Objectgegevens object postcode en : 1506 EP Zaandam gemeente : Zaanstad bescherming : gemeentelijk monument oorspronkelijke functie huidige functie : woonhuis architect : onbekend bouwdatum : 1894 datum onderzoek : januari 2012 datum beschrijving : januari 2012 datum foto s : juni 2011 opgesteld door : C. van den Berg Kadastrale aanduiding gemeente kadastraal perceel : Zaanstad : ZDM01H06503 Eigendomsregistratie onttrekking gegevens : kadaster soort recht : eigendom gerechtigde : GRABIJN G. en SMIS C. Kadastrale kaart/ situatie 1
Redengevende omschrijving De boerderij heeft architectuurhistorische waarde als voorbeeld van de typologische ontwikkeling van de stolpboerderijen in Noord-Holland als zijnde een onvolledige stolp. De geslotenheid van de kap en gevels van het bedrijfsgedeelte is behouden gebleven. De stolp is van cultuurhistorische waarde als zichtbaar overblijfsel van het agrarisch verleden van Zaandam en als een van de weinige padboerderijen in Zaanstad. Het laat zien hoe padbebouwing eruit zag in de 19e eeuw. Daarbij is de Noord-Hollandse stolp een zeer streekeigen type boerderij. Het pand heeft stedebouwkundige waarde gesitueerd aan het pad en omringt door sloten, waarbij de boerderij bereikbaar is via een padbrug. Ook heeft de stolp ensemblewaarde met omringende bebouwing aan het pad. Het pand is in hoofdvorm gaaf en grotendeels in detaillering nog gaaf. De historische opzet en functie is nog afleesbaar aan het pand. Dit is eén van de weinige stolpboerderij midden in de stedelijke omgeving van Zaandam en daarom zeldzaam evenals dat het pand zeldzaam is als padboerderij en onvolledige stolp. De fysieke kwaliteit van het pand is goed. 2
Objectbeschrijving Inleiding De stolpboerderij staat aan het Stuurmanspad. Dit is een oud doodlopend pad in Zaandam. De sloot is in 1866 overgedragen aan de gemeente Zaandam, maar het pad is ouder. De boerderij is gebouwd in 1894 (3 maart) door P. Russelman en in 1982 gewijzigd van boerderij tot buurthuis. In 2004 is deze functie opgeheven en is het pand verkochtmaar het pand wordt nu waarschijnlijk weer bewoond. De kroonlijst van de voorgevel is niet zoals aangegeven op de originele bouwtekening. Echter is deze kroonlijst wel op de historische foto s te zien. Wellicht is deze anders uitgevoerd dan op tekening aangegeven dan wel bij een restauratie gewijzigd. Ook de dakkapel is niet origineel, maar later toegevoegd. De indeling van de gevels is grotendeels nog origineel evenals de detaillering. Wel is bij enkele vensters de invulling gewijzigd van T-venster naar H- vensters en is in de linkerzijgevel een venster bijget. Omschrijving De vrijstaande padboerderij is omringd door sloten en te bereiken via een brug over de sloot. De voorgevel (noordzijde) is naar de sloot gericht. Op de bouwtekeningen uit 1894 wordt dit benoemd als voorgevel al is wel ook een toegang gemaakt in de linker zijgevel (oostzijde). De grotendeels bakstenen boerderij staat op een vierkante plattegrond en bestaat uit een bouwlaag onder een met zwarte, Oud-Hollandse pannen gedekt piramide dak. In het dakvlak van de voorgevel is een groot slepend dakkapel get. In het dakvlak van de linkerzijgevel zijn twee dakramen te zien. De bakstenen VOORGEVEL (kruisverband en snijvoegen) staat op een plint, heeft geel bakstenen banden en sierankers. De gevel wordt beëindigd door een kroonlijst. Rechts van het midden is de toegang gesitueerd bestaande uit een enkele deur met ruit met daarboven een bovenlicht. Links en rechts van de toegang zijn de vensters get. Vermoedelijk zijn dit de originele T-vensters, maar voorzetramen belemmeren het zicht op de ramen enigzins. Het venster geheel links in de gevel is een H-venster. Onder de vensters is een bakstenen afzaat te zien en boven alle vensters is een ontlastingsboog gemaakt met geel en rood siermetselwerk in het spaarveld. Ook de toegang heeft zo een zelfde ontlastingsboog met siermetselwerk. In de dakkapel zijn 6 draairamen met roedenverdeling get. De bakstenen LINKER ZIJGEVEL (eveneens in kruisverband met snijvoeg) heeft ook sierankers en wordt beëindigd door een geprofileerde bakgoot op klossen. Geheel rechts in de gevel zijn twee H-vensters gesitueerd met bakstenen afzaat en rollaag. Rechts van het midden van de gevel is de toegang get. Deze bestaat uit een enkele paneeldeur met ruit en sierrooster. Boven de deur bevindt zich een bovenlicht. Links in de gevel is het voormalige stalgedeelte. Dit is zichtbaar aan de 5 gietijzeren stalvensters. De RECHTERZIJGEVEL is slechts gedeeltelijk zichtbaar en is deels opgebouwd in steen en deels in hout. Bij het linkergedeelte van de gevel (woongedeelte) is de begane grond opgebouwd in steen. De topgevel bestaat uit staande houten delen. In de geveltop is een venster get. Bij het vierkant is de gevel opgebouwd in liggende houten delen. De ACHTERGEVEL is niet zichtbaar en kan daarom niet beschreven worden. 3
Het INTERIEUR is niet beschreven en kan daarom niet beschreven worden. Bijlagen Minuutplan van 1810 (er staat andere bebouwing op het perceel) Bouwtekening voorgevel 1894 (GAZ) 4
Bouwtekening zijgevel 1894 (GAZ) Bouwtekening plattegrond 1894 (GAZ) 5
Historische foto (ongedeerd), boerderij op de voorgrond (GAZ) Historische foto 1940-1960 (GAZ) 6
Foto linker zijgevel Foto linker zijgevel 7
Foto voorgevel Foto voorgevel 8
Foto voorgevel en rechter zijgevel Foto ligging aan pad en padsloot 9
Bronnen - Beeldbank Zaanstad - Gemeentearchief Zaanstad (GAZ) - Encyclopedie van de Zaanstreek, deel 1 en 2/ J.P. Woudt (1991) - Monumenten Inventarisatie project Noord-Holland Gemeente Zaanstad, Deelgebied koog a/d Zaan en Zaandijk (1992) en fotokaarten. - Architectuur en stedebouw in Noord-Holland 1850-1940, E. van der Kleij (1993) - Architectuur en stedebouw Zaanstreek 1850-1940, P. Kleij (1993) - Monumenten in Nederland, Noord-Holland, R. Stenvert (2006) - Inventarisatie agrarische bebouwing Zaanstad (2011) 10