Teen Facts Docentenhandleiding Lesmateriaal onderbouw VO Dit lesmateriaal is voor gebruik in NEMO
Informatie bij dit lesmateriaal NEMO en onderwijs NEMO heeft een uitgebreid gratis educatief aanbod, waarmee u uw bezoek aan NEMO kunt verdiepen. Al het aanbod sluit aan op de kerndoelen uit het curriculum van het voortgezet onderwijs. Werkbladen in NEMO Teen Facts Voor u ligt het lesmateriaal bij de tentoonstelling Teen Facts in NEMO Science Museum. Dit lesmateriaal is geschikt voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs. De tentoonstelling brengt op een speelse en spannende manier de wetenschap achter de puberteit tot leven. De leerlingen vinden wetenschappelijke verklaringen, excuses, weetjes en feiten over typische puberverschijnselen. Docentenhandleiding In deze docentenhandleiding zijn instructies opgenomen, die u helpen bij de voorbereiding op het bezoek aan de tentoonstelling Teen Facts. Ook wordt de opbouw van het lesmateriaal kort uitgelegd. Wij wensen u en uw leerlingen veel plezier in NEMO. TIP Kijk op www.nemosciencemuseum.nl/onderwijs voor de meest actuele informatie over o.a. bereikbaarheid en openingstijden. 02
Inhoud Werken met het NEMO lesmateriaal Het materiaal in één oogopslag 04 In NEMO 05 Een bezoek aan de interactieve tentoonstelling Teen Facts. De leerlingen maken gebruik van de werkbladen in NEMO met het thema Teen Facts die u van de website kunt downloaden. NEMO Science Museum Deze uitgave van NEMO Science Museum is ontwikkeld door het NEMO Science Learning Center; het expertisecentrum van NEMO op het gebied van leren over wetenschap en techniek. Het is toegestaan om zonder winstoogmerk het materiaal of delen van het materiaal te kopiëren en te distribueren, zolang vermelding van de herkomst van het materiaal goed is aangegeven. Fotografie DigiDaan Illustraties Henk Stolker NEMO Science Museum Oosterdok 2 1011 VX Amsterdam Postbus 421 1000 AK Amsterdam t +31 (0) 20 531 32 33 info@e-nemo.nl nemosciencemuseum.nl nemokennislink.nl 03
Werken met het NEMO lesmateriaal Het materiaal in één oogopslag Docentenhandleiding In de docentenhandleiding vindt u waar nodig verwijzingen naar de leerlingwerkbladen. Werken met het NEMO lesmateriaal Leerlijn Onderzoekend Leren In dit lesmateriaal maken we gebruik van de didactiek Onderzoekend Leren. NEMO onderscheidt zeven stappen in onderzoekend leren. In het lesmateriaal geven we elke stap weer met een pictogram. Voor de leerlingen gebruiken we andere termen dan voor de leerkracht. In onderstaande tabel staan alle stappen, met pictogram en uitleg. Pictogram Stappen van onderzoek Term voor de leerling Verkennen Op verkenning Verkennende activiteit over het onderwerp, bijvoorbeeld een brainstorm. Activeert voorkennis of introduceert nieuwe kennis bij leerling. Onderzoeksvraag Wat ga je onderzoeken? of Vraag Vraag waarin geformuleerd wordt wat de leerling gaat onderzoeken. Belangrijk is dat de onderzoeksvraag niet te breed of te smal gesteld wordt. Hypothese Wat denk jij? Een mogelijk antwoord op de onderzoeksvraag. Een hypothese is niet goed of fout. De hypothese geeft weer wat je denkt. Experiment Aan de slag! of Het experiment! Proefondervindelijk wordt een antwoord gezocht op de onderzoeksvraag. De hypothese wordt getest. Het experiment is niet altijd praktisch, het kan ook een theoretisch experiment zijn. Resultaten Wat gebeurt er? De resultaten uit het experiment worden vastgelegd. Conclusie Wat weet je nu? Er wordt antwoord gegeven op de onderzoeksvraag. De resultaten zijn leidend bij het beantwoorden van de onderzoeksvraag. Verdieping Meer weten! Hier kan verdere uitleg gegeven worden. Suggesties voor verder onderzoek. Discussie kan hier plaats vinden. Energie, onderbouw havo/vwo Docentenhandleiding, versie 15-09-2016 05 Het leerlingmateriaal bestaat uit een document. In NEMO Elektrisch vervoer: Elektrische auto s A 1 Leerlingmateriaal werkbladen in NEMO B In de tentoonstelling Smart Technology op de vierde verdieping staan een aantal elektrische auto s. De Witkar en de City El zijn voorlopers van de huidige elektrische auto. Aan de slag! Ga naar de Witkar en de City El en vul de tabel in. Witkar City El A Het kopje geeft aan over welke exhibit (onderdeel van de tentoonstelling) de vragen op het werkblad gaan. Dit vindt u terug op de plattegrond van NEMO. Hoeveel personen kunnen erin? Wat is de maximale snelheid? Wat is de maximale afstand op volle accu? Wat is de oplaadtijd? Zijn er overige kenmerken? Stel: je mag één van deze twee auto s kopen. Welke van de twee zou jij kiezen en waarom? B Deze pictogrammen geven aan bij welke stap van de onderzoekscyclus de leerling is. Energie, onderbouw havo/vwo Leerlingen / In NEMO, versie 15-09-2016 08 04
U gaat met de klas naar NEMO om daar de tentoonstelling Teen Facts te bezoeken. De tentoonstelling is opgebouwd uit vijf thema s: Ben ik mijn hormonen?, Let s talk about sex, Express yourself!, To the max! en Test jezelf. Binnen deze thema s komen onderwerpen aan de orde als hormonen, puistjes, zelfbeeld, verandering van het lichaam, risicogedrag, drugs, seks en voortplanting. Tijdsduur Lesdoelen Kerndoelen Voorbereiding Materialen 45 minuten De leerlingen leren op speelse, spannende en persoonlijke wijze de wetenschap achter de puberteit kennen. Kerndoel 29, 34, 35 leergebied Mens en natuur Kopieer voor alle leerlingen Werkbladen in NEMO - Teen Facts. Regel voldoende begeleiders (1 per 10 leerlingen). Kopieer voor elke begeleider de informatie voor begeleiders uit deze handleiding. Voor elke leerling: Werkbladen in NEMO Teen Facts. Deze zijn gratis te downloaden van www.nemosciencemuseum.nl. potlood (liever geen pennen in NEMO). Voor elke begeleider: de informatie voor de begeleiders; de plattegrond van de tentoonstelling Teen Facts. Organisatie De leerlingen voeren bij de tentoonstelling Teen Facts bij verschillende exhibits (tentoonstellingsonderdelen) een opdracht uit. De werkbladen bestaan uit drie stappen: : de leerling probeert de exhibit en beantwoordt hierover een vraag. Uitleg: een korte uitleg over de exhibit. Denktank: een iets moeilijkere vraag over het onderwerp. Wij adviseren u de leerlingen eerst zelf de tentoonstelling te laten ontdekken en na 20 minuten het lesmateriaal te geven. Als ze meteen met het lesmateriaal aan de slag gaan, kan de persoonlijke ontdekkingstocht teveel gestuurd worden. TIP Laat ieder groepje bij een andere exhibit beginnen. 05
Informatie voor de begeleider NEMO gaat om onderzoeken en experimenteren. Het gaat niet om goed of fout. De antwoorden op de volgende pagina s dienen daarom vooral ter ondersteuning. In NEMO spelen leerlingen met exhibits (tentoonstellingsonderdeel) en daarbij doen ze kennis op. Niet iedereen leert daarbij hetzelfde. Als begeleider kunt u dit spel verdiepen. Dit kan bijvoorbeeld door de leerlingen vragen te stellen, terwijl ze bezig zijn met een exhibit. Door te verwoorden wat je doet, verwerk je informatie makkelijker. De opbouw van de werkbladen in NEMO. : de leerling doet de exhibit en beantwoordt een vraag. Meer weten: uitleg over de exhibit. Breinbreker: uitdagende vraag over het onderwerp. De tentoonstelling Teen Facts bevat een onderdeel over seksualiteit; de Peepshow. Deze tentoonstelling is speciaal ontwikkeld voor tieners, zij hebben vaak veel vragen over dit onderwerp. NEMO biedt hen met de Peepshow een tentoonstelling die hen neutrale, objectieve, grappige en soms spannende informatie geeft. Wij hanteren hier een leeftijdsgrens van 12 jaar. Iedere bezoeker voert zijn/haar geboortejaar in om toegang te krijgen. Tijdens de ontwikkeling van de tentoonstelling zijn bepaalde keuzes gemaakt. Daardoor is het mogelijk dat de visie van bepaalde bevolkingsgroepen op specifieke vraagstukken van maatschappelijke, culturele en/of religieuze aard niet of slechts in mindere mate aan bod komen. Voor de Peepshow is een zorgvuldige beeldselectie gemaakt, waarmee wij naar ons idee geen ontoelaatbare grens overschrijden. Wij denken dat de tentoonstelling en de onderwerpen aansluiten bij de belevingswereld van de hedendaagse jeugd. 06
Antwoorden op de werkbladen in NEMO TIP In het lesmateriaal voor de leerlingen staat bij ieder onderdeel een uitgebreide uitleg over de exhibit Werkblad 1 Groeipijn Welke stof zorgt voor deze groeispurt? groeihormoon Breinbreker Welk hormoon bevordert de groei? groeihormoon Welk hormoon remt de groei? Somastostatine werkt remmend op de afscheiding van groeihormoon. Werkblad 2 Gek in je hoofd Wat is het use it or lose it principe? Er is een grotere kans dat je hersencellen blijven bestaan als je ze gebruikt. Op welke manier heeft zelf muziek maken invloed op de ontwikkeling van je hersenen? Je vergroot daarmee het vermogen om abstract te redeneren. Breinbreker 4 1 8 9 3 5 6 2 7 9 2 6 7 1 8 4 5 3 5 3 7 4 2 6 8 1 9 7 4 8 1 8 2 3 9 6 6 8 3 5 9 4 1 7 2 2 9 1 6 7 3 5 8 4 1 6 4 2 5 9 7 3 8 3 7 9 8 6 1 2 4 5 8 5 2 3 4 7 9 6 1 07
Werkblad 3 Puistenspel Voor welke oplossingen heb jij gekozen? De antwoorden zijn afhankelijk van de keuze van de leerling. Welke effecten de verschillende oplossingen hebben kunt u hieronder nalezen. wassen: Het is goed om de huid voorzichtig te reinigen met een milde zeep en lauw water. Dit helpt tegen bacteriën en een vettige huid. zonnen: Door de zon drogen de puistjes uit. Te veel zon droogt je huid teveel uit en maakt je huid vatbaarder voor puistjes. make-up: Met goede kwaliteit make-up kan je puistjes camoufleren, make-up op waterbasis is hiervoor het meest geschikt. Cream en vloeibare foundations zijn af te raden omdat deze vaak te vettig zijn. uitknijpen: Als je een puistje uitknijpt, loop je het risico dat deze geïnfecteerd raakt. Verder verspreid je de bacteriën, waardoor je meer puistjes kan krijgen, daarbij loop je ook meer risico op littekenvorming. uitlepelen: Zie uitknijpen. tijd versnellen: Na de puberteit maak je weer minder talg aan. Dus als je geduld hebt, gaan de puistjes meestal vanzelf weer over. Werkblad 4 Jakkes Welke stof zorgt ervoor dat je in de liefde je neus kunt volgen? Feromoon Welke drie plekken van je lichaam houden deze stof goed vast? 1 onder de oksel 2 tussen de billen 3 rond de geslachtsorganen Werkblad 5 Stoned als een spin Bij het maken van welk web was de spin onder invloed van cafeïne? Web 1: Gewoon spinnenweb. Web 5: Spinnenweb gemaakt onder invloed van cafeïne. Breinbreker Belangrijk bij het bespreken van de antwoorden die de leerlingen hebben gegeven is dat de gespreksvoering open is. Binnen een open gesprek durven leerlingen vragen te stellen en kan het onderwerp samen verkend worden. Meer informatie over het onderwerp blowen vanuit een opvoedkundig perspectief vind je op de website van Jellinek: www.jellinek.nl/familie-en-omgeving/ouders-en-opvoeders/ drugsinfo-voor-ouders-opvoeders/cannabis 08
Werkblad 6 Electroroulette Als je dit spel speelt krijg je misschien wel een schok. Durf jij het te spelen? Antwoord afhankelijk van de leerling. Zou je dit spel met vrienden/vriendinnen spelen? Ja / nee, omdat. Antwoord afhankelijk van de leerling, maar waarschijnlijk ja, omdat ze niet af willen gaan tegenover hun vrienden. Zou je dit spel met vreemden spelen? Ja / nee, omdat. Antwoord afhankelijk van de leerling, maar waarschijnlijk durf je eerder nee te zeggen tegen vreemden als je het niet wilt, omdat je je tegenover hen niet hoeft te bewijzen. Bij vrienden speelt peer pressure een rol. Breinbreker Hoe kun je deze peer pressure weerstaan? Bedenk drie dingen die je tegen ze zou kunnen zeggen. 1 Vertel waarom je niet wilt roken. Bijvoorbeeld omdat het vies is, slecht voor je gezondheid is of het erg duur is. 2 Zeg dat je het onzin vindt dat je iets moet doen wat je niet wil, ze zijn toch je vrienden, dan moeten ze jouw keuzes respecteren. 3 Als je nee zegt, doe het dan overtuigend. Kijk mensen aan, en zeg het met een kalme duidelijke stem. Antwoorden die betrekking hebben op zelfvertrouwen of een eigen mening zijn ook goed. Bijvoorbeeld: Zorg ervoor dat je van jezelf weet wat je wilt en belangrijk vindt. Neem de dingen die anderen willen niet te serieus. Werkblad 7 Veilig Vrijen Welk voorbehoedmiddel kun je het beste gebruiken als je geen geslachtsziekte wilt krijgen? Een condoom. Wat is Double Dutch? Je gebruikt de pil om niet zwanger te worden, en een condoom om geen SOA s te krijgen. Werkblad 8 Zelfbeeldspiegel Alle antwoorden zijn afhankelijk van de leerling zelf. 09