KNO heelkunde Trommelvliesbuisjes plaatsen en neusamandel verwijderen bij kinderen Deze uitleg geeft u inzicht in het hoe en waarom van het plaatsen van trommelvliesbuisjes bij kinderen in het BovenIJ Ziekenhuis. U kunt voor deze operatie een afspraak maken via de polikliniek KNO. De wachttijd voor deze afspraak en de operatie is kort. Het oor Wij onderscheiden aan het oor drie delen; het uitwendig oor (oorschelp en gehoorgang); het middenoor met hierin de gehoorbeentjes (begrensd door trommelvlies en slakkenhuis), en het binnenoor (slakkenhuis en gehoorzenuw). In een gezond oor worden de geluidstrillingen door het uitwendige oor opgevangen en verder geleid naar het middenoor. De trillingen komen dan eerst op het trommelvlies om vervolgens via drie gehoorbeentjes verder te worden geleid naar het slakkenhuis. Het middenoor hoort een lucht houdende holte te zijn. Deze lucht komt daar door de buis van Eustachius (de verbinding tussen middenoor en neus-keelholte). De buis van Eustachius Voor een optimaal functioneren van het gehoor moeten alle onderdelen (uitwendig oor, middenoor, binnenoor) goed werken. De klachten, die buisjes noodzakelijk maken, vinden een oorsprong in het middenoor. Voor een optimaal functioneren moet het middenoor lucht houdend zijn en het trommelvlies fraai gespannen staan. Door onder andere ontstekingen in de neus-keelholte en/of neusbijholten, allergie en een nauwe doorgankelijkheid, kan de buis van Eustachius niet optimaal werken, zodat de beluchting van het middenoor tekort kan schieten. Er ontstaat onderdruk in het middenoor en dit zuigt vocht uit het slijmvlies van het middenoor, dat dan vervolgens niet meer kan wegvloeien via de buis van Eustachius. De neusamandel, wat is dat? De neusamandel bevindt zich aan de achterkant van de neusholte, de neusamandel is onder normale omstandigheden niet te zien, ook al is hij ontstoken. Snurken, chronische verkoudheden, koortsperioden zijn kenmerken van een ontstoken neusamandel. De neusamandelen kunnen de buis van Eustachius blokkeren en zodoende de functie van de middenoren 1
belemmeren (vocht achter het trommelvlies) waardoor het kind minder hoort. De chronische ontsteking in de neus kan een onschuldige klierzwelling links en rechts achter in de nek geven. Op het plaatje ziet u de buis van Eustachius (nr. 1), de neusamandel (nr. 2) en de huig (nr. 3). Redenen om de neusamandel te verwijderen zijn een voortdurende verkoudheid, doordat ziekteverwekkers niet kunnen worden afgevoerd; ademhalen met open mond en neusverstopping door ophoping van snot in de neus; onrustig, slecht slapen (snurken); slechthorendheid en oorpijn. Trommelvliesbuisjes Alleen éénmalig doorprikken van het trommelvlies en wegzuigen van het vocht uit het middenoor, is niet voldoende. Binnen enkele dagen zal het trommelvlies weer dichtgroeien en zal het vocht terugkomen. Met een trommelvliesbuisje wordt het middenoor blijvend belucht en kan het slijmvlies van het middenoor en de buis van Eustachius genezen. Een buisje voorkomt dus het dichtgroeien van het trommelvlies na doorprikken. In principe krijgen beide oren een buisje. Een trommelvliesbuisje is gemaakt van kunststof. Een buisje wordt door het trommelvlies na 3-18 maanden (gemiddeld 9 maanden) vanzelf naar de gehoorgang toe uitgestoten, waarna het trommelvlies vanzelf dichtgroeit. De verblijfsduur hangt af van het type buisje en de leeftijd van de patiënt. Hoe ouder de patiënt, hoe langzamer het trommelvlies zich vernieuwt. Uiteindelijk groeit nagenoeg ieder buisje weer het trommelvlies uit naar de gehoorgang toe. Het blijft dan meestal in de gehoorgang geplakt zitten, maar functioneert dan niet meer. Redenen om buisjes te plaatsen zijn een langdurige vocht(slijm)ophoping in het middenoor door een onvoldoende functie van de buis van Eustachius. Dit veroorzaakt slechthorendheid (men hoort alsof men onder water zwemt) en een drukkend gevoel in de oren; steeds weer optredende middenoorontstekingen; vele perioden van oorpijn; en sterk ingetrokken trommelvlies met slechthorendheid en dreigende blijvende trommelvliesbeschadiging. Als deze klachten langere tijd bestaan, zijn trommelvliesbuisjes over het algemeen zinvol. De KNO-arts zal bij kinderen vooral letten op een dreigende spraaktaalachterstand en ongewenste gedragsverandering. Naast voordelen hebben buisjes ook nadelen (lees later). Samen met uw KNO-arts maakt u een afweging tussen deze voor- en nadelen. Pas als de voordelen zwaarder wegen dan de nadelen wordt tot de ingreep besloten. Voorbereiding direct na het polibezoek Nadat u bij de KNO-arts bent geweest met gaat u naar het Dagcentrum. Hier maakt u een afspraak voor de operatie, deze datum en tijd krijgt u op een afsprakenkaartje mee. Ook maakt u een afspraak voor de POS (preoperatief spreekuur). 2
Preoperatief spreekuur (POS) Tijdens dit spreekuur wordt uw kind gezien door de anesthesist. Hierna gaat u naar het Dagcentrum. Daar krijgt u samen met uw kind uitleg van een verpleegkundige over alle zaken rondom de operatie. U hebt tijdens dit spreekuur de gelegenheid om vragen te stellen. De voorbereiding direct na het polibezoek Neem als tijdstip voor de operatie het tijdstip dat op het afspraakkaartje is vermeld, tenzij u expliciet anders is meegedeeld. Tien dagen vóór tot en met tien dagen na de operatie mogen géén aspirineachtige geneesmiddelen (Aspro, APC, Saridon en dergelijke) worden gebruikt. In aspirine zit een stof, die bloed verdunnend werkt en dat zou eerder tot een bloeding kunnen leiden. Paracetamol mag wel. De volgende regels gelden ten aanzien van eten en drinken vóór de operatie: tot 6 uur voor de operatie wordt het toegestaan om gewoon te eten en te drinken, maar geen vette maaltijden. Indien uw baby nog borstvoeding krijgt, mag dat nog tot 4 uur voor de operatie gegeven worden; flesvoeding tot 6 uur voor de operatie. Daarna mag helder vloeibaar worden gedronken tot 2 uur voor de operatie. Heldere suikerhoudende dranken, zoals appelsap, limonade, thee met suiker en sportdranken zijn toegestaan. Laat geen melkproducten drinken vanwege slijmvorming. Tandenpoetsen is toegestaan. Trek makkelijk zittende kleding die vies mag worden. Neem ook schone kleding mee. Wij adviseren u lange haren samen te binden. U mag een knuffel of speeltje meenemen. Ongeveer 1 uur voor de ingreep geeft u de pijnstiller die u op het Dagcentrum heeft meegekregen. Heeft uw kind op de dag van de operatie koorts (>38.5 graden) dan dient u om 8.00 uur contact op te nemen met het Dagcentrum. Ook bij (het vermoeden van) een kinderziekte dient u dit te melden aan het Dagcentrum. U mag met 2 volwassenen aanwezig zijn na de ingreep. Er mogen geen andere kinderen aanwezig zijn na de ingreep in verband met de mogelijke onrust die dat met zich meebrengt. De behandeling De kinderen worden om de beurt met één ouder of begeleider naar de operatiekamer gebracht. Daar zijn enkele verpleegkundigen, de anesthesioloog en de KNO-arts. Uw kind zit op uw schoot of gaat op de brancard liggen, waarna een kapje over de neus en de mond wordt geplaatst. Door daarin te ademen slaapt uw kind na ongeveer twee minuten. Tijdens het in slaap vallen kan uw kind onverwachte bewegingen maken en een snurkende ademhaling krijgen. Ook kunnen de ogen open blijven staan. Schrikt u hier niet van, dit is normaal. Narcose is nu eenmaal niet helemaal hetzelfde als slapen. Op dat moment wordt u naar de wachtkamer teruggebracht. Aansluitend begint de KNO-arts met de operatie. Na de behandeling Na de operatie wordt uw kind naar de verpleegzaal gebracht. U wordt door de verpleegkundige opgehaald. Uw kind kan wat duizelig zijn en oorpijn hebben. Het is belangrijk dat uw kind goed drinkt na de operatie, ook al is dit pijnlijk. Het kan zijn dat er wat bloed uit de mond en de neus komt. Schrikt u hier niet van. Dit is een normaal verschijnsel na deze operatie. 3
Hoe de kinderen deze ingreep ervaren is afhankelijk van hun karakter, leeftijd, ervaring, voorbereiding en dergelijke. Door in te gaan op zijn/haar vragen en speluitingen kunt u helpen deze ingreep te verwerken. Het kan voorkomen dat het kind snel geïrriteerd raakt of s nachts onrustig slaapt, weer gaat bedplassen of meer aandacht vraagt. U kunt het beste helpen door hier begrip voor te tonen. Aangezien uw kind na de operatie niet mag eten, verzoeken wij ook u om dit tijdens de opname niet te doen. Bij het ontslag krijgt u van de verpleegkundige een formulier met adviezen en leefregels mee. Bij thuiskomst Loopoor direct na de ingreep Na de ingreep ontstaat soms een loopoor (= pus-uitvloed uit een oor). Dit is onder andere de inhoud van het middenoor, dat afvloeit. Wanneer na 5 dagen een oor nog loopt, moet er 3x daags 2 antibioticum-oordruppels in het aangedane oor gedruppeld worden gedurende 10 dagen. Het recept voor dit medicijn kunt u binnen kantooruren via de polikliniek KNO krijgen. Deze druppels mogen, in tegenstelling tot wat op de bijsluiter vermeld staat, wel in het oor gedruppeld worden. Maak het oor steeds schoon aan de buitenkant alvorens te druppelen. Gedurende de behandeling mag niet worden gezwommen en moet bij overig watercontact vooral de uitleg onder In bad/douchen goed worden nagevolgd. Controle De eerste controle vindt ongeveer 6-15 dagen na de ingreep plaats. Hiervoor moet u zelf een afspraak maken bij de poli KNO voor u het ziekenhuis verlaat. De vervolgcontroles zijn om de 3-6 maanden. Problemen bij trommelvliesbuisjes Loopoor enige tijd na de ingreep Als het oor gaat lopen, bestaat er een ontsteking van het middenoor. De pus kan dan gemakkelijk uit het middenoor weglopen via het buisje, zodat er geen koorts of pijn zal optreden. Wanneer dit loopoor langer aanhoudt dan 5 dagen, moet u binnen kantoortijden contact opnemen met de polikliniek KNO voor afdoende behandeling. Deze behandeling bestaat meestal uit antibioticum-oordruppels. Bij een loopoor mag nooit gezwommen worden en moet bij overig watercontact vooral de uitleg onder In bad/douchen goed worden nagevolgd. Zwemmen Na het plaatsen van buisjes mag niet worden gezwommen tot de eerste controle. Meestal geeft zwemmen daarna geen problemen. U kunt beter stoppen met zwemmen wanneer er toch steeds looporen ontstaan en/of uw kind steeds klaagt over oorpijn tijdens het zwemmen. Als tussenoplossing kan uw kind het volgende proberen: alleen zwemmen met het hoofd boven water; en/of zwemmen met watjes in de oren (de watten vetgemaakt met zuurvrije vaseline en eventueel met een badmuts op); en/of uit voorzorg druppelen met 2 antibioticum-oordruppels in beide oren na het zwemmen, of alleen nog zwemmen met oordoppen (zwemdoppen). 4
In bad/douchen Zorg ervoor dat er geen zeepwater in de oren komt. Zeep verlaagt namelijk de oppervlaktespanning van water, waardoor dit gemakkelijker via het buisje het middenoor inloopt. Om dit te voorkomen kunt u watjes in de oren doen, vet gemaakt met zuurvrije vaseline. U kunt natuurlijk ook oordoppen gebruiken voor dit doel. Oordoppen Er zijn twee soorten oordoppen: -Goedkope oordoppen zijn bij de apotheek of drogist te koop. Zij hebben, afgezien van de prijs, iets meer bezwaren (geven sneller lekkage, vallen gemakkelijker uit), dan dure oordoppen. -Dure oordoppen worden op maat gemaakt in een hoorapparatenwinkel (audicien). Uw verzekering vergoedt de kosten niet. Deze oordoppen sluiten over het algemeen onvoldoende af (de oren groeien nog, zodat ze snel lekkage geven) en geeft slechthorendheid, juist als tijdens de zwemles goed moet worden gehoord om de instructies te kunnen volgen. Wij adviseren daarom alleen oordoppen te gebruiken als uw kind meer dan 4 maal per jaar een loopoor heeft na het zwemmen in een Nederlands zwembad, tijdens het zwemmen in open water (bv. t Twiske), en tijdens het zwemmen in het buitenlands zwemwater. Steeds maar optreden van looporen Tijdens de aanwezigheid van een buisje in het trommelvlies kan er ook een middenoorontsteking ontstaan door infecties van binnenuit (verkoudheid) en van buitenaf (vooral zwemwater). De klachten bij zo n ontsteking zijn echter veel minder hevig dan bij een intact trommelvlies. Bovendien is de behandeling eenvoudiger. Met de KNO-arts bespreekt u de mogelijkheden van behandeling: steeds weer antibioticumoordruppels geven en/of de maatregelen nemen zoals verwoord onder de kopjes oordoppen en zwemmen. Opnieuw plaatsen Of buisjes meerdere malen nodig zijn hangt af van de mate van ruimer worden (uitgroei) van de buis van Eustachius tijdens de groei; de neiging tot bovenste luchtweginfecties en allergie; de genezingstendens van het middenoor en het trommelvlies en de leeftijd van patiënt. Bij kinderen ouder dan 10 jaar zijn de middenoren meestal uitgegroeid en functioneert de buis van Eustachius (weer) voldoende. Bij jongere kinderen bestaat er na iedere ingreep een kans van 50 procent dat er een volgende plaatsing nodig is. Eén buisje Buisjes worden meestal niet gelijktijdig uitgestoten. Soms kan herplaatsing nodig zijn voor één oor, terwijl het buisje in het andere oor nog goed functioneert. Samen met de arts maakt u opnieuw een afweging tussen twee opties; het herplaatsen van één buisje, met het risico om op korte termijn ook het andere buisje opnieuw te moeten herplaatsen of een tijdelijke slechthorendheid van één oor (eenorigheid). Meestal wordt besloten even af te wachten. Vliegreizen Met trommelvliesbuisjes in de trommelvliezen kan er geen onder- of overdruk meer ontstaan in de middenoren, zodat oorpijn niet meer zal optreden tijdens vliegen. Voorzorgsmaatregelen zijn niet nodig. 5
Complicaties bij buisjes Complicaties komen zelden voor. Toch is het belangrijk hier wel iets over te zeggen. Schade door buisjes Trommelvliesbuisjes zijn bedoeld om schade te voorkomen, zoals het voorkomen van een spraaktaalachterstand, het voorkomen van beschadiging van middenoorstructuren door vele ontstekingen en het voorkomen van een trommelvliesverzwakking. Na het uitstoten van een buisje in de richting van de gehoorgang sluit het trommelvlies zich en blijft een klein litteken achter. Dit veroorzaakt echter geen gehoorvermindering of zwakke plek. In een enkel geval sluit het trommelvlies na het uitstoten van het buisje niet spontaan. Gat in het trommelvlies Sommige soorten buisjes laten vaker gaatjes (perforaties) in trommelvliezen achter. Wij gebruiken nu buisjes waarbij de kans op een gat in het trommelvlies na uitstoten kleiner is dan 1 procent. Mocht dit toch gebeuren dan zal er een klein gehoorverlies optreden. Operatief valt dit gaatje wel weer te sluiten, maar dat gebeurt meestal pas na de 14de verjaardag. Buisje achter het trommelvlies Zeer zelden gebeurt het dat een buisje verstopt raakt en naar binnen wordt gezogen of getrokken. Het trommelvlies kan dan weer dichtgroeien, waarna het buisje achter het trommelvlies zit. Dit geeft meestal geen gehoorverlies. Vaak is het verstandig dit buisje te verwijderen. U kunt het verwijderen van een buisje qua belasting vergelijken met het plaatsen van een buisje. Verstopt raken buisje Door een ontsteking kan opgedroogd pus het buisje verstoppen. Er ontstaat een plugje in het buisje. Door gedurende 10 dagen driemaal daags antibioticum-oordruppels te gebruiken, kunt u het verstoppende plugje losweken. Een recept krijgt u van de KNO-arts. Soms kan de KNO-arts het plugje er voorzichtig uitzuigen. Niet uitstoten Bij uitzondering blijven buisjes soms wel jaren in het trommelvlies zitten. Dat is zelden een probleem. Het verwijderen geeft een risico van een blijvend gat, zodat er meestal voor wordt gekozen de natuur haar werk te laten doen. Heeft u nog vragen? Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen, neem dan contact op met de dagbehandeling. U kunt uw kind nog extra voorbereiden door middel van de volgende boekjes verkrijgbaar in de boekhandel of bibliotheek: IJs voor Matthijs, door C. Kliphuis en H. van Vliet (ISBN 90-6249206-1); Nijntje in het ziekenhuis (ISBN 90-73991-87-0). Praat met uw kind over de operatie, maar doe dit niet te lang van tevoren of pas op de dag voor de ingreep. Geef de informatie zo eerlijk mogelijk. WGBO (Wet Geneeskundige BehandelingsOvereenkomst) De wet schrijft voor, dat een arts voor een behandeling of een onderzoek de toestemming van de ouders nodig heeft. Daaruit vloeit voort, dat ouders recht hebben op alle informatie die nodig is om een weloverwogen beslissing te kunnen nemen. 6
Kinderen hebben eveneens recht op informatie, los van het gegeven hoe oud ze zijn. Naar gelang de leeftijd van het kind of naarmate een kind meer heeft meegemaakt, doen ouders en hulpverleners er goed aan ook naar de mening van het kind zelf te luisteren (tekst Vereniging Kind en Ziekenhuis). Voor kinderen van 12 tot 16 jaar geldt, dat een arts voor een behandeling of onderzoek toestemming nodig heeft van het kind zelf en van de ouders. Bent u verhinderd? Heeft u een belangrijke reden waarom u niet kunt komen op uw opnamedag? Bel dan het patiënten service bureau. Bel zo snel mogelijk, maar uiterlijk 24 uur voor uw afspraak. Anders brengen wij u helaas een wegblijftarief in rekening. Kijk op onze website voor het actuele tarief. Telefoonnummers BovenIJ ziekenhuis Hoofdreceptie 020-634 6346 Dagcentrum 020-634 6441 Polikliniek KNO (tijdens kantooruren) 020-634 6212 Spoedeisende hulp (buiten kantooruren) 020-634 6200 Adres BovenIJ ziekenhuis Bezoekadres Postadres Statenjachtstraat 1 Postbus 37610 1034 CS Amsterdam 1030 BD Amsterdam BovenIJ ziekenhuis 12-2013-169869 7