Leiden, 6 november 2015 Betreft: zorgen over alleenstaande kinderen in Nederland (agendapunt 1 van het AO op 12 november 2015) Geachte Tweede Kamerleden, woordvoerders migratiebeleid, Onder het groeiende aantal vluchtelingen dat naar Nederland komt, bevinden zich veel alleenstaande minderjarigen: kinderen die zonder hun ouders of verzorger uit hun land van herkomst zijn gevlucht. UNICEF Nederland en Defence for Children maken zich zorgen over het gebrek aan waarborgen voor de realisatie van de rechten van deze kinderen. Dat er sprake is van een verhoogde instroom kan geen reden zijn voor de autoriteiten om geen werk te maken van toezeggingen die eerder zijn gedaan en ambitie te tonen. In deze brief zullen wij ingaan op een aantal zorg en aandachtspunten die betrekking hebben op agendapunt 1 van het Algemeen Overleg van 12 november 2015 over Opvang, terugkeer en vreemdelingenbewaring: De toetsing aan rechten van kinderen is niet opgenomen in wetgeving of beleid rond asielen reguliere procedures voor kinderen. Alleenstaande kinderen kunnen op dit moment in de weekenden worden gehoord zonder dat hun voogd hierbij aanwezig is (o.a. in strijd met Richtlijn 2013/32/EU). De toezegging dat de grootschalige campussen per 1 januari 2016 gesloten zouden worden, lijkt niet nagekomen te gaan worden. Het is tot nu toe onduidelijk of met de herijking van het beleid voor alleenstaande minderjarigen de gestelde doelen van de herijking worden behaald. 1
1. Toetsing aan rechten van kinderen in wetgeving of beleid In een brief van 25 juni 2014 reageert de Staatssecretaris op het artikel Voogden voelen grote druk van overheid en geeft hij aan dat de belangen van kinderen een duidelijke plaats zouden hebben in de asielprocedure. Hij wijst daarbij op de kind-specifieke procedurele waarborgen, het verlenen van opvang, onderwijs, sociale voorzieningen en medische zorg en behoud van de eenheid van het gezin. Ook zou in de beslissingen aan de belangen van kinderen worden getoetst aan artikel 3 van het VN-Kinderrechtenverdrag. Naast het feit dat er vraagtekens te plaatsen zijn bij de procedurele waarborgen voor kinderen (bijvoorbeeld omdat zij nu ook in weekenden zonder hun voogd worden gehoord), hebben het verlenen van opvang, onderwijs, sociale voorzieningen en medische zorg en behoud van de eenheid van het gezin geen enkele link met de asielprocedure. Gelukkig heeft ieder kind dat zich in Nederland bevindt het recht op onderwijs en zelfs een leerplicht, het recht op gezondheidszorg en op sociale voorzieningen. In de asielprocedure ontbreekt echter op dit moment een kindspecifieke benadering. Aan kinderen worden in beginsel dezelfde eisen gesteld als aan volwassenen. Kindspecifieke asielgronden blijven onderbelicht. Dat de staatssecretaris aangeeft dat op dit moment rekening wordt gehouden met artikel 3 van het VN-Kinderrechtenverdrag (belang van het kind) is niet transparant terug te vinden in wetgeving, beleid of in de beschikkingen van de IND. De toetsing aan kinderrechten (en daarmee tevens artikel 3 van het VN-Kinderrechtenverdrag) moet worden opgenomen in wetgeving en beleid ten aanzien van asiel- en reguliere procedures. Voorts is er binnen de Raad van Europa een motie aangenomen om de implementatie van de kwaliteitsstandaarden voor voogden ook op Europees niveau te monitoren. 1 De kwaliteitsstandaarden voor voogden (samenvatting bijgevoegd bij deze brief) zouden ook op het niveau van de Tweede Kamer en het Ministerie van Veiligheid en Justitie als monitoringtool voor de voogdij ingezet moeten worden. 2. Horen van kinderen in het weekend zonder voogd ontoelaatbaar De kinderrechtenhelpdesk van Defence for Children heeft de afgelopen weken verschillende signalen gekregen van advocaten van alleenstaande kinderen dat hun cliënten in de weekenden worden gehoord door de IND zonder dat de voogd aanwezig is. In het jeugdrecht en jeugdstrafrecht zou het ondenkbaar zijn om een kind te horen zonder dat een advocaat of voogd aanwezig is. De voogd heeft als primaire taak om op te komen voor het belang van het kind. De voogd dient op de hoogte te zijn van de sfeer en de vragen die zijn gesteld tijdens het gehoor. Dit is ook belangrijk voor latere input die de voogd kan geven aan de rechter (bijvoorbeeld over de psychische gesteldheid van het kind tijdens het gehoor, wat een effect kan hebben gehad op de mate waarin consequent verklaard kon worden). Eventuele aanwezigheid van VluchtelingenWerk Nederland bij het gehoor van de alleenstaande kinderen is niet voldoende. 1 Raad van Europa, Parlementaire Assemblee, Motie doc. 13646, Closing a protection gap for separated children, 3 december 2014. Vindplaats: http://assembly.coe.int/nw/xml/xref/x2h-xref- ViewPDF.asp?FileID=21333&lang=en. 2
De huidige praktijk is in strijd met artikel 25 van richtlijn nr 2013/32/EU betreffende gemeenschappelijke procedures voor de toekenning en intrekking van de internationale bescherming. 2 Defence for Children en UNICEF Nederland roepen op om kinderen nooit te horen zonder dat hun voogd aanwezig is. 3. Signalen dat campussen niet gaan sluiten zoals is toegezegd Als gevolg van de hoge instroom zoekt de overheid naar alternatieve opvanglocaties en dreigen ondanks eerdere toezeggingen, 3 de grootschalige campussen in stand te blijven. Op 16 oktober 2015 is er zelfs een nieuwe campus voor alleenstaande minderjarigen geopend in Borculo. Campussen zijn schadelijk voor de emotionele ontwikkeling van kinderen. Er wordt hen geen toekomstperspectief geboden en mede hierdoor verdwijnen veel kinderen van de campus. 4 Defence for Children en UNICEF Nederland vinden het opmerkelijk dat COA, bijna twee jaar na dato, nog vrijwel niets geregeld lijkt te hebben wat betreft de nieuwe opvangvorm. Daarbij is het ook niet bekend hoe er zal worden omgegaan met de psychische klachten van kinderen die terug moeten keren naar het land van herkomst, wat voor personeel daar gaat werken en of zij voldoende geschoold zullen zijn. Het is daarnaast de vraag wat de kosten zijn van de grootschalige campus ten opzichte van de kleinschalige opvang die geboden wordt door Stichting Nidos voor kinderen die een verblijfsvergunning krijgen. UNICEF Nederland en Defence for Children maken zich zorgen over de omstandigheden in de grootschalige opvanglocaties. De verschillende vechtpartijen die plaats hebben gevonden op azc Overberg zijn daarvoor illustratief. UNICEF Nederland en Defence for Children roepen op tot sluiting van de campussen zoals is toegezegd en te focussen op kleinschalige opvang, bij voorkeur in gezinsverband. 2 Artikel 25 onder a luidt: ervoor te zorgen dat de niet-begeleide minderjarige wordt vertegenwoordigd en bijgestaan door een vertegenwoordiger zodat hij aanspraak kan maken op de rechten en kan voldoen aan de verplichtingen die in deze richtlijn zijn vastgesteld. En onder b: De lidstaten zorgen ervoor dat een vertegenwoordiger en/of een juridische adviseur of andere raadsman die door het nationale recht als zodanig is erkend of toegelaten, bij dat onderhoud aanwezig is en de gelegenheid heeft vragen te stellen en opmerkingen te maken, binnen het kader dat wordt bepaald door de persoon die het onderhoud afneemt. 3 Kamerstukken II 2012/13, 19 637, nrs. 1635 en nr. 1641. 4 Naar aanleiding van het nationaal rapport dat in 2013 gepubliceerd werd in het kader van het GATE project en het rapport van de Inspectie Jeugdzorg, zouden de campussen worden gesloten en zouden alleenstaande minderjarigen voortaan in kleinschalige opvanglocaties en in pleeggezinnen gehuisvest worden (Defence for Children ECPAT, De rol van voogden in de bescherming tegen kinderhandel en uitbuiting: knelpunten en aanbevelingen, februari 2013, te raadplegen via: https://www.defenceforchildren.nl/images/69/2184.pdf en Inspectie Jeugdzorg Grootschalige opvang van alleenstaande minderjarige vreemdelingen, november 2012, te raadplegen via: https://www.inspectiejeugdzorg.nl/documenten/onderzoek%20naar%20%20grootschalige%20opvang%2 0AMVs%20op%20de%20proceslocaties.pdf). 3
4 Herijking beleid voor alleenstaande minderjarigen Op 1 juni 2013 werd de herijking van het beleid voor alleenstaande minderjarigen van kracht. Dit had onder andere tot gevolg dat de speciale verblijfsvergunning voor alleenstaande minderjarigen verdween. UNICEF Nederland en Defence for Children pleiten voor een evaluatie van de herijking waarbij onderzocht dient te worden of de gestelde doelen van de herijking worden behaald. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Martine Goeman (programmamanager Kinderrechten & Migratie bij Defence for Children): m.goeman@defenceforchildren.nl Esther Polhuijs (Kinderrechtendeskundige bij UNICEF Nederland): epolhuijs@unicef.nl 4
Bijlage 1: Samenvatting 10 kwaliteitsstandaarden voor voogden van alleenstaande kinderen Standaard 1 De voogd bepleit dat alle beslissingen genomen worden in het belang van het kind en gericht zijn op de bescherming en ontwikkeling van het kind. Standaard 2 De voogd verzekert de participatie van het kind bij elke beslissing die het kind aangaat. Standaard 3 De voogd beschermt de veiligheid van het kind. Standaard 4 De voogd treedt op als pleitbezorger voor de rechten van het kind. Standaard 5 De voogd is een brug tussen en een aanspreekpunt voor het kind en andere betrokken partijen. Standaard 6 De voogd zorgt voor een tijdige identificatie en implementatie van duurzame oplossingen voor het kind. Standaard 7 De voogd behandelt het kind met respect en eerbied. Standaard 8 De voogd bouwt een relatie op met het kind, gebaseerd op wederzijds vertrouwen en openheid. Standaard 9 De voogd is toegankelijk. Standaard 10 De voogd is uitgerust met relevante professionele kennis en competenties. Meer informatie beschikbaar via: www.corestandardsforguardians.com 5