Archeo(rapport!350!! Het! archeologisch! vooronderzoek! aan! de! Bouwensstraat! 8,! 10(16!te!Antwerpen!

Transcriptie

1 Archeo(rapport350 Het archeologisch vooronderzoek aan de Bouwensstraat 8, 10(16teAntwerpen VanessaVanderGinst&MaartenSmeets Kessel(Lo,2016 StudiebureauArcheologiebvba

2

3 Archeo(rapport350 Het archeologisch vooronderzoek aan de Bouwensstraat 8, 10(16teAntwerpen VanessaVanderGinst&MaartenSmeets Kessel(Lo,2016 StudiebureauArcheologiebvba

4

5 Colofon Archeo(rapport350 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwwensstraatteAntwerpen Opdrachtgever: CondominiumDevelopment Projectleiding: MaartenSmeets Leidinggevendarcheoloog: VanessaVanderGinst Auteurs: VanessaVanderGinst MaartenSmeets Foto sentekeningen: StudiebureauArcheologiebvba(tenzijandersvermeld) Opalleteksten,foto sentekeningengeldteenauteursrecht.zondervoorafgaandelijkeschriftelijke toestemming van Studiebureau Archeologie bvba mag niets uit deze uitgave worden vermenigvuldigd, bewerkt en/of openbaar gemaakt, hetzij door middel van webpublicatie, druk, fotokopie,microfilmofopwelkeanderewijzeook. D/2016/12.825/8 StudiebureauArcheologiebvba JozefWautersstraat6 3010KesselRLo tel:0474/ fax:016/ ,StudiebureauArcheologiebvba

6

7 Administratievefiche Site Bouwensstraat8,10R16 Locatie Provincie Antwerpen, Gemeente Borgerhout, Bouwensstraat Lambert72Rcoördinaten Hoekpunt1:X ,Y Hoekpunt2:X ,Y Hoekpunt3:X ,Y Hoekpunt4:X ,Y Oppervlakteprojectgebied 1325,10m 2 Kadastergegevens Antwerpen, Afdeling 6: Sectie A: perceelsnummers:335c2,335g2,346c Opdrachtgever CondominiumDevelopment Godefriduskaai12bus Antwerpen Vergunningsnummer 2015/527 Vergunningshouder VanessaVanderGinst Bijzonderevoorwaarden Bijzonderevoorwaardenbijdevergunningvoor eenarcheologischeprospectiemetingreepinde bodem:antwerpen,bouwensstraat8,10r16. Termijnveldwerk 22februari2016 Aardvandebedreiging Nieuwbouwprojectvan1325,10m2met ondergrondseparkeergarage.debestaande bebouwingisaldeelsonderkelderd. Archeologischeverwachting Hetprojectgebiedlagopdegrondenvaneen voormaligegarenblekerij. Wetenschappelijkebegeleiding Veerle Hendriks, dienst archeologie stad Antwerpen

8

9 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Inhoudstafel Inhoudstafel p.1 Hoofdstuk1 Inleiding p.3 1.1Algemeen p.3 1.2Beschrijvingvanhetonderzoeksgebied p.3 1.3Archeologischeenhistorischevoorkennis p.4 1.4Onderzoeksopdrachtenvraagstellingen p.7 Hoofdstuk2 Werkmethode p.9 Hoofdstuk3 Analyse p Lithostratigrafischeenbodemkundigeopbouw p HetsporenRenvondstenbestand p.12 Hoofdstuk4 Synthese p Interpretatieendatering p Beantwoordingonderzoeksvragen p.17 Hoofdstuk5 Besluit p.19 Bijlagen(CDRrom) Bijlage1:Fotoinventaris Bijlage2:Overzichtsplan 1

10 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen 2

11 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Hoofdstuk1 Inleiding 1.1Algemeen In het kader van een nieuwbouwproject met ondergrondse garage in een zone die op de lokale archeologische advieskaart als archeologisch aandachtsgebied opgenomen is, heeft de dienst archeologie van de stad Antwerpen een archeologisch vooronderzoek opgelegd (vergunningsnummer2015/527)opeen1325,10m 2 grootterreinaandebouwensstraat8,10r16te Borgerhout(Antwerpen).HetveldwerkwerduitgevoerddoorStudiebureauArcheologiebvbaop22 februari Beschrijvingvanhetonderzoeksgebied Het terrein is gelegen in een thans verstedelijkt gebied op circa 500 m ten zuidwesten van het centrum van Borgerhout (fig. 1.1) en is kadastraal gekend als Antwerpen, afdeling 6, sectie A, percelen335c2,335g2,346c(fig.1.2).georarcheologischgezienishetprojectgebiedgesitueerdop derandvandekempenendepolders.(fig.1.3). Fig.1.1:Uittrekselvandetopografischekaartmetsitueringvanhetprojectgebied( Databank OndergrondVlaanderen). 3

12 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Fig.1.2:Uittrekselvanhetkadasterplanmetsitueringvanhetprojectgebied( CADGIS). Fig.1.3:SitueringvanhetprojectgebiedbinnendeverschillendeVlaamsearcheoregio s Archeologischeenhistorischevoorkennis Volgens de gegevens van de CAI (Centrale Archeologische Inventaris) zijn tot op heden in de nabijheidvanhetprojectgebiedgeenarcheologischevindplaatsengekend.welzijnerineenruimere omgevingachtgebouwenopgelijstdiereedsopdeferrariskaartaanwezigzijn(cai366266,366265, 1 Kaart aangemaakt door Studiebureau Archeologie bvba op basis van kaarten uit 4

13 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen ,366263,366261,366116,366271en366275).Hetprojectgebiedvaltgedeeltelijksamenmet polygooncai366117,delocatievaneen18 de Reeuwseblekerij 2. Deze garenblekerij werd in 1699 opgericht door Norbert Schut die in naam van het garentwijndersambacht een groot deel van het vervallen domein ('speelhof') van Stertingen, de Peertsbeemt(eneenweilandaankoopt 3.DitterreinligtnabijdeHerentalsevaartmetzuiverenkalkvrij water.vanhieruitwerdentiengrachtengetrokkenalswaterbevoorradingvoordeactiviteiten.de waterafvoergebeurdelangsdevuilbeek.inhetbeginvande19 de eeuwtaandehetbelangvande blekerij. In 1838 wordt de blekerij verkocht. In 1914R1915 volgde nog een verkoop aan de maatschappijindustrie( du( Bâtiment, die de gebouwen liet slopen en straten doorheen het terrein traceerde. De benaming Bleekhofstraat, ten noorden van het projectgebied, is nog een verwijzing naar de voormaligeblekerij.dezestraatwerdgeopendin1839enverlengdrond Fig.1.4:UittrekseluitdeCAImetsitueringvanhetprojectgebied

14 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Op cartografische bronnen (fig. 1.5) is ter hoogte van het projectgebied een garenblekerij weergegeven. Op de Ferrariskaart (1771R1778) staat deze als Blancherie omschreven met net ten zuidenervandeherenthalsche(vaert(entenwestende(vuyle(beeck. Volgens de georeferentie op Geopunt zou het projectgebied gedeeltelijk samenvallen met een structuurvandezeblekerij(opdeferrariskaart),danwelmeteengelijkaardiggeoriënteerdegracht (opdeatlasderbuurtwegen1841,devandermaelenkaart1846r1854enpoppkaart1842r1879). 6

15 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Fig.1.5:Evolutievanhetlandgebruikterhoogtevanhetprojectgebiedopbasisvanhistorische kaarten Onderzoeksopdrachtenvraagstellingen RZijnersporenaanwezig? RZijndesporennatuurlijkofantropogeen? RMakendesporendeeluitvanéénofmeerderestructuren? 6 7

16 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen RBehorendesporentotéénofmeerdereperiodes? RKanopbasisvanhetsporenbestandindeproefputteneenuitspraakgedaanwordenoverdeaard enomvangvandeoccupatie? RKunnen de sporen van historische bewoning gerelateerd worden aan informatie uit historisch kaartmateriaal? RZijnerindicaties greppels,grachten,paalzettingen, )diekunnenwijzenopeeninrichtingvaneen erf? RZijnersporendieverbandhoudenmethistorischenijverheid(garenblekerij)? RZijnerindicatiesvoordeaanwezigheidvanfunerairecontexten? RKunnendesporengelinktwordenaannabijgelegenarcheologischevindplaatsen? RWelk(e)de(e)l(en)vanhetterreinkomeninaanmerkingvoorvervolgonderzoek? RWelkeaspectenverdienenbijzondereaandachtbijeventueelvervolgonderzoek? RWelkevraagstellingenzijnvooreventueelvervolgonderzoekrelevant? 8

17 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Hoofdstuk2 Werkmethode Zoals voorzien in de bijzondere voorwaarden werden verspreid over het terrein vier proefputten aangelegd, met uitzondering van de onderkelderde zone aan de Bouwensstraat (fig. 2.1). Op de onderkelderdezonelageenpuinpakket(fig.2.2). Bij de aanvang van het veldwerk werd vastgesteld dat er centraal op het terrein reeds een grote (7x6,5 m) put aangelegd was (gearceerd op fig. 2.1 en fig. 2.3). Wegens plaatsgebrek (gestapelde grondvandeuitgravingen)werddevierdeputietskleiner(7x3m)aangelegddandeoverigeputten (5x5m)endiendehijaantesluitenbijdereedsgegravenput. Fig.2.1:Hetputtenplan. Indeaangelegdeputtenwerdendeputwandprofielenenhetvlakopgeschoond.Inelkeputwerdeen bodemprofielaangelegdengeregistreerd. Er werden geen archeologisch relevante sporen aangetroffen, enkel zeer recente sporen/verstoringen.erwerdendanookgeenspoornummerstoegekend. De contouren van de proefsleuven, de locatie van de profielputten, de verstoringen en de maaiveldhoogteswerdeningemetenmetbehulpvaneengpsrtoestel. OpvraagvandearcheoloogvandedienstarcheologievandestadAntwerpenwerdeenrecentekuil gecoupeerd. 9

18 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Fig.2.2:PuinpakketlangsdeBouwensstraat. Fig.2.3:Reedsgegravenputcentraalophetterrein. 10

19 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Hoofdstuk3 Analyse 3.1Lithostratigrafischeenbodemkundigeopbouw Volgens de gegevens van de bodemkaart wordt het gehele projectgebied ingenomen door een bebouwdezone.hetterreinisbijgevolgnietgekarteerd. Profiel 3 in werkput 3 wordt als referentieprofiel genomen (fig. 3.1). In dit profiel zijn drie antropogenelagen(1r3)waarneembaar,metonderdeaprhorizont(4)eenbirrhorizont(5)eneen CgRhorizont(6).Hetvlakwerdaangelegdonderhorizont Fig.3.1:Profiel3inwerkput3. 11

20 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen H1 0R40cm:HTM 7 H2 40R60cm:HTM H3 60R80cm:HTM H4 80R113/120 cm: Ap: (licht) zandleem; donkerbruin (10 YR 3/3); massief; enkele verspreide plantenwortels; bioturbaties van kleinere dieren onderaan de laag; scherpe, onregelmatige ondergrens. H5 113/120R125cm:B ir : olijflichtbruin(7,5yr5/6);massief;hard;ijzerconcreties;diffuse,discontinue ondergrens. H6 125R170cm:C g :olijflichtbruin(2,5y5/6);massief;biogallerijenmetmateriaalvanaprhorizont;sterk gevlekt(oxidatierreductiesporen). 3.2Hetsporen(envondstenbestand Erwerdengeenarcheologischrelevantesporenaangetroffen.Verspreidoverdeaangelegdeputten werden zeer scherp afgelijnde kuilen aangesneden die als zeer recente kuilen/vergravingen geïnterpreteerdwordenenpuinlagenrenkuilen(fig.3.2t.e.m.fig.3.5).indekuilenenlagenwerd veelal bouwafval (o.m. beton) en asfaltgruis aangetroffen. Op basis hiervan werden de kuilen en lagen als zeer recent (20 ste Reeuws ) beschouwd. Bijgevolg werden ze wel ingemeten, maar kregen geenspoornummertoegekend. Inwerkputtweewerdeengrotekuilaangetroffendiedoorheeneenlaagmetasfaltgruisgaat(fig. 3.3). 2 Eén scherp afgelijnde kuil werd gecoupeerd (fig. 3.5). In de vulling werd een brok beton aangetroffen. De vulling en aflijning van dit spoor vertoont sterke gelijkenissen met een kuil in werkput1(fig.3.6). 7 HTM:HumanTransportedMaterial:recenteantropogeneophogingen/verstoringen. 12

21 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Fig.3.2:Planmetdeingemetenverstoringen. 13

22 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Fig.3.3:Deverstoringeninwerkput2. Fig.3.4:Deverstoringeninwerkput3. 14

23 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Fig.3.5:Eenrecentekuilmetindevullingeenbrokbetoninwerkput4. Fig.3.6:Eenrecente,scherpafgelijndekuilinwerkput1 15

24 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen 16

25 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Hoofdstuk4 Synthese 4.1Interpretatieendatering Ingeenvandevieraangelegdeproefputtenwerdenarcheologischrelevantesporen aangetroffen.opbasisvandeveelalscherpeaflijningincombinatiemetdeaanwezigheid vanbouwpuinmeto.m.asfaltgruisenbetonindevullingenwerdendeopgetekendesporen alszeerrecente(20 ste Reeuwse)kuilen/vergravingenenpuinlagenRenkuilengeïnterpreteerd. 4.2Beantwoordingonderzoeksvragen Zijn(er(sporen(aanwezig? Zijn(de(sporen(natuurlijk(of(antropogeen? Maken(de(sporen(deel(uit(van(één(of(meerdere(structuren? Behoren(de(sporen(tot(één(of(meerdere(periodes? Kan(op(basis(van(het(sporenbestand(in(de(proefputten(een(uitspraak(gedaan(worden(over(de(aard(en( omvang(van(de(occupatie? Kunnen( de( sporen( van( historische( bewoning( gerelateerd( worden( aan( informatie( uit( historisch( kaartmateriaal? Zijn(er(indicaties( greppels,(grachten,(paalzettingen,( )(die(kunnen(wijzen(op(een(inrichting(van(een( erf? RZijn(er(sporen(die(verband(houden(met(historische(nijverheid((garenblekerij)?( Erwerdengeenarcheologischrelevantesporenaangetroffen.Verspreidoverdeaangelegdeputten werdenzeerscherpafgelijndekuilenaangesnedendieopbasisvandezeaflijningendeaardvande vullingalszeerrecentekuilen/vergravingengeïnterpreteerdwordenenpuinlagenrenkuilen. Zijn(er(indicaties(voor(de(aanwezigheid(van(funeraire(contexten? Neen. Kunnen(de(sporen(gelinkt(worden(aan(nabijgelegen(archeologische(vindplaatsen?( Neen Welk(e)(de(e)l(en)(van(het(terrein(komen(in(aanmerking(voor(vervolgonderzoek?( Welke(aspecten(verdienen(bijzondere(aandacht(bij(eventueel(vervolgonderzoek? Welke(vraagstellingen(zijn(voor(eventueel(vervolgonderzoek(relevant? Gelet op de afwezigheid van archeologisch relevante sporen wordt geen vervolgonderzoek geadviseerd. 17

26 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen 18

27 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen Hoofdstuk5 Besluit Conformart.4 2vanhetDecreethoudendeBeschermingvanhetArcheologischPatrimoniumvan 30juni1993(B.S ),gewijzigdbijdecreetvan18mei1999(B.S ),28februari 2003 (B.S ), 10 maart 2006 (B.S ), 27 maart 2009 (B.S ) en 18 november2011(b.s )zijndeeigenaarendegebruikerertoegehoudendearcheologische monumenten die zich op hun gronden bevinden te bewaren en te beschermen en ze voor beschadigingenvernielingtebehoeden. Wegens de toekomstige nieuwbouw met ondergrondse parkeergarage worden eventuele archeologischewaardenindeondergrondbedreigd.daaromwerdeenarcheologischeevaluatievan het terrein uitgevoerd door middel van een proefputtenonderzoek. Uit de resultaten van het veldwerkbleekdaterzichgeenbedreigdearcheologischewaardenbevindenbinnendegrenzenvan het projectgebied. Er worden dan ook geen aanbevelingen geformuleerd voor eventueel verder archeologischonderzoek. Bijeventuelevrijgavehetterreinblijvendealgemenebepalingendievoorzienzijnin: M( het(decreet(van(30(juni(1993(houdende(bescherming(van(het(archeologisch(patrimonium,( gewijzigd(bij(de(decreten(van(18(mei(1999,(28(februari(2003,(10(maart(2006,(27(maart(2009( en(18(november(2011(bs( ,( ,( ,( (en( )( M(en(het(besluit(van(de(Vlaamse(regering(van(20(april(1994(tot(uitvoering(van(het(decreet(van( 30( juni( 1993( houdende( de( bescherming( van( het( archeologisch( patrimonium,( gewijzigd( bij( besluiten( van( de( Vlaamse( Regering( van( 12( december( 2003,( 23( juni( 2006,( 9( mei( 2008,( 4( december(2009,(1(april(2011(en(10(juni(2011 van toepassing, meer bepaald voor de bepalingen over de meldingsplicht van eventuele toevalsvondstentijdenshetverdereverloopvandewerken. 19

28 HetarcheologischvooronderzoekaandeBouwensstraatteAntwerpen 20

29 Het archeologisch vooronderzoek aan de Bouwensstraat 6, te Antwerpen Bijlage 1 Fotoinventaris Vergunningsnummer (F)oto, (O)verzicht, (PR)ofiel, (V)lak, (C)oupe, (D)etail, (W)erkfoto, (V)ondst, OVERZICHT-FO Volgnummer (S)poor, (PR)profiel, (SL)euf, (W)erk(P)ut, (L)osse(V)ondst, (P)aleo(B)oring, (M)etaal(D)etectie, OVERZICHT-FO OVERZICHT-FO OVERZICHT-FO OVERZICHT-FO PP1-FD PP1-FD PP1-FD PP1-FO PP1-FO PP1-FO PP1-FO PP1-FO PP1-FO PP2-FO PP2-FO PP4-FW PP4-FW PP4-FW PR1-FPR PR1-FPR PR1-FPR PR1-FPR PR3-FPR PR3-FPR PR3-FPR PR3-FPR PR4-FPR PR4-FPR PR4-FPR PR4-FPR PP2-FO PP2-FO PP2-FO PP2-FO PP2-FO PP2-FW PP3-FO PP3-FO PP3-FO PP3-FO PP3-FO PP4-FC PP4-FC PP4-FC PP4-FO PP4-FO PP4-FO PP4-FO PP4-FO PP4-FW PP4-FW-2 1

30 Het archeologisch vooronderzoek aan de Bouwensstraat 6, te Antwerpen 2