Nederlandse Vereniging van Belangstellenden in het Spoor- en tramwegwezen Afd. Apeldoorn Foto : Leo van Engeland PROGRAMMA 2017-2018 Pagina 1 van 8
De spoorwegen in Indonesië in 1980 Presentatie: Bert van der Kruk Woensdag 23 augustus 2017 Door de koloniale bewindsperiode is de geschiedenis van de Indonesische Spoorwegen onlosmakelijk verbonden met Nederland. Daarvan is anno 1980 nog veel terug te vinden tijdens een reis die ons voert van West naar Oost Java. Hoewel het einde van de stoomtraktie ook hier met rasse schreden naderde, werden toch nog 12 verschillende series onder stoom aangetroffen, daarbij zelfs lokomotieven van 100 jaar oud. Hoogtepunten waren dan ook het depot Madiun van waaruit deze veteranen nog werden ingezet op de zijlijn naar Ponorogo en Cibatu met de o.a. door Werkspoor gebouwde malletlokomotieven van de serie CC 50. Ook waren nog heel wat, reeds uitgediende, exemplaren van andere series in de depots te bewonderen waaronder nog een paar vierkante stoomtramlokjes. Het bezoek aan enkele suikerfabrieken maakte de oogst aan stoomlokomotieven nog groter. Bij deze smalspoorbedrijfjes werd een grote variatie aan lokjes gezien, van 2-assers en Mallets tot 5-assige Luttermöllerloks. Het culturele aspekt zal zeker niet onvermeld blijven, want een bezoek aan o.a. de Borobudur mag natuurlijk niet ontbreken. Na deze belevenissen op Java wordt midden Sumatra bezocht waar de tandradlijnen rondom Padang Pandjang in een prachtige tropische flora een kleine indruk geven van het eens zo omvangrijke kolenvervoer in deze regio. Gelukkig konden nog enkele tandradlokken in aktieve dienst worden vastgelegd. Niet alleen de uit 1967 daterende lokomotieven van Japanse makelij, maar zelfs nog enkele exemplaren die in 1921 door Esslingen gebouwd waren en voor een waardige afsluiting van deze reis zorgden. De Betuweroute Presentatie: Gerrit Nieuwenhuis Woensdag 27 september 2017 De meest bekende en veel besproken spoorlijn in Nederland is ongetwijfeld de Betuweroute, de goederenspoorlijn van de haven van Rotterdam naar de Duitse grens bij Babberich. De protesten tegen de aanleg van deze spoorlijn deden in veel opzichten denken aan de bezwaren tegen de allereerste spoorlijnen in Nederland. Na jarenlange politieke discussies werd de lijn uiteindelijk in 2007 geopend. Maar nog altijd gaan er stemmen op om de lijn weer te sluiten en te voorzien van asfalt ten behoeve van het vervoer met vrachtauto s. De presentator van vanavond, Gerrit Nieuwenhuis, schreef een boek over de totstandkoming van de lijn. Vanavond zal hij de geschiedenis van de lijn toelichten en tevens laten zien wat er zoal op de Betuwelijn nu te zien is. Met de opening van de Tweede Maasvlakte in de Rotterdamse haven en het herstel van de Europese economie zal het aantal treinen in de komende jaren verder toenemen, waarbij in Duitsland capaciteitsproblemen opgelost zullen worden. De Betuweroute is daarbij een belangrijk onderdeel van de goederencorridor van Rotterdam naar Genua in Noord-Italië. Pagina 2 van 8
Australië: de grote steden per trein Presentatie: Paul Muré Woensdag 25 oktober 2017 In 2016 maakte een klein groepje NVBS-leden een reis langs de grote steden in het zuidoosten van Australië. Voor allen was het een nieuwe reisbestemming en een kennismaking met de grote variatie aan railvervoer die hier te vinden is. We beginnen in Brisbane, aan de oostkust, waar voorstadstreinen en het nieuwe trambedrijf in Goldcoast de aandacht trekken. Met een op de Britse HST gebaseerde trein reizen we naar Sydney, een stad die ooit het grootste tramnet van het zuidelijk halfrond bezat, en waar nu weer één nieuwe tramlijn is aangelegd. Een indrukwekkend voorstadsnet brengt de reiziger tot in de verre omtrek. We bezoeken ook het trammuseum in Loftus en zien uiteraard de Harbor Bridge en het Operahouse. Op weg naar Adelaide komen we langs de 12 Apostelen, een aantal bijzondere rotsformaties in zee. En we ontmoeten het symbool bij uitstek van Australië: de kangoeroe. Verder bezoeken we op weg naar Adelaide de unieke paardentram van Victor Harbor, een museumlijn met stoomtractie en we zien iets van het spoorwegverkeer op de lange afstand. In Adelaide zelf rijdt naast de Duitse spoorbus - ook weer een nieuwe tram en kijken we rond in het spoorwegmuseum. Tot slot komen we dan in Melbourne, dat op dit moment het grootste tramnet ter wereld bezit. Maar ook is er een uitgestrekt voorstadsnet met elektrische en dieseltreinen en nemen we een kijkje in Ballarat, waar een museumtram rijdt op de sporen van het oorspronkelijke trambedrijf. Zowel spoor, tram en railmusea komen in dit programma uitgebreid aan bod, waarbij ook de omgeving niet wordt vergeten. Het wordt een kennismaking met een andere, maar heel prettige wereld! Pagina 3 van 8
In de Schönhauser Allee in Berlin, Hauptstadt der DDR wordt een REKO-driewagentram ingehaald door een hoogbejaard treinstel van de U-Bahn en een bruine Trabant. September 1979, foto John Krijgsman. Berliner Metamorphosen Presentatie: John Krijgsman Woensdag 22 november 2017 John Krijgsman vertoont beelden bij een verhaal over de stad met vier sektoren, twee politieke systemen en twee metro- en trambedrijven, over een halve hoofdstad en een ommuurde vrije stad, over een gesplitste S-Bahn, over spookstations en twee Hauptbahnhöfe, over de Deutsche Reichsbahn die alle grenzen overschreed en over hoe alles na 1989 weer samensmolt. Vanaf het einde van de Tweede Wereldoorlog vond stapsgewijs een deling van Duitsland en Berlijn plaats, die werd voltooid met de bouw van de Berlijnse Muur op 13 augustus 1961. Het openbaar vervoer moest zich aan deze omstandigheden aanpassen, wat leidde tot bijzondere en soms bizarre situaties. Aan het railnet werd heel wat vertimmerd en dat ging door tot eind 1989 de Koude Oorlog afliep. Toen werd het tijd om de rails in en om de stad aan te passen aan de nieuwe tijd. Tegenwoordig staat de hoofdstad op de eerste plaats in Duitsland met de omvang van de netwerken van tram-, U-Bahn- en S-Bahn. Het nieuwe Hauptbahnhof behoort tot de meest imposante van Europa. Steeds minder herinnert aan het gesplitste verleden van de stad, maar ruim een kwart eeuw na de val van De Muur rijden er nog altijd railvoertuigen van DDR-fabricaat in de dagelijkse dienst. De presentator bezocht Berlijn en omstreken sinds 1973 meer dan honderd keer en maakte er zo'n 12.000 dia's en digitale opnamen van de stad en het railvervoer. In de afgelopen decennia ging hij vaak terug naar dezelfde plekken om daar keer op keer de veranderingen vast te leggen. Vanavond deel 1 van een tweeluik over de metamorfosen die zich in ruim vier decennia overal in Berlijn hebben voltrokken. Presentatie door eigen leden. Woensdag 27 december 2017 Vanavond willen wij de vaste bezoekers van onze bijeenkomsten de gelegenheid bieden om korte presentaties van eigen werk te laten zien. Wij vragen aan hen die iets willen vertonen, dat te laten weten in oktober of november, via apeldoorn@nvbs.com Foto : Aad Griffioen Pagina 4 van 8
Trams in en om Brussel, in de Ardennen en in Noord-Frankrijk Presentatie: Bert van Raaij Woensdag 24 januari 2018 Deze avond beginnen we met de MIVB, de Brusselse stadstram. Tot in de jaren 60 bezat Brussel een zeer omvangrijk tramnet, dat alle stadswijken bediende. Vanaf de jaren 70 werd het tramnet sterk ingekrompen, deels door het samenvoegen van tramlijnen en deels door het omzetten ervan in buslijnen. Ook ging een deel van het tram-net ondergronds: de pré-metrotunnels. Vanaf de jaren 80 werd deze pré-metro omgezet in een echte metro en verdwenen er een groot aantal tramtrajecten. De bovengrondse tram is grotendeels uit het oude stadscentrum verbannen, maar daarbuiten kunnen er gelukkig nog steeds lange tramritten gemaakt worden. Het uitgebreide net van buurttrams in de regio Brussel krijgt ook aandacht. De laatste trams verdwenen hier in 1978. Daarna maken we nog even een uitstapje naar de Ardennen, waar we de dieseltjes van de TTA en in Han bekijken. Als de tijd het toelaat, sluiten we de avond af met een bezoek aan het Franse deel van Henegouwen en Vlaanderen, waar we de tram in Valenciennes en Lille bezoeken. Pagina 5 van 8
De Rhaetische Bahn door de jaren heen Een (dia)lezing door Hans Bikker Woensdag 28 februari 2018 Bij de viering van 100 jr. Bernina Bahn, passeert de Bernina Nostalgie Expresse met twee Pullman Salonwagens van de Rhätische Bahn het meer van Poschavio Een reis door Graubuenden met de Rhaetische Bahn vanaf 1983 tot heden. Een korte inleiding vooraf hoe onze landgenoot Jan Willem Holsboer de grondslag heeft gelegd voor het huidige smalspoornet van de Rhaetische Bahn. Waarbij de overweldigende natuur niet zal worden overgeslagen. We starten de reis in Chur en gaan door de Rijnkloof naar Disentis. We keren terug Reichenau-Tamins en reizen via de Albulalijn naar het thans in verbouwing zijnde station St.Moritz. We stappen hier over op de Berninalijn, die via het hoogste punt van de Rhaetische Bahn station Bernina Ospizio, 2353 meter hoogte, via Poschiavo, waar een depot van de Ferrovia Retica is gevestigd, afzakt naar het Italiaanse Tirano op 429 meter.na de pauze pakken we de draad weer op in Pontresina en vervolgen onze reis via het Engadin naar het eindpunt Scuol-Tarasp. Van hieruit maken een grote sprong naar Filisur voor de laatste etappe via de Zuegenschlucht naar Davos. Via de Wolfgangpas arriveren we in Klosters waar de Vereinatunnel uitmondt. Hierna vervolgen we onze tocht naar Landquart waar de centrale werkplaats is gevesigd. Na bezoek hiervan reizen we verder naar Chur en rijden door deze stad naar het hooggelegen Arosa. De reis door Graubuenden is hiermee echter nog niet ten einde. We sluiten af in het Misox, waar de Rhaetische Bahn tot 2003 de exploitatie verzorgde. De impressies die gemaakt zijn in de prachtige natuur spreken uiteraard tot de verbeelding. STOOM IN HET ARBEIDERS- EN BOERENPARADIJS Presentatie: Bart van 't Grunewold Woensdag 28 maart 2018 Nadat in West Duitsland bij de Bundesbahn de stoomlocs in 1977 zich das Rauchen abgelernt hadden, moesten we voor Duitse stoom de Duits- Duitse grens over, naar de DDR. In 1979 en 1981 reden in het Arbeiter und Bauernparadies nog volop stoomlocs. Ondanks dat de dieseltractie in opkomst was en al op veel plaatsen prominent aanwezig (en de elektrische tractie voorzichtig), waren er nog ware stoomparadijzen, met veel verschillende loctypen.niet alleen de ewige Baureihen 50.35 en 52.80, die kenmerkend waren voor de nadagen van de DRstoom een paar jaar later, maar een keur aan Baureihen: 01.5, 03.10, 41, 50.0, 58.30. Goederentreinen tot 1800 ton waren geen uitzondering en tussen Berlin en Stralsund reed de Baureihe 03.10 met wel 12-rijtuig lange vakantietreinen snelheden boven de 120 km/u.het depot Saalfeld was het absolute hoogtepunt, met in 1979 maar liefst 10 stuks 01.5-en tegelijk in de rijdende dienst. Bart van t Grunewold bezocht in 1979 en 1981 de DDR dat was toen nog een hele onderneming en fotografeerde de onversneden en pure Deutsche Reichsbahn, met de meeste nadruk op de stoomtractie. Pagina 6 van 8
Nederlands spoorwegmaterieel in het buitenland. Inzet van Nederlands spoorwegmaterieel buiten de landgrens. Presentatie: Steven Hopman NS 6437 met houttrein in Kongsvinger (Noorwegen) Woensdag 25 april 2018 Het meeste Nederlandse spoorwegmaterieel maakt trouw de kilometers binnen de eigen landsgrenzen. Toch wordt ook de grens wel eens gepasseerd. Het ene materieeltype doet dit meer dat het andere, toch komt meer Nederlands spoorwegmaterieel buiten de landsgrenzen dan men in eerste instantie misschien zou verwachten. En dit beperkt zich niet alleen tot de grensstations. Ook ver van de landsgrens verwijderd kan men Nederlands spoorwegmaterieel tegenkomen. We beperken ons ditmaal tot West-Europa, al zal er ook een enkel uitstapje naar (Zuid)Oost-Europa worden gemaakt. Vanavond kijken we naar bekend materieel, echter in een wat minder bekende omgeving. Lok 401 "Lichtenvoorde" te Dieren Op smalspoor tot in de haarvaten van de Achterhoek Presentatie: Jaap Nieweg. Woensdag 23 mei 2018 De Achterhoek. Eigenlijk zegt de naam het al. Zeker als je kijkt naar de infrastructuur in de tweede helft van de 19e eeuw. Een achtergebleven gebied Vanaf 1881 worden daar stoomtramlijnen ontwikkeld, die uiteindelijk in Foto : Jaap Nieweg 1934 tot het samenwerkingsverband Geldersche Tramwegen (GTW) leiden. Een verhaal over de stoomtramontwikkeling, de mensen die er werkten en de gebruikers. Pagina 7 van 8
Als NVBS-lid profiteer je van een breed aanbod aan activiteiten: Eigen maandblad Op de Rails met nieuws en achtergronden. Railverzamelingen met veel historisch beeldmateriaal en documentatie voor leden nu ook online te raadplegen. Regionale afdelingen die jaarlijks ruim 250 presentaties op 25 locaties in het hele land organiseren, dus ook bij jou in de buurt. Dagexcursies en meerdaagse buitenlandse railreizen. Gezellige verenigingsruimte in station Amersfoort waar regelmatig themadagen georganiseerd worden en waar ook: o Winkel met een groot assortiment railboeken en DVD s, nieuw en tweedehands. o Bibliotheek met meer dan 20.000 titels over spoor en tram. Ga naar www.nvbs.com/lidworden Voor nadere info voor omgeving Apeldoorn/Deventer/Zutphen kunt u ook mailen naar apeldoorn@nvbs.com NVBS afdeling Apeldoorn De bijeenkomsten vinden plaats op woensdagavond (als regel de vierde van de maand) in De Duiker, Hoenderloseweg 10, Apeldoorn/Ugchelen. Aanvang 19.30 u Entree 3,00 ook voor niet NVBS-leden. Het programma wordt jaarlijks uitgegeven. Zie verder: www.nvbs.com/apeldoorn Afdelingsbestuur: Voorzitter: Secretaris: Lolke Looijenga 0648212569 / 0575-527524 Leo van Engeland 0623206044 / 055-5062267 Penningmeester: Joop Hartjes 0575-544070 Lid: Anton Schultink 055-5213392 Afdelingsmail: apeldoorn@nvbs.com Voor informatie omtrent lidmaatschap en het verenigingsorgaan Op de Rails zie: www.nvbs.com Bereikbaar vanaf het station met buslijn 12 vertrek om 18:53 uitstaphalte G.P. Duuringlaan om ca 19:07. Looproute: (ca 300m) Na afloop van de bijeenkomst kunt u per auto naar het station gebracht worden. Pagina 8 van 8