: onderdeel van vm. blikfabriek Verblifa, enige tijd bedrijfstheatertje

Transcriptie

1 Blad: 01 Objectgegevens straat en nummer postcode en plaats gemeente bescherming : bij Vermaningsstraat 7 / achter Noordervaartdijk 10 : 1561 AZ Krommenie : Zaanstad : geen status oorspronkelijke functie huidige functie : onderdeel van vm. blikfabriek Verblifa, enige tijd bedrijfstheatertje : leegstaand architect bouwdatum : onbekend e : laat-19 eeuws, uitgebreid en verbouwd XXA datum onderzoek datum beschrijving datum foto s opgesteld door : : : : O. Ralling Kadastrale aanduiding gemeente sectie nummer : Krommenie :B : 6510 Eigendomsregistratie onttrekking gegevens soort recht gerechtigde straat en nummer postcode en plaats gemeente telefoon : kadaster : eigendom belast met recht van (mede)gebruik, industriefunctie : Zaanlandia Beheer BV (1/1 aandeel) : : : : Kadastrale kaart/ situatie

2 Blad: 02 Waardestelling: ++ hoog + positief 0 indifferent - negatief 1. Architectonische waarde (inclusief bouwhistorische waarde): + Het tweelaagse pand met zadeldak is een voorbeeld van laat-19 e eeuwse architectuur in Zaanse trant. Het stenen gebouw met houten topgevel is aan de zuidzijde in meerdere fasen uitgebreid: zuidoostelijk met een plat afgedekte houten aanbouw en zuidwestelijk met een stenen aanluiving. Tussen beide is een kleine stenen aanbouw met plat dak opgetrokken. De bouwmassa heeft daardoor aan de zuidzijde een samengesteld karakter. 2. Cultuurhistorische waarde: + Het pand is mogelijk een resterend onderdeel van de weverij van Verwer, voordat die in 1912 met zijn Vernis en Stoommetaal Drukkerij op het terrein fuseerde met de Zaanlandsche Blikfabriek Woud & Schaap. Het is daarmee een voorbeeld van de industriële ontwikkeling in Krommenie. Het is enige tijd gebruikt geweest als bedrijfstheater. 3. Stedenbouwkundige waarde (inclusief ensemblewaarde): - Het pand is niet zichtbaar vanaf de openbare weg. Het ligt verscholen achter de lintbebouwing van Noorderhoofdstraat, alsook de industriebebouwing aan Vermaningsstraat en Noordervaartdijk. Het heeft daarnaast beperkt ensemblewaarde in combinatie met het Noordervaartdijk 10 aangezien het daarmee in meerdere opzichten geen aansluiting (meer) heeft. Het is in verhouding met het gemeentelijk monument kleinschaliger, verschilt van bouwstijl en staat door de veranderde context enigszins verweesd op het terrein. 4. Gaafheid/herkenbaarheid (in materiaal en/of vorm): 0 Het pand is deels gaaf behouden gebleven in hoofdvorm en beperkt in materialisering en detaillering. De bouwmassa is gefaseerd tot stand gekomen. De oorspronkelijk heldere hoofdvorm van twee bouwlagen met zadeldak is als gevolg van de zuidelijke aanbouwen minder goed herkenbaar. 5. Zeldzaamheid: +/0 Het pand heeft voor de Zaanstreek zeldzaamheidswaarde als oorspronkelijk onderdeel van voormalige blikfabriek Verblifa. Architectuurhistorisch is een dergelijk 19 e eeuws pand met gecombineerde houten en stenen gevels vrij zeldzaam. Cultuurhistorisch is het met name lokaal zeldzaam door tijdelijk gebruik als theater. 6. fysieke kwaliteit: - Het pand is in matige tot slechte staat. Structurele problemen zijn aanwezig gezien de scheurvorming in de westen noordgevel. Om die reden is stutwerk aangebracht. Materiaaltechnisch dienen nagenoeg alle onderdelen hersteld of vervangen te worden. De huidige staat is een belemmering voor de instandhouding van het pand. Resumerend: uit het onderzoek blijkt dat het pand enerzijds cultuurhistorisch voldoende waarde heeft voor eventuele aanwijzing als gemeentelijk monument. Echter, de slechte staat is daarmee in tegenspraak en leidend in dat opzicht. Restauratie van het pand zal voornamelijk betekenen: sloop en nieuwbouw. Daarmee zal het authentieke materiaal als drager van de cultuurhistorische waarde verloren gaan.

3 Blad: 03 Objectbeschrijving Inleiding In 2016 is het fabriekscomplex Noordervaartdijk 10 aangewezen als gemeentelijk monument. Tijdens de aanwijzingsprocedure is een aantal opstallen op het terrein buiten de bescherming gelaten. Daarover is in de redengevende omschrijving van het fabriekscomplex het volgende omschreven. Op het terrein staan in de naaste omgeving van de voormalige blikfabriek enkele historische opstallen uit diverse perioden. Het betreft een stenen gebouw met zadeldak en houten topgevel dat op enig moment in gebruik is geweest als klein theater (vermoedelijk XXa), een dienstwoning en een fietsenstalling (beide vermoedelijk XXb). In de fietsenstalling zijn enkele kleurige tekeningen op de muur aangebracht. Hoewel deze onderdelen noemenswaardig zijn, wordt de cultuurhistorische waarde in relatie tot de ontwikkeling van de voormalige blikfabriek als gering beoordeeld. Om die reden worden ze hier buiten beschouwing gelaten en vormen de opstallen geen onderdeel van de bescherming. Bouwgeschiedenis De Zaanlandsche Blikfabriek Woud & Schaap vestigde zich aanvankelijk aan Padlaan in Krommenie. Het langgerekte tweelaagse pand Noordervaartdijk 10 werd in 1897 gebouwd voor Verwer's Vernis en Stoommetaal Drukkerij als uitbreiding van diens fabriek aansluitend op een vroegere weverij. Na fusie van beide fabrieken in 1912 ging men verder onder de naam NV De Verenigde Blikfabrieken. Het hoofdkantoor kwam in Amsterdam, maar het gebouw Noordervaartdijk 10 werd het productiecentrum van (kortweg) Verblifa. Na moeilijke perioden werd de onderneming uiteindelijk gestaakt in Bouwsporen duiden op een oorspronkelijke langgerekte hoofdmassa met zadeldak. Zowel de aanluiving als de plat afgedekte aanbouw zijn in latere bouwfasen tot stand gekomen, maar in ieder geval al voor Het is niet ondenkbaar dat de hoofdmassa nog onderdeel was van de weverij van Verwer en is ontstaan eind 19 e eeuw, mogelijk in gebruik als pakhuis. Op de plankaart uit 1812 bij de kadastrale minuut staat het huidige pand nog niet ingetekend. Wel aanwezig is een klein pakhuis op perceel sectie B 466, eigendom van fabrikant Dirk Kuiper. Hij bezit op dat moment aangrenzend nog enkele weilanden en pakhuizen. Het kleine pakhuis is eind 19 e eeuw mogelijk vervangen door het huidige pand met zadeldak. Omschrijving Het PAND MET ZADELDAK staat vrij op het perceel, verscholen achter een bedrijfshal aan Vermaningsstraat en achter het fabriekscomplex aan Noordervaartdijk 10. De hoofdmassa bestaat uit twee bouwlagen met een zadeldak, gedekt met gesmoorde Oudhollandse pannen. De stenen aanluiving is gedekt met rode OH pannen en de tweelaagse houten aanbouw is plat afgedekt. De kleine éénlaagse aanbouw is eveneens plat afgedekt. De oostelijke VOORGEVEL is samengesteld. De topgevel van de hoofdmassa is met breed rabat beschoten; horizontaal op de begane grond en verdieping, verticaal in de top op zolder. De indeling is symmetrisch met centraal een dubbele deur (nu afgetimmerd) en op de verdieping drie negenruits vensters (de middelste afgeschot). In de top centraal een laaddeur en erboven een rond roedenvenster. Rechte windveren aan het overstek beëindigen de gevel; in de nok resteert een aanzet van een makelaar. Links is de gevel van de aanbouw horizontaal beschoten met smaller rabat. De indeling met links een grote dubbele deur aan gehengen, met rechts hiervan een liggend venster. Op de verdieping centraal een kleinere dubbele deur en links een klein vierruits venster. De gevel wordt beëindigd met een hol geprofileerde lijst. De noordelijke RECHTER ZIJGEVEL is boven een gemetselde plint met rollaag verder opgetrokken in kruisverband met paarsbruine en rode handvorm bakstenen. Op verdiepingsvloerniveau is het muurwerk horizontaal geleed met een rollaag als waterlijst. De indeling is gewijzigd; er zijn bouwsporen zichtbaar in het metselwerk. De gevelsparingen zijn boven afgesloten met hanenkammen, onder met rollagen. Uiterst links een twintigruits roedenvenster. Centraal twee dubbele glasdeuren. In het midden ertussen een negenruits venster, waarvan er ook drie op de verdieping zijn opgenomen. In de dichtgemetselde muurvlakken ertussen is te zien dat boven de deuren ook vensters aanwezig waren. Boven de (resterende) goot op klampen is het dakschild gesloten.

4 Blad: 04 Het gestutte muurwerk van de westelijke ACHTERGEVEL is overeenkomstig de rechter zijgevel opgetrokken en horizontaal geleed. Ook hier is de (symmetrische) indeling gewijzigd, getuige de bouwsporen. De gevelsparingen op de begane grond zijn dicht gemetseld. Centraal op de verdieping en zolder boven elkaar twee laaddeuren; op de begane grond heeft vermoedelijk ook een deur gezeten. Op de verdieping wordt de laaddeur geflankeerd door negenruits vensters, waarboven hanenkammen. In de top een rond roedenvenster. De gevel wordt beëindigd met windveren aan het overstek. Rechts is het blinde muurwerk van de aanluiving boven een gecementeerde plint tot een rollaag op verdiepingsvloerniveau opgetrokken in kruisverband met paarse Waalformaat machinale bakstenen, daarboven verder halfsteens en beëindigd met rechte windveer. De zuidelijke LINKER ZIJGEVEL heeft links het muurwerk van de aanluiving, dat overeenkomstig de achtergevel is opgetrokken, ook het omgaande werk aansluitend op de zijgevel. Ondanks de klimop is aan bouwsporen te zien dat de indeling is gewijzigd. Rechts resteert een negenruits venster. Rechts van de aanluiving een éénlaagse aanbouw, boven een betonvloer halfsteens opgetrokken met rode machinale bakstenen, waarin drie rechthoekige vensters. Het platte dak is afgewerkt met boeideel en daktrim. De omliggende delen van de zijgevel van de hoofdmassa is horizontaal met rabat beschoten. De goot erboven ontbreekt. De zijgevel van de houten uitbouw is overeenkomstig de voorgevel beschoten, waarin een liggend venster. De gevel wordt beëindigd met een hol geprofileerde lijst. Het INTERIEUR is niet bezocht. Er schijnt een podium aanwezig te zijn uit de periode dat het pand als theatertje is gebruikt. Verder is er niets over bekend.

5 Blad: 05 Bijlagen Vergelijking van de gedigitaliseerde plankaart uit 1812 bij de kadastrale minuut met de huidige situatie, waarop in lichtrood het kleine pakhuis van Dirk Kuiper is aangegeven (bron: gemeente Zaanstad). Kadasterkaart uit 1948, waarop het pand inclusief aanbouwen is aangegeven. De kleurcodering slaat op de geinventariseerde kwaliteit. Groen betekent: in goede staat. (bron: archief Zaanstad).

6 Blad: 06 Oostgevel met houten beschieting van topgevel en aanbouw, foto Details dakrand, foto s

7 Blad: 07 Gemetselde noordgevel, foto Details scheurvorming, foto

8 Blad: 08 Gemetselde westgevel met topgevel en aanluiving, foto Zuidgevel met stenen aanluiving en plat afgedekte houten aanbouw, foto

9 Blad: 09 Zuidgevel met aanluiving, foto Zuidgevel met kleine stenen aanbouw tegen houten zijgevel en houten aanbouw, foto

10 Blad: 10 Foto van de fabriek in 1924 vanaf de Noordervaartdijk met ingangspoort over het water. Op de achtergrond het pand met zadeldak (bron: archief Zaanstad) Luchtfoto van de fabriek in 1937 met zicht op de zuidoostzijde van het pand met zadeldak. Het woonhuis aan de Noorderhoofdstraat behoort blijkbaar ook tot het fabriekscomplex; directiewoning kantoor? (bron: archief Zaanstad)

11 Blad: 11 Luchtfoto van de fabriek rond 1930 met zicht op de zuidoostzijde van het pand met zadeldak. De plat afgedekte aanbouw en de aanluiving zijn net zichtbaar (bron: archief Zaanstad). Bronnen - Beeldbank Zaanstad - Encyclopedie van de Zaanstreek, deel 1 en 2/ J.P. Woudt (1991) - Monumenten Inventarisatie project Noord-Holland Gemeente Zaanstad, Deelgebied koog a/d Zaan en Zaandijk (1992) en fotokaarten. - Architectuur en stedebouw in Noord-Holland , E. van der Kleij (1993) - Architectuur en stedebouw Zaanstreek , P. Kleij (1993) - Nai database ( - Bonas database ( - Monumenten in Nederland, Noord-Holland, R. Stenvert (2006) - Krommenie zevenhonderdvijftig, K. Woudt (2001)