Re-integratie websites 2014 Een globale steekproef van websites, gelet op toegankelijkheid. 1
Index 3. 0 Inleiding en verantwoording. 4. 0.1 Wat is Toegankelijkheid? 5. 0.2 Is Toegankelijkheid iets nieuws? 0.3 Is Toegankelijkheid liefdadigheid? 6. 0.4 Is Toegankelijkheid moeilijk? 0.5 Waarom dan toch zoveel fouten? 7. 0.6 Het onderzoek. 0.7 De selectie. 0.8 De parameters. 8. 0.9 Wie zijn wij? 0.10 Meer weten? 9. 1.0 De uitkomsten in het kort. 11. 2.0 De uitkomsten uitgelegd. 12. 2.1 Geluid of film. 13. 2.2 Overige drempels. 14. 2.3 Ontoegankelijke formulieren. 15. 2.4 Onvoldoende contrast / lees- /zichtbaarheid. 16. 2.5 Geen toegankelijk alternatief bij plaatjes. 17. 2.6 Menu kan niet overgeslagen worden. 18. 2.7 Menu was niet bruikbaar zonder muis. 19. 3.0 Conclusie en dankwoord. 2
Inleiding Hoofdstuk 0 Inleiding en verantwoording 3
Inleiding 0. 1 Wat is toegankelijkheid? Accessibility of toegankelijkheid staat voor de mate waarin een website te gebruiken is door bezoekers met een of meerdere beperkingen. In 2009 waren er in Nederland bijna 1,7 miljoen arbeidsgehandicapten. Dat is 15 procent van alle 15- tot 65-jarigen. Ruim 4 op de 10 arbeidsgehandicapten hadden in 2009 een betaalde baan van twaalf uur per week of meer. (Bron: Centraal Bureau Statistiek.) Verder kan je tijdelijk een beperking hebben, bijvoorbeeld als je RSI hebt. Ook kan de beperking buiten jezelf liggen, als je op kantoor geen geluid op de computer hebt of wanneer je op een laptop werkt en lekker in het zonnetje zit. Toegankelijkheid is dus geen liefdadigheid of 'extra'. Het is een maatstaf voor de gebruiksvriendelijkheid van een product, in dit geval websites. Hoe meer algemeen toegankelijk een site, hoe minder een beperking je in de weg zit bij het gebruiken er van. Hoe minder algemeen toegankelijk, hoe meer mensen je buitensluit tot, theoretisch, 100%. 4
Inleiding 0. 2 Is Toegankelijkheid iets nieuws? Nee. De tweede versie van de Web Content Accessibility Guidelines stamt al weer uit 2008. In Nederland zijn onder andere Stichting Accessibility (accessibility.nl) en Stichting Waarmerk Drempelvrij (drempelvrij.nl) al heel lang bezig met voorlichting. Andere organisaties die belangrijk werk doen, en hun inzichten en producten belangeloos verspreiden: Adobe: http://www.adobe.com/accessibility.html Yahoo: https://www.facebook.com/yahooaccessibility Microsoft: http://blogs.msdn.com/b/accessibility/ 0. 3 Is Toegankelijkheid liefdadigheid? De wetgever denkt van niet: De Wet gelijke behandeling op grond van handicap of chronische ziekte wordt in de loop van 2010 ook van kracht op goederen en diensten, inclusief dienstverlening via internet. Uw website mag dan dus niemand meer achterstellen of uitsluiten, ook niet op grond van handicap. (Bron: www.drempelvrij.nl) Maar een toegankelijke website is natuurlijk vooral goed zakendoen, een slimme ondernemer stuurt immers geen klanten weg. 5
0.4 Is toegankelijkheid moeilijk? Nee. Toegankelijkheid is niet moeilijk. Het is ook niet duurder. Het beperkt je ook niet in je design mogelijkheden. Inleiding Toegankelijk bouwen is vooral een kwestie van het werk vanaf de grond af aan goed uitvoeren. 0.5 Waarom dan toch zoveel fouten? Onkunde, onwetendheid en onbegrip. Zo zagen wij vaak goede pogingen om toegankelijk te zijn die de plank missloegen, en weten we uit de praktijk dat website bouwers nog nauwelijks doordrongen zijn van de noodzaak. Een flink deel van de sites was ook al wat ouder, en inzicht schrijdt voort. 6
Inleiding 0.6 Het onderzoek Wij bekeken 50 websites van bedrijven die zich bezig houden met re-integratie. We keken naar naar minimale voorwaarden voor toegankelijkheid zoals: is het menu bruikbaar zonder muis, is alle tekst leesbaar en zijn er minimale maatregelen genomen om de site toegankelijk te maken voor blinden/slechtzienden? 0.7 De selectie We hebben er voor gekozen de onderzochte websites niet openbaar te maken. Om de sites te vinden is gebruik gemaakt van dezelfde zoekmethoden die een klant zou gebruiken. We hebben geen poging gedaan een representatieve verdeling (bijvoorbeeld verhouding ZZPers / grote bedrijven) te maken. Het onderzoek is uitgevoerd tussen 1-2-2014 en 24-2-2014. 0.8 De parameters Bij het onderzoek hielden wij de WCAG 2.0 richtlijnen aan. (http://www.w3.org/tr/wcag20/) Het is belangrijk om op te merken dat, hoewel we onze best hebben gedaan om het onderzoek eerlijk en gedegen uit te voeren, dit geen wetenschappelijk onderzoek is en de resultaten niet gebruikt kunnen worden om iets te zeggen over alle websites binnen de branche. 7
Inleiding 0.9 Wie zijn wij? Mo & Mo is een jong bureau (sinds 2013) dat zich specialiseert in online marketing. Dit doen wij toegankelijk, want dat is normaal. Bij Mo & Mo werken deskundigen met tussen 10 en 20 jaar ervaring in hun vak. David David werkt sinds 2000 in het marktonderzoek en online marketing. Hij specialiseert zich in gebruiksvriendelijkheid. Elly Elly is het zakelijke brein, de social media aanjager en de netwerker. Elly weet verder alles van verkoop en klantenservice. 0.10 Meer weten? djessurun@moneta.nl Of bel David: 06 1190 39 89 Erwin Erwin is de ambassadeur en strenge nakijker. Als er iets niet klopt dan hoort hij dat meteen. Niks gaat de deur uit voor Erwin het goedgekeurd heeft. 8
De uitkomsten in het kort Hoofdstuk 1 De uitkomsten in het kort 9
De uitkomsten in het kort In de grafiek hieronder geven de liggende staven aan hoeveel websites niet voldeden. Een website kan meerdere drempels bevatten. Kortom, in cijfers is dit: Totaal: 50 websites. Waarvan toegankelijk: 1. Hadden ontoegankelijk geluid of film: 2. Overige drempels gevonden: 10. Ontoegankelijke formulieren: 3.* Hadden onvoldoende contrast / lees- zichtbaarheid: 45. Gaven geen toegankelijk alternatief bij plaatjes: 44. Menu kon niet overgeslagen worden: 39** Waren niet bruikbaar zonder muis: 44. * Niet alle sites bevatten formulieren. ** Bij hele korte menu's is dit acceptabel. 10
De uitkomsten uitgelegd Hoofdstuk 2 De uitkomsten uitgelegd 11
2.1 Geluid of film De uitkomsten uitgelegd De WCAG zegt hier over: If non-text content is timebased media, then text alternatives at least provide descriptive identification of the non-text content. Met andere woorden: de boodschap in (onder andere) film moet minimaal ook beknopt als tekst beschikbaar zijn. Twee websites hadden filmpjes zonder uitgeschreven tekst of ander alternatief. Is dit erg? Niet altijd. Als het filmpje minder belangrijke informatie bevat, zoals een testimonial, dan is het geen ramp als deze informatie niet beschikbaar is voor doven /slechthorenden of mensen zonder geluid op de computer. Daar staat tegenover dat het liefst wel aan de bezoekers zelf gelaten wordt welke informatie belangrijk voor ze is. 12
De uitkomsten uitgelegd 2.2 Overige drempels Geen enkele richtlijn kan altijd alles dekken. Zo kan een website ontoegankelijk worden omdat deze zo verouderd is dat de browser er eigenlijk niet veel meer mee kan, of omdat links en e-mail adressen niet werken. Bij een website ontbrak contact informatie totaal. Een andere website had de tekst in een zo smalle kolom dat deze eigenlijk onleesbaar was. Aantal keer: 10. Is dit erg? Dat verschilt dus ook. Al met al straalt het niet positief af op het bedrijf. 13
2.3 Ontoegankelijke formulieren De uitkomsten uitgelegd Bedrijven kiezen er vaak voor om het contact te laten verlopen via een formulier. Dit maakt het makkelijker om de berichten op onderwerp te sorteren en ooit hielp dit (een beetje) tegen spam. Helaas zijn formulieren vaak minder toegankelijk, bijvoorbeeld als het label (wat je er moet invullen) van een veld niet goed gekoppeld is aan het veld zelf of de captcha niet voorgelezen kan worden. Aantal keer: 3. Waarbij opgemerkt moet worden dat er meestal ook een e-mail link was; en dan hebben we het formulier niet meegenomen in de beoordeling. Is dit erg? Ja. Een klant moet je kunnen bereiken, anders gaat de (ex-) klant naar een ander. Verder vinden we het bij Mo & Mo niet netjes om problemen op de klant af te schuiven; die moet immers voor het gemak van het bedrijf een lastig formulier doorworstelen. 14
De uitkomsten uitgelegd 2.4 Onvoldoende contrast / lees- / zichtbaarheid De WCAG zegt hier over: Make it easier for users to see and hear content including separating foreground from background. Tekst moet afdoende contrast bieden, mag niet te klein zijn (of moet kunnen schalen) en in zijn algemeenheid moet informatie duidelijk zichtbaar zijn. Aantal keer: 45. Soms was dit een plaatje, soms grote delen van, of de hele website. Denk aan een heel kleine letter, tekst over een druk plaatje of witte tekst op een lichtblauwe achtergrond. Als (te) kleine tekst goed schaalde met ctrl+/command+ rekenden we dat als afdoende. Is dit erg? Ja. Tekst die niet leesbaar is maakt een website minder of niet bruikbaar. Van een vergeten leesbril tot een laptop scherm, dit is een veel voorkomende drempel die veel mensen hindert. 15
De uitkomsten uitgelegd 2.5 Geen toegankelijk alternatief bij plaatjes De WCAG zegt hier over: All non-text content that is presented to the user has a text alternative that serves the equivalent purpose. Denk hierbij aan een plaatje met tekst er in, of een plaatje met een pijl die ergens naar wijst. Vaak ontbrak dit totaal, terwijl het invullen van bijvoorbeeld de 'Alt tekst' tegenwoordig in de meeste beheersystemen goed kan. We kwamen nog sites tegen waar de 'alt tekst' werd gebruikt om 'key words' voor zoekmachines in te vullen, een vorm van fraude die Google o.a. streng afstraft. Aantal keer: 44. Is dit erg? Ja. De informatie in het plaatje is voor blinde/ slechtziende gebruikers niet beschikbaar. Als het hier gaat om je logo dan is dat gênant, maar als het plaatje onderdeel is van de navigatie dan is daarmee een deel van, of de hele, site ontoegankelijk. Wanneer een plaatje overduidelijk puur decoratief was, hebben we deze genegeerd. 16
De uitkomsten uitgelegd 2.6 Menu kan niet overgeslagen worden De WCAG zegt hier over: A mechanism is available to bypass blocks of content that are repeated on multiple Web pages. Wij keken naar de mogelijkheid het menu over te slaan met bijvoorbeeld een 'skip link'. Idealiter is deze altijd zichtbaar (want ook nuttig voor mensen die met het toetsenbord navigeren) maar minimaal moest deze onzichtbaar aanwezig zijn voor blinde/slechtziende gebruikers. Aantal keer: 39. Is dit erg? Dat hangt af van de lengte van het menu. Stel je voor dat bij elke pagina die je bezoekt er eerst een rij met twintig menu onderdelen voorgelezen wordt. Bij hele korte menu's zagen wij afwezigheid van deze optie door de vingers. Maar aangezien dit in te bouwen is met 6 regels code, is er eigenlijk geen excuus. 17
De uitkomsten uitgelegd 2.7 Menu was niet bruikbaar zonder muis De WCAG zegt hier over: All functionality of the content is operable through a keyboard interface. Kortom; je moet de website kunnen gebruiken zonder muis, met de tab en pijltjestoetsen. Hierbij moet de website je ook laten weten waar op de pagina je bent. Waar wij streng op hebben gelet was op het zichtbaar zijn van de 'focus state' oftewel, een lijntje om het geselecteerde menu onderdeel of de knop/link. (Of een andere duidelijke indicator.) De browser biedt dit standaard. Als dit niet werkt is het dus actief uit gezet. Aantal keer: 44. Is dit erg? Ja. Denk aan laptop gebruikers, mobiele apparaten, mensen met RSI en de grote groep die tabben gewoon prettiger vindt. In het ergste geval (ongeveer 50%) is hierdoor de site ook onbruikbaar voor blinde /slechtziende gebruikers; een muis is immers niet erg handig als de gebruiker het pijltje niet kan zien. 18
Conclusie en dankwoord Hoofdstuk 3 Conclusie en dankwoord 19
3.1 Conclusie Conclusie en dankwoord Juist bij bedrijven die werken voor mensen met een beperking, of dat nou tijdelijk of permanent is, mag je verwachten dat de dienstverlening toegankelijk is. Dat bijna 100% van de (willekeurig gekozen) onderzochte websites dus niet voldoet, en dat de ene site die wel voldeed er duidelijk met meer geluk dan wijsheid doorheen zeilde is dus wel opvallend. Bedenk ook dat we, vanwege tijdgebrek, websites niet volledig onderzocht hebben. Zodra een site duidelijk niet toegankelijk was gebleken gingen we door met de volgende. Wij hebben alle onderzochte bedrijven aangeschreven. Op het moment van schrijven hebben er twee gereageerd, een met een kort 'geen interesse' en een om te laten weten dat ze aan de site gingen werken. (Waarvoor hulde.) Slechts een bedrijf stuurde een ontvangstbevestiging. Nu is het niet helemaal fair om de bedrijven de schuld in de schoenen te schuiven. Zij hebben immers een bureau ingehuurd, en dat heeft het werk eigenlijk niet goed gedaan. Daarom biedt Mo & Mo de 'Quick Scan' aan. Hierbij wordt de site grondig nagekeken, op toegankelijkheid maar ook op andere belangrijke zaken zoals tekstgebruik en uitstraling. Zo hopen wij websites te kunnen (helpen) verbeteren en bewustzijn / kennis te verspreiden in onze branche. 20
Dankwoord Conclusie en dankwoord Mo & Mo bedankt de W3C voor hun harde werk aan de Web Content Accessibility Guidelines, Stichting Waarmerk drempelvrij.nl voor nuttige informatie en jou, voor het lezen van dit document. 21
22 Dit document is geproduceerd door Mo & Mo in 2014. Fotografie DDO Jessurun. Opmaak DDO Jessurun. Alle gangbare rechten voorbehouden. Het verder verspreiden van dit document wordt zeer gewaardeerd.