WEGWIJZER ONDERWIJS VMBO - MBO Uitgave van het Verspanersforum ISBN 978-94-90020-00-2 / NUR 840
Stichting Verspanersforum Het Verspanersforum wil haar missie vervullen, door echt een verschil te maken met praktische voorstellen en ideeën voor de toekomst van het eigen vakgebied. Met de nieuwe oplossingen kunnen doelstellingen wordt gerealiseerd als we ook willen: Innoveren, Inspireren, Motiveren en Enthousiasmeren In het optreden van de Stichting Verspanersforum wordt deze basis gehanteerd om de eigen boodschap uit te dragen. Het Verspanersforum steunt het technische onderwijs vanuit de doelstelling om kennis en ervaring uit de industrie over te dragen aan een nieuwe generatie. cover Illustratie www.zwartwater.nl Pagina 2 van 18
Eerste uitgave, 2013 Voorbehoud Deze documentatie kan als een aanvulling dienen op originele informatie van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) of de onderwijsinstellingen zelf. Het gebruik hiervan is bedoeld voor buitenstaanders als de wegwijzer in het onderwijsstelsel met focus op de metaalopleidingen en de leerweg naar CNC-verspaner. Pagina 3 van 18
Titel Wegwijzer Onderwijs, VMBO - MBO Uitgave Stichting Verspanersforum Redactie ing. P.J.F. Schuurbiers Copyright tekst en afbeeldingen De uitgever, behalve het auteursrecht op sommige afbeeldingen, maar deze mogen veelal vrijelijk worden gebruikt mits wij de bron duidelijk vermelden. Publicatie vorm In Portable Document Format (PDF) Contact mail@verspanersforum.nl Website www.verspanersforum.nl Verantwoording Deze publicatie is onder redactie van het Verspanersforum tot stand gekomen met medewerking van de bestuursleden: Harm Kort Gerrit van der Linde Ton van de Roer Peter Schuurbiers www.verspanersforum.nl De site www.verspanersforum.nl is eigendom en een particulier initiatief van Gerrit van der Linde, om vakkennis en ervaring in de metaal vast te leggen. Op het forum vinden vak discussies plaats die uw kennis kan aanvullen. Het is opgezet als stichting zonder winstoogmerk, echter sponsors zijn welkom. ISBN 978-94-90020-00-2 / NUR840 Pagina 4 van 18
Inhoud Stichting Verspanersforum... 2 Inhoud... 5 Inleiding... 6 Bij deze uitgave.... 6 Nederlands onderwijsstelsel... 7 Het voortgezet onderwijs (Schema licht blauw)... 7 Het middelbaar beroepsonderwijs (Schema donker blauw)... 8 VMBO sectoren en beroepsrichting... 9 Het VMBO onderwijs... 10 VMBO Opleiding Techniek (4 jaar)... 10 Het MBO onderwijs... 12 MBO Opleiding Techniek (1-4 jaar)... 12 Beroep CNC-verspaner... 14 Wat houdt het vak in?... 14 MBO Opleiding Verspaner... 15 Crebo's en BPV... 16 Kwalificatiedossier structuur... 16 Kwalificatiedossier Verspaner... 17 Dossier Fijnmechanische techniek... 17 Nawoord... 18 Verkenning van het onderwijs... 18 Pagina 5 van 18
Inleiding Bij deze uitgave. Het VMBO en MBO onderwijs, als onderdeel van het Nederlandse onderwijsstelsel, is door het Verspanersforum verkend. Dit werd als nuttig ervaren omdat hierover soms onduidelijkheid en onbekendheid in eigen kring bestond. Met de titel "Wegwijzer VMBO en MBO" geeft de inhoud een overzicht van de opzet van het beroepsonderwijs. Voor buitenstaanders of degene die niet in het onderwijs zijn ingevoerd is dit zeker niet overbodig. Het geeft geen antwoorden op specifieke vragen die ouders of leerlingen zullen hebben, omdat deze met de scholen zelf kunnen worden besproken. Het Verspanersforum steunt de leerweg naar het MBO technische onderwijs, vanuit de doelstelling om kennis en ervaring uit de metaalindustrie over te dragen aan een nieuwe generatie. In dit concept maken we gebruik van de door ons verzamelde informatie van o.a. het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), de websites van ROC colleges en relaties, om e.e.a. duidelijk te maken. In een latere versie kunnen wij aangedragen suggesties of verbeteringen verwerken, als daarmee deze publicatie kan worden verbeterd of gecomplementeerd. Ook stellen wij het op prijs als u zelf een bijdrage wilt leveren aan deze informatie. In het kader van de doelstelling van het "Verspanersforum" bieden wij deze uitgave aan, in het vertrouwen dat u hiermee enthousiaste ervaringen zult opdoen en mogelijk vaker de site van www.verspanersforum.nl zult bezoeken. Stichting Verspanersforum Bijlagen: - Gids basisonderwijs 2012-2013 - Gids voortgezet onderwijs 2012-2013 - Kwalificaties MBO Fijnmechanische Techniek (dit dossier downloaden op www.verspanersforum.nl, rubriek publicatie) Op de website van het verspanersforum is meer informatie te vinden over: Trainingen Basis CNC Machine operator Productief Economisch FREZEN Productief Economisch DRAAIEN Productief Economisch KOTTEREN en BOREN Productief Economisch MULTI-TASK Bewerken Productief Economisch Bewerken van HRSA super legeringen Productief Economisch SLIJPEN Leermiddelen Fanuc Instructieboek CNC FREZEN Fanuc Instructieboek CNC DRAAIEN Heidenhain Instructieboek CNC FREZEN Fanuc CNC Editor ExpertCAD software SharpCAM software Pagina 6 van 18
Nederlands onderwijsstelsel Het voortgezet onderwijs (Schema licht blauw) In technische beroepen zijn we gewend met tekeningen en schema's te werken. Het ligt ook voor de hand een schematisch overzicht te kiezen voor een overzicht van het onderwijsstelsel. Dit geeft direct een idee van de structuur binnen een schoolopleiding. Voor de leesbaarheid is het beschikbare schema over twee pagina's ingevoegd (pag. 7 en 8). We zien hier aan de linkerkant van het schema (pag.7) de plaats van de basisschool met naar rechts oplopende jaren (blokjes) en verticaal de scholen, vanaf het Praktijk Onderwijs, het VMBO (rode omtrek lijn), dan HAVO en bovenaan het VWO. Lyceum of scholengemeenschap (High School) (VWO atheneum (oude HBS) en het gymnasium (met Grieks & Latijn) (HAVO) Primair Onderwijs VMBO Brug klassen (MAVO) (TL) (GL) (KB/KBL) (oude LTS) LWOO VMBO (LWT) (BB/BBL) ONDERBOUW BOVENBOUW SCHEMA 1 Pagina 7 van 18
Nederlands onderwijsstelsel Het middelbaar beroepsonderwijs (Schema donker blauw) Het schema gaat verder (pag.8) en we zien hier de leerlingen van links instromen naar de vervolg opleidingen, met verticaal de opbouw vanaf MBO niveau 1 (arbeidsmarkt gekwalificeerd assistent AKA) daarboven de lagen MBO niveau 2, 3 en 4, vervolgens de studie "Specialisten Opleiding" voor MBO's die voor een "Associate degree" (Ad) doorleren, dan het HBO (de hbo-bachelor) en daarboven het WO of universiteit (de wo-bachelor). In het schema hebben wij nog enkele aanvullingen geplaatst. De doorstroomlijnen kennen ook dwars verbindingen en op een snijpunt ontstaat een keuze afslag. universiteit (oude HTS) MBO niveau 4 aansluiting MBO op HBO MBO niveau 3 (oude MTS) MBO niveau 2 MBO niveau 1 VMBO assistenten opleiding AKA (BOL - BBL) vanaf 18 jaar mag je ook gaan werken SCHEMA 2 Pagina 8 van 18
Nederlands onderwijsstelsel VMBO sectoren en beroepsrichting Aan de hand van het vorige schema kunnen we de VMBO eruit lichten en inzomen op de onderbouw (2 jaar) met eerst de brugklas, gevolgd door de bovenbouw (2 jaar). Leerlingen kunnen voorzichtig kennismaken met een vervolg opleiding en het werk dat een VMBO'er uiteindelijk wil gaan doen. In het onderstaande schema kunnen VMBO leerlingen daarom na de onderbouw een sector kiezen en een leerweg volgen die aansluit op de eigen capaciteiten en later op het MBO. In het schema kun je bijvoorbeeld in de sector: Techniek een beroepsgericht programma: Metaaltechniek volgen. Deze richting kent de leerweg "Kader beroepsgerichte leerweg" (KB) of de "Basis beroepsgerichte leerweg" (BB) zoals in het schema 1 op pag.7 is aangegeven. Als je praktisch bent aangelegd is een indicatie voor KB of BB een mogelijkheid, maar de beide andere leerwegen TL en GL staan ook open als optie. SCHEMA 3 De scholen doen hun best om met de ouders voor de leerlingen een geschikte leerweg te kiezen als zij een vervolg indicatie voor praktijkonderwijs hebben gekregen. Deze leerweg is ook bepalend voor het doorstromen in dezelfde richting op het MBO. De mentor (klassenleraar) is hiervoor het aanspreekpunt Op een Lyceum wordt in de brugklas een indeling gemaakt voor het tweede jaar Gymnasium, HAVO of MAVO TL of vervolg in het VWO. Hier gaat het over hoofdrichtingen of de profielen: Cultuur & Maatschappij, Economie & Maatschappij, Natuur & Gezondheid en Natuur & Techniek. Gebruikte afkortingen: TTO = Tweetalig onderwijs (op HAVO, Gymnasium, VWO) TL GL KB BB = Theoretische leerweg = Gemengde leerweg = Kader beroepsgerichte leerweg (ook afkorting KL of KBL) = Basis beroepsgerichte leerweg (ook afkorting BL of BBL, niet hetzelfde als BBL op MBO) LWT = Leerwerktraject LWOO = Leerwegondersteunend Onderwijs AKA = arbeidsmarkt gekwalificeerde assistent BPV BOL BBL = Beroepspraktijkvorming = Beroeps Opleidende Leerweg = Beroeps Begeleidende Leerweg In het volgende hoofdstuk wordt hierop een nadere toelichting aan gegeven. Pagina 9 van 18
Het VMBO onderwijs VMBO Opleiding Techniek (4 jaar) Een VMBO opleiding begint met twee jaar algemene vakken. Tijdens deze basisvorming ontdekt de leerling welke sector (Techniek, Zorg & Welzijn, Economie of Landbouw) een aantrekkingskracht op hem/haar uitoefent. In de laatste twee jaar volgt de leerling een leerweg op het eigen niveau, in de beroepsrichting van de sector naar keuze, bijvoorbeeld in de sector Techniek de beroepsrichting Metaaltechniek. Na het behalen van het diploma, kunnen leerlingen doorstromen naar het MBO. Schoolverlaters hebben de mogelijkheid om te gaan werken in een BOL of BBL opleidingstraject totdat zij 18 jaar zijn (met subsidie en financiering). Hierna kunnen ze echt gaan werken of toch doorleren. Hieronder volgt een nadere toelichting met onze interpretatie van de VMBO structuur. Twee jaar basisvorming (onderbouw) In de eerste twee jaar VMBO vindt de basisvorming plaats. Vakken noemt men hier leergebieden zoals mens & maatschappij, onze aarde en ons verleden. Verder is er veel aandacht voor oriëntatie op de sectoren en de beroepsrichting. Leren gaat met praktische didactiek. Zo kunnen leerlingen zelf zaken onderzoeken en met elkaar bespreken. Niet eerder dan aan het einde van het tweede jaar kiest de leerling de sector die bij zijn/haar talent past en waarmee feeling is ontstaan, in overleg met de docenten en de ouders. Twee jaar verdieping (bovenbouw) In de laatste twee jaren volgt de verdieping in de beroepsgerichte leergebieden, bijvoorbeeld in de sector Metaal het leergebied voor een beroep in de Metaaltechniek, die bij de leerling speciale interesses oproepen (anderen kiezen voor o.a. bouw of elektro). Dit is een goede basis voor het toekomstige beroep of de beroepsopleiding met een gefundeerde keuze voor doorstroming naar het MBO. Niet alle scholen bieden alle beroepsrichtingen aan, maar bijv. alleen motorvoertuigen- en elektrotechniek. Nieuwe Ontwikkeling Het Verspanersforum is gecharmeerd over de ontwikkeling van het Techniekplein (klik hierop voor een docenten toelichting). In dit concept worden de leergebieden van de beroepsgerichte programma's, in het derde jaar eerst onderzocht volgens een keuze carrousel. Daarna weten leerlingen veel beter wat ze willen en zijn ook enthousiaster over de mogelijkheden binnen het spectrum van de techniek. De doorlooplijn naar het MBO is hiermee al kansrijker gebleken. De theoretische leerweg (TL) Leerlingen die nog niet precies weten wat ze willen worden, maar (graag) willen studeren, kiezen voor de theoretische leerweg (oude MAVO). Met dit diploma is het mogelijk de vakopleidingen (niveau 3) of de middenkaderopleidingen (niveau 4) van het MBO te gaan doen, of te kiezen voor de HAVO. Er moet dan wel wiskunde én Frans of Duits in het pakket zijn opgenomen. We signaleren ook een TL+ pakket als variant van TL met een praktijkvak. De gemengde leerweg (GL) Leerlingen die gemakkelijk leren en weten wat ze willen, kiezen voor de gemengde leerweg. Deze leerweg mixt theoretische vakken met een kort beroepsgericht programma. Dit bereidt de leerling voor op een korte of langere opleiding in het MBO (niveau 3 of 4), maar dit hangt wel af van de examenvakken. Met dit diploma is het ook mogelijk naar de HAVO te gaan. De kaderberoepsgerichte leerweg (KB ook afgekort als KL/KBL) Leerlingen die vooral in de praktijk leren, kiezen voor de kaderberoepsgerichte leerweg. Naast de theorievakken moeten al snel de handen uit de mouwen worden gestoken in een echte praktijk situatie. Met dit diploma is het mogelijk de vakopleidingen en middenkaderopleidingen van het MBO te gaan doen (niveau 3 en 4). De basisberoepsgerichte leerweg (BB ook afgekort als BL/BBL) Leerlingen die vooral leren door te doen, kiezen voor de basisberoepsgerichte leerweg. Soms vinden de lessen voor een deel buiten de school plaats, bijvoorbeeld op een stage- of een leerbedrijf. Met dit diploma is het mogelijk door te stromen naar het MBO (niveau 2), voor een basisberoepsopleiding. (zie ook de BOL en de BBL op pag. 13) Pagina 10 van 18
Het VMBO onderwijs VMBO Opleiding Techniek (4 jaar) Leerwerktraject (LWT) In de basisberoepsgerichte leerweg (BL/BB) past het leerwerktraject (LWT, wit kader pag. 7). In een LWT wordt in de vierde klas een aantal dagen per week begeleiding gegeven door een leermeester in een bedrijf. In het lesprogramma is veel aandacht voor Nederlands, het beroepsgerichte programma, communicatieve vaardigheden, ICT-vaardigheden en maatschappelijke vorming. Leerwegondersteunend Onderwijs (LWOO) Leerlingen die extra begeleiding nodig hebben volgen het Leerwegondersteunend Onderwijs (LWOO). In het LWOO volgt men hetzelfde programma als in de gewone leerwegen, maar de klassen zijn kleiner en de leraren hebben extra tijd om de leerling te helpen. Bovendien zijn er veel praktijklessen. Voor toelating tot het LWOO, moet de leerling wel apart worden getest. LWOO is geen aparte leerweg maar onderwijs op maat. Assistente opleiding (MBO-1) Daarnaast bestaat de assistentenopleiding binnen het VMBO, waarbij leerlingen een MBO opleiding op niveau 1 volgen. Deze opleiding is verschoven naar het VMBO als het MBO het niet kan aanbieden. Het is het alternatief voor het niet behalen van het VMBO diploma. Mentor en bijstandsteam Binnen een school is voor de ouders en de leerling, de mentor (klassenleraar) degene die in het eerste jaar voor begeleiding zorgt en als vast aanspreekpunt fungeert. De mentor en een bijstandsteam geven speciale ondersteuning om de leerling in het onderwijs te doen slagen. Het team kan bestaan uit een zorg coördinator, een counselor (begeleider betreffende sociaal emotionele problemen), faalangst reductietrainer, dyslexiecoach, remedial teacher (taal) en een loopbaan coördinator. Scholen werken met een leerlingvolgsysteem om de ervaringen vanaf niveau 1-4 vast te leggen. Daarnaast is er nog een pestprotocol om te zorgen dat het leuk blijft op school, naast alle andere initiatieven die in dit kader hier niet worden opgesomd als algemene informatie. Maatschappelijk stage Sinds het schooljaar 2011-2012 is het een verplichting om leerlingen in het voortgezet onderwijs een maatschappelijke stage te laten volgen (totaal 30 klok uren). Het is van bijzonder belang dat ouders dit aanmoedigen en respect tonen voor de verleende hulp door de leerling in de stage periode. Het is voor de verdere ontwikkelingen belangrijk hiermee een aansluiting te vinden op de praktijk. Het Verspanersforum is het hiermee eens en moedigt metaalbedrijven aan, om zich volledig voor deze stages in te zetten en zo nieuw talent aan te moedigen voor een beroepskeuze in het eigen vakgebied. Pagina 11 van 18
Het MBO onderwijs MBO Opleiding Techniek (1-4 jaar) Het diploma VMBO geeft toegang tot een vervolgopleiding in het MBO met 4 niveaus. Op welk niveau de student instapt, hangt af van de leerweg en sector die in het VMBO werd gevolgd. Studenten met de meeste keuze hebben een diploma theoretisch, gemengd of kaderberoepsgericht. Het Verspanersforum meent dat het beroep van Conventioneel-verspaner op niveau-2 aanvangt en die van CNC-verspaner op niveau-3 en die van Allround-CNC-verspaner op niveau-4. We moeten dit beoordelen in het licht van de mogelijkheden van de nieuwe CNC machines en de ontwikkelingen in de verspaningstechniek. De laatste twee beroepen worden in het reguliere onderwijs nu nog op respectievelijk niveau 2 en 3 aangeboden in respectievelijk een 2 jarige en 3 jarige BBL opleiding (de BOL en de BBL zie pag.13). Volgens het Verspanersforum kunnen degene die hier voor slagen, dus met een kwalificatie van leerling CNC-verspaner resp. Allround-CNC-verspaner, aan de slag in een equivalent beroep in de verspanende metaalindustrie (zie definitie CNC verspaner op pag. 14). MBO-1: Assistentenopleiding (½ tot 1 jaar) Dit is de opleiding voor beroepen waarin, onder toezicht, eenvoudige werkzaamheden worden uitgevoerd, als assisteren bij een installateur, monteur, lasser of constructiewerker en in de andere sectoren, bijvoorbeeld als arbeidsmarkt gekwalificeerde assistent (AKA) in de bouw, zorghulp of als horeca medewerker. Toelating: Diploma VMBO BL, willekeurig van welke sector, of zonder diploma maar dan 16 jaar moet zijn of ouder. Met een diploma MBO-1 kan de student verder naar MBO-2. MBO-2: Basisberoepsopleiding met BOL of BBL (2 tot 3 jaar) Dit is de opleiding voor beroepen waarin, zonder toezicht, uitvoerende werkzaamheden worden uitgevoerd, als metaalbewerker, constructiewerker en in andere sectoren, bijvoorbeeld als receptionist, beveiliger of jongerenwerker. Toelating: Diploma VMBO BB, of een diploma MBO-1, of zonder diploma maar alleen als er geen opleiding MBO-1 kan worden aangeboden in dezelfde richting. Met een diploma MBO-2 kan de student gaan werken (18 jaar) of verder naar MBO-3. MBO-3: Vakopleiding (2 tot 4 jaar) Dit is de opleiding voor beroepen waarin, helemaal zelfstandig, werkzaamheden worden uitgevoerd, als CNC-verspaner (met bestaande CNC programma's) en in andere sectoren wordt gesproken over bijvoorbeeld een kapper, zelfstandig werkende kok of juridisch secretaresse. Toelating: Diploma VMBO KB, GL of TL (techniek), of met een diploma MBO-2 Met een diploma MBO-3 kan de student verder naar MBO-4. MBO-4: Middenkaderopleiding of Specialistenopleiding (3 tot 4 jaar of 1 tot 2 jaar) Dit is de opleiding voor beroepen waarin specialistische taken, zelfstandig worden verricht en waarin men verantwoordelijkheid draagt voor de dagelijkse gang van zaken in een bedrijf, als Allround- CNC-verspaner en in andere sectoren wordt gesproken over bijvoorbeeld een trainer/coach (sport), filiaalmanager of onderwijsassistent. Toelating: Diploma VMBO KB (meestal), GL of TL (techniek), of met een diploma MBO-3 of met een overgangsbewijs van HAVO-3 naar HAVO-4 Met een diploma MBO-4 kan de student verder naar het HBO (hoger beroepsonderwijs). Dit zijn de beperkingen Met een diploma Economie of Zorg & Welzijn mag de student niet zomaar naar de sector Techniek in het MBO. Daarvoor moet de student één sector vak hebben gedaan van techniek, wiskunde of natuurof scheikunde. Het is altijd mogelijk op niveau 1 in te stappen. (Met een diploma Zorg & Welzijn mag de student niet zomaar naar de sector Economie in het MBO. Daarvoor moet de student het sector vak economie hebben gedaan. Met een diploma Economie of Zorg & Welzijn zonder wiskunde in het pakket kan men niet naar alle MBO opleidingen van het eigen niveau in elke sector. Mét wiskunde mag dat wel). Pagina 12 van 18
Het MBO onderwijs MBO Opleiding Techniek (1-4 jaar) Een belangrijk onderdeel van elke beroepsopleiding is de beroepspraktijkvorming (BPV). Dit praktijkdeel van de opleiding kan alleen gevolgd worden bij bedrijven die aan bepaalde voorwaarden voldoen, of de titel erkend leerbedrijf hebben. Alleen als een leerling met succes de BPV bij een erkend leerbedrijf heeft gevolgd, kan zij/hij een diploma behalen. Er bestaan twee varianten voor het BPV praktijkdeel van de opleiding, de BOL en de BBL. MBO opleiding BOL of BBL Op de meeste MBO opleidingen, kunnen studenten een vakopleiding volgen met praktijkstages (BOL) of bij een regionaal leerbedrijf (BBL). Voor de sector "Techniek" wordt een erkent bedrijf met hulp van het advies bureau Kenteq gekozen. Deze vakopleidingen op MBO-2 niveau duren 2 jaar en kennen een eigen financiering. Na deze opleiding is een aansluiting op niveau 3 of 4 mogelijk volgens de BOL of BBL. Beroeps Opleidende Leerweg (BOL) Studenten die graag naar school gaan kiezen voor de BOL leerweg. Hierbij gaat de student de hele week naar het ROC maar loopt ook regelmatig stage bij verschillende stagebedrijven. In de BOL leert de student in principe hetzelfde als in de BBL met niet te veel theorie. Na een geslaagde opleiding kan de student bij zijn stagebedrijf blijven werken. De ouders van de BBL-student vragen een studiefinanciering aan. Beroeps Begeleidende Leerweg (BBL) Studenten die liever gaan werken en minder graag naar school gaan kiezen voor de BBL leerweg. Hierbij gaat de student aan het werk in het erkende leerbedrijf en ongeveer één dag per week naar het ROC voor de theorie. Sommige opleidingen worden alleen aangeboden als BBL, want sommige beroepen kunnen alleen in de praktijk verder worden ontwikkeld. Studenten die een BBL-opleiding gaan doen moeten zelf een baan zoeken. De BBL-student verdient direct het minimum salaris en krijgt geen studiefinanciering. Bekwame studenten met een diploma kunnen erna bij het leerbedrijf in dienst komen. Overheid en bedrijfsleven nemen de financiering op zich tot bedragen van meer dan EUR 10.000,- Pagina 13 van 18
Beroep CNC-verspaner Wat houdt het vak in? In onze verkenning wordt als voorbeeld gekeken naar de beroepsopleiding tot CNC-verspaner. Voor alle duidelijkheid moet deze kwalificatie nader omschreven worden, om een vergelijk te kunnen maken met het feitelijke beroep in de praktijk. Het gaat dan o.a. over CNC-frezers en CNC-draaiers, die met verschillende typen CNC-machines (bewerkingscentra) kunnen werken. Vanuit het onderwijs streeft men, in het opleidingsprogramma voor de beroepspraktijkvorming, naar een kwalificatie die de leerling/student moet behalen. Het diploma voor deze kwalificatie is de opstap voor een beroep in bijv. de metaaltechniek. Een kwalificatie kan namelijk worden gelijk gesteld aan diverse equivalente beroepen in de metaal. Dus met de kwalificatie van CNC-verspaner en Allround CNC-verspaner kan zowel het beroep van (leerling) CNC-draaier en/of CNC-frezer worden vervuld bij het bedrijf waar men gaat werken. Beide kwalificaties vallen onder de beroepsgroep Fijnmechanische techniek met 30 functies die daaronder ook worden gerekend. (Hierover in het volgende hoofdstuk meer). In de uitgebreide uitleg die men geeft, hier een fragment waarbij men de leerling als volgt aanspreekt: CNC-verspaner of Verspaner (niveau 2) Je werkt met draaibanken en freesmachines, handbediend én volautomatisch. Je werk begint met de aanlevering van een opdracht en de werktekening die daarbij hoort. Aan de hand van die tekening ga je aan de slag. Als je klaar bent, volgt een productcontrole waarna het product verder kan voor een eventuele vervolgbewerking of voor de nabewerking. Je kunt goed zelfstandig, geconcentreerd, systematisch en nauwkeurig werken. Je bent creatief en hebt een goed ruimtelijk inzicht. Je kunt problemen analyseren en oplossen en je kunt goed met anderen communiceren over je vak. Verder is belangrijk dat je flexibel inzetbaar bent en dat je aandacht hebt voor het milieu. Je kunt verder leren tot allround, fijnmechanisch verspaner, meewerkend leidinggevende, tekenaarwerkvoorbereider en researchinstrumentenmaker. Je kunt je ook verbreden in een andere vakrichting binnen de fijnmechanische techniek. Allround CNC-verspaner of Allround verspaner (niveau 3) Je bent een allround vakman die kan werken met alle draaibanken en freesmachines, soms handbediend, meestal volautomatisch. Over het algemeen maak je kleine series en soms ook "enkelstuks". Het gaat hierbij vooral om moeilijke werkstukken waarbij de volautomatische apparatuur (CNC-verspaning) een meerwaarde heeft. Je kunt goed zelfstandig, geconcentreerd, systematisch en nauwkeurig werken. Je bent creatief en hebt een goed ruimtelijk inzicht. Je kunt problemen analyseren en oplossen en je kunt goed met anderen communiceren over je vak. Je levert hoogwaardig vakwerk en bent je bewust van je verantwoordelijkheid hiervoor. Verder is belangrijk dat je flexibel inzetbaar bent en dat je aandacht hebt voor het milieu. Je kunt doorgroeien naar meewerkend leidinggevende of werkvoorbereider. Ook kun je je verbreden in de richting van fijnmechanisch verspaner of doorleren in de richting van researchinstrumentmaker. In beide omschrijvingen zitten de hogere kwalificaties van fijnmechanisch verspaner en researchinstrumentmaker waarvoor ook een opleiding bestaat. Het Verspanersforum verwijst naar het, onder verantwoording van het advies bureau Kenteq uitgegeven, volledige kwalificatiedossier in de bijlage: Kwalificaties MBO Fijnmechanische Techniek. Pagina 14 van 18
Het MBO onderwijs MBO Opleiding Verspaner Aan de hand van het volgende schema wordt een overzicht van het MBO weergegeven. De door het Verspanersforum ingevoegde kaders voor leerling CNC-verspaner van de toekomst, worden nu nog in het reguliere onderwijs een niveau lager geplaatst. SCHEMA 4 Leerling CNC-verspaner Leerling Allround CNC-verspaner Wet beroepsgericht onderwijs De Wet beroepsgericht onderwijs is op 1 januari 2012 in werking getreden. Dat betekent dat alle regionale opleidingscentra (ROC's), agrarische opleidingscentra (AOC's) en vakscholen vanaf 1 augustus 2012 onderwijs geven op basis van beroepsgerichte kwalificaties (was competentie gericht). Alles over kwalificatiedossiers Op www.kwalificatiesmbo.nl staan alle vastgestelde MBO-kwalificatiedossiers. In een dossier staat beschreven wat een student moet kennen en kunnen aan het eind van zijn/haar opleiding. Vertegenwoordigers van het bedrijfsleven werken aan een nieuwe kwalificatiestructuur. Het bedrijfsleven hecht aan herkenbare dossiers en kwalificaties. Zo moet het diploma overeenkomen met de wensen van het bedrijfsleven. Het Verspanersforum is benieuwd naar de resultaten die hiermee kunnen worden behaald. Docenten worden uitgenodigd hierover te komen vertellen op een volgende bijeenkomst van het Verspanersforum. In het volgende hoofdstuk wordt verder uitleg gegeven over de samenstelling van de dossiers. Pagina 15 van 18
Crebo's en BPV Kwalificatiedossier structuur Tijdens de ontwikkeling van de kwalificatiestructuur zijn er opleidingsvarianten ontstaan die voor de uitvoering van de beroepspraktijkvorming (BPV) onderling gelijkwaardig zijn. We noemen dit de Crebo equivalenten. Hierbij worden de beroepen eerst onderverdeeld in opleidingsdomeinen (i.p.v. sectoren, dus bijv. Techniek en procesindustrie of Afbouw, hout en onderhoud). De lijst van het domein is weer onderverdeeld in beroepsgroepen (bijv. Fijnmechanische techniek of Assistent metaal-, elektro- en installatietechniek). Aan het beroep wordt een Crebonummer gehangen en hiervan kunnen we de equivalente beroepen opvragen die een gelijkwaardige opleiding vergen. Als voorbeeld vinden we onder het domein: "Techniek en procesindustrie" de beroepsgroep "Fijnmechanische Techniek", met de volgende beroepen: Crebo Kwalificatie (beroep) 94340 Verspaner (zie ook pag.14) 94351 Allround verspaner (zie ook pag. 14) 94352 Fijnmechanisch verspaner 94360 Researchinstrumentenmaker Voor de beroepspraktijkvorming (BPV) is bijvoorbeeld het equivalent van het Crebonummer 94340: 10097 Programmeur/Verspaner CNC 10098 Slijper 10099 Gereedschapsmaker 10100 Machinaal Verspaner 10101 Machinaal Verspaner CNC 10102 Slijper 10103 Instrumentmaker 10104 Graveur 10105 Machinebankwerker Werktuigbouw 10106 Machinebankwerker Fijnmechanisch 10107 Machinaal Verspaner 10108 Frezer 10109 Draaier 10718 Draad- en Zinkvonker 91000 Fijnmechanisch technicus 91001 Fijnmechanisch technicus (Slijper) 91002 Fijnmechanisch technicus (Vonkverspaner) 91010 Fijnmechanisch technicus 91011 Fijnmechanisch technicus (Instrumentmaker) 91012 Fijnmechanisch technicus (Matrijzenmaker) 91013 Fijnmechanisch technicus (Stempelmaker) 91161 Verspaner (CNC-verspaner) 91162 Verspaner (Verspaner) 92560 Verspanen 92561 CNC-Verspaner 92562 Conventioneel Verspaner 92563 Verspanen (Conventioneel en CNC Verspaner) 92570 Verspaner (Allround CNC-Verspaner) 94351 Fijnmechanische techniek (Allround verspaner) 94352 Fijnmechanische techniek (Fijmechanisch verspaner) Meer vindt u op http://www.kwalificatiesmbo.nl/crebo_overzichten.html Pagina 16 van 18
Kwalificatiedossier Verspaner Dossier Fijnmechanische techniek Het dossier "Fijnmechanische techniek" is één van de ruim 200 dossiers (ca. 25000 pagina's) waaruit het totaal aantal domeinen bestaat en dit dossier beschrijft in onderdelen A-D, (127 pagina's) de kwalificaties voor de beroepen: 94340 Verspaner ( 2 jaar BOL/BBL nu op niveau 2, onze upgrade naar 3) 94351 Allround verspaner (+2 jaar BOL/BBL nu op niveau 3, onze upgrade naar 4) 94352 Fijnmechanisch verspaner 94360 Researchinstrumentenmaker (In deze volgorde zijn ook de doorgroei mogelijkheden in deze functies aangegeven). De inhoud van de delen A-D: Deel A, een korte omschrijving van de beroepen, taken en competenties die hij/zij daarbij nodig heeft. Deel B, een beschrijving van de diploma-eisen, of de vaardigheden als hij/zij op de arbeidsmarkt start. Deel C, een uitwerking van de kwalificaties uit deel B in taakbeschrijvingen en matrices. Deel D, een verantwoording van het kwalificatiedossier en opgave van instanties die betrokken waren. Uit de verkenning van het Verspanersforum volgt, dat het hier om een te grote hoeveelheid tekst gaat. Vastgesteld wordt dat "Deel-C" nadere aandacht vraagt, omdat uit deze omschrijvingen de kwalificaties voor het beroep van CNC-verspaner moet blijken, zoals we dat zelf beleven. Het zit er ergens wel in (Deel-B), maar is te algemeen omschreven in ambtelijke taal. Deze opzet is voor personeelszaken en voor een taak-functie omschrijving wel te waarderen. In het werk machineklemmen uitklokken, opspanningen maken, gereedschapstechniek en een micrometer hanteren e.d. komen als praktische punten niet naar voren. Toch is dit deel belangrijk om het opleidingsprogramma inhoud te geven. Hoe dit door de school of docent wordt geïnterpreteerd, bij de samenstelling van de vakken, verdient nog nadere verheldering. Als bijlage is het dossier "Fijnmechanische techniek" toegevoegd voor nadere informatie. (dit is de stand van februari 2013) Pagina 17 van 18
Nawoord Verkenning van het onderwijs Het enthousiast verkennen van de hoofdlijnen van de VMBO-MBO opleidingen structuur, vergt enige tijd als er geen voorkennis bestaat. Dit is te verklaren door het feit dat we niet zijn ingevoerd in het systeem. Vele ouders hebben dit waarschijnlijk ook zo ervaren, toen er de eerste keer over schoolkeuzes moest worden gesproken. Met het verzamelen van de gegevens zijn we langs vele instanties gesurft die in of rond het onderwijs een rol spelen en dan is het overzicht snel weg. Wij hopen nu met de opzet van deze publicatie en volgens een andere invalshoek, toch de weg te wijzen. Het uitgangspunt was om eens te kijken hoe de schoolopleiding eruit ziet, als je verder wilt in de metaalverspaning en in het bijzonder als CNC-verspaner in de productie-/fabricagetechniek. In een volgende versie van deze publicatie is het misschien mogelijk, om nog een compleet overzicht te maken van het vakkenpakket, lesuren, studiekosten, de boeken e.d. Er is ook een artikel over het VMBO-MBO onderwijs verschenen in het kader van deze publicatie en op de site van het Verspanersforum te downloaden. Hierin wordt ingegaan op de stand van zaken en de toekomst van het technisch onderwijs. Stichting Verspanersforum Pagina 18 van 18