniem kunnen blijven ten opzichte van de gemelde personen. Wetgevingstraject Het wetsvoorstel van de Jeugdwet is in de Tweede Kamer aangenomen en ligt nu voor behandeling in de Eerste Kamer. De beoogde ingangsdatum voor de nieuwe wet is 1 januari 2015. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 5

Tijdpad Inventarisatie & analyse Visie en Keuzes Plan van Aanpak Schetsen van de organisatie Akkoord op inhoud & budget Organisatie inrichten okt nov dec jan feb mrt apr mei juni juli aug sep okt nov 2013 2014 dec Gemeenten en betrokkenen zullen, buiten de reguliere cyclus om, extra (besluitvormende) bijeenkomsten moeten organiseren willen zij op 1 januari 2015 een operationeel AMHK gerealiseerd hebben. Schematische weergave van het stappenplan Fase Richten Verantwoordelijk Afgerond op Stap 1 Inventarisatie en Analyse Gemeenten Inventarisatie en analyse maken Ambtelijk niveau September 2013 Bespreking in regioverband Ambtelijk niveau Oktober 2013 Bespreking met verantwoordelijke bestuurder Ambtelijk niveau Oktober 2013 Stap 2 Visie, Keuzes en Ambities Gemeenten Voorstel maken met scenario s Ambtelijk niveau September 2013 Keuzes maken in regioverband Bestuurlijk niveau Oktober 2013 Besluiten voorbereiden voor gemeenteraad Ambtelijk niveau November 2013 Besluit genomen door gemeenteraad Bestuurlijk niveau December 2013 Stap 3 Fase uitwerking Gemeenten Plan van Aanpak AMHK schrijven Ambtelijk niveau December 2013 Plan van aanpak voorleggen aan regio Ambtelijk niveau Januari 2014 Plan van Aanpak vaststellen, opdrachtverlening Bestuurlijk niveau Februari 2014 Fase Inrichten Stap 4 Het organiseren van de uitvoering Beoogde organisatie(s) AMHK Stap 5 Stap 6 Schrijven uitvoeringsplan AMHK Beoogde organisatie(s) AMHK Maart 2014 tot mei 2014 Opzet, eerste uitwerking en definitief concept bespreken met gemeenten Financieel en inhoudelijk akkoord op het uitvoeringsplan AMHK Beoogde organisatie(s) AMHK Maart 2014 tot mei 2014 Gemeenten Voorbespreking bestuurders Ambtelijk niveau Mei 2014 tot juli 2014 Uitvoeringsplan AMHK vaststellen Bestuurlijk niveau Juli 2014 Fase uitwerking Werkprocessen AMHK inrichten Beoogde organisatie(s) AMHK Juli 2014 tot september 2014 Deskundigheidsbevordering en trainingen uitvoeren Beoogde organisatie(s) AMHK September 2014 tot januari 2015 Fase Verrichten Vanaf 1 januari 2015 Indien toegewerkt wordt naar een samenvoeging van de bestaande organisaties zal, na stap 5, een fusieplan en een sociaal plan moeten worden geschreven en uitgevoerd. Het fusieplan behandelt in dat geval de manier waarop aandacht geschonken wordt aan het samenbrengen van de organisaties. Het sociale plan richt zich op de consequenties van de fusie voor personeelsleden. In de bovenstaande schematische weergave zijn in de derde kolom steeds de verantwoordelijke partijen benoemd. Het zal duidelijk zijn dat een succesvolle AMHK-vorming vereist dat in het proces de betrokken partijen (de gemeenten, het AMK, het SHG en indien van toepassing de ontvangende organisatie) in alle genoemde stappen samen optrekken. 6 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Hoofdfase Richten De fase Richten laat zich onderverdelen in de stappen: 1 Analyse en Inventarisatie; 2 Visie en Keuzes; 3 Fase uitwerking. 1 Analyse en Inventarisatie Hoe ziet de huidige aanpak van huiselijk geweld en kindermishandeling eruit? Om te komen tot een heldere startfoto is het van belang in eerste instantie kennis te nemen van de huidige kengetallen per gemeente, de huidige werkzaamheden van het AMK en het SHG, hun onderlinge eventuele samenwerking en de manier waarop de twee organisaties momenteel samenwerken met het sociale domein en de wijze waarop ze nu dwang en drang organiseren. Voor de startnotitie zijn de volgende gegevens gewenst: 1 De huidige kengetallen (inwoners, jeugdigen, aantal meldingen AMK, aantal consulten/ adviezen AMK, aantal onderzoeken AMK, het aantal zorgmeldingen bij Bureau Jeugdzorg, het aantal meldingen SHG, de instroom (waar komen meldingen vandaan), de uitstroom (waar gaan de meldingen naar toe) enz. per gemeente); 2 Een overzicht van de huidige taken van het AMK en het SHG in uw regio; 3 Het aantal multidisciplinaire overleggen waaraan nu wordt deelgenomen op het gebied van huiselijk geweld of kindermishandeling; 4 Het aantal fte en het aantal medewerkers dat werkzaam is in respectievelijk het AMK en het SHG (inclusief ondersteunend personeel zoals vertrouwensarts, gedragsdeskundige, werkbegeleiding, secretariaat, management); 5 Een beschrijving van taken die momenteel uitgevoerd in samenwerking met, of door, professionals uit andere organisatie(s) of organisatieonderdelen dan het AMK of het SHG (bijvoorbeeld taken die de toegang van Bureau Jeugdzorg uitvoert) die in de toekomst bij het AMHK horen, het aantal fte s dat hierbij betrokken is en door welke organisatie of organisatieonderdeel zij uitgevoerd worden; 6 Inzicht in de manier waarop de twee organisaties momenteel samenwerken met het sociale domein en de wijze waarop ze nu dwang en drang organiseren; 7 Inzicht in de organisatorische inrichting van het SHG en het AMK en de regio s waarin ze werkzaam zijn; 8 De financiële middelen die het AMK en het SHG op dit moment tot hun beschikking hebben, zo mogelijk uitgesplitst per taak; 9 De relevante ontwikkelingen die een rol spelen bij de ontwikkeling van een AMHK zoals de ontwikkeling van de regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling, de decentralisatie van de Jeugdzorg en de transitie van de Wmo. 2 Visie, keuzes en ambities Op welke manier kan het geïntegreerde AMHK bijdragen aan een betere dienstverlening voor burgers, zowel volwassenen als kinderen, die te maken hebben met huiselijk geweld of kindermishandeling? Om tot een sterke organisatie te komen zullen allereerst gemeenten een visie moeten ontwikkelen op de meerwaarde van een geïntegreerd AMHK. Die visie zal vooral antwoord moeten geven op de vraag hoe een geïntegreerd AMHK een betere dienstverlening kan bieden aan de inwoners, zowel volwassenen als kinderen, die te maken hebben met huiselijk geweld of kindermishandeling. Daarna zullen de bestuurders, de leidinggevenden en de medewerkers van de AMK s en de SHG s die samen AMHK s Vereniging van Nederlandse Gemeenten 7

gaan vormen, die geïntegreerde visie verder gaan invullen. Er zijn verschillende scenario s denkbaar. Vanuit het ondersteuningsprogramma zal een aantal scenario s beschreven worden. 3 Fase Uitwerking Op welke manier wordt concreet toegewerkt naar een operationeel AMHK op 1 januari 2015? In deze fase van het proces zullen de gemeente de visie gaan verwerken in een plan van aanpak. Het plan van aanpak beschrijft hoe de gemeenten inhoud willen geven aan de wettelijk verplichte taken. Het plan van aanpak is tegelijkertijd de opdrachtverlening aan de partijen die het AMHK moeten gaan vormen. In dit plan wordt daarom concreet antwoord gegeven op de volgende vragen: Taken: een beschrijving van de aanvullende (bovenwettelijke) taken die bij het AMHK belegd gaan worden. 1 Regio-indeling: een beschrijving van de minimaal benodigde schaal voor het AMHK, om voldoende continuïteit en kwaliteit te realiseren op de beoogde taken. 2 Organisatie: de wijze waarop het AMHK organisatorisch ingericht gaat worden. 3 Financieel kader: het budget dat voor het AMHK ter beschikking gesteld zal worden. De financiering van het AMHK De financiering van de toekomstige AMHK s zal, voor zover nu valt te overzien, langs twee routes lopen. Het budget dat de provincies nu krijgen voor de financiering van de Bureaus Jeugdzorg, waarin begrepen het budget voor het AMK, wordt met een korting (4% in 2015, 6% in 2016 en 4% in 2017) vanaf 1 januari 2015 gestort in het gemeentefonds en via een nader te bepalen verdeelmodel verdeeld over alle gemeenten. De financiering van het SHG-deel blijft nog zeker tot 1 januari 2017 onderdeel van de Decentralisatie Uitkering Vrouwen Opvang (VO) en wordt uitgekeerd aan de centrumgemeenten VO. Voor de besteding van dat budget moeten centrumgemeenten afspraken maken met de andere gemeenten in hun regio in de zogenaamde regiovisies. De beschikbare financiële middelen voor het AMHK zijn afhankelijk van de beoogde schaalgrootte van het AMHK en de mogelijkheden van het sociale domein. In deze fase in het proces is het sociale domein veelal nog in ontwikkeling. Daar staat tegenover dat het ontwikkelen van het AMHK onder grote tijdsdruk moet gebeuren. Wat in elk geval bekend is geworden in deze fase is wat de bestaande organisaties op dit moment tot hun beschikking hebben en dat kan (minus een eventuele taakstelling) als indicatie fungeren. Voor de ontwikkeling van de AMHK s en voor de ontwikkeling van een regiovisie huiselijk geweld en kindermishandeling heeft het Rijk voor 2014 een budget van 15,5 miljoen euro beschikbaar gesteld aan de centrumgemeenten. Wat betreft de organisatorische kant bevat het plan informatie over de: Planning (wanneer moet wat klaar zijn?); Projectstructuur (wie gaat het project trekken en wie ondersteunen daarbij?); Financiën (welk budget is er ten behoeve van het ontwikkelingsproces van het AMHK?); Frictiekosten (verschillende scenario s van organisatie van het AMHK dienen in kaart te worden gebracht en er moet aandacht zijn voor, waar mogelijk, beperking van de frictie kosten). 8 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Hoofdfase Inrichten De fase Inrichten laat zich onderverdelen in de stappen: 4 Het organiseren van de uitvoering; 5 Financieel en inhoudelijk akkoord op het uitvoeringsplan AMHK; 6 Fase uitwerking. 4 Het organiseren van de uitvoering Hoe wordt het AMHK feitelijk ingericht? In deze fase is de hoofdvraag: Op welke manier worden de strategische keuzes vertaald naar tactisch en operationeel niveau? Er is nu voldoende informatie beschikbaar om te komen tot een uitvoeringsplan AMHK. In deze fase wordt dit plan geschreven. Het is aan te bevelen om het te laten ontwikkelen door de organisatie(s) die verantwoordelijk wordt (en) voor het AMHK. Thema s uitvoeringsplan AMHK: Missie en visie Formatie (functies en competenties) Werkprocessen op hoofdlijnen Kwaliteit en toezicht Organisatorische gevolgen van inrichtingskeuze Registratiesysteem Sturing en financiering Risico-inventarisatie en -analyse van de gemaakte keuzes Aandachtspunt in deze fase Tijdens deze processtap is het van belang met grote regelmaat overleg te voeren over de stand van zaken met gemeente die opdrachtgever is. Op die manier kan steeds gecheckt worden of de uitwerkingen in het uitvoeringsplan AMHK overeenkomen met de bedoelingen van de opdrachtgever. Dit wordt des te belangrijker als er nog niet in absolute termen is bepaald hoeveel geld er beschikbaar zal zijn voor het AMHK. Wanneer al tijdens het schrijven van het uitvoeringsplan AMHK overeenstemming is bereikt over het budget van het AMHK zal stap 5 (financieel en inhoudelijk akkoord op het uitvoeringsplan) eenvoudig te maken zijn en korter duren dan nu opgenomen is in het tijdspad. 5 Financieel en inhoudelijk akkoord op het uitvoeringsplan AMHK Komt het uitvoeringsplan overeen met het beeld dat ik mij er als gemeente van had voorgesteld en stel ik de gevraagde middelen beschikbaar? Wanneer het uitvoeringsplan afgerond is, zal het plan geaccordeerd moeten worden door de betrokken gemeenten, zowel op inhoud als op financieel vlak. Als er sprake is geweest van, zoals bij de vorige stap aangegeven is, veelvuldig tussentijds overleg met gemeenten zou het proces van besluitvorming niet voor stagnatie hoeven zorgen. Wel bestaat de mogelijkheid dat gemeenten nog geen volledige duidelijkheid hebben over de hoogte van de tot hun beschikking staande budgetten op 1 januari 2015. Desalniettemin moet er, op 1 juli van 2014, een akkoord zijn op het organisatieplan en de beschikbare middelen voor het AMHK. Dit besluit moet er in elk geval zijn voor het jaar 2015, zodat voldoende tijd over is voor de uitvoering ervan. Vereniging van Nederlandse Gemeenten 9

6 Fase uitwerking Op welke manier wordt gewerkt aan de randvoorwaarden bij het operationaliseren van het AMHK? In deze fase gaat het om de voorbereiding op de daadwerkelijke uitvoering. In deze fase wordt invulling gegeven aan de benodigde randvoorwaarden om te komen tot een operationeel AMHK: Werkprocessen inrichten (samenvoeging); Deskundigheidsbevordering en trainingen. Het ondersteuningsprogramma AMHK ontwikkelt in 2013 en in het voorjaar van 2014 trainingen ten behoeve van de deskundigheidsbevordering van de toekomstige medewerkers van het AMHK. Vanaf de zomer van 2014 zullen deze trainingen beschikbaar zijn. Hoofdfase Verrichten Bij het verrichten draait alles om de processen in de uitvoering, zowel het primaire proces alsook de secundaire, ondersteunende processen. Vanaf het formele moment van het in werking treden van de nieuwe Jeugdwet start het AMHK met haar werkzaamheden. Checklist voor regio s Te volgen stappen Sub activiteiten per stap Klaar Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4 Stap 5 Stap 6 Inventarisatie en Analyse Inventarisatie en analyse maken Bespreking in regioverband Bespreking met verantwoordelijk bestuurder Visie en Keuzes Voorstel maken met scenario s Keuzes maken in regioverband Besluiten voorbereiden voor gemeenteraad Besluit genomen door gemeenteraad Het schetsen van het AMHK Plan van Aanpak AMHK schrijven Plan van Aanpak voorleggen aan regio Plan van Aanpak vaststellen Het organiseren van de uitvoering Schrijven uitvoeringsplan AMHK Opzet, 1 e uitwerking en definitief concept bespreken met gemeenten Financieel en inhoudelijk akkoord op het uitvoeringsplan AMHK Voorbespreking bestuurders Uitvoeringsplan vaststellen Fase uitwerking Werkprocessen AMHK inrichten Deskundigheidsbevordering en trainingen uitvoeren 10 Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Instrument om de voortgang van een regio te meten Stap Klaar volgens tijdspad Af te ronden activiteit(en) Op datum tijdspad afgerond 1 1 november 2013 Inventarisatie en Analyse 2 1 januari 2014 Visie en Keuzes 3 1 maart 2014 Plan van Aanpak 4 1 juni 2014 Schetsen van de organisatie 5 1 augustus 2014 Akkoord op inhoud en budget 6 1 januari 2015 Organisatie inrichten Nog bezig Nog niet gestart Vereniging van Nederlandse Gemeenten 11