Niet-chemische onkruidbestrijding en voorkoming op verhardingen Mobiliteitsacademie VSV - 23/11/2015, Antwerpen Elia Boonen Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) 2 VIS-CO project Onkruidbeheer 2008-2012 OCW - CRR 3
Bij wijze van introductie Onderhoudsploeg steekt kerkhof in brand zaterdag 15 september 2012, 03u00 http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx? articleid=dmf20120914_00296277&_section= 60043356&utm_source=nieuwsblad&utm_me dium=newsletter&utm_campaign=regio-nb 4 Onkruidbeheer is en blijft zeer belangrijk: niet alles blijft toegelaten! Wetgeving mbt gebruik van pesticiden in de openbare ruimte: Vlaanderen (2004-2015) Brussels Gewest (2004-2019) Wallonië (2013-2019) Nederland (2015-2016?) VISCO-project OCW-UGent (2008-2012): Onkruidbeheersing en sensibilisering doelstelling: overzicht van de verschillende methodes (preventief en curatief) en mogelijke combinaties van methodes om onkruid te beheersen in relatie tot hun efficiëntie, kostprijs en ecologische impact inventaris van bestaande oppervlakken en indeling in klassen van onkruidgroei => richtlijnen voor een milieuvriendelijk en economisch onkruidbeheer, om te komen tot aanvaardbare onkruidgroei in relatie tot het algemeen straatbeeld Nieuwe OCW-handleiding A84/12 5 Handleiding voor onkruidbeheersing, 2013 Steunende op onderzoeksresultaten van VIS-CO project: Richtlijnen voor een ecologisch en economisch verantwoord onkruidbeheer op verhardingen Aanvaardbare onkruidgroei in relatie tot het algemene straatbeeld Hulp bij het beslissingsproces = beslisboom Voor alle doelgroepen: Ontwerpers, architecten Beheerders (openbaar en privaat) Fabrikanten bestratingsmaterialen Uitvoerders (onderhoudsfirma s, groenaannemers, leveranciers) Beschikbaar op de website van het OCW: www.brrc.be/nl/artikel/a8412 6
Programma voor vandaag 7 Studievoormiddag VSV, «Niet-chemische onkruidbestrijding en -voorkoming» Preventieve maatregelen voor onkruidbeheersing op verhardingen Elia Boonen Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) e.boonen@brrc.be 23 november 2015, Antwerpen Onkruidbeheer: preventieve en curatieve methoden voor een optimaal straatbeeld 1. Inleiding 1.1 Context van onkruidbeheer: Huidige wetgeving rond gebruik van pesticiden (deadline 2015) Gebrek aan kennis en aanbevelingen ter zake voor niet-chemische onkruidbeheersing 1.2 Basisontwerp van verharding in straatstenen: 1. Betonstraatstenen MET voegvulling 5. Weggoot/watergreppel 2. Straatlaag 6. Opsluitband 3. Fundering 7. Fundering en stut van schraal beton 4. Onderfundering 8. Geotextiel tussen onderfundering en baanbed 9
Basisontwerp van een verharding in straatstenen Cf. OCW Handleiding A80/09 Standaardstructuren in functie van verkeerscategorie: Hypothese: Levensduur van 20 jaar 10 2. Preventieve maatregelen In ontwerp, uitvoering en bij materiaalkeuze voor bestrating rekening houden met belangrijke invloedfactoren (Hfdst 2) 2.1 Algemene aandachtspunten bij het ontwerp en de uitvoering van de verharding cfr. Pesticidentoets (www.zonderisgezonder.be) CROW Ontwerpvoorbeelden in NL 2.2 Materiaalkeuzes in de opbouw van de verharding Straatsteensoort, straatlaag en voegvulling 2.3 Specifieke eisen voor waterdoorlatende bestrating (WDB) Ontwerp en dimensionering + materiaalkeuze 11 Wat is de pesticidentoets Waarom en voor wie?
Denkoefening 1x/jaar snoeien Maandelijks wieden 25x/jaar maaien 13 Wie doet deze denkoefening Wettelijk bij (her)aanleg Openbare besturen 2008-2014 Commerciële activiteiten (niet land- en tuinbouw) Vanaf 2015 Altijd een meerwaarde Iedereen die een nieuwe aanleg doet Studiebureaus Aannemers Opdrachtgevers 14 Publicatie November 2015 op www.zonderisgezonder.be Digitaal beschikbaar Gedrukte versie op aanvraag 15
16 Ontwerpaspecten Invloedfactoren - Omgeving Omgeving bepaalt mee het risico op, maar ook tolerantie voor onkruidgroei : Aanliggende groenzones (On)regelmatige betreding Functie en/of toepassing (parking, fietspad, voetpad) Aanvaardbaar straatbeeld? => Vermijd onnodige verhardingen! 17 2.0 Is straatsteenverharding absoluut noodzakelijk? Gebruiksintensiteit? Functionele eisen? Straatbeeld? Zoniet: Marie Popelinkaai Koning Nobelplein 18
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afstemming op gebruiksintensiteit: Betreding? Breedte voetpad? 19 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Aanliggende groenzones: Gepaste voegvullingen (afhankelijk van risico), keuze verhardingstype (gesloten/open, straatsteensoort), robuuste afscheiding, regelmatig gebruik controleren, voegen bijvullen, veegbeheer 20 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afwerking randen en bochten: FOUT GOED Kapellen Gezaagde stenen Halve stenen Bisschopmutsen Bisschopmutsen en halve stenen 21
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Verzakkingen en onvlakheid: Gepast ontwerp en dimensionering (zie Hoofdstuk 1 Handleiding) Aandacht bij herplaatsen na nutswerken! (OCW A80/09) Aanwezigheid obstakels: 22 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Kantsteen of kantopsluiting: Steeds nodig! 1 2 5 3 6 4 1 2 3 5 7 6 4 Afmetingen in functie van de verkeersbelasting Aanliggende goot in kleinschalige elementen: 23 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afwatering en drainage (voor niet-wdb): 24
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Voegbreedte: Controle! Aangepast legverband 25 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afstemming op toekomstig curatief beheer: Vlot machinaal onderhoud garanderen Preventie van vervuiling In ontwerp: niveauverschillen, windstille plaatsen, enz. Na aanleg: opnieuw invoegen, intensief veegbeheer 26 Conclusie: optimale omstandigheden voor onkruidgroei voorkomen Aanliggend groen oppassen: ingroei, overgroei en inzaai toevoer van organisch materiaal robuuste afscheiding voorzien Preventief veegbeheer: organisch materiaal als voedingsbodem grond en stuifzand wijzigen voegvulling Verharding afstemmen op gebruiksintensiteit: breedte alternatieven voor verharding Kwaliteit van ontwerp/uitvoering 27
2.2 Materiaalkeuzes in de opbouw van de verharding Straatsteensoort: Wensen opdrachtgever (esthetiek, comfort) Dikte bepaald door verkeerscategorie Voegbreedte, voegpercentage? Straatlaag Kwaliteit ifv verkeerscategorie Open (2/D) of gesloten (0/D) Filterstabiliteit Voegvulling Klassieke gebonden en innovatieve materialen Korrelparameters Impact op onkruidgroei 28 Straatsteen: materiaalsoort en onkruidgroei Materiaal (bvb. beton, klei): 29 Straatsteensoort en onkruidgroei Soort: VOEG% 12,5% 15% 7% 6% Beschikbaarheid van ruimte, nutriënten en vocht 30
Straatlaag en onkruidgroei OPEN straatlaag (porfier 2/6,3) GESLOTEN straatlaag (kalksteen 0/6,3) Vervuilde voegvulling (kalksteen 0/6,3) Zuivere voegvulling (kalksteen 0/6,3) Wisselwerking met voegvullingsmateriaal en vervuilingsgraad 31 Klassieke ongebonden voegvulling: Vervuilingseffect Vol% OM OM = Organisch Materiaal 32 Innovatieve voegvullingsmaterialen: Vervuilingseffect STONEDUST DANSAND DANSAND ROMPOX -EASY IJZERSLAKKEN BIOZAND WIT ZAND 0% 5% 10% 20% 40% 80% Vol% Organisch Materiaal 33
Conclusies voegvullingsmaterialen Innovatieve materialen werken (meestal!) prima Werking berust op chemische samenstelling (ph, zoutgehalte) en/of technische kenmerken (beschikbaar vocht) Duurzaamheid? Klassieke materialen Meer onkruidgroei bij brede en vervuilde voegen Korrelvorm en korrelverdeling zijn van belang Vervuilde, grovere materialen scoren doorgaans beter dan fijnere (gehalte fijn <63µm, fijnheidsmodulus, gehalte tussen 0,2-2mm) Korrelparameter Minimaal Aanbevolen Code volgens PTV 411 Fractie fijn (<0,063 mm) < 10 % < 5 % f 10 / f 5 Fractie grof (0,2-D mm) > 60 % > 70 % Fijnheidsmodulus f m > 1,5 > 2,1 MF Geschiktheid voor verkeer! 34 NB: kostprijs onkruidremmende voegvullingen?! Per ton per m², sterk afhankelijk van lokale omstandigheden, schommelingen 35 2.3 Specifieke eisen voor WDB Ontwerp en dimensionering: zie A80/09 en Dossier 5 OCW globale doorlatendheid > 5,4*10-5 m/s (ontwerp) Materiaalkeuze: Waterdoorlatende straatstenen: Eisen voor straatlaag en voegvulling: Waterdoorlatendheid, gehalte fijn (< 63 µm) en voldoende weerstand tegen vergruizing 36
Conclusie materiaalkeuzen Materiaalkeuze afhankelijk van: Eis tot waterdoorlaatbaarheid Veronkruidingsrisico Tolerantie voor onkruidgroei Bereikbaarheid met curatieve technieken (bvb. rond obstakels) Opgenomen in beslisboom 37 3. Beoordeling onkruidgroei - Beeldkwaliteit Beeldscore als maat voor onkruidgroei op de verharding Op basis van gemiddelde voegbedekking en hoogte van de vegetatie: 38 Beeldkwaliteit ivm onkruidgroei op verhardingen Klasse: lettercode (bvb. CROW in NL) Score: cijfer BS = 6 BS = 2 39
Concept van beeldkwaliteit ivm onkruidgroei? Objectieve beoordeling van het straatbeeld Indeling in verschillende klassen naargelang prioriteit Vanuit praktische en/of politieke overwegingen Eventueel vastleggen in beleidsplannen Opvolging beeldkwaliteit via monitoring (bvb. Eco Consult) Wie moet verantwoordelijkheid nemen? BS = 2 Bron: Eco Consult 40 4. Beslisboom voor onkruidbeheersing op verhardingen met kleinschalige elementen Op basis van alle voorgaande informatie en resultaten uit het onderzoek Als hulp bij het keuzeproces van preventieve (en curatieve) maatregelen voor onkruidbeheersing op halfopen verhardingen Volgt de probleemstelling in situ zo goed mogelijk zodat de gebruiker (= ontwerper, beheerder en/of uitvoerder) eenvoudig een selectie kan maken a.h.v. een aantal sleutelvragen en parameters Ook apart en los van de rest van de handleiding te gebruiken (cf. geplastificeerde losbladige bijlage)! 41 Hoofdstructuur Beslisboom 42
Sleutel 2: NIEUWE verharding 43 Terug naar de beslisboom 44 Sleutel 2.1: Materiaalkeuze in opbouw = preventie 2 Straatsteensoort (in geval van WDB) 3 Voegbreedte (in geval van niet-wdb) 1 WDB of niet? (zie basisontwerp) 4 Veronkruidingsrisico Materiaalkeuzes: - Straatsteen - Straatlaag - Voegvulling Hoe hoger het risico, hoe sterker de preventieve maatregelen die genomen worden bijvoorbeeld: Gebruik van innovatieve, onkruidwerende en/of gebonden voegvullingen Beperkt gehalte aan fijne bestanddelen (< 63µm) Specificatie van korrelgrootte: open (2/D) of gesloten (0/D), fijnheidsmodulus f m, gehalte tussen 0,2-D mm 45
Sleutel 2.1: Materiaalkeuze in opbouw, VOORBEELD A. Waterdoorlatende bestratingen (WDB) 46 Sleutel 2.1: Materiaalkeuze in opbouw, VOORBEELD B. Klassieke bestratingen (niet-wdb) 47 Conclusies en vooruitzichten Onkruidbeheer(sing) begint wel degelijk bij ontwerp, materiaalkeuze en aanleg van de verharding! OCW Handleiding A84/12 recent uitgebracht, op basis van de resultaten van het onderzoek = Belangrijke houvast voor eindgebruiker (ontwerper, beheerder, uitvoerder ) bij het uitwerken van een duurzaam, geïntegreerd en niet-chemisch onkruidbeheersysteem op elementverhardingen Beslisboom in bijlage van handleiding als werkinstrument voor de praktijk? => Prestatiegericht onderhoud (zie verder) 48
Met dank aan Ebema voor het leveren van de grasbetontegels en de betonstraatstenen Stradus voor de rasterflor bloembakken Holcim voor de levering van granulaten: funderingsmateriaal, straatlagen en diverse types voegvullingsmateriaal Romex/JGS Europe voor het bezorgen van Rompox /Jointex en Biozand voegvullingsmateriaal PF&U ApS voor de levering van Dansand Recmix voor de levering van slakkenzand Defensie voor het ter beschikking stellen van militaire testlocaties Kempeneer W. Machines, Marcel Van Dyck Belgium en Krinkels voor het uitvoeren van de behandelingen De vele medewerkers van steden en gemeenten voor hun bereidwillige medewerking IWT Vlaanderen voor de financiële steun 49 Dank u voor uw aandacht! Vragen? Contact/Info: OCW: dr. ir. Elia Boonen 02 766 03 41 e.boonen@brrc.be dr. ir. Anne Beeldens 02 766 03 46 a.beeldens@brrc.be UGent: dr. ir. Benny De Cauwer benny.decauwer@ugent.be 09 264 90 64 50