NIEUWSBRIEF SAILING LETTERS 13 De vorige nieuwsbrief no. 12 verscheen in april 2011. Nieuwe website Sailing Letters De KB en het NA werken nauwer samen. In het kader daarvan is de website en de database Sailing Letters overgedragen aan het NA en het adres is: http://www.nationaalarchief.nl/internationaal/project-sailing-letters. De database is te vinden op: http://www.gahetna.nl/collectie/index/nt00424. In overleg met het KB is de zoekpagina aangepast en zijn de zoekmogelijkheden verruimd. Aan het digitaal beschikbaar stellen van scans uit The National Archives wordt gewerkt. Boekpresentatie Sailing Letters Journaal IV en De Seeman Op woensdagmiddag 23 november 2011 worden in de Koninklijke Bibliotheek, Prins Willem-Alexanderhof 5 te Den Haag, twee nieuwe maritieme boeken, uitgegeven door de Walburg Pers te Zutphen gepresenteerd: De gekaapte kaper. Brieven en scheepspapieren uit de Europese handelsvaart, Sailing Letters Journaal deel IV, Erik van der Doe, Dirk J. Tang en Perry Moree (red.), m.m.v. Peter de Bode De Seeman. Maritiem woordenboek van Wigardus à Winschooten, Hans Beelen, Ingrid Biesheuvel en Nicoline van der Sijs (red.) 13:00 u Ontvangst met koffie en thee 13:30 u Welkom door Els van Eijck van Heslinga (Koninklijke Bibliotheek) 13:35 u Inleiding door redacteur Perry Moree (Koninklijke Brill NV) 13:50 u De interrogations in Kew door Lex Heerma van Voss (HuygensING) 14:20 u Uitreiking eerste exemplaar van De gekaapte kaper door redacteur Erik van der Doe (Nationaal Archief) aan historicus Peter Sigmond 14:35 u Uitreiking eerste exemplaar van De Seeman door Hans Beelen aan bibliothecaris Diederick Wildeman (Het Scheepvaartmuseum) 14:50 u Aankondiging transcriptieproject Sailing Letters door Hans Bennis (Meertens Instituut) 15:00 u Rondvraag en afsluiting met een hapje en een drankje Wilt u zich aanmelden bij Isabelle Hulshof (Koninklijke Bibliotheek) en daarbij aangeven of u een parkeerplaats nodig heeft (het aantal is beperkt): isabelle.hulshof@kb.nl 1
Op zoek naar kopij in The National Archives De redactie van het Sailing Letters Journaal heeft in juni weer enkele dagen doorgebracht in The National Archives ten behoeve van deel 4 De gekaapte kaper. Het voornaamste doel van deze reis was te speuren naar antwoorden op vragen van onze auteurs en het lichten van de documenten die voor de dvd professioneel gescand moesten worden. De teller staat op ruim 170 scans en dat is een aantal waar ook de redactie even stil van viel. Naast deze twee klussen bleef er gelukkig tijd over om in nog onbekende of minder bekende archiefdozen te grasduinen. Ons staat altijd voor ogen dat we nu al materiaal nodig hebben voor een volgend Journaal. Foto s van dat materaal moeten we namelijk in ons bezit hebben voordat we potentiële auteurs kunnen benaderen. In juni hadden we het idee om het vijfde Journaal in omvang te verdubbelen, maar dat betekende ook dat onze voorraad interessante documenten moest worden aangevuld. We kunnen natuurlijk nog niet alles uit de doeken doen, maar enkele opmerkelijke zaken die we mede dankzij de globale inventarisatie uit 2006 aan een nader onderzoek hebben onderworpen wil de redactie toch nu al graag met u delen: De ladinglijst van een VOC-schip dat volgeladen was met Chinees porselein. Zeer nauwkeurig staat elk object beschreven, zoals 210 stuks twijffelaars borden blauw & wit met vogel en 700 spoelkommen blauw & wit met bloemen. Het schip is door de Engelsen gekaapt bij St-Helena en onder begeleiding naar Engeland gevoerd. Daar zonk het voor de kust, waarbij het porselein verloren ging. Niet de scheepspapieren, want die hadden de Engelsen al van boord gehaald. Een boek met artillerielessen van Hendrik Fricke uit 1797. Hoe maak je een kanon, wat voor granaten en mortieren zijn nodig, hoeveel kruit in de kamer en hoe richt je op een doel? Alles wordt fijntjes uit de doeken gedaan met verduidelijkende diagrammen en tekeningetjes. Een brief van koopman De Raeff uit Essequebo aan zijn oom in Middelburg, ook koopman. Met de brief is een kistje met goederen meegezonden, maar die hebben we niet aangetroffen. Wel rolde uit de envelop een touwtje met enkele granaatjes. De Raeff vraagt om 3 bosjes hiervan toegezonden te krijgen. 2
Sein- en signaalboeken. Hiervan zijn diverse varianten aangetroffen. Het was oorlogstijd, dus de signalering werd met regelmaat aangepast om de vijand niet de gelegenheid te geven achter de betekenis van de coderingen te komen In een boekje met stuurmanshuiswerk uit 1741 troffen we een artistiek tekeningetje aan waarop de maanstanden worden verduidelijkt. Of deze en alle andere vondsten hun weg vinden in het volgende Journaal is nog niet met zekerheid te zeggen. De redactie doet haar best om voor elk onderwerp ook die voortgekomen uit vorige bezoeken een ter zake kundige auteur te vinden. Nieuws van het Consortium Price Papers Intentieverklaring over de toekomst van het onderzoek rond de Prize Papers Zoals elders te lezen is in deze nieuwsbrief heeft de Koninklijke Bibliotheek de activiteiten rond de website en database Sailing letters overgedragen aan het Nationaal Archief (NA), uitgezonderd de afronding van de twee nog op stapel staande uitgaven in de reeks Sailing Letters Journaal, de delen 4 en 5. De praktische werkzaamheden om de overgang zonder last voor de gebruikers te regelen zijn goeddeels afgerond. The National Archives UK heeft inmiddels het NA formeel toestemming gegeven om de brieven die in het kader van het Metamorfose programma gedigitaliseerd zijn, voor onderzoeksdoeleinden beschikbaar te stellen. Dit jaar is ook het Project VOC Opvarenden van het NA formeel afgesloten. Op 19 mei vond in het NA de bijeenkomst plaats voor het onderzoeksveld. De wat breder opgezette bijeenkomst, gericht op een groter publiek dat geïnteresseerd is in de maritieme geschiedenis zal op 9 december 2011 plaatsvinden in Amsterdam. Het NA werkt hierbij nauw samen met Het Scheepvaartmuseum en het Huygens Instituut voor Nederlandse Geschiedenis.. De primaire reden voor het NA om te participeren in het consortium i.o. is mede gelegen in het feit dat het onderzoek naar en in de zgn Prize Papers ook ingang geeft op materiaal, afkomstig uit De West, De rijkdom van het bestand van de Prize Papers behoeft na de activiteiten van Roelof van Gelder geen betoog. Een archivistisch ingezette ontsluiting van het materiaal, verder dan nu in de Engelse inventaris geboden kan worden, betekent een verrijking van het bronnencomplex in wat wij bij het Nationaal Archief graag het domein van de koloniale en handelsbetrekkingen noemen. En voor het Scheepvaartmuseum levert de bestudering van al het in de Prize Papers bewaarde materiaal een extra stimulans voor het onderzoek over de maritieme geschiedenis en een rijke aanvulling op het onderzoek naar de eigen museale collectie. Het Huygens Instiituut voor Nederlandse geschiedenis is geïnteresseerd vanuit zijn rol in het Nederlands wetenschappelijk onderzoek en vanwege het programma Elaborate, gericht op de ontsluiting van 3
taalkundige elementen. Voor de goede orde, het begrip Sauiling Letters blijft gehandhaafd, maar het consrtium wil graag de mogelijkheden van de Prize Papers in zijn totaliteit bezien. Om in het huidige tijdsgewricht voldoende financiële middelen te initiëren om onderzoeksprogramma s te starten is goede samenwerking tussen de voornaamste betrokkenen en een duidelijke boodschap van groot belang. Drie van de deelnemers aan het consortium, te weten het Nationaal Archief, het Scheepvaartmuseum en het Huygens Instituut voor Nederlandse geschiedenis buigen zich momenteel over de tekst van een intentieverklaring. Deze verklaring zou op de eerder genoemde bijeenkomst van 9 december door de drie betrokken directeuren ondertekend moeten worden. Deze verklaring houdt onder meer in dat in ieder geval de drie genoemde leden van het consortium een aantal activiteiten ontplooien om de (digitale) toegankelijkheid van en het onderzoek in de Prize Papers te bevorderen. Bij die activiteiten valt te denken aan het mogelijk instellen van fellowshiips voor onderzoek in de Prize papers volgens een door de leden van het consortium opgesteld onderzoeksprogramma, en aan het jaarlijks organiseren van een symposium waar de resultaten van onderzoek in het materiaal worden publiek gemaakt. Het programma zou begeleid moeten worden door een wetenschappelijke raad van advies. Verder zouden de beide initiatiefnemers de mogelijkheden van financiering door derden van het programma actief willen onderzoeken. Qua organisatie kan een model van associated partners vanuit een breed perspectief (overheidsinstellingen, maar ook particuliere initiatieven) worden voorgestaan. Wat verder ter tafel kwam Tijdens de bijeenkomst op 7 september presenteerden verschillende deelnemers hun aandeel in het onderzoek naar of met behulp van de Prize papers., zoals Nicolien van der Sijs van het Meertens Instituut die met behulp van vrijwilligers de ontsluiting van de Sailing Letters, daartoe geholpen door een subsidie van het Prins Bernhard Fonds, de komende jaren wil verbeteren. Van de zijde van de uitgeverij van Brill is door Perry Morée uit de doeken gedaan op welke wijze de uitgeverij de verhoren van de High Court of Admirality wil digitaliseren. Roelof Hol Sailing Letters ontvangt de Linschotenpenning 4
In de vorige nieuwsbrief konden wij al aankondigen dat op 6 juni de Linschoten-Vereeniging haar tweejaarlijkse Linschotenpenning zou uitreiken aan het project Sailing Letters en aan de redactie van de Journaals. Uit het juryrapport: Met de toekenning van de Linschotenpenning wil het bestuur van de Linschoten-Vereeniging zijn waardering uitdrukken voor het project Sailing Letters, dat er uitstekend in is geslaagd om een geheel nieuwe bron over reizen en reizigers in het verleden toegankelijk te maken voor een breed publiek. Tenslotte waardeert de jury de uitgaven van de Sailing Letters, die waardevolle aanvullingen vormen op de reeks van de Linschoten-Vereeniging. Inmiddels is de penning in het bezit van de trotse laureaten. Namens het project werd door voorzitter Anita van Dissel de penning uitgereikt aan Els van Eijck van Heslinga, een van de initiatiefnemers van het project. Zij dankte de jury voor deze erkenning en sprak kort over de toekomstplannen. Erik van der Doe, die namens de Journaalredactie de penning in ontvangst nam, blikte terug op vijf jaar onderzoek in The National Archives naar het Sailing Letters-materiaal. Zoals elke keer wist hij de aanwezigen met voorbeelden te overtuigen waarom we dit allemaal doen: deze rijkdom aan Nederlands bronnenmateriaal in het depot van The National Archives onder de aandacht brengen. 5