Archeo(rapport!297!! Het! archeologisch! onderzoek! aan! de! Vekestraat! te! Antwerpen!

Archeo(rapport297 Het archeologisch onderzoek aan de Vekestraat te Antwerpen VanessaVanderGinst&MaartenSmeets Kessel(Lo,2015 StudiebureauArcheologiebvba

Colofon Archeo(rapport297 HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Opdrachtgever: Vekestraat12+18NV Projectleiding: MaartenSmeets Leidinggevendarcheoloog: VanessaVanderGinst Auteurs: VanessaVanderGinst MaartenSmeets Foto sentekeningen: StudiebureauArcheologiebvba(tenzijandersvermeld) Opalleteksten,foto sentekeningengeldteenauteursrecht.zondervoorafgaandelijkeschriftelijke toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk, fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeook. D/2015/12.825/40 StudiebureauArcheologiebvba JozefWautersstraat6 3010Kessel+Lo www.studiebureau+archeologie.be info@studiebureau+archeologie.be tel:0474/58.77.85 fax:016/77.05.41 2015,StudiebureauArcheologiebvba

Administratievefiche Site Antwerpen,Vekestraat Locatie ProvincieAntwerpen,Vekestraat Lambert72+coördinaten Hoekpunt1:X152887.9629,Y212700.3934 Hoekpunt2:X152891.728,Y212718.2077 Hoekpunt3:X152884.573,Y212741.081 Hoekpunt4:X152904.5488,Y212716.5904 Oppervlakteprojectgebied 833,3m² Kadastergegevens Afdeling:2, Sectie:B, perceelsnummers:1006r, 1008E,0985B Opdrachtgever Vekestraat 12+18 NV, Steenovenstraat 2a, 2390 Malle Vergunningsnummer 2014/018 Vergunningshouder VanessaVanderGinst Bijzonderevoorwaarden Bijzondere voorwaarden bijdevergunningvoor een archeologische opgraving: Antwerpen, Vekestraat12+18. Termijnveldwerk 16+10+2014t.e.m.12+12+2014 Aardvandebedreiging Archeologischeverwachting Wetenschappelijkebegeleiding In totaal dient 833,3 m² onderzocht te worden omwille van de afbraak van de bestaande bebouwing en de constructie van nieuwe panden(metondergrondseparking). Hetprojectgebiedbevindtzichbinnendederde stadsuitbreiding (1295+1314) en kan resten van (laat)middeleeuwsebewoningbevatten. Anne Schryvers (Archeologische dienst Stad Antwerpen)

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Inhoudstafel Inhoudstafel p.1 Hoofdstuk1 Algemeneinleidingensitueringvanhetproject p.3 1.1Inleiding p.3 1.2Beschrijvingvandevindplaats p.3 1.3Fysiografie p.5 1.3.1Lokaletopografieenhydrografie p.5 1.3.2Geologischeopbouw p.5 1.3.3Bodemeenhedenronddesiteenhuneigenschappen p.7 1.5Onderzoeksopdracht p.8 Hoofdstuk2 Historischkader p.9 2.1Algemenesituering p.9 2.2Cartografieenbouwgeschiedenis p.9 2.3Archeologischevoorkennis p.16 Hoofdstuk3 Werkwijzeenopgravingsstrategie p.19 Hoofdstuk4 Analyse p.25 4.1Murenenstructuren p.26 4.2Grondsporen p.34 4.2.1Mogelijkelaatmiddeleeuwse/postmiddeleeuwsesporen p.34 4.2.2Postmiddeleeuwsesporen p.40 Hoofdstuk5 Synthese p.49 5.1Interpretatieendatering p.49 5.2Beantwoordingonderzoeksvragen p.51 Hoofdstuk6 Besluit p.53 Bibliografie p.55 Bijlagen p.57 Bijlage1:Sporeninventaris p.59 Bijlage2:Vondsteninventaris p.65 Bijlage3:Fotoinventaris p.71 Bijlage4:Coupetekeningen p.87 1

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen 2

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Hoofdstuk1 Algemeneinleidingensitueringvanhetproject 1.1Inleiding In het kader van de geplande bouw van woningen en een studentenresidentiemet ondergrondse parking op een terrein van ca. 833,3 m² aan de Vekestraat te Antwerpen werd door Onroerend Erfgoedeenvlakdekkendeopgravingopgelegd(2014/018).HetbetreftdepercelenVekestraat12en 14dievoorheenreedsgeslooptwarenendepercelen16en18dietenbehoevevandenieuwbouw geslooptwerden. HetterreinwerkwerddoorStudiebureauArcheologiebvbagefaseerduitgevoerdvan16oktobertot enmet12december2014. 1.2Beschrijvingvandevindplaats Het projectgebied ligt in het bouwblok gevormd door de Vekestraat, de Paardenmarkt, de Venusstraat,dePrinsstraatendeGroteKauwenberg(fig.1.1enfig.1.2).Tennoordwestenvanhet projectgebiedbevindtzichdesteegtoog. Geo+archeologischishetprojectgebiedgesitueerdbinnendearcheoregio(fig.1.3)dekempen. Fig.1.1:Topgrafischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 1. 1 www.agiv.be 3

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.1.2:Kadasterkaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 2. Fig.1.3:SitueringvanhetprojectgebiedbinnendeverschillendeVlaamsearcheoregio s 3. 2 www.minfin.fgov.be 3 https://onderzoeksbalans.onroerenderfgoed.be/onderzoeksbalans/archeologie 4

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen 1.3Fysiografie 1.3.1Lokaletopografieenhydrografie Hetonderzoeksgebiedligtopeenhoogtevan9mTAWenisnagenoegvlak.Tennoordenbevindt zichhetwillemsdok,eenonderdeelvanhetbeneden+scheldebekken(fig.1.4). Fig.1.4:Topografieenhydrografierondhetaangeduideonderzoeksgebied 4. 1.3.2Geologischeopbouw OnderhetprojectgebiedbevindenzichsedimentendiebehorentotdeformatievanLillo(fig.1.5). DezeformatiedateertuithetPlioceen(fig.1.6). De formatie van Lillo is een mariene lithostratigrafische eenheid, gekenmerkt door bruingrijze tot groene fijne tot matig fijne glauconiethoudende zanden waarin schelpen zowel verspreid als in bankenvoorkomen 5. 4 www.agiv.be 5 JacobsenPolfiet2010:22. 5

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.1.5:Tertiairgeologischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 6. Fig.1.6:Litho+enchronostratigrafievanhetTertiairinVlaanderen 7. 6 www.dov.vlaanderen.be 7 www.dov.vlaanderen.be 6

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen De quartaire ondergrond van het projectgebied bevat enerzijds een zone met mogelijke eolische afzettingen van het Weichselaan en een zone met mogelijk fluviatiele afzettingen bovenop deze afzettingen,meterondermogelijkouderefluviatieleafzettingen(fig.1.7). Legende 9 : Fig.1.7:Quartairgeologischekaartmetaanduidingvanhetprojectgebied 8. 1.3.3Bodemeenhedenronddesiteenhuneigenschappen Hetprojectgebiedligtinbebouwdezoneenisbijgevolgnietgekarteerd. 8 www.dov.vlaanderen.be 9 Bogemans2005:1. 7

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen 1.4Onderzoeksopdracht Het doel van deze prospectie met ingreep in de bodem is een archeologische evaluatie van het terrein.hierbijmoetenminimaalvolgendeonderzoeksvragenbeantwoordworden: + Zijnerstructurenofcontextenaanwezigdieindicatiesbevattenm.b.t.debewonings+en/of gebruikshistoriekvandepanden? + Hoesituerendepandenzichhistorischbinnenhetbouwblok? + Stemmendestructurenovereenmetwateventueelgekendisuithistorische(cartografische) bronnen? + Zijnermeerderearcheologischeniveau saanwezig? + Zijnergrondsporenindeniet+onderkelderdezones? + Hoeisdebewaringstoestandvandearcheologischesporen(goed,gebioturbeerd,...)? + Behorendearcheologischesporentotéénofmeerdereperiodes? + Watisdebodemopbouwen ontwikkeling(metaandachtvoorhetpaleolandschap)terhoogte vanhetbouwproject? 8

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Hoofdstuk2 Historischkader 2.1Algemenesituering Antwerpen gaat terug op een Gallo+Romeinse nederzetting. Aanwijzingen hiervoor werden o.m. aangetroffen bij de opgravingen van de Stadsparking en de Oudaan 10 en deze onder de Sint+ Augustinuskerk 11. Ook bij recente opgravingen in de burchtzone werden Gallo+Romeinse sporen aangetroffen,o.m.crematiegraven 12. In de 9 de eeuw groeit een handelsnederzetting in de zogenaamde Antwerpse burchtzone. Vermoedelijkgaatdezenederzettingterugtothetmiddenvande7 de eeuw 13. DeburchtzonesitueertzichtussenhetSteenenhetNoorderterraslangsdehuidigeScheldekaaien, entussendeburchtgrachtendevleeshuisstraatenismogelijkvanafhetbeginvande11 de eeuween ommuurde ruimte van ca. 2,5 ha 14. De Werf langs de Scheldezijde vormde mogelijk de haven 15. Buitendeburchtmuurlageenburchtgracht,dievermoedelijkteruggaattotdeaanlegvandeeerste aardenomwalling 16. Depre+stedelijkehandelsnederzettinggroeitbinnendezeomwallinguittoteenvolmiddeleeuwse stadinde10 de +12 de eeuw.langzamerhandverschenenerookstenengebouwenmetstedelijke functies.opdeplaatsvanouderebewoningverschijntdesint+walburgakapel. Ook buiten de burchtzone ontwikkelde zich een dense bewoning. Vooral ten oosten van de burchtzonegroeidedezogenaamderuienstad.dezewasomslotendoordeboterrui,desuikerrui,de Kaasrui, de Jezuïetenrui, de Minderbroedersrui en de Koolvliet 17. De ruien vormde een beschermendewatersingelronddestad.ookdelocatievandehuidigeonze+lieve+vrouwkathedraal vielnubinnendewallen. Hetprojectgebiedbevindtzichtennoordoostenvandemiddeleeuwseruienstadennetbinnende zone van de zogenaamde derde stadsuitbreiding (1295+1314). De Vekestraat zelf loopt van de PaardenmarktnaardeKleineKauwenbergenzouinde15 de eeuwontstaanzijn 18.Indeomgevingvan hetprojectgebiedwerdenbijeerdereonderzoekenreedsrestenvan(vroeg)middeleeuwsebewoning aangetroffen. 2.2Cartografieenbouwgeschiedenis Historischekaartengevenaandathetonderzoeksgebiedbebouwdwasvanafde16 de eeuw.opeen gravurenaarhieronymuscock(1557)enophetplanvanvirgiliusbononiensis(1565)lijktenkelde straatzijdevandehuidigevekestraatbebouwdtezijnenzijndeachterervennoggrotendeelsvrij(fig. 10 Bellens,Vandenbruaene&Ervynck2007:193. 11 Bellens&Veeckman2005:66. 12 Bellense.a.2012:18+19. 13 Bellense.a.2012:5. 14 Bellense.a.2012:4en13. 15 Bellense.a.2012:7. 16 Bellense.a.2012:14. 17 Oost1983:24 18 https://inventaris.onroerenderfgoed.be/dibe/geheel/13015 9

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen 2.1enfig.2.2).OpdekaartenvanBraunenHogenberg(1572),Hoefnagel(1598)enBlaeu(1649)lijkt dezesituatieongewijzigd(fig.2.3t.e.m.2.5). De Ferrariskaart (1771+1778) en de Vandermaelenkaart (1846+1854) geven slechts een algemeen beeldvanbebouwinginhetprojectgebiedvanafde18 de eeuw(fig.2.6enfig.2.7). Ophetprimitiefkadaster(1823)(fig.2.8)isnogsteedseengrootdeelvanhetterreinonbebouwd. BuitendeaanwezigehuizenlangsdeVekestraatheefthetmeestwestelijkepandeenachterbouw. Ookhetmeestoostelijkepandheefteenlangesmalleachterbouw.Terhoogtevandetweemeest oostelijke panden en helemaal in het zuiden van het terrein bevond zich een lang, smal gebouw. DezesituatielijktongewijzigdtezijnophetplanvanAntwerpenvanLeBeau(1853)(fig.2.9). Fig.2.1:GravurenaarHieronymusCockmetsitueringvanhetprojectgebied 19. 19 http://users.telenet.be/historysite/maps1.html 10

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.2.2:KaartvanVirgiliusBononiensismetsitueringvanhetprojectgebied 20. 20 http://users.telenet.be/historysite/maps1.html 11

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.2.3:KaartvanBraunenhogenbergmetsitueringvanhetprojectgebied 21. Fig.2.4:KaartvanHoefnagelmetaanduidingvanhetprojectgebied 22. 21 http://users.telenet.be/historysite/maps1.html 22 http://users.telenet.be/historysite/maps1.html 12

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.2.5:KaartvanBlaeumetsitueringvanhetprojectgebied 23. Fig.2.6:UitsnedeuitdeFerrariskaartmetsitueringvanhetprojectgebied 24. 23 http://users.telenet.be/historysite/images/kaart%20antw.jpg 24 www.geopunt.be 13

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.2.7:UitsnedeuitdeVandermaelenkaartmetsitueringvanhetprojectgebied 25. 25 www.geopunt.be 14

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.2.8:Primitiefkadastermetcentraalhetprojectgebied 26. 26 StadAntwerpen,WyckB,Blad9. 15

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.2.9:PlanvanAntwerpenvanLeBeaumetaanduidingvanhetprojectgebied. De panden Vekestraat 12 en 14 waren reeds voor de aanvang van het onderzoek gesloopt; de panden16en18werdentenbehoevevandenieuwbouwgesloopt.depandenvekestraat12en14 gaan terug tot de eerste helft van de 19de eeuw, de panden 16 en 18 tot de late 19de eeuw27. De panden 12 en 14 werden opgericht op de plaats van het 18de+eeuwse Wijnhuys en werden in het laatstekwartvande20steeeuwafgebroken. Achteraan de percelen Vekestraat 12+18 is een scheimuur bewaard die eveneens de achtermuur is vande19de+eeuwsegodshuisjesindeaangrenzendevenusstraat28.devroegsteverwijzingnaardeze muurdateertuit1686. Degodshuisjeswerdenin1804indevoormaligeBergvanBarmhartigheidingericht.DeBergvan Barmhartigheidkreegin1620beschikkingovereendeelvande35Engelsepakhuizen,diein1562in devenusstraatwerdenopgericht.aangezienergeenaanwijzingenzijnvoorhetafbrekenen heropbouwenvandezegebouwenofvandebergvanbarmhartigheid,kanervanuitgegaanworden datdebestaandemuurdeeluitmaaktvandeoorspronkelijkegebouwen,metnamedeengelse pakhuizenuit1562. 2.3Archeologischevoorkennis OpdeuitsnedevandeCentraleArcheologischeInventaris(CAI)(fig.2.9)rondomhetprojectgebied zijn ten (zuid)westen van het projectgebied enkele zones geregistreerd die deel uitmaken van de 13de+eeuwseomwalling:3walfragmenten(CAI366302,CAI366317enCAI366323)en3poorten(CAI 366173,CAI366174enCAI366175).Tenoostenvanhetprojectgebiedbevindtzichde16de+eeuwse Spaanse stadsomwalling met een poort (CAI 366049) en enkele walfragmenten (CAI 366341, CAI 366324,CAI366318;CAI366301,CAI366334,CAI366353enCAI366356). Ten noorden ervan bevinden zich 2 kazernes uit de nieuwe tijd (CAI 366343 en CAI 366344) en 3 bruggenuitde16deeeuw(cai366187,cai366185encai366186). 27 VanCelst2012:9. VanCelst2012:41. 28 16

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Onmiddellijktennoordenvanhetonderzoeksgebied,aandePaardenmarkt,werdensporenvaneen 15 de +eeuws godshuis opgegraven (CAI 155982). Iets ten zuiden werden vondstconcentraties uit de 16 de +17 de enlate19 de eeuwgeregistreerd(grotekauwenberg+cai156272). Meertenwestenvande13 de +eeuwseomwallingwerdenrestenvaneenpatriciërswoninguitdelate middeleeuwen,mogelijkde13 de eeuw,opgegraven(sudermanstraat+cai156606).ietstennoorden daarvan werden afvalcontexten uit de late middeleeuwen en de 16 de + 17 de eeuw gevonden en keldermuren die wijzen op een vroege verstening van de huizen in de buurt (Coppenolstraat+CAI 156563). Binnendetweeomwallingenwerdenvondstconcentratiesuitde14 de +15 de eeuw(dries+cai156097) aangetroffen, sporen uit de ijzertijd samen met afvalkuilen uit de 17 de +18 de eeuw (Minderbroedersstraat A266+CAI 152706), afvalkuilen uit de late middeleeuwen en de 16 de eeuw samenmetsporenvaneensuikerraffinage(raapstraat+cai156565),vondstconcentratiesuitdelate middeleeuwen samen met kelders uit de 16 de eeuw (Huikstraat+CAI 156184), afvalkuilen die betrekking hebben op leerlooierij en suikerraffinage (Frans Halsplein+CAI 156432), een bronzen penning uit de 16 de +17 de eeuw (St.+Jacobsmarkt 56+CAI 157557) en mogelijk organische resten die misschienuitdeijzertijddateren(sint+jacobsmarkt+molenbergstraat+cai155088). Fig.2.9:UittrekseluitdeCAImetsitueringvanhetprojectgebied 29. BijrecentonderzoekopdelocatieKlapdorp30+40/Mutsaardstraat2+4(A309)werdenrestenvan bewoninguitde10 de +begin11 de eeuwgevondenindevormvaneenwaterputenvermoedelijkeen ovenofhaardenpaalkuilen 30. Ook op een opgraving op de Paardenmarkt 34+36 (A315) werden, naast architecturale resten teruggaandtotde15 de eeuw,archeologischerestenuitdevollemiddeleeuwengevonden 31. 29 www.agiv.be 30 Bellense.a.2013:18. 31 Bellense.a.2013:24. 17

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen 18 Hetgaatomsporenvanwoningenofafrasteringenindevormvankleinepaalkuiltjes,afkomstigvan deverticalestakenvanvlechtwerkenomeenwaterput.dezewaterputwasopgebouwduitsmalle, verticaalgeplaatsteplankenmetvlechtwerkerrondenisaandehandvaneen 14 c+dateringinde12 de eeuwtedateren.

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Hoofdstuk3 Werkwijzeenopgravingsstrategie Deeffectiefonderzochteoppervlakteophetprojectgebiedvanca.833,3m²bedraagt675m². Inhetnoordoostenvanhetterrein,aandekantvandeVekestraat,wasdoordeaanwezigheidvande relatief recente kelders van de afgebroken panden het mogelijk aanwezige oudere bodemarchief reedsvolledigverstoord(fig.3.1). Devolledigeoostzijdevanhetterreinwasreedsverstoordovereenbreedtevanca.3,5mdoorde aanleg van een berlinerwand (fig. 3.2). De (zuid)westzijde was eveneens verstoord door deze berlinerwanden.inhetnoordwestenwarenreedsvoorafgaandelijkaandearcheologischeopgraving structureningeheid(fig.3.3).bovendiendiendenogaandewestzijdeeenbehoorlijkeafstand(ca.6 m) gehouden te worden van het niet door berlinerwanden beschermde hoekpand. Deze afstand werd ook aangehouden aan de zuidzijde van het terrein, aangezien ook daar de scheimuur niet beschermd was met een berlinerwand. Aan deze zijden zou volgens het bouwplan een talud aangelegdwordennaardeeigenlijkebouwputtoe. De bovenzijde van het terrein bleek reeds zwaar verstoord te zijn bij de afbraak van de nog bestaandegebouwen(fig.3.4).eenintactbodemprofielkondaardoornietgeregistreerdworden. Voorafgaand aan de eigenlijke opgraving werden de werken ten behoeve van de verticale verankering van de berlinerwand aan de zijde van de Vekestraat archeologisch begeleid. Hierbij werdentweetamelijkrecentekeldersgedeeltelijkblootgelegd.dekelderslagenca.2,40monderhet straatniveau.onderhetvloerniveau(4.48mtaw)vandezekelderwerdengeenouderesporenmeer aangetroffen. De kelders ten oosten van deze kelder waren bij de uitvoer van deze werken reeds gedeeltelijk afgebroken en volgestort. De zone ten zuiden van de kelders die bij de begeleiding aangetroffenwerden,wasbijdeeigenlijkeopgravingookverdernaarhetzuidentoereedsmachinaal verstoord. Opdeonderzochteoppervlaktewerdenintotaal126sporengeregistreerd.Dezebestondenzowel uitstructurenalsuitgrondsporen.erwerdoveraléénvlakaangelegd.enkelinhetzuidenvanhet projectgebied diende plaatselijk een tweede vlak aangelegd te worden. Alle sporen en structuren werdendoormiddelvandeispace.for.archaeology 32 ingemeten. Vrijwelallegrondsporenwerdengecoupeerd.Enkelvandeelf(S5,S6,S21,S22,S32,S34,S51,S 57, S 60, S 125 en S 86) identieke rechthoekige en vrij recente puinkuilen met een vulling van bakstenenenkalkmortelwerdeenselectievan2sporengecoupeerd. Vandegecoupeerdegrondsporenwerden,indienantropogeen,digitalecoupetekeningengemaakt. Vondstenwerdenperspooren(nahetcouperen)perlaagingezameld. Allestructurenwerdenopgeschoondenbemonsterdopbouwmateriaal. Enkelediepesporenwerdenmachinaalgecoupeerd,naeenaanzettotmanuelecoupeeneventuele bijkomendeboring.degrondwatertafelbevondzichnamelijkredelijkhoogzodatindecoupessnel waterkwamtestaan. Driesporenwerdennietvolledigonderzocht.Eenbakstenenwaterput(S102)aandenoordzijdevan hetterreinbleekvrijrecenttezijn.destructuurwerdtotophetniveauvandebouwputgecoupeerd. Redelijkonderaanindevullingwerdeenschalieinkunststofaangetroffen,waaropwerdbesloten hetspoorverdernietteonderzoeken. Eenanderebakstenenconstructie(S109)werdmachinaalgecoupeerdengeregistreerd.Aangezien hetspoorzichtendeleonderhetonstabieleprofielvanlossezandaandezuidzijdevanhet 32 Smeets&Avern2012:659+670. 19

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen projectgebiedbevond,werdomveiligheidsredenbeslistomaftezienvanverderonderzoek(fig.3.5). Ookeenrondgrondspoor(S12)inhetzuidoostenvanhetterreinwerdgecoupeerdtotophetniveau vandebouwput(+1,40monderhetaangelegdevlak)(fig.3.6).aangezienhetspoornogtijdenshet coupereninkalfdeenhetzicheveneensvlakondereenhoogprofielvanlossezandbevond,werd hierafgezienvandeverdereverdiepingenvanonderzoekvanhetspoor.enkelhetaangetroffen vondstmateriaalbijhetcouperenvandesporens109ens12werdingezameld. Deingezameldevondstenwerdenaangewendomdesporentedateren.Opbasisvandezedatering werdendesporenophetplaningedeeldindriechronologische groepen: late/postmiddeleeuwen, postmiddeleeuwenenrecenter.bijafwezigheidvandiagnostischevondstenwerdendesporenniet aaneengroeptoegewezen.algemeenvielhetoverwichtaangeglazuurdroodbakkendaardewerkop. Importaardewerkzoalssteengoedkwamminderveelvuldigvoor. Er werden enkele grijsbakkende scherven aangetroffen, maar deze waren veelal klein en sterk verweerd.tenslottewerdenenkeleschaarseschervenvanouderimportaardewerkgevondenzoals PingsdorfaardewerkenMaaslands. Fig.3.1:Deuitgravingvandereedsuitgegravenenweeropgevuldekeldersaandenoordoostzijde vanhetprojectgebied. 20

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.3.2:Deverstoringdoordeaanlegvaneenberlinerwandaandeoostzijdevanhetterrein. Fig.3.3:Deverstoringdooringeheidestructureninhetnoordwestenvanhetterrein. 21

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.3.4:Devoorafgaandevernielingvandebovenstelagenophetterrein. Fig.3.5:KuilS109aandezuidzijdevanhetterrein. 22

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.3.6:WaterputS12. 23

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Hoofdstuk4 Analyse Intotaalwerden126sporengeregistreerd.Erwerdenzowelmurenenstructurenalsgrondsporen aangetroffen. Van de 126 sporen waren er 19 muren en structuren. Van de grondsporen bleken zevensporennacoupenegatieftezijn(s15,s33,s63,s69,s76,s77ens92).erwerdéénvlak aangelegd,dataandezuidzijdelokaalverdieptwerdnaareentweedevlak(fig.4.1enfig.4.2). Fig. 4.1: Allesporenkaart: vlak 1. Muren en structuren (rood), mogelijke laatmiddeleeuwse/postmiddeleeuwsegrondsporen(donkerblauw),postmiddeleeuwsegrondsporen (groen), recentere grondsporen (paars), sporen zonder dateerbare vondsten (zwart), negatieve sporen(lichtblauw)enverstoringen(lichtgrijs). 25

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.2:Allesporenkaart:vlak2. 4.1Murenenstructuren Vooralgeconcentreerdinhetzuiden vanhetprojectgebiedwerdenenkeleclustersengeïsoleerde fragmentenvanmurenenstructurenopgegraven(fig.4.3). DestratigrafischoudstemurenzijndefragmentarischbewaardeNO+ZW+georiënteerdeenNW+ZO+ georiënteerdebakstenenmurens48ens108. MuurS48iseen0,70mbredeen0,65mlangbewaardemuur,opgebouwduitbakstenenineen redelijkzachte,gelekalkmortel(fig.4.4). 26

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Muur S 108 bevindt zich grotendeels onder het niet+opgegraven profiel aan de zuidzijde van het projectgebied(fig.4.5).dezemuurisopgebouwduitbakstenen(15x7x4cm)meteenwit+lichtgele kalkmorteleneenhardegrijzekalkmortel.dezemuurlijkteenopeninggehadtehebbendieineen latere fase dichtgemaakt werd. De oostzijde van de muur lijkt afgebroken te zijn. Op ca. 1,9 m ten oosten van deze muur bevond zich, eveneens grotendeels onder het niet+ opgegraven profiel, een NW+ZO+georiënteerde muur (S 107) van ca. 0,62 m breed die afgebroken wasinhetnoordoosten.dezemuurwasopgebouwduitbakstenen(16,5x8,5x5cm)meteenwitte, lichtgelekalkmorteleneengrijze,harderekalkmortel.hetisonduidelijkofdemuurfragmentens107 ens108samenhoren. Hoewelditnietbewezenkanworden,lijktmuurS48opbasisvanhetuitzichtoudertezijndande murens107ens108. MeernaarhetoostenwerdeengeïsoleerdeNO+ZW+georiënteerdemuur(S13)aangetroffen.Dezeis opgebouwduitbakstenen(17,5x8,5x5cm)ineengelekalkmortelenbovenaaneenharderegrijze kalkmortel.deopbouwvandezemuurlijktopdezevanmuurs108. Tegen muur S 108 is een bakstenen muur gebouwd (S 54). Deze muur is enkel aan de westzijde afgewerkt met een mortellaag. De oostzijde van deze muur lijkt de buitenzijde geweest te zijn. OoktegenmuurS48werdenaandeoost+enaandewestzijdezeerondiepbewaardemuurtjes(S47) uitbrokkenbaksteenenkalkmortelaangebouwd.tegenentennoordenvans47bevondzicheen afgebrokennw+zo+georiënteerdemuur(s49).dezewasnetalss47diepergefundeerd. Ineenlaterefasewerdeenrechthoekigeoverwelfdebeerput (S45)gebouwdnettennoordenvandebesprokenmuren(fig.4.6).Dezebakstenenbeerputwordt naderhandnoguitgebreidnaarhetzuidentoemeteensmallererechthoekigekelderruimte(s46). Deze smallere kelder doorsnijdt muur S 49. Gelijktijdig met deze uitbreiding wordt een verbindingsmuur(s126)inbakstenenopgetrokkentussendeouderebeerputenmuurs54. Indevullingvandebeerputwerdenkelpuinaangetroffenenzeerrecentevoorwerpen,zoalsplastic, eenknoopen6muntenwaarondereen1+frank+stuk. Destratigrafischrecentsteaangetroffenfaseiseengebouwwaarvan5poeren(S1)vanca.60bij60 cm werden weergevonden. Deze poeren bleven tot op een hoogte van 60 cm bewaard en waren opgetrokkenuitbakstenen(17,5x9x5,5cm)meteenzeerhardegrijzekalkmortel.meernaarhet westen toe, ten noorden van beerput S 45 werden nog 4 bakstenen (16 x 8 x 4 cm) muren aangetroffenmeteengelijkaardigeopbouw(s44).defunderingvandezemurenbestaatuitgekapte natuurstenen. De muren hebben een afmeting van 92 bij 42 cm; de meest oostelijke maakte een hoeknaarhetzuidentoemaarisafgebroken. Verspreidoverhetterreinwerdendrierondebakstenenstructuren(S109,S20enS102)ennog tweerechthoekigebakstenenstructuren(s59ens103)aangetroffen. Net ten westen van muur S 54 en gedeeltelijk onder het niet+opgegraven profiel in het zuiden bevondzicheenrondestructuur(s109).mogelijkbetreftheteenafvalkuil.dezewasopgebouwduit bakstenen (17 x 9 x 4 cm) met grijze kalkmortel en had een diameter van 1,15 m (fig. 4.7). Deze structuur werd machinaal gecoupeerd, maar om veiligheidsreden niet verder opgeschoond en leeggehaald(fig.4.8).destructuurbleeftotopeendieptevanca.1,50monderhetvlakbewaard (4.54 m TAW). Bij het couperen werden in de vulling (S 118) 2 wandscherven in steengoed gerecupereerd,2fragmentenvaneenpotjeinmajolicaen23scherveningeglazuurdroodbakkend aardewerk,waaronder3fragmentenvanderandvaneenkookpot,3randenvaneenteil,eenrand vaneenlollepotendebodemvaneenkandelaar(fig.4.9).ookwerdeenfragmentvaneendaktegel 27

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen gevonden,botrestenvangrotezoogdieren,eenflessenbodemeneenfragmentvaneenkelkglas(fig. 4.10).Hetvondstmateriaalheefteenruimedateringindepostmiddeleeuwseperiode. Net ten noordoosten van de concentratie aan muren werd een rechthoekige beerput (S 59) aangesneden(fig.4.11).dezewasopgebouwduiteenenkelelaagbakstenen(18x8,5x5cm)met eenlichtgrijzekalkmortelaandebinnenzijdemetertegeneendubbelelaagbakstenen(18x8,5x5 cm)meteenblauwgrijzecementmortel.debakstenenvloerwasmetmortelbesmeerd.indevulling bevondzichpuinenettelijkeplastiekenoliebussen.deoriëntatievandekelderisno+zw,maarwijkt lichtjes af van de overige kelders en muren. Opbasisvandeopbouwmetcementmortel,delicht afwijkende oriëntatie en het feit dat de structuur twee puinkuilen (S 60 en S 125) oversnijdt, lijkt dezestructuureerderrecenttezijn.mogelijkisdezeindenieuwstetijdtesitueren. Aandeoostzijdevanhetprojectgebied,tennoordoostenvanmuurS13werdeenrondestructuur(S 20)blootgelegd.Dezestructuurwasopgetrokkenmetbakstenen(15x7,5cm)enhadeendiameter van1,44m.destructuurhadeenpuinigevullingvanbaksteenbrokkenenkalkmortelzonderverder diagnostisch materiaal en bleef slechts drie steenlagen diep bewaard. Mogelijk betreft het een afvalkuil. Meer naar het noorden van het projectgebied werden een ronde structuur (S 102) en een rechthoekige structuur (S 103) opgegraven (fig. 4.12). Deronde structuur (0,98 m), een waterput, werdgecoupeerdtotophetniveauvandebouwput.zoweldezeerstevigeopbouwvandestructuur met bakstenen en zeer harde grijze kalkmortel als de aanwezigheid van een schalie in kunststof onderaandepuinvullingbevestigenhetvermoedendathetomeentamelijkrecentewaterputgaat. Deinsteek(S101)vandewaterputwaseenhaarscherpafgelijndecirkel.Indepuinvullingwerden geenverderediagnostischevondstengedaan. Nettennoordenervanbevondzicheeneveneensrecentkeldertje(S103)(1,76mx1,28m)meteen gelijkaardige opbouw. Mogelijk betreft het een beerput of een waterreservoir. In de vulling werd enkelbaksteenpuinaangetroffen,zonderverderdiagnostischmateriaal. 28

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.3:Planmetdeaangetroffenmurenenstructuren. 29

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.4:DeNO+ZW+georiënteerdemuurS48. Fig.4.5:DemurenS107,S108enS54. 30

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.6:DebeerputS45. Fig.4.7:StructuurS109. 31

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.8:StructuurS109:coupe. Fig.4.9:FragmentvaneenlollepotingeglazuurdroodbakkendaardewerkuitdevullingvanS109. 32

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.10:FragmentvaneenkelkglasuitdevullingvanS109. Fig.4.11:DebakstenenbeerputS59. 33

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.12:Overzichtsfotovanvlak1metopdevoorgrondstructuurS103enwaterputS102. 4.2Grondsporen 4.2.1Mogelijkelaatmiddeleeuwse/postmiddeleeuwsesporen Veruit de meeste sporen kunnen op basis van het aardewerk in de postmiddeleeuwse periode gedateerdworden.enkelesporenlijkenietsoudertezijndoorhunuitzichtmeteenlichtereenmeer homogenekleurvanvullingeneenietsminderscherpeaflijninginhetvlak(fig.4.13).opbasisvan het weliswaar zeer geringe en fragmentarisch bewaarde vondstmateriaal in de vulling kan een laatmiddeleeuwse/postmiddeleeuwsedateringvermoedworden.aangezienhetaardewerkteweinig talrijk is om doorslaggevend te zijn voor een laatmiddeleeuwse datering en de aanwezigheid van geglazuurd roodbakkend aardewerk ook niet past in een uitsluitend laatmiddeleeuwse datering, wordtdeperiodebewustruimgehouden. In het zuiden van het projectgebied werden twee NO+ZW+georiënteerde greppeltjes (S 8 en S 30) aangesneden,meteenonderlingeafstandvan5,80m.dezegreppelszijnrespectievelijk0,84en0,56 mbreed.greppels8heefteenkomvormigprofieleneenlichtgrijzevulling.greppels30heefteen V+vormig profiel met vlakke bodem en een licht bruingrijze vulling (2) met een meer homogene lichtgrijze vulling onderaan (3) (fig. 4.14). Deze greppel lijkt opnieuw te zijn uitgegraven met een ondiepergreppeltjemeteenkomvormigprofieleneenlichtgrijzevulling(1).indezelichtgrijzevulling (1) werden drie scherven in grijs aardewerk gevonden, een scherf in geglazuurd roodbakkend aardewerk, een geretoucheerde afslag (fig. 4.15), een fragment van een daktegel en een sterk verweerdbotfragment. 34

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen IndevullingvangreppelS8werdeenwandscherfjeinroodbakkendaardewerkgevonden,eenoorin roodbakkendaardewerkeneenfragmentvaneendaktegel. Ten noorden van en ongeveer in het verlengde van greppeltje S 8 enerzijds en op ca.1,40 mten oosten van greppel S 30 anderzijds werden min of meer gealigneerde, redelijk ondiep bewaarde paalkuiltjesgevonden(s36ens37;s23t.e.m.s29).devullingenvandezesporenbevattenechter geendiagnostischevondstenzodatzenietkunnengedateerdworden. OnderdeNO+ZW+georiënteerdemuurS54werdophettweedeaangelegdevlakeenrechthoekige kuil(s119)aangesnedenmeteenhomogenegrijzevulling.indezevullingwerden4fragmentenvan daktegelsaangetroffen. Inhetnoordenvandeopengelegdezonewerdenzevenpaalkuilen(S70,S71,S74,S75,S78,S80 ens90)envijfkuilen(s85,s94,s96,s97ens98)aangetroffenmeteengelijkaardige,redelijk homogene, grijsbruine vulling. Het betreft vrij kleine rechthoekige en ovale paalkuilen met een gemiddeldca.20cmdiepbewaardkomvormigofrechthoekigprofiel.de paalkuilenliggenminof meer NO+ZW+georiënteerd, maar er kan verder geen structuur in herkend worden (fig. 4.16). De kuilenhebbenalleneenkomvormigprofielenvariërenvanzeerondiep(s97)totca.0,20(s98)en 0,34(S94)mdiepbewaardtotdieperbewaard(0,63mvoorS96en0,85mvoorS85). Enkelepaalkuilenbevattenkleineverweerdescherveninhunvulling.IndevullingvanpaalkuilS74 werdeenscherfjeingrijsaardewerkaangetroffen.devullingvanpaalkuils80bevat2schervenin grijsaardewerk.indevullingvanpaalkuils90werdeenfragmentvaneenzilverenrekenpenning(fig. 4.17)gevonden,eenscherfjeporseleineneenkleinescherfinroodbakkendaardewerk. De vulling van kuil S 85 bevatte één kleine wandscherf in Pingsdorf aardewerk, twee kleine wandscherveningrijsaardewerkendriescherveningeglazuurdroodbakkendaardewerk. In de vulling van kuil S 94 werden naast enkele fragmenten bouwceramiek, een scherf in grijs aardewerkeneenscherfinroodbakkendaardewerkook17fragmentenvanhoornpittengevonden (fig.4.18enfig.4.19). KuilS96bevattedriefragmentenvandaktegels,eenbodemfragmentmeteengeknepenstandringin steengoed,zevenscherveningeglazuurdroodbakkendaardewerk,éénscherfinroodaardewerken zevenscherveningrijsaardewerk. IndevullingvankuilS97bevondzichéénscherfinschaarsgeglazuurdroodbakkendaardewerk. InkuilS98werdeenscherfinMaaslandsaardewerkaangetroffen,tweescherveningrijsaardewerk eneenscherfinroodbakkendaardewerk(fig.4.20). 35

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.13:Planmetdemogelijklaatmiddeleeuwse/postmiddeleeuwsesporen(donkerblauw). 36

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.14:GreppelS30:coupe. Fig.4.15:EengeretoucheerdeafslaguitgreppelS30. 37

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.16:OverzichtmetdegecoupeerdepaalkuilenS70,S71,S74,S75,S78enS80. Fig.4.17:EenzilverenrekenpenninguitpaalkuilS90. 38

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.18:KuilS94,oversnedendoorgreppelS95. Fig.4.19:HoornpittenuitdevullingvankuilS94. 39

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.20:EenscherfinMaaslandsaardewerk,2scherveningrijsaardewerkenééninroodbakkend aardewerkuitdevullingvankuils98. 4.2.2Postmiddeleeuwsesporen Verspreidoverhetterreinwerdenverschillendekuilenopgegravendieopbasisvandeschervenin hunvullingindepostmiddeleeuwseperiodekunnengesitueerdworden(fig.4.21).zezijnveelalinte deleninenkeletypes.zokomenredelijkkleinemaardiepe,scherpafgelijndekuilenvoormetmeestal een gelaagde vulling, grote ovale of ronde en eerder ondiepe kuilen met een donkergrijs+zwarte homogenevullingenveelalgrotescherpafgelijndekuilenmeteenhomogenepuinvulling.ookwerd eenmogelijkewaterputaangetroffen. 40

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.21:Planmetdepostmiddeleeuwsesporen(groen). Inhetnoord+enzuidwestenvanhetprojectgebiedwerdenenkelediepekuilenaangesneden.Inhet noordwestenbevondzicheenrechthoekige(1,35x0,91m)kuil(s79)meteen1,22mdiepbewaard profiel met één rechte en één concaaf gebogen wand en een relatief vlakke bodem.in de vulling werdenachtrelatiefkleinescherveningeglazuurdroodbakkendaardwerkgevonden,eenfragment van een oor in steengoed, twee wandscherfjes in roodbakkend aardewerk en één in witbakkend aardewerk. 41

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Nettenzuidwestenvandezekuilbevondzicheenrechthoekige(3,10x2,56m)kuil(S73)meteen rechthoekig, 1,10 m diep bewaard profiel met drie lagen. Bovenaan bevond zich een redelijk homogene grijze laag (1), gevolgd door een geelgrijze laag (2) en een puinrijke grijze laag (3) (fig. 4.22).Enkelindebovenstelaag(1)werdenschervenaangetroffen,namelijkachtscherveningrijs aardewerk,27scherveningeglazuurdroodbakkendaardewerkenéénscherfinsteengoed. Fig.4.22:KuilS73:coupe. Nog net in de werkput in het zuiden van het terrein werd een sleutelgatvormige kuil (S 53) opgegravenmeteenrechthoekig,1,13mdiepbewaardprofielmeteenhomogenegrijsgelevulling (4)(fig.4.23).Dekuillijktopnieuwtezijnuitgegravenmeteeninprofieleveneensrechthoekigekuil met een gelaagde vulling. Bovenaan bevond zich een donkergrijze laag (1), gevolgd door een bruinrodelaag(2)eneengrijzelaag(3). Enkelindelagen1en2werdenvondstenaangetroffen.Laag1bevattedriescherveninsteengoed, eengrootrandfragmentvaneenkaninsteengoed,eenrandfragmentvaneengrapeingeglazuurd witbakkendaardewerk,eenoorvaneenopenvormmogelijkeenvergietingeglazuurd,roodbakkend aardewerk,eenoorvaneenopenvormingeglazuurdwitbakkendaardewerk,tweerandjesvaneen open vorm in geglazuurd, roodbakkend aardewerk, een wandscherfje in geglazuurd roodbakkend aardewerk en negen fragmenten van zeker drie borden in geglazuurd roodbakkend aardwerk (fig. 4.24). In laag 2 werden vier scherven in roodbakkend geglazuurd aardewerk gevonden, waaronder een fragmentvaneengrape,ééninroodbakkendaardewerk,ééningrijsaardewerkenééninsteengoed. Bij het zetten van de coupe werden zes scherven in geglazuurd roodbakkend aardewerk, drie scherveninsteengoedenéénscherfjeinfaiencegevonden.dezeschervenkunnenevenwelnietmet zekerheidaaneenlaagtoegewezenworden. 42

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Fig.4.23:KuilS53:coupe. Fig.4.24:FragmentenvanbodeningeglazuurdroodbakkendaardewerkuitkuilS53,laag2. Op het tweede aangelegde vlak bevond zich een grote (4,50 x 1,90 m), scherp afgelijnde, rechthoekige kuil (S 117) met in vulling zes fragmenten van een potje in steengoed, twee 43

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen wandscherveninsteengoed,27scherveningeglazuurdroodbakkendaardewerk,tweeschervenin grijsaardewerkentweescherveninmaaslandsaardewerk. Inhetzuidoostenvanhetterrein,dichtbijkuilS117,werdeenrondspooropgegraven(S12)meteen diametervan1,55m,eenredelijkscherpeaflijningeneenvullingmeteenlichtbruinerandeneen donkergrijzekern(fig.4.25).hetbetreftwellichteenwaterput.hetspoorwerdtotopdedieptevan de bouwput (+1,40 m onder het aangelegde vlak) gecoupeerd. Opschoning van de coupe en het verder verdiepen van het spoor was niet mogelijk aangezien het spoor nog tijdens het couperen inkalfde en de omgeving van de put instabiel en gevaarlijk was. Wel konden enkele vondsten gerecupereerdwordenbijdeaanzettotmanuelecoupeenbijdelateremachinalecoupe. Indebruinevullingaanderandwerdenkeleendakpan,eendaklei,eenscherfvensterglaseneen fragmentvaneenbewerktstuknatuursteenaangetroffen.dedonkergrijzevullingindekernbevatte negendakpannen,tweewandscherveninsteengoedwaaronderééninwesterwald,eenwandscherf inmajolicaenzevenscherveningeglazuurd,roodbakkendaardewerk. Fig.4.25:WaterputS12 Geconcentreerdinhetzuidenvanhetterreinwerdenenkelegroterondeenovalekuilenmeteen donkergrijs+zwartevullingaangesneden(fig.4.26).zowerdeninhetvlakdrieno+zw+gealigneerde ovale en elkaar oversnijdende kuilen herkend met een redelijk ondiep profiel en een donkergrijs+ zwartevulling(s35,s55ens56).destratigrafischrecentstekuil(s56)werdoversnedendooreen kuil(s124)meteenzeerdonkergrijzevulling.dezekuilwerdenkelincoupeopgemerktenbevond zich volledig onder een relatief recente NW+ZO+georiënteerde gracht (S 9) die kuil S 56 eveneens oversneed. In de vulling van kuil S 56 werd een scherf in porselein gevonden, een fragment van een oor in steengoedenééningeglazuurdroodbakkendaardewerk. 44

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Tennoordenvandezekuilenwerdeengeïsoleerderechthoekigekuil(S104)opgegravenmeteenca. 0,80mdiepbewaardprofielmetconcaafgebogenwandeneneenredelijkvlakkebodemmeteen komvormigeverdiepingtotca.1,02minhetwesten(fig.4.27).devullingbestonduitvierlagenmet bovenaaneendonkergrijzeredelijkhomogenelaag(1),gevolgddooreenlichtgrijsgelelaag(2)eneen donkergele laag (3). De komvormige verdieping in het westen had een donkergeel met lichtgeel gevlektehardezandleemvulling(4).enkelinlaag1werdeenwandscherfinfaiencegevonden. Fig.4.26:DeNO+ZW+gealigneerdekuilen:coupe. Fig.4.27:KuilS104:coupe. 45

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Ten westen van deze kuilen bevond zich een grote ronde kuil (S 39) met een ca. 0,60 m diep bewaard, vrij komvomig profiel met een relatief vlakke bodem. In de homogene donkergrijsgele vullingwerdenzevenscherveningeglazuurdroodbakkendaardewerkgevonden,ééninsteengoed, ééninroodbakkendaardewerkenééninmajolica,eenfragmentvaneenbeeldjeinaardewerk(fig. 4.28),vijffragmentenvandakpannenendriefragmenteninbewerktenatuursteen. Hetbeeldjeisschematischgemaaktenvrijonduidelijk.Mogelijkstelthetschematischvervaardigde beeldjevaneenman(?)diedehandenopdeborsthoudthetjezuskindmetvogelvoor.dergelijke beeldjes waren populair bij de persoonlijke devotie en worden veelvuldig in Antwerpen aangetroffen 33. Tenzuidwestenvandezekuilbevondenzichnoggelijkaardigegroteenrelatiefondiepekuilenmet eendonkergrijszwartevulling(s58,s41ens40).tenwestenvanbeerputs45/s46werdeengrote enrelatiefdiepelaagofkuil(s43)aangetroffen.dezezonewerdmachinaalca.0,50mverdieptnaar eentweedevlak.opditvlakbevondzichnogdeonderzijdevanspoors43.ditspooroversneedeen onregelmatigspoor(s121)meteendonkergrijzevullingmeteenpuinrijkekern.indevullingvankuil S121werdengeenvondstenaangetroffen;devullingvanS43bevatteeenscherfinsteengoed,vier scherveningeglazuurdroodbakkendaardwerkeneenscherfinmajolica. Fig.4.28:EenfragmentairbewaardbeeldjeuitkuilS39. Eveneens geconcentreerd in het zuiden van het projectgebied werden 11 rechthoekige NO+ZW+ georiënteerdepuinkuilen(s5,s6,s21,s22,s32,s34,s51,s57,s60,s125ens86)aangesneden. Deze kuilen hebben een redelijk ondiep rechthoekig profiel. De vulling van kuil S 86 bevatte 10 scherven van vermoedelijk een kan in Westerwald aardewerk en een scherf in geglazuurd 33 Geyskens2002:20+21 46

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen roodbakkendaardewerk.depuinkuilens32ens34oversnijdenbeidedegroteovalekuil(s35)met zwartevulling.eénvanderechthoekigebakstenenpoeren(s1)isopeenpuinkuil(s6)gebouwden is dus stratigrafisch recenter. Ook de geïsoleerde aangetroffen NO+ZW+georiënteerde muur (S 13) stondgedeeltelijkopdepuinkuilens21ens22. TenoostenvanmuurS13bevindtzicheengelijkaardigeovalekuil(S18),meteenca.0,40mdiep bewaardkomvormigprofielenmeteenpuinrijkevullingmetbaksteenbrokkenenfragmentenvan leisteenendaktegels.dezekuilsitueertzichbovenderechthoekigekuils117,dieopbasisvande vondstenindevullingalspostmiddeleeuwskanbeschouwdworden.ookdenabijgelegenkuils19is allicht tamelijk recent, aangezien in de vulling een goed bewaard fragment van een metalen riek werdgevonden. OoktennoordoostenentenoostenvanbeerputS59werdentweescherpafgelijnderechthoekige puinkuilen(s60ens125)aangetroffen.kuils60doorsnijdtdeovalekuilmetzwartevullings58. Inhetnoordenvanhetopgegravengedeeltewerdennogdriegelijkendeovalekuilenaangetroffen(S 81,S82enS83)meteenredelijkpuinrijkevulling.DevullingvankuilS81bevatte12schervenvan eenmajolicabord(fig.4.29). Fig.4.29:FragmentenvaneenbordinmajolicauitkuilS81. 4.2.3Recenteresporen 47

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Naastdestructurenendeinstekenvanstructuren(S1,S2,S42,S44,S103,S101,S102enS46)die opbasisvanhunbouwwijze/aflijningalsredelijkrecent(nieuwstetijd)kunnenwordenbeschouwd, lijkenookeenaantalgrondsporenrecenttezijn. De NW+ZO+georiënteerde gracht (S 9) kan op basis van de zeer losse, zwarte puinrijke vulling als recent worden bestempeld. Dit spoor oversnijdt alle sporen met een NO+ZW+oriëntatie. Mogelijk fungeerde dit spoor als een recentere perceelsgrens en vormde het ook een overloop voor de beerput(s45)tenwestenervan.ingrachts9isnogeenovalekuiluitgegravenmeteeneveneens lossepuinvulling. Ookinhetnoordenvanhetterreinkunnenenkelelangwerpigeenzeerscherpafgelijndesporen(S 95,S99enS106)dieanderesporenoversnijdenalsrecentwordenbeschouwd. In kuil S 19, een onregelmatige kuil met losse zwarte vulling die door de verstoring van de berlinerwandenoversnedenwordt,werdeenfragmentvaneenrecenteriekgevonden. 48

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Hoofdstuk5Synthese 5.1Interpretatieendatering Volgensdegegevensvandeoudstegeraadpleegdecartografischebronishetgebiedbebouwdinhet middenvande16 de eeuw.devekestraatzouinde15 de eeuwontstaanzijn. Op basis van het vondstmateriaal in de vulling van de aangetroffen grondsporen lijken er drie chronologischefasesaangetroffentezijn. Mogelijk was er reeds bewoning in de late middeleeuwen/postmiddeleeuwen. In enkele grondsporen die op basis van hun uitzicht en de stratigrafie als de oudste worden beschouwd, werdenscherveningrijsaardewerkaangetroffen,enkelescherveninmaaslandsaardewerkenéénin Pingsdorf aardewerk. Deze wandscherfjes zijn evenwel schaars en zeer fragmentair bewaard. Bovendienwerdineenaantalvandezesporennaastoudereschervenookgeglazuurdroodbakkend aardewerkaangetroffen.demogelijkouderesporenconcentrerenzichinhetnoordwestenvande opgegravenzone.hetbetreftpaalkuilenwaaringeenduidelijkestructuurherkendwordtenkuilen.in éénkuilwerdafvalvanhoornpittenaangetroffen.mogelijkbetrefthetafvalvaneenhoornbewerker ofeenleerlooier. De twee evenwijdig lopende, NO+ZW+georiënteerde greppels (S 8 en S 30) en paalkuilen met een onderlingeafstandvan5,80mvormenwellichtperceelsgrenzen.opbasisvanhunuitzichtlijkendeze sporenoudertezijndandeomliggendekuilen.erwerdenechterweinigdiagnostischevondstenin devullingvandesporengevonden. Ookdemeesteaangetroffenmuren,structurenengrondsporendieindepostmiddeleeuwseperiode gedateerdworden,volgeneenzelfdeno+zw+oriëntatiealsdemeestehuidigepandenopdezeplaats. Zoalsookuitdegeraadpleegdecartografischebronnenbleek,behoordehetopgegraventerreintot dezonevandeachterervenvandeaanpalendebebouwing.wellichtbetrefthetdussporendiein verbandkunnengebrachtwordenmetdepandendievolgenscartografischebronnenreedsvoorde thansgesloopte19 de +eeuwsepandenvekestraat12+18zekervanafhetmiddenvande16 de eeuwop dezeplaatsstonden. In de aangetroffen muren en structuren kunnen wellicht 5 bouwfases worden onderscheiden. De fragmentair aangetroffen muren werden echter zo disparaat aangetroffen dat er weinig interpretaties kunnen worden gedaan. Het betreft misschien voornamelijk scheidingsmuren op achtererven (S 47, S 48, S 54, S 108, S 107 en S 13). De eventueel aanwezige verschillende achterervenkunnenopbasisvandeaangetroffenmuurfragmentenevenwelnietverderopgedeeld worden.detweeno+zw+georiënteerde(perceels)greppeltjes(s8ens30)lijkenoudertezijn. Verder werd een beerput (S 45) aangetroffen die in een latere fase naar het zuiden toe vergroot werd(s46),meteenbakstenenafvalkuil(s109)tenzuidenervan. VelegrondsporenvolgeneenzelfdeNO+ZW+oriëntatie.Verspreidoverdeopgegravenzonewerden kuilen aangetroffen die op basis van de vondsten in hun vulling in de postmiddeleeuwse periode kunnen gedateerd worden. Naast geïsoleerd voorkomende kuilen werden scherp afgelijnde, rechthoekige puinkuilen aangetroffen die stratigrafisch recenter zijn dan de talrijke overlappende grote ronde en ovale kuilen met donkergrijs+zwarte homogene vulling. Mogelijk werden deze ondieperekuilendiestoppenopdeharderezandleemlaaggegravenvoorzandwinning.dediepere kuilen,metveelaleengelaagdevulling,fungeerdenmogelijkalsafvalkuilen. Dekuilenenstructurenzijnvoornamelijkgeconcentreerdinhetzuid(westen)vanhetterrein.Inhet zuidoosten werd allicht een waterput aangesneden (S 12). In de vulling van dit spoor werden 49

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen eveneensschervenaangetroffenmeteenruimedateringindepostmiddeleeuwseperiode.wegens veiligheidsredenwerddebodemvandecoupeechternietbereikt. Detweestructuren(S102enS103)hetdichtstbijdeVekestraateneengeïsoleerdaangetroffen structuur(s59)hebbeneenlichtafwijkendeoriëntatie. Hetbetrefteenbeerput(S103)eneenwaterput(S102)inhetnoordenvandeopgegravenzonedie opbasisvanhunopbouwendeaanwezigheidvaneenschalieinkunststofonderaandevullingals recent beschouwd. Wellicht hoorden deze structuren bij het pand aan de Vekestraat 14 waarvan eerderreedsdekelderwerdaangetroffen.hetpandvekestraat14(en12)gaatterugtotdeeerste helftvande19 de eeuw,deaanpalendepanden16en18totdelate19 de eeuw.ookdegeïsoleerd aangetroffenbeerput(s59)wordtopbasisvanzijnopbouwendeplastiekindevullingalsrecent beschouwd. Hetgebouwinhetzuidenvandeopgegravenzonedatopdeaangetroffenpoeren(S1)rustteendat mogelijkverbandhieldmetdeuitbreidingvanbeerputs45enmetdemurens44,lijktopbasisvan de stratigrafie vrij recent te zijn. Het gaat evenwel niet om de achterbouw die op het primitief kadasterplan(1823)inhetzuidenterhoogtevandepandenvekestraat16en18weergegevenis(fig. 4.30).Dezeachterbouwbevindtzichnamelijknogmeernaarhetzuiden.Metdeopgegravenzone wordt de bebouwde oppervlakte zoals weergegeven op het primitief kadaster nauwelijks aangesneden. Enkel in het noorden en in het westen van het terrein is er een overlapping. De bakstenen muur S 113 in het noorden valt redelijk goed samen met de achterbouw van perceel Vekestraat14,hoeweldeopgegravenmuurverdernaarhetzuidendoorloopt. Inhetwestenwashetterreinzwaarverstoorddoordeaanlegvandeberlinerwand;restenvanhet gebouwdatopdieplaatsophetprimitiefkadasterstaat,werdenalleszinsnietaangetroffen. Fig.4.30:Deopgegravenzoneingepastinhetprimitiefkadaster. 50

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen 5.2Beantwoordingonderzoeksvragen Zijn. er. structuren. of. contexten. aanwezig. die. indicaties. bevatten. m.b.t.. de. bewonings?. en/of. gebruikshistoriek.van.de.panden?. De aard van de aangetroffen structuren en grondsporen, zoals beerputten, afvalkuilen, mogelijke extractiekuilenenwaterputten,wijsteropdatdeopgegravenzonebehoordetotdeachterliggende ervenvandeeigenlijkepanden.wellichtwerdenzowelsporenaangetroffendietotdebebouwing behoordezoalsdieopcartografischebronnenzekervanafhetmiddenvande16 de eeuwgeattesteerd is,alssporendietotdelatereenthansgesloopte19 de +eeuwsepandenvekestraat12+18behoorden.. Hoe.situeren.de.panden.zich.historisch.binnen.het.bouwblok? De aangetroffen structuren en grondsporen behoren niet tot panden zelf maar eerder tot de achterliggende zones. De oriëntatie van de sporen kent overwegend eenzelfde NO+ZW+richting, evenwijdigaansommigenogaanwezigepandenlangsdevekestraat. Stemmen. de. structuren. overeen. met. wat. eventueel. gekend. is. uit. historische. (cartografische). bronnen?. Ook uit de cartografische bronnen bleek dat de zone als tuinzone/achtererf voor de omliggende bebouwingfungeerde. Zijn.er.meerdere.archeologische.niveau s.aanwezig?. Hetvlakwerdaangelegdophetafbraakniveauvanenkeleaangetroffenstructurenenmuren.Aande zuidzijdevanhetterreinwasmetditvlakdenatuurlijkebodemnognietbereiktenwerdeentweede vlakaangelegd.aandenoordzijdevanhetterreinwerdmetheteerstevlakdenatuurlijkebodemwel albereikt.. Zijn.er.grondsporen.in.de.niet?onderkelderde.zones? Er zijn grondsporen in de niet+onderkelderde zones. Het betreft voornamelijk kuilen uit de postmiddeleeuwseperiode.mogelijkzijnenkelekuilenenpaalkuilenietsouderenzijndezeinde laatmiddeleeuwse/postmiddeleeuwseperiodetesitueren. Hoe.is.de.bewaringstoestand.van.de.archeologische.sporen.(goed,.gebioturbeerd,...).?. Debewaringstoestandvandearcheologischesporenindeniet+verstoordezonesisvrijgoed.. Behoren.de.archeologische.sporen.tot.één.of.meerdere.periodes? De meerderheid van de sporen behoort tot de postmiddeleeuwse periode. Een aantal sporen zijn mogelijkouderenkunnenindelaatmiddeleeuwse/postmiddeleeuwseperiodegesitueerdworden. Enkeleanderesporenzijnrecenterenlijken19 de +eeuwstezijn.. Wat.is.de..bodemopbouw.en.?ontwikkeling.(met.aandacht.voor.het.paleolandschap).ter.hoogte.van. het.bouwproject? Aangezien de bovenzijde van het terrein van voor de aanvang van het archeologisch onderzoek zwaarverstoordwasdoorzwaarwerfverkeer,kongeenbodemprofielwordengeregistreerd. 51

HetarcheologischonderzoekaandeVekestraatteAntwerpen Hoofdstuk6 Besluit Conformart.4 2vanhetDecreethoudendeBeschermingvanhetArcheologischPatrimoniumvan 30juni1993(B.S.15.09.1993),gewijzigdbijdecreetvan18mei1999(B.S.08.06.1999),28februari 2003 (B.S. 24.03.2003), 10 maart 2006 (B.S. 7.6.2006), 27 maart 2009 (B.S. 15.5.2009) en 18 november2011(b.s.13.12.2011)zijndeeigenaarendegebruikerertoegehoudendearcheologische monumenten die zich op hun gronden bevinden te bewaren en te beschermen en ze voor beschadigingenvernielingtebehoeden. Naaraanleidingvandegeplandeconstructievannieuwepandenmetondergrondseparkingaande Vekestraat12+18teAntwerpenwerddoorOnroerendErfgoedeenvlakdekkendeopgravingopgelegd (2014/018).HetterreinwerkwerddoorStudiebureauArcheologiebvbagefaseerduitgevoerdvan16 oktobertotenmet12december2014. Opbasisvanhetdiagnostischevondstmateriaalindevullingvandeaangetroffengrondsporenenop basis van de aard van de aangetroffen muren en structuren lijken er drie chronologische fases aanwezigtezijn. Mogelijkwerdensporenvaneenlaatmiddeleeuwse/postmiddeleeuwsebewoningsfaseaangetroffen. Het betreft paalkuilen en kuilen waarin evenwel geen structuur kan worden herkend en mogelijk tweeno+zw+georiënteerdegreppels.deschervenindezesporenzijnechterschaarsenfragmentair bewaard. Bovendien werd in een aantal sporen eveneens geglazuurd roodbakkend aardewerk gevonden. De meeste aangetroffen muren, structuren en grondsporen die in de postmiddeleeuwse periode gedateerdworden,volgeneenzelfdeno+zw+oriëntatiealsdemeestehuidigepandenopdezeplaats. Zoalsuitdegeraadpleegdecartografischebronnenbleek,behoordehetopgegraventerreintotde zonevandeachterervenvandeaanpalendebebouwing,dievolgensdezekaartenzekervanafhet middenvande16 de eeuwopdeplaatsvandethansgesloopte19 de +eeuwsepandenvekestraat12+18 aanwezigwas. In de muren en structuren kunnen wellicht 5 bouwfases worden onderscheiden. De fragmentair aangetroffen muurresten werden echter zo disparaat aangetroffen dat er weinig interpretaties kunnenwordengedaan.hetbetreftmisschien voornamelijkmurendiealsscheidingsmurenopde achtererven stonden. In de zuidwesthoek van de zone werd een beerput aangetroffen die een uitbreidingnaarhetzuidentoekendeeneengemetseldeafvalput. Verspreidoverdeopgegravenzone,maarvoornamelijkgeconcentreerdinhetzuid(westen),werden geïsoleerd voorkomende kuilen opgegraven naast scherp afgelijnde, rechthoekige puinkuilen die stratigrafischrecenterzijndandetalrijkeoverlappendegroterondeenovalekuilenmetdonkergrijs+ zwarte vulling. Naast de diepere afvalkuilen fungeerden andere ondiepere kuilen mogelijk als zandswinningskuilen. Inhetzuidoostenwerdallichteenwaterputaangesneden(S12).Indevullingvanditspoorwerden eveneensschervenaangetroffenmeteenruimedateringindepostmiddeleeuwseperiode. Op basis van hun opbouw, de aard van de vulling en de afwijkende oriëntatie worden enkele structuren,namelijktweebeerputteneneenwaterput(s59,s103ens102)alsrecentbeschouwd. Wellichthoordedezestructurenbijhetvroeg19 de +eeuwspandvekestraat14,waarvaneerderreeds dekelderwerdaangetroffen. Hetgebouwinhetzuidenvandeopgegravenzonedatopdeaangetroffenpoeren(S1)rustteendat mogelijkverbandhieldmetdeuitbreidingvanbeerputs45enmetdemurens44,lijktopbasisvan 53